docChromosomowa teoria dziedzicznoŹci
download 
Reklamacja Transkrypt
Chromosomowa teoria dziedzicznoŹci
Biologia w gimnazjum Chromosomowa teoria dziedzicznoÊci ■ MARZENA GÑSIOR (Tychy) Cele lekcji Poznanie: – podstaw chromosomowej teorii dziedzicznoÊci, – pierwszego obiektu badaƒ i obserwacji chromosomów, muszki owocowej, – ogólnej budowy chromosomu, – najnowszych osiàgni´ç genetyki, m.in. rozszyfrowania genomu cz∏owieka. Rozumienie: – zwiàzku praw Mendla z chromosomowà teorià dziedziczenia, – poj´ç: chromosom, chromosomy homologiczne, chromosomy p∏ci. Umiej´tnoÊci: – wyró˝nianie na schematach chromosomów homologicznych i chromosomów p∏ci, 30 BIOLOGIA W SZKOLE – analizowanie budowy chromosomu i rozmieszczenia na nim genów, – korzystanie z prasy popularnonaukowej („Wiedza i ˚ycie”), czytanie ze zrozumieniem, wyszukiwanie odpowiednich informacji. Postawa: – wzbudzanie zainteresowaƒ osiàgni´ciami wspó∏czesnej nauki. Metody: analiza plansz, modeli, fotografii, obserwacje, analiza tekstu. Ârodki dydaktyczne: plansza lub modele komórek, plansze, fotografie lub przezrocza przedstawiajàce garnitur chromosomowy muszki owocowej oraz cz∏owieka, model chromosomu, artyku∏y z „Wiedzy i ˚ycia”: „Pierwszy chromosom rozszyfrowany”- nr 2/2000 i „Oto cz∏owiek”- nr 4/2001, fotografie lub okazy muszki owocowej, karty pracy. 1/2003 Biologia w gimnazjum KARTA PRACY 1. Budowa i funkcje komórki 2. Co to sà chromosomy? Uzupe∏nij opis komórki roÊlinnej, wstawiajàc odpowiednie oznaczenia literowe i cyfrowe. Przyjrzyj si´ zamieszczonym rycinom i uzupe∏nij tekst podanymi s∏owami: kariotyp, X, Y, chromatyna, p∏ciowe, chromatydy, homologiczne, geny, chromosomy, ramiona Ryc. 1 .......... DNA w postaci: luêno skr´conych nici chromatyny chromosomów sk∏adajàcych si´ z ciasno skr´conych nici Jàdro komórki Jàdro komórki przed podzia∏em 7, G .......... .......... Ryc. 2 .......... .......... Kariotyp cz∏owieka Pary chromosomów homologicznych .......... .......... 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. cytoplazma b∏ona komórkowa Êciana komórkowa jàdro chloroplast wodniczka mitochondrium A/ nadaje komórce kszta∏t, chroni, jest martwym elementem zbudowanym z celulozy B/ wype∏nia wn´trze komórki C/ tu przebiega proces fotosyntezy D/ gromadzi substancje zapasowe i niepotrzebne E/ zawiera DNA, kieruje procesami ˝yciowymi komórki F/ stanowi pó∏przepuszczalnà barier´ ochronnà G/ tu zachodzi proces oddychania komórkowego 1/2003 Ryc. 3 allele chromatyda rami´ przew´˝enie rami´ BIOLOGIA W SZKOLE 31 Biologia w gimnazjum W jàdrze komórkowym organizmów wyst´puje DNA w postaci.................................................... Przed podzia∏em komórki chromatyna skr´ca si´ tworzàc........................................................ Chromosomy wyst´pujà parami – sà to tzw. chromosomy........................................................ Liczba chromosomów w jàdrze jest sta∏a dla danego gatunku. Ich charakterystyczny uk∏ad zwany jest............... NajwczeÊniej poznano go w komórkach muszki owocowej, gdzie sk∏ada si´ on z 4 par chromosomów. Komórki cz∏owieka zawierajà 23 pary chromosomów: 22 pary chromosomów somatycznych i jednà par´ chromosomów oznaczanych ........... (˝eƒski) i ..........(m´ski). Ka˝dy chromosom sk∏ada si´ z dwóch po∏ówek zwanych.............., posiada cztery .................. Na chromosomach ............ u∏o˝one sà liniowo. rozszyfrowany” (nr 2/2000) i „Oto cz∏owiek” (nr 4/2001), a nast´pnie odpowiedz na pytania: 3. Poznanie genomu cz∏owieka ● Przeczytaj odpowiednie fragmenty artyku∏ów z „Wiedzy i ˚ycia”: „Pierwszy chromosom Tok lekcji ● ● ● ● ● ● ● Który chromosom cz∏owieka zosta∏ rozszyfrowany jako pierwszy? ......................... Z ilu nukleotydów sk∏ada si´ najkrótszy gen w pierwszym poznanym chromosomie ludzkim, a z ilu najd∏u˝szy?........................ W którym roku rozszyfrowano ludzki genom? Z ilu nukleotydów sk∏ada si´ komplet ludzkiego DNA? ................................. Ile genów zawiera ludzkie DNA? ............. W których chromosomach jest najwi´cej genów? ........................................................ Jaki procent naszego DNA jest odpowiedzialny za kodowanie bia∏ek? .................... Wi´kszoÊç twoich genów jest identyczna jak geny innych ludzi. Jaki to procent? ...................................................................... Jakie znaczenie mo˝e mieç w przysz∏oÊci poznanie naszego genomu? ....................... ....................................................................... 4. Najnowsze osiàgni´cia nauki – poznanie genomu cz∏owieka (praca z literaturà). Faza wst´pna 32 1. Przypomnienie wiadomoÊci o budowie komórki. 2. Krótka historia badaƒ nad lokalizacjà genów (Tomasz Morgan i muszka owocowa). Korzystajàc z artyku∏ów zamieszczonych w „Wiedzy i ˚yciu” (ksero odpowiednich fragmentów) uczniowie odpowiadajà na pytania (karta pracy, punkt 3). Faza realizacyjna Faza podsumowujàca 1. Wprowadzenie poj´ç: chromosom, chromatyna – analiza ryc. 1 (karta pracy). 2. Wprowadzenie poj´ç: kariotyp, chromosomy homologiczne, somatyczne, p∏ciowe na przyk∏adzie kariotypu cz∏owieka – analiza ryc. 2 (karta pracy); prezentacja foliogramów przedstawiajàcych garnitur chromosomowy cz∏owieka i muszki owocowej. 3. Budowa chromosomu – analiza ryc. 3 (karta pracy) i modelu chromosomu (model wykonany z 2 grubych kawa∏ków gumowej rurki odpowiednio pomalowanych i po∏àczonych za pomocà paska zaciskowego). Utrwalenie wiadomoÊci metodà zabawy „prawda/fa∏sz”. Nauczyciel podaje stwierdzenia zwiàzane z omawianym tematem, jeÊli zdanie jest prawdziwe – uczniowie wstajà, jeÊli jest fa∏szywe, siedzà. Przyk∏adowe stwierdzenia: – chromosomy sà dobrze widoczne w ka˝dej komórce, – w komórkach jest parzysta liczba chromosomów, – poznanie genomu cz∏owieka nie ma znaczenia dla rozwoju medycyny. ■ BIOLOGIA W SZKOLE 1/2003
