D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

Sygn. akt III AUa 411/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 listopada 2013 r.
Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Jolanta Hawryszko (spr.)
Sędziowie:
SSA Urszula Iwanowska
SSO del. Beata Górska
Protokolant:
St. sekr. sąd. Katarzyna Kaźmierczak
po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2013 r. w Szczecinie
sprawy R. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
o ponowne przeliczenie emerytury
na skutek apelacji ubezpieczonego
od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 26 lutego 2013 r. sygn. akt VI U 15/10
oddala apelację.
Sygn. akt III AUa 411/13
UZASADNIENIE
Decyzją z 21 października 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., po rozpatrzeniu wniosku R.
K. z 9 października 2009 r., odmówił przeliczenia podstawy wymiaru ostatnio przyjętej do obliczenia wysokości
świadczenia oraz przeliczenia podstawy wymiaru w myśl art.111 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. wskazując,
że brak jest podstaw do przeliczenia emerytury wnioskodawcy zgodnie z art. 2 ustawy z 4 wrześnie 2008 r.
(z uwzględnieniem kwot minimalnego wynagrodzenia pracowników) ponieważ przy ustalaniu podstawy wymiaru
ostatnio przyjętej do obliczenia wysokości jego świadczenia, za cały okres pozostawania w stosunku pracy zostało
udokumentowane wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne lub emerytalne
i rentowe. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że nie zostały spełnione warunki do przeliczenia podstawy wymiaru
świadczenia zgodnie z art.111 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., ponieważ wskaźnik wysokości podstawy wymiaru
obliczonej z uwzględnieniem wynagrodzeń uzyskanych w okresach wskazanych w punktach 2 i 3 tego przepisu, w
tym kwot minimalnego wynagrodzenia pracowników za okresy zatrudnienia, za które nie zostały udokumentowane
wynagrodzenia jest niższy od ostatnio przyjętego do obliczenia tej podstawy, w związku z tym nie ma podstaw do
przeliczenia podstawy wymiaru.
Od wskazanej decyzji R. K. wniósł odwołanie, domagając się przeliczenia emerytury na podstawie wynagrodzenia z
Fabryki (...) w N. oraz dokumentów PIT-11 wystawionych przez Przedsiębiorstwo (...) w Ś. za lata 1992 do 2001.
Wskazał, że gdyby wyliczyć mu emeryturę z zarobków za lata 1980 do 1989 to i tak byłoby to dla niego korzystniejsze;
poza tym nie ujęto dodatku dewizowego wypłacanego po 1990 r. przez w (...).
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy domagał się oddalenia.
Wyrokiem z 26.02.2010 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił odwołanie.
Sąd okręgowy ustalił, że wnioskodawca nabył prawo do tzw. wcześniejszej emerytury od (...) r., na podstawie decyzji
z 19 lutego 2002 r. Do wniosku o emeryturę R. K. dołączył świadectwa pracy oraz zaświadczenia o zatrudnieniu i
wynagrodzeniu z Fabryki (...) w N. (za lata 1978-1979 z dnia 25 lutego 2000 r.) oraz z Przedsiębiorstwa (...) w Ś. za
okres 1980 r. - 1999 r., a także zaświadczenie o wysokości dodatku dewizowego za okres 1980 r. - 1990 r. z 27 lipca
2000 r.
Do ustalenia prawa do świadczenia przyjęto następujące okresy ubezpieczenia:
- od 1 września 1963 r. do 30 czerwca 1966 r. – zatrudnienie w K. Państwowych(...) w G.; - od 4 sierpnia 1966 r. do 24
października 1966 r. – zatrudnienie w Fabryce (...) w G.; - od 27 października 1966 r. – 10 kwietnia 1968 r. – zasadnicza
służba wojskowa; - od 16 maja 1968 r. do 30 czerwca 1979 r. – zatrudnienie w Fabryce (...) w N.; - od 3 lipca 1979 r. do
3 marca 2002 r. – zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...) w Ś. (z urlopami bezpłatnymi w latach 1984 (24.06-25.07),
1986 (22 - 31.12.), 1990 (24.10.-14.11.), 1992 (10-11.06), 1993 (27.04.-13.05), 1995 (19.05.-15.07.), 1997 (05.-31.12),
1998 (01.-03.12.), 1999 (02.-25.09). Łączny wymiar udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych wyniósł
37 lat 8 miesięcy i 19 dni. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury – w myśl art. 15 – przyjęto wynagrodzenie, które
stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających
bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę. Przyjęte wynagrodzenia obejmują lata
od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1991 r., w których wskaźniki były najwyższe . Tak ustalony wskaźnik wysokości
podstawy wymiaru wyniósł 100,07 % i był wskaźnikiem najkorzystniejszym. Po złożeniu końcowego świadectwa pracy
z (...) oraz zaświadczenia o wynagrodzeniu i zatrudnieniu z 21 marca 2002 r. określającego wysokość wynagrodzenia
wnioskodawcy wraz z dodatkiem dewizowym za lata 1988 -1989, decyzją z 11 marca 2002 r. uwzględniono w wymiarze
świadczenia okres od 7 lutego do 3 marca 2002 r. (wobec czego staż pracy wnioskodawcy ustalono na 37 lat 9 miesięcy
i 18 dni), zaś decyzją z 25 marca 2002 r. obliczono nowy, najkorzystniejszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru
świadczenia z okresu od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1991 r. - 107,73%. Następnie kolejnymi decyzjami – emerytura
wnioskodawcy była waloryzowana. W dniu 12 października 2009 r. wnioskodawca – w związku z wejściem w życie
1 stycznia 2009 r. ustawy z 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych - złożył u Prezesa ZUS w W. wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia tak, aby jego sytuacji była
jak najkorzystniejsza, wskazując że: - pracując w Fabryce (...) w N. od 16 maja 1968 r. do 30 czerwca 1979 r.
otrzymał zaświadczenie o wynagrodzeniu tylko za lata 1978 – 1979, pomimo że przez wszystkie lata otrzymywał bardzo
dobre zarobki; - w czasie zatrudnienia w (...) w Ś. otrzymywał zarobki w złotówkach, ale również w dolarach USA
i wszystkie te składniki były opodatkowane w urzędzie skarbowym. Do wniosku ubezpieczony dołączył kserokopie
PIT-ów 11 za okres od 1992 do 2001 r. W dniu 3 lipca 1979 r. R. K. został zatrudniony w (...) na czas nieokreślony
na statkach rybackich w rybołówstwie morskim w charakterze pracownika pokładowego. W trakcie umowy warunki
zatrudnienia wnioskodawcy miał regulować układ zbiorowy dla rybaków morskich z 17 stycznia 1975 r., który miał
regulować m.in. premie i dodatki. Wynagrodzenie zasadnicze miało stanowić kwotę 1800 zł. Od 1 kwietnia 1980
r. ubezpieczony zawarł z (...) kolejną umowę o pracę na czas nieokreślony, dotyczącą pracy na statkach rybackich
w rybołówstwie dalekomorskim. Wynagrodzenie zasadnicze R. K. wzrosło do 2050 zł i awansował na stanowisko
młodszego rybaka. Pozostałe warunki płacy regulował ten sam układ zbiorowy pracy z 1975 r. Od 1 października 1982 r.
ubezpieczony awansował na stanowisko rybaka przetwórstwa, a od 15 sierpnia 1989 r. starszego rybaka przetwórstwa.
W okresie od 22 października 1988 r. do 29 listopada 1988 r. ubezpieczony był zamustrowany na statku m/t (...)
i nabył prawo do dodatku dewizowego za 39 dni po 32 dolary USD (łącznie do dodatku w kwocie 124,80 dolarów
USD).Od 30 października 1988 r. kontynuował pracę na statku m/t (...) aż do 15 marca 1989 r. Zaświadczenia o
zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione dla ubezpieczonego przez (...) 6 lutego 2002 r. oraz 22 marca 2002 r.
(poprawiające błędne zarobki z zaświadczenia z 06.02.2002 r. za lata 1988-1989) zawierają prawidłowe zapisy o
składnikach wynagrodzenia R. K. podlegających uwzględnieniu w podstawie wymiaru emerytury.
Sąd okręgowy nie uwzględnił odwołania i przywołał treści art. 111, art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze
zm.) oraz art. 2 ustawy z 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz. U. Nr 192, poz.1180) w zw. z §10 i §20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r. nr 10, poz.
49 ze zm.). Odnosząc się do kwestii prawidłowości uwzględnienia przez ZUS kwoty dodatku dewizowego w podstawie
wymiaru emerytury wnioskodawcy, a w zasadzie prawidłowości wystawienia przez (...) zaświadczeń o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu R. K., sąd okręgowy ocenił, że zostały sporządzone właściwie. Kwestia uwzględniania w podstawie
wymiaru emerytury dodatku dewizowego ukształtowana była w spornym okresie odmiennie. Równowartość dodatku
dewizowego wypłaconego do 31 grudnia 1990 r. obok wynagrodzenia – na podstawie uchwały Nr 60 Rady Ministrów z
dnia 25 lutego 1972 r. w sprawie ujednolicenia wysokości i zasad stosowania dodatku dewizowego dla członków załóg
polskich morskich statków handlowych w żegludze międzynarodowej i statków rybołówstwa morskiego, zmieniona
uchwałą nr 107 Rady Ministrów z dnia 28 maja 1976 r. (obie utraciły moc w dniu 31 grudnia 1990 r. na podstawie
zapisów § 9 i 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 października 1990 r. zmieniającego niektóre przepisy w
sprawie ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. z 1990 Nr 71, poz.418 ) – uwzględnia się w wysokości
określonej w tej uchwale, przeliczonej według kursu walut obowiązującego w dniu wypłaty tego dodatku. Ustalenie
równowartości dodatku dewizowego w złotych polskich należy do obowiązku zakładu pracy (armatora) i następuje
według kursu specjalnego dolara USA („kupno”). Równowartość dodatku dewizowego wypłaconego po 31 grudnia
1990 r. uwzględnia się z kolei w podstawie wymiaru emerytury na podstawie § 7 ust. 1 a rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne,
zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U.
1990 Nr 7, poz.41), zgodnie z którym podstawę wymiaru składek stanowi równowartość dodatków dewizowych
wypłaconych pracownikom zatrudnionym na morskich statkach handlowych i rybackich, obliczona według kursu
walut obowiązującego w dniu wypłaty dodatku - w wysokości ustalonej dla celów emerytalno-rentowych w układzie
zbiorowym.
Na tle zgromadzonych w sprawie dowodów nie ma – zdaniem sądu I instancji - podstaw do przyjęcia, że zaświadczenia
o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione dla ubezpieczonego przez (...) 6 lutego 2002 r. oraz 22 marca 2002 r.
(poprawione lata 1988-1989) zawierają błędne dane dotyczące wysokości jego dodatku dewizowego za lata 1988 i
1989, jak i lata pozostałe, przypadające zarówno przed 31 grudnia 1990 r., jak i po tym dniu. Do obu zaświadczeń
wpisano bowiem – za okres do 31 grudnia 1990 r. - wysokość dodatku dewizowego obliczoną przez (...) w dniu 27 lipca
2000 r. z uwzględnieniem zapisów uchwały Nr 60 Rady Ministrów z dnia 25 lutego 1972 r. oraz rozporządzenia Rady
Ministrów z 5 października 1990 r. (Dz. U. z 1990 Nr 71, poz. 418), zaś za okres po 31 grudnia 1990 r. - uwzględniono
równowartość dodatku obliczoną według kursu walut obowiązującego w dniu wypłaty dodatku - w wysokości ustalonej
dla celów emerytalno-rentowych w układzie zbiorowym, stąd nie figuruje on pod pozycją dodatek dewizowy, tylko
zawiera się w kolumnie „stałe składniki”.
W żadnym z tych zaświadczeń nie wpisano, bo nie było ku temu podstaw prawnych, faktycznie uzyskanych przez
wnioskodawcę kwot dodatku dewizowego w tym okresie. Pełna kwota dodatku dewizowego, uzyskana przez R. K.
od 1991 r. do 2001 r. , została natomiast wpisana do PIT-ów wnioskodawcy obejmujących ten okres. W ocenie
sądu okręgowego ubezpieczony, pomimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu, nie wskazał żadnych dowodów
podważających prawidłowość obu zaświadczeń. Zaświadczenie z kantyny z 29.11.1988 r. obrazuje tylko faktyczną
kwotę otrzymanego przez niego dodatku dewizowego za okres od 22 października 1988 r. do 29 listopada 1988 r.
(124,80 dolarów USD za 39 dni). W zaświadczeniu o wysokości dodatku dewizowego, sporządzonym przez (...) z
27.07.2000 r., ujęty został ten okres (od 08.10.1988 r. do 31 grudnia 1988 r.) z zapisem „USD 49,60 x 570”. Sąd
okręgowy podkreślił, że deklaracje podatkowe wnioskodawcy PIT 11 nie odzwierciedlają składników wynagrodzenia,
od których potrącane są składki na ubezpieczenie społeczne, zawierają natomiast te składniki, od których potrącony
został podatek dochodowy od osób fizycznych. Stąd pracodawca wpisywał w nie również pełną wartość dodatku
dewizowego, a nie tylko równowartość dodatku obliczoną według kursu walut obowiązującego w dniu wypłaty dodatku
- w wysokości ustalonej dla celów emerytalno-rentowych w układzie zbiorowym. Z karty wynagrodzeń wnioskodawcy
za 1992 r. wynika, że w tymże roku tą wysokością było 20 % ogólnej kwoty dodatku. Zdaniem sądu I instancji nie
było podstaw również do zastosowania wobec wnioskodawcy art. 2 ustawy z dnia 4 września 2008 r. Ubezpieczony
nie był bowiem osobą, której do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty przyjęto podstawę wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego z
uwzględnieniem okresu pozostawania w stosunku pracy, za który nie można ustalić podstawy wymiaru składek. Wręcz
przeciwnie, najkorzystniejszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury ustalono wnioskodawcy wyłącznie z
okresów, za które złożył on zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (od 1 stycznia 1982 do 31 grudnia 1991).
Apelację od wyroku złożył R. K. zarzucając błędne nie wliczenie kwocie wynagrodzenia z 1991r. dodatku dewizowego
nawet w minimalnej kwocie. Ubezpieczony podał, że do 1991 r. z Urzędem Skarbowym rozliczało go Przedsiębiorstwo
(...) w Ś.. Wyliczenia oraz osiągane dochody wyraźnie, zdaniem ubezpieczonego wskazują, że brak wliczenia dodatku
dewizowego w 1991r. Zgodnie z książeczką żeglarską długość rejsu w 1991r. wynosiła 237 dni. Ubezpieczony podał,
że na statkach (...) i (...) był w najwyższej strefie jeżeli chodzi o dodatek dewizowy. R. K. podał, że przed 1991r. i po
tym roku wykonywał tą samą pracę, za którą uzyskiwał dodatek dewizowy i otrzymywał go. Dlatego biegła mogła go
wliczyć, przyjmując jego poziom minimalny, skoro brak było dokumentów.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie. Ustalenia sprawy są prawidłowe,
a sąd apelacyjny w pełni podzielił także dokonaną przez sąd okręgowy ocenę prawną. Dla rozstrzygnięcia sprawy
kluczowe jest stwierdzenie, pomijane przez R. K., że wypłacany ubezpieczonemu w spornym okresie dodatek dewizowy
został uwzględniony przy wyliczeniu należnego mu świadczenia emerytalnego, przy czym należycie przyjęto nie pełną
jego wysokość, a jedynie odpowiednią cześć, ustaloną przez pracodawcę w spornym okresie dla celów emerytalnorentowych w układzie zbiorowym pracy. Sąd okręgowy w tym zakresie dokonał należytej analizy obowiązujących w
spornym okresie przepisów zawartych w uchwale nr 60 Rady Ministrów z 28 maja 1976 r. w sprawie ujednolicenia
wysokości i zasad stosowania dodatku dewizowego dla członków polskich morskich statków handlowych w żegludze
międzynarodowej i statków rybołówstwa morskiego, zmienionej uchwałą nr 107 Rady Ministrów z 28 maja 1976r.,
a także przepisów obowiązujących dla dodatków dewizowych wypłaconych po 31 grudnia 1990 r. tj. Rozporządzenia
Rady Ministrów z 29 stycznia 1990 r. (Dz.U.1990.7.41). Wskazane przepisy zostały właściwie zinterpretowane i
uwzględniały, tak fakt ujęcia tego składnika w wynagrodzeniu ubezpieczonego, jak i wskazanie jego wysokości dla
celów emerytalno-rentowych. W szczególności sąd I instancji, mając na względzie treść wyżej wskazanych uregulowań
prawnych należycie dał wiarę treści zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wystawionego ubezpieczonemu
(...) w dniu 6 lutego 2002 r. oraz w dniu 22 marca 2002 r.; prawidłowo podkreślił, że sporne dodatki zostały w
tej dokumentacji ujęte. Fakt, że składnik ten nie został wyodrębniony, czy też że kwoty te nie zostały wyrażone w
walucie, w której ubezpieczony je uzyskał, nie jest wystarczający aby ponownie został doliczony, do czego w istocie
sprowadzało się żądanie apelacji. Tego rodzaju żądanie ubezpieczonego jest tym bardziej niezasadne, gdy weźmie
się pod uwagę, że R. K. wskazuje na wartość realnie uzyskiwanej przez siebie kwoty, a więc pomija, że jest to kwota
wyższa niż ta ustalona dla celów emerytalno-rentowych. Ubezpieczony nie zdołał przy tym podważyć ustaleń sądu I
instancji, opartych na treści kart wynagrodzeń, zgodnie z którymi za 1992 r. tą wysokością było 20 % ogólnej kwoty
dodatku. Wobec powyższego realna wartość uzyskiwanego przez ubezpieczonego dodatku dewizowego nie mogła
przekładać się bezpośrednio na wysokość emerytury. Wysokość świadczenia bowiem niewątpliwie ma związek z kwotą
środków włożonych do systemu w postaci składek, nie zaś jedynie z realnie uzyskiwanym wynagrodzeniem. Sąd
apelacyjny wskazuje za sądem I instancji, że równowartość dodatku obliczano według kursu walut obowiązującego
w dniu wypłaty dodatku i nie uwidaczniano go pod odrębną pozycją. Składnik ten był wliczany w stałe składniki
wynagrodzenia. Sąd okręgowy trafnie podkreślał, że przyczyną dla której nie można uznać jako dowodu deklaracji
podatkowych PIT 11 jest fakt, że nie odzwierciedlają składników wynagrodzenia, od których potrącane są składki na
ubezpieczenie społeczne. W ocenie sądu apelacyjnego, prawidłowości wyżej wskazanej argumentacji, opartej na treści
dokumentacji pracodawcy ubezpieczonego, sporządzonej zgodnie z obowiązującą wówczas regulacją prawną nie może
podważać również to, że w zaświadczeniach z kantyny z 29.11.1988 r. wskazano kwotę uzyskanych przez R. K. dolarów
amerykańskich; również ten dokument obrazują jedynie wartość faktycznie wypłaconą ubezpieczonemu, nie zaś kwotę
od której potrącano składki na ubezpieczenie społeczne.
Mając na uwadze przedstawioną ocenę sprawy, na podstawie art. 385 k.p.c. sąd apelacyjny oddalił apelację.