Prezentacja PATRIOTYZM

Patriotyzm to ważne słowo zarówno w tradycji
jak i współczesnym życiu społeczeństwa
polskiego. Etymologicznie słowo to wywodzi
się z języka greckiego,
w którym patria
oznaczała więź plemienną, rodową w linii
ojcowskiej oraz z języka łacińskiego, w którym
patriota to ziomek. Tradycyjnie patriotyzm to
umiłowanie
ojczyzny,
zdolność
do
poświęcenia się dla niej, stawianie dobra
własnego kraju ponad partykularne interesy.
Patriotyzm często bywa przeciwstawiany
nacjonalizmowi, który wrogo odnosi się do
innych narodów co prowadzi do megalomanii ,
ksenofobii i szowinizmu.
Proces tworzenia narodu zaczyna się w wielu państwach od górnej
warstwy społeczeństwa, co na ziemiach naszego państwa oznacza
naród szlachecki. Nazwa państwa brzmi wówczas Rzeczypospolita
Obojga Narodów co oznacza szlachtę polską i litewską, powszechnie
jednak wiadomo, że w tamtych czasach państwo składało się z
bardzo wielu narodów. Wieloetniczna i wieloreligijna Rzeczypospolita
tradycyjnie, przychylnie przyjmowała nowych przybyszów tj.
Niemców, Holendrów, Ormian, Włochów, Żydów, Tatarów, Bałtów
oraz Słowian południowych i wschodnich. Definiowanie narodu
polskiego zgodne z XIX wieczną teorią „krwi i ziemi” wydaje się więc
niewłaściwe. O narodzie w nowoczesnym rozumieniu możemy więc
myśleć od chwili, kiedy świadomość narodowa łączy wszystkie grupy
społeczne. Jan Paweł II przypominał: „Miłość ojczyzny przyznaje
wszystkim innym narodom takie same prawa jak własnemu, a zatem
jest drogą do uporządkowania miłości społecznej, oraz że polskość to
w gruncie rzeczy wielość i pluralizm a nie ciasnota i zamkniecie.” (
cyt. za A. Wolff – Powęska, Jak dzisiaj być patriotą, „Gazeta
Wyborcza,” 23.09. 2006)
Tożsamość narodowa zawiera
1.
2.
3.
4.
5.
6.
zmitologizowaną i pobieżną wiedzę na temat przeszłości
własnego kraju;
wyobrażenie państwa, choć i tu można podać zastrzeżenie –
istnieją przecież narody bez państw np. Baskowie, Kurdowie czy
Polacy w XIX stuleciu;
wspólnotę języka, chociaż znamy przykłady narodów
wielojęzycznych np. Szwajcarzy a także liczne narody mówiące
np. po hiszpańsku i angielsku
wspólnotę terytorium, której zaprzeczeniem jest jednak diaspora
żydowska i problem ludności palestyńskiej
charakter narodowy, któremu towarzyszy zbytnia generalizacja
złudzenie naturalności jakoby od najdawniejszych czasów dany
naród był niezmienny, a w tym zakresie podział na „swoich” i
„obcych – innych.”
W „Gazecie Wyborczej” niedawno przypomniano napisany
już w 1981 roku esej Jana Józefa Lipskiego pt. „Dwie
ojczyzny – dwa patriotyzmy”, w którym autor wyraźnie
sugeruje, że najważniejszą częścią patriotyzmu jest
świadomość historyczna traktowana jednak nie wiktoryjno
– martyrologicznie czyli po sienkiewiczowsku, lecz
realistycznie z uwzględnieniem wad narodowych a więc w
tradycji Stefana Żeromskiego. „Patriotyzm – to nie tylko
szacunek i miłość dla tradycji, lecz również nieubłagana
selekcja elementów tej tradycji, obowiązek intelektualnej
prawdy w tym zakresie. Wina za fałszywą ocenę
przeszłości, za utrwalanie fałszywych moralnie mitów
narodowych, za służące megalomanii narodowej,
przemilczenie ciemnych plam własnej historii – jest
zapewne mniejsza z moralnego punktu widzenia niż
praktykowanie zła wobec bliźnich, lecz przecież jest
przesłanką aktualnego zła i drogą do przyszłego.” ( J. J.
Lipski, Dwa patriotyzmy, „Gazeta Wyborcza”, 25.09.2006 )
Wątpliwości i barak jednoznacznych ocen
towarzyszą nie tylko pojęciu patriotyzm czy
naród, historycy od dawna prowadzą spór nawet
co przedmiotu tzw. historii Polski. Ze
skomplikowanych dziejów państwa polskiego
jasno przecież wynika, że w zmieniających się
przez wieki granicach naszego kraju
zamieszkiwało wiele narodów a w wieku XIX
państwo polskie nie istniało. Z podobnymi
problemami borykają się także historycy innych
krajów, kiedy zajmują się tzw. historiami
narodowymi. Profesor Jacek Bocheński napisał
wprost „Wyrwanie ojczyzny własnej z większej
wspólnoty jest niewykonalne, gdyż traci ona
przez to własny sens i oblicze.”
Zalety
„Polacy znani są jako naród gościnny, towarzyski, spontaniczny, ale
o tradycyjnych poglądach i zapatrywaniach. Cenią sobie wolność i
swobodę. Są odważni w obliczu przeciwności. Polaka cechuje
entuzjazm dla abstrakcyjnych idei, choć częstokroć okazywały się
nierealistyczne albo niewykonalne w praktyce. (...) Polacy gardzą
chamstwem, a więc zachowaniem grubiańskim, prostactwem i
nieokrzesaniem. Kultywują dawne romantyczne tradycje, jak na
przykład całowanie damy w rękę przez dżentelmena zarówno przy
okazji spotkań na gruncie towarzyskim jak i w kręgu rodzinnym. (...)
Polacy, zarówno indywidualnie, jak i jako społeczeństwo ,
przejawiają wielką energię w pełnym determinacji skupieniu na
ideałach. Podczas gdy spora część Europy zarzuciła religię
chrześcijańską pojmowaną jako moralne i filozoficzne światło
kierujące życiem współczesnego człowieka, Polacy pozostali
praktykującymi katolikami i traktują swoją wiarę nie tyle od strony
obrzędowości i tradycji, ile jako żywą, mająca istotne znaczenie
ideę, którą każdy z wiernych gorliwie przyjmuje do siebie.”
Wady
„Zgodnie ze stereotypem Polak wykazuje ogromny zapał
i gorliwość wtedy, gdy się czegoś podejmuje, ale rzadko
doprowadza swoje dzieło do samego końca. (...) Sami
Polacy przyznają, że zawiść i małostkowość to ich
nieprzyjemne cechy narodowe. Pejoratywne określenie
„poloczek”, odnosi się do osoby ograniczonej i
zarozumiałej, która w każdej sytuacji szuka dziury w
całym. (...) Zanim Polacy zdołają w pełni przyswoić
sobie i dostosować do własnych potrzeb którąś z tych
nowinek kulturowych czy technicznych, na horyzoncie
nieuchronnie pojawia się znowu coś nowego, coś, co
każe poniechać wcześniej podjętego, a jeszcze
niezakończonego procesu asymilacyjnego po to, by
zająć się nowym.”
Chiński portret
Jest to metoda projekcyjna. Ankietowani muszą poszczególnym nacjom
przypisać nazwy zwierząt, roślin, minerałów, a także kolory, jakie im się z
nimi kojarzą. Tym wskazaniom towarzyszy skala punktowa ( od 1-7), w
jakiej określa się stosunek Polaków do naszych sąsiadów (od bardzo lubię
do bardzo nie lubię). I tak, Niemcom przypisano następujące cechy:
pedantyczny, brutalny, skąpy, agresywny, czysty, nieżyczliwy. W symbolice
zwierząt ma im odpowiadać świnia, wilk, żmija lew. Rosjanie zostali
ocenieni jako: ulegli, waleczni, odważni, gościnni, głupi, uparci.
Odpowiadają tym cechom: niedźwiedź sęp, pluskwa, muł, kret. Czesi to w
oczach respondentów ludzie: weseli, z poczuciem humoru, śmieszni, nijacy
i ulegli. Ze zwierząt kojarzą się z nimi: papuga, ćma, ciele, koza. Biorąc pod
uwagę tylko zbiór zwierząt kojarzonych z Niemcami, zauważamy, że aż 4 z
nich to drapieżniki. Stąd też na typowy wizerunek Niemca w świadomości
Polaków składają się cechy, które wywołują respekt i szacunek, ale
zarazem niechęć i głęboki niepokój. Generalnie Polacy deklarują daleko
idącą nieufność i rezerwę wobec sąsiadów. Im jest to sąsiedztwo bliższe i
im bardziej negatywnie obciążone, tym tych uprzedzeń jest więcej. Przy
czym nasze stereotypowe oceny sąsiadów mają intensywne zabarwienie
emocjonalne, a ze względu na obecny stan stosunków między państwami,
mogą być interpretowane jako typowe przesądy.
W
ie Fr
lk
a a nc
Br ja
yt
an
i
P a
S ols
zw ka
aj
ca
r ia
H US
is
zp A
an
G ia
re
c
J a ja
po
ni
B a
el
g
K ia
an
a
M da
on
a
H ko
ol
an
W dia
ło
ch
y
Lu R
k o
N se sja
ow m
a bu
Ze rg
la
n
N d ia
ie
m
cy
Gdybyś miał/a możliwość powtórnych narodzin w
jakim państwie chciał(a)byś się urodzić?
25
5
22
20
20
16
15
11
10
6
5
2
3
2
2
2
2
2
2
1
1
0
1
Co twoim zdaniem najbardziej wpływa na
traktowanie państwa na arenie międzynarodowej?
Potencjał gospodarczy
Potencjał militarny
6% 0%
5%
Wkład do myśli naukowotechnicznej
6%
Obecność surowców
5%
41%
Położenie geograficzne
7%
Osiągnięcia kulturalne
9%
Wielkość państwa
21%
Akceptacja dla praw
człowieka
Liczba ludności
Kiedy cudzoziemiec może starać się o
obywatelstwo polskie?
31%
10%
5 lat
10 lat
15 lat
5%
54%
7 lat
2
wo
P
jn Ro
O
o
ba w ie zb
le sta św io r
ni
e nia iato y
so n
we
O
a
c
r
d
ja o j
Uc z
y
hw sk C lizm dow
al a n h r u w e
Ud enie ie n ze s 8
zia ko iep t P 9
ł w ns o d ols
1 tytu leg ki
ł
w
W oj cji ośc
o j nie 3 m i
ny
Sa
św aj
P
z
rm
rz K iat a
ys rz ow
at
tą yż
yz
S
m oc p ie a k e j
i o ja ni am
lig lizm e d i
ar
o
ch w U
ia P o E
m ls
ag ce
n
Ka
Ho ack
m S t lo a
pa a n ca
ni
a w o ust
w je
rz nn
eś y
n
G io w
ru a
nw
al
d
Ud
zia
łw
Jakie fakty z historii Polski powinni znać
Europejczycy?
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
81
45
38
31 29 30
27 23
10
7
5
3
6
4
2
5
W jakim okresie Polska miała największy wpływ na
historię Europy?
XVI
XX
XIX
XVIII
XII
XIV
XV
XVII
Władysław Reymont
wskazało
48%
52%
nie wskazało
Maria Skłodowska-Curie
25%
wskazało
nie wskazało
75%
Wisława Szymborska
37%
wskazało
nie wskazało
63%
Czesław Miłosz
34%
wskazało
nie wskazało
66%
Lech Wałęsa
29%
wskazało
nie wskazało
71%
Henryk Sienkiewicz
45; 45%
wskazało
55; 55%
nie wskazało
Ch
op
in
Pi
łsu
ds
ki
Po
la
ńs
Kw
ki
aś
Br
ni
ac
ew
ia
sk
Ta
Ka
i
de
cz
yń
us
z
sc
M
y
az
ow
ie
ck
i
W
oj
ty
ła
Ko
pe
rn
Sk
ik
ło
do
ws
ka
Liczba wskazań
Nazwiska 5 Polaków, którzy powinni być znani
przez Europejczyków.
70
60
50
40
Ilość głosów
30
20
10
0
Wskaż kto jest reprezentantem Polski w Komisji
Eurpejskiej.
36%
Wie
Nie wie
64%
Do jakich organizacji międzynarodowych należy
Polska?
W
ys
ze
hr
ad
Un
zk
ice
o
f
11
G
ru
pa
7
ze
rw
on
y
Kr
W
zy
TO
ż
3
Liczba wskazań
Eu
ro
pe
NA
js
TO
ka
78
a
73
Un
i
Z
63
O
N
M
ię
dz
yn
ar
od
ow
y
C
3
0
20
40
60
80
100
0
Mikołaj
Kopernik
Wódka
Piękne
krajobrazy
Literatura
Wysoki
poziom
Dorobek
kulturowy
Jan Paweł II
Liczba wskazań
Z czego Polacy mogą być dumni?
40
35
30
25
20
15
10
5
Z czego Polska obecnie słynie na świecie?
Nietolerancja
5
Kuchnia Polska
5
Piękne Kobiety
9
Katolicyzm
9
Osiągnięcia sportowe
15
Gościnność
10
Bezrobocie, bieda
10
Złodziejstwo
12
Sytuacja na scenie politycznej
38
Jan Paweł II
45
Alkoholizm, wódka
49
0
10
20
30
40
50
60
Barbara Piasecka-Johnson
7%
Ile osób wiedziało
Ile osób nie zna postaci
93%
Urszula Dudziak
42%
Ile osób wiedziało
Ile osób nie zna postaci
58%
Blechacz
48%
52%
Ile osób wiedziało
Ile osób nie zna postaci
Ryszard Kapuściński
Ile osób wiedziało
48%
52%
Ile osób nie zna postaci
Krzysztof Penderecki
33%
Ile osób wiedziało
Ile osób nie zna postaci
67%
Zbigniew Brzeźiński
5%
Ile osób wiedziało
Ile osób nie zna postaci
95%
Magdalena Abakanowicz
18%
Ile osób wiedziało
Ile osób nie zna postaci
82%
Redaktor Jacek Żakowski w
tekście „Polak czyli kto?”
porównując Niemców i Polaków
napisał: „ Tak Polak obywatel jest
dumny, bo na tle sąsiadów
wyglądamy na wzorcową
społeczność ludzi uczciwych i
prawych. Za gwóźdź do trumny
stereotypu „praworządnego
Niemca” i „anarchicznego Polaka”
uznaje opinie na temat donosów.
Bo blisko połowa Polaków i tylko
co czwarty Niemiec jest zdania, iż
„osoba posiadająca informację
mogącą służyć wymiarowi
sprawiedliwości powinna
przekazać ją władzom.” (J.
Żakowski, Polak czyli kto,
„Polityka”, 19. 06 .2004) Ilustracją
tej opinii był sondaż :
Ilu Polaków i
Niemców
zdecydowanie
potępia (w %)
Polacy
Niemcy
Wyłudzanie
świadczeń
53
63
Oszustwa
podatkowe
60
57
77
67
69
52
90
78
Unikanie płacenia
podatków
44
42
Przekraczanie
prędkości
59
56
Przyjęcie łapówki
Śmiecenie
Jazdę po alkoholu
Profesor Barbara Skarga, wybitny filozof i
historyk filozofii pisze: ”Zamknięcie w sobie łatwo
idzie w parze z nienawiścią do tych, co mówią
innym językiem, inaczej myślą, inne mają
tradycje i obyczaje. I ta ksenofobia może (...)
wyrzucić do wrogiej sobie sfery nie tylko inne
rasy, inne narody, ale nawet tych, co należą do
własnego narodu, ale inaczej myślą, nie według
tych reguł, jakie dana grupa uznała za jedyne
prawdziwe dla całości. Zaczyna się dzielić nawet
własny naród na tych „właściwych” jego
przedstawicieli i niewłaściwych.” ( B. Skarga,
Bariery, granice, kresy, „Tygodnik Powszechny”,
18. 08. 2002)