Dydaktyka szkoły wyższej Twórcze myślenie

Dydaktyka szkoły wyższej
Twórcze myślenie
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Struktura wykładu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wstęp.
Ludzki mózg – fenomen natury.
Myślenie i inteligencja – definicje.
Charakterystyka aktów twórczych.
Metody usprawniające twórcze myślenie.
Zakończenie.
Mózg
• Ok. 100 miliardów komórek nerwowych
• Ponad 100 bilionów połączeń między nimi
• Ok. 50 substancji chemicznych
odpowiedzialnych za wymianę informacji
między neuronami
• Każdego dnia powstają w mózgu nowe
komórki nerwowe
Myślenie i Inteligencja
"Czynność myślenia jest łańcuchem operacji
umysłowych, za pomocą których przetwarzamy
informacje zakodowane w spostrzeżeniach,
wyobrażeniach i pojęciach” Kozielecki J.
„Inteligencja to zdolność rozwiązywania
problemów lub tworzenia produktów mających
znaczenie w określonych warunkach
kulturowych i środowiskowych” Gardner M.
Rodzaje inteligencji
Przestrzen
na
Logicznomatematy
czna
Interperso
nalna
Inteligencja
Intraperso
nalna
Werbalnojęzykowa
Muzyczna
Kinestetyc
zna
Wymiary twórczości
Poziom
Płynna
Skrystalizowan
a
Dojrzała
Wybitna
Czas
Kilka minut
Kilka lat
Od 10 lat
Od 10 lat
Jakość
Wypełnianie luk, transfer, zmiana interpretacji, tworzenie odrębnej
dziedziny wedzy
Proces
Myślenie
dywergencyjne
Przebudowywa
nie
reprezentacji
Wykorzystanie
wiedzy
Wykorzystanie
wiedzy
Emocje
Ciekawość
Emocje
sterujące –
celowe
Zmienność
nastrojów
Zmienność
nastrojów
Motywacja
Zabawowa
Zadaniowa
Osiągnięć,
hubrystyczna
Osiągnięć,
hubrystyczna
Wymiary twórczości c.d.
Cechy
osobowe
Giętkość,
oryginalność
Niezależność,
odporność na
naciski
Wytrzymałość
Ocena
społeczna
Nieistotna
Istotna
Istotna
Szansa
wystąpienia
Powszechność
Duża
Mała
Bardzo ważna
Bardzo mała
Fenomen twórczość
„Twórcze myślenie jest po prostu zwyczajnym
myśleniem, które przynosi wyjątkowe rezultaty”
Weisberg R.
Struktura procesu twórczego – ujęcie
klasyczne
1. Preparacja – zbieranie danych i określenie
problemu.
2. Inkubacja – samoistne, nieświadome
„wylęganie się” pomysłu.
3. Iluminacja – „olśnienie” towarzyszące
nagłemu rozwiązaniu problemu przez wgląd.
4. Weryfikacja – sprawdzenie przydatności
proponowanego rozwiązania.
Ujęcie współczesne
Koncepcja interakcji twórczej (E. Nęcka) – wyróżnianie
etapów procesu twórczego nie ma sensu ponieważ:
 tworząc coś (rozwiązując zadanie) nieustannie wracamy
do wcześniejszych momentów lub „wybiegamy myślą
naprzód”
 proces twórczy nie musi zaczynać się od sformułowania
problemu, może wychodzić od struktury próbnej
 etapy przebiegają w sposób synchroniczny, a nie
diachroniczny
 bardzo rzadko jest to proces skończony
 twórczość polega na ciągłej interakcji dwóch
czynników: założonego celu i kolejno tworzonych
struktur próbnych prowadzących do jego osiągnięcia
Twórcze operacje umysłowe
W myślenie twórcze zaangażowane są m. in.
takie zdolności intelektualne jak:
1. Percepcja.
2. Myślenie abstrakcyjne.
3. Wyobraźnia.
4. Uwaga.
5. Pamięć.
Środki stymulujące twórczość
1. Metody heurystyczne – burza mózgów A. F.
Osborn’a, synektyka W. Gordona, metoda
morfologiczna F. Zwicky’ego, myślenie
lateralne (E. De Bono).
2. Konkretne techniki twórczości – autorskie
zestawy ćwiczeń stosowanych doraźnie
Poziomy aktywizacji
1.
2.
3.
4.
Usprawnianie myślenia.
Przełamywanie nawyków percepcji.
Rozwój umiejętności interpersonalnych.
Rozwój motywacji.
Aktywizacja twórczego myślenia
Konkretne operacje umysłowe biorące udział w
procesie twórczym:
1. Abstrahowanie
2. Dokonywanie ciągów skojarzeń
3. Rozumowanie dedukcyjne
4. Rozumowanie indukcyjne
5. Myślenie metaforyczne
6. Transformowanie
Zdolność
Ćwiczenia
Abstrahowanie
Tysiąc definicji, Archiwum, Chińska
encyklopedia, Analiza funkcjonalna,
Skojarzenia
Triplety, Łańcuchy interaktywne,
Łańcuchy alternatywne, Piramidy
skojarzeń
Dedukcja
Co by było, gdyby…, Diagram ryby,
Implikacje, Scenariusze
Indukcja
Uzupełnianie serii, Klasyfikacje,
Tworzenie analogii, Wymuszona
symetria, Bionika
Metaforyzowanie
Tworzenie nowych symboli, Percepcja
fizjonomiczna, Synestezja,
Personifikacje
Transformowanie
Operator WCK, Pytania Osborna,
Luneta
Skojarzenia - przykłady
Napisz słowo kojarzące się z następującymi:
chodnik – odtwarzacz – blok …..
bicie – pieniądze – mózg ……
zabawa (…) pień
Abstrakcyjne transformacje
Rozumowanie indukcyjne
1. Wnioskowanie z analogii:
Cyrkiel jest dla okręgu, czym ekierka jest dla…
długości, kąta prostego, wysokości, powierzchni
2. Klasyfikowanie:
Które słowo należy wykreślić?
stożek, walec, równoległościan, ostrosłup, kula,
trapez
Rozumowanie dedukcyjne
Jeśli wszyscy ludzie są śmiertelni
Sokrates jest człowiekiem
Zatem Sokrates jest śmiertelny.
Zatem ciało S. zgnije i rozpadnie się.
Zatem młodzież ateńska nie będzie już dalej
deprawowana.
Zatem …
Wnioski
1. Pojęcie myślenia i inteligencji są procesami
niezwykle trudno poddającymi się naukowym
eksplikacjom.
2. Nie mamy do dziś opracowanego opisu pełnego
zestawu: procesów, aktywności, zdolności
zaangażowanych w procesy twórcze.
3. Treningi kreatywności przybierają więc formę
autorskich programów, akcentujących potrzebę
różnych uzdolnień.
4. Jedno jest pewne – efektywność myślenia można
a nawet należy usprawniać.
Literatura
• Nęcka E., Proces twórczy i jego ograniczenia,
Kraków 1987.
• Nęcka E., Trening twórczości, Kraków 1989.
• Szmidt K., Trening kreatywności, Gliwice 2008.
Twórczość
„W procesie twórczym wielkiego kalibru, polegającym
na konstruowaniu nowych struktur – teorii, hipotez,
kierunków poszukiwań, rezultaty poznawcze w znacznie
większym stopniu zależą od subiektywnych,
idiosynkratycznych , nie zawsze jasno artykułowanych
odniesień wewnętrznych niż od zgodności względem
kryteriów zewnętrznych”
Cz. Nosal
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.