EUROPEJSKIE MECHANIZMY STABILNOŚCI FINANSOWEJ

Transkrypt

EUROPEJSKIE MECHANIZMY
STABILNOŚCI FINANSOWEJ –
GWARANCJA STABILNOŚCI STREFY
EURO CZY GRA NA ZWŁOKĘ?
Agata Wancio*
W związku z światowym kryzysem finansowym, który
spowodował pogorszenie stanu finansów publicznych
wielu państw członkowskich, Unia Europejska podjęła
działania zmierzające do przywrócenia stabilności finansowej w krajach najbardziej zadłużonych. Pierwszymi
państwami, które w obliczu kłopotów ze zbilansowaniem rachunku obrotów bieżących zmuszone były sięgnąć po środki zewnętrznej pomocy finansowej były
Węgry, a następnie Łotwa i Rumunia. Oprócz kredytów
otrzymanych z Międzynarodowego Funduszu Walutowego
(MFW) i innych instytucji międzynarodowych, uzyskały
one warunkową pomoc finansową od UE ze środków
przeznaczonych na pomoc w przywracaniu równowagi
bilansów płatniczych w krajach spoza strefy euro. Po
względnym ustabilizowaniu się sytuacji w tych krajach,
UE stanęła przed dużo większym wyzwaniem, realną
groźbą trwałej utraty zdolności spłaty zobowiązań finansowych przez Grecję. Pomoc dla tego kraju była zadaniem znacznie trudniejszym, ponieważ w prawie unijnym nie przewidziano żadnego instrumentu wsparcia
finansowego na wypadek kłopotów z regulowaniem
zobowiązań przez państwa strefy euro. UE stanęła zatem
przed poważnym dylematem, czy oraz w jaki sposób
i na jakich zasadach powinna udzielić Grecji doraźnej
pomocy finansowej. Konieczność podjęcia szybkiej
decyzji w celu ratowania jej sektora finansów publicznych i uspokojenia rynków finansowych sprawiły, że
Grecja otrzymała od państw członkowskich pomoc
finansową jeszcze przed wypracowaniem jednolitego
mechanizmu udzielenia takiego wsparcia państwom
strefy euro. Aby umożliwić uruchomienie pomocy, ostatecznie sięgnięto po art. 122 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), umożliwiający przyznanie pomocy finansowej „państwu członkowskiemu, które
ma trudności lub jest istotnie zagrożone poważnymi
trudnościami z racji nadzwyczajnych okoliczności pozostających poza jego kontrolą”. Mimo pewnych wątpliwości, czy sytuacja w Grecji spełnia warunek art. 122,
udzielenie wsparcia finansowego wydawało się wówczas jedynym sposobem uniknięcia jej niekontrolowanego bankructwa.
Potrzeba reagowania na kryzysy zadłużeniowe
w kolejnych krajach strefy euro, zagrażające stabilności
całego obszaru walutowego (efekt domina), przyspieszyła podjęcie decyzji o utworzeniu specjalnych mechanizmów stabilizacyjnych. Były one pomyślane jako rozwiązania tymczasowe, jednak kryzys zadłużeniowy
w strefie euro oraz wątpliwości, czy są zgodne z prawem
46
unijnym i krajowym, spowodowały konieczność ustanowienia nowego, trwałego mechanizmu stabilności.
Kryzys zadłużeniowy w UE
Na koniec 2010 r. tylko dwa państwa członkowskie
należące do strefy euro (Finlandia i Luksemburg) wypełniały fiskalne kryteria konwergencji (relacja deficytu
sektora finansów publicznych i długu publicznego
w odniesieniu do PKB). Względnie niski poziom długu
publicznego w relacji do PKB wystąpił też w Słowacji
i Słowenii, ale równocześnie państwa te nie spełniały
kryterium wielkości deficytu sektora finansów publicznych.
Pozostałe państwa strefy euro przekroczyły w 2010 r.
zarówno dopuszczalny poziom deficytu budżetowego,
jak i długu publicznego w relacji do PKB (tabela 1).
Najpoważniej sytuacja przedstawiała się w Grecji, gdyż
już na koniec 2009 r. dług publiczny przekroczył ponad
dwukrotnie dopuszczalny poziom (60% PKB), zaś deficyt budżetowy – ponad pięciokrotnie (dopuszczalny
poziom – 3% PKB). Najszybszy wzrost długu (podwojenie) względem PKB nastąpił w Irlandii, przekraczając na
koniec 2010 r. poziom 90% PKB. Odnotowano tam
również rekordowo wysoki poziom deficytu fiskalnego ponad 10-krotnie wyższy niż dozwolony w traktacie.
Przyczyny wystąpienia poważnych kłopotów sektora finansów publicznych w tych dwóch państwach były jednak
zupełnie odmienne. W Irlandii załamanie finansów
nastąpiło w ciągu ostatnich dwóch lat i miało ścisły związek z problemami sektora bankowego. Powstały deficyt
był w dużej mierze konsekwencją pomocy udzielonej
pogrążonym w kryzysie bankom irlandzkim (zwłaszcza
bankowi Anglo Irish Bank). Jej wysokość przekroczyła
w 2010 r. 40 mld euro.
Początki kryzysu zadłużeniowego w Grecji są zdecydowanie wcześniejsze, zaś kontynuacja złej polityki
gospodarczej i opieszałość we wprowadzaniu koniecznych reform gospodarczych w latach bezpośrednio poprzedzających światowy kryzys finansowo-gospodarczy, powodowała tylko jego systematyczne pogłębianie się. Ukrywana
przez wiele lat rzeczywista skala zadłużenia sektora
finansów publicznych ujawniona została dopiero przy
okazji kryzysu finansowego. Po zrewidowaniu przez
Eurostat danych statystycznych okazało się, iż w całym
okresie przynależności do strefy euro Grecja nie spełniała kryteriów konwergencji. Deficyt sektora finansów
publicznych w każdym roku przekraczał wartość 3% PKB,
a dług publiczny – poziom 60% PKB1.
Sekwencja zdarzeń, które zmusiły nadmiernie zadłużone kraje do sięgnięcia po pomoc zewnętrzną, była jednak we wszystkich przypadkach podobna. Systematyczny
i szybki wzrost zadłużenia publicznego oraz perspektywy niskiego wzrostu gospodarczego zwiększały ryzyko
wystąpienia problemów z obsługą długu w tych krajach.
W rezultacie pozyskiwanie na rynku kapitałowym środków niezbędnych do regulowania bieżących zobowiązań i obsługi długu stawało się coraz droższe. Inwestorzy
Wspólnoty Europejskie Nr 3 (208) 2011
skłonni do zakupu emitowanych przez te kraje papierów
dłużnych oczekiwali bowiem coraz wyższej premii
w zamian za ponoszone ryzyko. Wskutek systematycznego pogarszania stanu sektora finansów publicznych
i towarzyszących mu obniżek ratingów, oprocentowanie
obligacji wzrastało do poziomu, który uniemożliwiał
dalsze pozyskiwanie środków na rynku finansowym. Po
pierwsze, akceptując zbyt wysoki poziom oprocentowania sprzedawanych papierów wartościowych, państwa te
nie byłyby w stanie wywiązać się ze zobowiązań finansowych wobec inwestorów, a po drugie – zainteresowanie inwestorów kolejnymi emisjami systematycznie spadało. Grecja z ratingiem obniżonym do poziomu BBoferowała w kwietniu 2010 r. 5-letnie obligacje z oprocentowaniem siedmiokrotnie wyższym niż oprocentowanie obligacji niemieckich i francuskich o takim samym
okresie zapadalności (14% w stosunku do 2%)2. Gwałtowny
spadek zaufania wobec greckich obligacji skarbowych
znalazł też odzwierciedlenie w dynamicznym wzroście
notowań instrumentów pochodnych CDS (credit default
swap), które służą zabezpieczaniu się przed skutkami
niewypłacalności emitenta aktywów bazowych.
Podobnie sytuacja przedstawiała się w Portugalii
i Irlandii. W wyniku trudności z samofinansowaniem się
na rynku kraje te zwróciły się o pomoc finansową ze
źródeł zewnętrznych, otrzymując ją po kilku tygodniach.
Udzielone wsparcie może jednak okazać się, podobnie
jak w przypadku Grecji, niewystarczające. Co więcej,
istnieją poważne obawy, że podobny scenariusz może
wystąpić też wkrótce w innych państwach strefy euro,
zwłaszcza w Hiszpanii, Włoszech i Belgii. Ratunkiem
dla nich jest szybkie przyjęcie i rygorystyczna realizacja
Tabela 1
Dług publiczny i deficyt budżetowy w stosunku do PKB (w %) w 27 państwach członkowskich UE
w latach 2008-2010
Państwo członkowskie
Dług publiczny
Deficyt budżetowy
2008
2009
2010
2008
2009
2010
Grecja
110,7
127,1
142,8
-9,8
-15,4
-10,5
Włochy
106,3
116,1
119,0
-2,7
-5,4
-4,6
Belgia
89,6
96,2
96,8
-1,3
-5,9
-4,1
Irlandia
44,4
65,6
96,2
-7,3
-14,3
-32,4
Portugalia
71,6
83,0
93,0
-3,5
-10,1
-9,1
Niemcy
66,3
73,5
83,2
0,1
-3,0
-3,3
Francja
67,7
78,3
81,7
-3,3
-7,5
-7,0
Węgry
72,3
78,4
80,2
-3,7
-4,5
-4,2
Wielka Brytania
54,4
69,6
80,0
-5,0
-11,4
-10,4
Austria
63,8
69,6
72,3
-0,9
-4,1
-4,6
Malta
61,5
67,6
68,0
-4,5
-3,7
-3,6
Holandia
58,2
60,8
62,7
0,6
-5,5
-5,4
Cypr
48,3
58,0
60,8
0,9
-6,0
-5,3
Hiszpania
39,8
53,3
60,1
-4,2
-11,1
-9,2
Polska
47,1
50,9
55,0
-3,7
-7,3
-7,9
Finlandia
34,1
43,8
48,4
4,2
-2,6
-2,5
Łotwa
19,7
36,7
44,7
-4,2
-9,7
-7,7
Dania
34,5
41,8
43,6
3,2
-2,7
-2,7
Słowacja
27,8
35,4
41,0
-2,1
-8,0
-7,9
Szwecja
38,8
42,8
39,8
2,2
-0,7
0,0
Republika Czeska
30,0
35,3
38,5
-2,7
-5,9
-4,7
Litwa
15,6
29,5
38,2
-3,3
-9,5
-7,1
Słowenia
21,9
35,2
38,0
-1,8
-6,0
-5,6
Rumunia
13,4
23,6
30,8
-5,7
-8,5
-6,4
Luksemburg
13,6
14,6
18,4
3,0
-0,9
-1,7
Bułgaria
13,7
14,6
16,2
1,7
-4,7
-3,2
Estonia
4,6
7,2
6,6
-2,8
-1,7
0,1
Źródło: Opracowano na podstawie danych Eurostatu.
47
pakietów oszczędnościowych oraz wprowadzenie niezbędnych reform gospodarczych.
Tymczasowy mechanizm stabilizacji finansowej
W odpowiedzi na pogłębiający się kryzys zadłużeniowy w niektórych państwach strefy euro, zagrażający
stabilności finansowej całego obszaru walutowego, państwa członkowskie strefy euro oraz instytucje unijne
uzgodniły pakiet pomocy wartości około 750 mld euro
(z uwzględnieniem pożyczek MFW w wysokości 250 mld
euro). W celu jego skutecznej i skoordynowanej realizacji utworzono dwa nowe instrumenty służące obronie
stabilności finansowej w UE. Pierwszy z nich, tj. europejski mechanizm stabilizacji finansowej (European
Financial Stabilisation Mechanism – EFSM), powstał na
mocy rozporządzenia Rady UE z 11 maja 2010 r., po
uprzednim uzgodnieniu stanowiska z państwami członkowskimi na nadzwyczajnym posiedzeniu ECOFIN3.
Miał on spełniać podobne cele do utworzonego w 2002 r.
instrumentu wsparcia bilansu płatniczego państw członkowskich (balance payment facility – BOP facility)4.
Pomoc ze środków EFSM może być skierowana do
wszystkich nadmiernie zadłużonych państw członkowskich UE, które zwrócą się o pomoc, natomiast do korzystania z instrumentu wsparcia bilansów płatniczych
uprawnione są tylko państwa UE nienależące do strefy
euro. Jeśli państwo członkowskie znajdujące się w trudnościach finansowych zgłasza zapotrzebowanie na
zewnętrzne wsparcie finansowe, Komisja Europejska
może poprzez EFSM zebrać na rynkach finansowych
korzystnie oprocentowane pożyczki na kwotę do 60 mld
euro, na którą gwarancji udzielają państwa członkowskie UE (gwarancja z budżetu UE).
Niecały miesiąc później, w czerwcu 2010 r., utworzono oparty na międzyrządowym porozumieniu państw
strefy euro Europejski Instrument Stabilności Finansowej
(European Financial Stability Facility – EFSF), mający pełnić rolę specjalnego podmiotu emisyjnego5. Miał on
umożliwić szybkie i skuteczne reagowanie w razie wystąpienia kryzysu finansowego w jednym z krajów strefy
euro oraz zapobiegać jego rozprzestrzenianiu się na
pozostałe kraje strefy. Instrument ten został powołany
w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w Luksemburgu, której prawa do zaciągania
zobowiązań finansowych mają wygasnąć po upływie
trzech lat, czyli 30 czerwca 2013 roku. Spółką zarządza
Klaus Regling, piastujący uprzednio w Komisji Europejskiej
stanowisko dyrektora do spraw ekonomicznych i finansowych oraz ministra finansów w Niemczech. Środki na
pomoc finansową dla krajów strefy euro (i tylko dla nich)
spółka pozyskuje poprzez emisję własnych papierów
dłużnych, a na dług przez nią zaciągnięty otrzymuje
gwarancje państw członkowskich należących do strefy
euro, a także Szwecji i Polski, które dobrowolnie przystąpiły do tej inicjatywy. Pozostałe państwa nie należące do
48
strefy euro nie uczestniczą w systemie wsparcia finansowego EFSF.
Całkowita kwota gwarancji wynosi 440 mld euro,
a wkład poszczególnych państw został ustalony proporcjonalnie do ich udziałów w kapitale Europejskiego
Banku Centralnego6. Nie oznacza to jednak, że łączna
suma pożyczek udzielonych przez EFSF krajom przeżywającym poważne trudności finansowe może stanowić
kwotę równą udzielonym gwarancjom. Po pierwsze,
w obecnej sytuacji Grecja, Portugalia i Irlandia nie mogą
występować w roli gwaranta (uczestniczyć w udzielaniu
gwarancji), co powoduje konieczność modyfikacji klucza udziałów i w konsekwencji zmniejsza kwotę gwarancji. Po drugie, aby EFSF mógł pozyskiwać kapitał
możliwie najtaniej (czyli emitować swe obligacje oferując niskie oprocentowanie), musi dążyć do utrzymania
dotychczasowej, najwyższej oceny ratingowej7, co wiąże
się z kolei z koniecznością zapewnienia buforu gwarancyjnego8. W związku z powyższym rzeczywiste zdolności udzielania pomocy zadłużonym państwom strefy euro
z EFSF szacuje się na około 250 mld euro. Mechanizm
ten docelowo ma wprawdzie osiągnąć zdolność finansowania na poziomie 440 mld euro, ale zgody na takie
posunięcie będą musiały udzielić wszystkie państwa
członkowskie należące do strefy euro.
Niemcy wysunęły też propozycję włączenia sektora
prywatnego w ratowanie krajów zadłużonych na wzór
praktyk stosowanych dotychczas przez MFW. Banki
i prywatni inwestorzy mieliby uczestniczyć w nowym
planie ratunkowym na zasadzie refinansowania, czyli
inwestowania zysków z wygasłych obligacji w nowe
greckie papiery skarbowe. Propozycja kanclerz A. Merkel
nie spotkała się jednak z dobrym przyjęciem. Większość
państw strefy euro, w tym Francja (m.in. w obawie
o straty sektora bankowego), sprzeciwiły się przymusowemu udziałowi prywatnych wierzycieli w nowym planie pomocy dla Grecji, rozważając jedynie możliwość
ich dobrowolnego udziału. Sceptycznie do całej sprawy
podchodzi też Europejski Bank Centralny.
Dotychczasowi beneficjenci pomocy finansowej
Pierwszymi odbiorcami pomocy finansowej udzielonej przez UE w okresie kryzysu były nowe państwa
członkowskie nie należące do strefy euro. Jako pierwsze
o pomoc zwróciły się w 2008 r. Węgry, którym udzielono wsparcia potrzebnego dla zrównoważeniu bilansu
płatniczego, wykorzystując instrument finansowy (BOP
facility) stworzony właśnie w tym celu. Wsparcie finansowe UE miało przywrócić zaufanie inwestorów do
Węgier w czasie poważnych trudności ze zbilansowaniem rachunku obrotów bieżących, którym towarzyszyła
wzrastająca niepewność na międzynarodowych rynkach
finansowych. W 2009 r. Rada podjęła decyzję o udzieleniu pomocy ze środków instrumentu wsparcia bilansu
płatniczego dwóm kolejnym państwom - Łotwie i Rumunii.
Łączna kwota udzielonego trzem krajom wsparcia finanWspólnoty Europejskie Nr 3 (208) 2011
sowego w postaci pożyczek była kilkakrotnie mniejsza
od wartości pakietu pomocy finansowej przyznanego
w 2010 r. Grecji (tabela 2).
O pomoc finansową zwróciły się też Irlandia i Portugalia,
zmagające się, podobnie jak Grecja, z rosnącymi kosztami pozyskiwania środków finansowych przez emisję
własnych obligacji rządowych. Rolę emitenta przejął
EFSF, który dzięki wysokiej wiarygodności kredytowej
mógł pożyczyć na rynku na zdecydowanie korzystniejszych warunkach, a uzyskane środki przeznaczyć na
pożyczki dla tych krajów. Obligacje wyemitowane przez
EFSF kupiły głównie rządy, banki centralne, państwowe
fundusze majątkowe, banki komercyjne oraz fundusze
emerytalne9. Mimo że oprocentowanie obligacji przeznaczonych na wsparcie programu Irlandii było nieco
niższe, zostały znacznie łatwiej ulokowane na rynku niż
obligacje wyemitowane dla pozyskania środków pożyczonych następnie Portugalii. Ponad połowa obligacji
wyemitowanych w pierwszej „transzy irlandzkiej” kupiły
instytucje europejskie, ponad 1/3 inwestorzy z Azji,
a pozostałe 7% z Bliskiego Wschodu i Ameryki. Obligacje
wyemitowane przez EFSF w celu udzielenia pożyczki
Portugalii również prawie w całości (99%) wykupili
inwestorzy europejscy i azjatyccy10.
Zgodnie z warunkami uzgodnionych programów
ratunkowych, większość przekazanych pożyczek miała
służyć przywracaniu równowagi salda budżetowego.
Pożyczkobiorcy zobowiązali się do wprowadzenia licznych reform oszczędnościowych oraz zwiększenia wpływów podatkowych. Duża część pożyczek udzielonych
Irlandii i Portugalii miała zostać przeznaczona na zapewnienie płynności finansowej sektora bankowego.
Biorąc pod uwagę wysokość pożyczek udzielonych
Irlandii i Portugalii, po zatwierdzeniu nowego planu
ratunkowego dla Grecji w wysokości 110 mld euro,
w „kasie” obecnych mechanizmów stabilności pozostanie połowa kwoty przeznaczonej na pożyczki dla krajów
zadłużonych. Jeśli zatem pogorszy się sytuacja finansowa Hiszpanii czy Włoch i kraje te zwrócą się do UE
o pomoc finansową, dla ratowania strefy euro trzeba
będzie sięgnąć po środki z innych źródeł, bowiem kwota,
którą dysponują obecnie EFSF i EFSM nie wystarczy, aby
zapewnić tak dużym państwom skuteczną pomoc.
Stały mechanizm stabilności finansowej
W związku z potrzebą kompleksowego rozwiązania
kryzysu finansowego w strefie euro oraz szybkiego i skutecznego reagowania na wypadek pojawienia się podobnych kryzysów, państwa strefy euro zdecydowały się
utworzyć nową stałą instytucję – Europejski Mechanizm
Stabilności (EMS). Zgodnie z założeniami ma on zacząć
funkcjonować, gdy wygasną tymczasowe instrumenty
pomocy finansowej, tj. od czerwca 2013 r. Zostaną do
niego przeniesione niewypłacone i niesfinansowane części istniejących pożyczek, co nie oznacza automatycznej
likwidacji EFSF. Będzie on w dalszym ciągu obsługiwał
niespłacone obligacje, a ostatecznie przestanie działać,
gdy zostanie w pełni spłacona pomoc przyznana państwom członkowskim oraz uregulowane własne zobowiązania z tytułu wyemitowanych instrumentów finansowych.
Zmiana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Traktat o funkcjonowaniu UE stanowi, że ani UE, ani
żadne państwo członkowskie nie ponosi ani nie przejmuje odpowiedzialności za zobowiązania finansowe
innych państw (klauzula o nieprzyjmowaniu zobowiązań
– tzw. klauzula no-bail-out, art. 125 TFUE), a także wprowadza zakaz udzielania przez władze monetarne (EBC
i banki centralne państw członkowskich) pożyczek na
pokrycie deficytów państw członkowskich UE lub bezpośredniego nabywania od nich papierów dłużnych
emitowanych przez nie (art. 123 TFUE). W tej sytuacji,
jedynym rozwiązaniem uzasadniającym udzielenie bezpośredniej pomocy finansowej zagrożonym niewypłacalnością państwom strefy euro było powołanie się na
wspomniany art. 122 TFUE i uznanie złej sytuacji finansów publicznych tych krajów za skutek nadzwyczajnych
okoliczności. Powołanie się na „nadzwyczajne okoliczności” nie przekonało jednak niektórych środowisk
prawniczych w Niemczech. Do Federalnego Trybunału
Konstytucyjnego w Karlsruhe wpłynęła skarga przeciwko
ustawie o pomocy dla Grecji oraz decyzji o utworzeniu
europejskiego funduszu stabilizacyjnego EFSF. Zdaniem
skarżących, naruszają one traktaty UE (m.in. art. 125 TFUE)
oraz ustawę zasadniczą Niemiec. Do Trybunału zgłoszono też zastrzeżenia do działalności EBC, który kupując
obligacje zadłużonych państw członkowskich złamał
zapisy art. 123 TFUE i stał się jednym z największych
wierzycieli tych państw11.
Mając na uwadze klauzulę no-bail-out, Trybunał
będzie musiał zatem zdecydować, czy powołanie się
przez UE na artykuł, który pozwala na pomoc innym
państwom członkowskim UE na wypadek zaistnienia
wyjątkowych okoliczności jest zasadne w przypadku
udzielenia doraźnej pomocy Grecji i czy uprawomocnia
decyzje o utworzeniu specjalnego instrumentu wsparcia
finansowego. Celem Trybunału będzie wydanie oceny
na temat zgodności opisanych działań z prawem, nie
wnikając w ich wymiar ekonomiczny. Nie wyklucza się,
że rozwiązaniem, jakie zaproponuje Trybunał będzie
zwiększenie uprawnień parlamentu niemieckiego w zakresie decydowania o uczestnictwie Niemiec w kolejnych
programach pomocowych dla państw strefy euro, co
mogłoby doprowadzić do paraliżu operacji finansowych
z użyciem EFSF, którego największym udziałowcem są
właśnie Niemcy.
Ustanowienie stałego mechanizmu antykryzysowego,
który zapewni zgodność udzielanego wsparcia finansowego z unijnym oraz krajowym ustawodawstwem,
wymaga zmiany Traktatu o funkcjonowaniu UE. Aby
umożliwić stosunkowo szybkie dokonanie tej zmiany,
49
Tabela 2
Zatwierdzone i realizowane programy wsparcia finansowego w krajach UE w okresie listopad 2008 – czerwiec 2011
Państwo
Węgry
Data
zatwierdzenia
programu
4 listopada 2008
Cele programów dostosowawczych
(warunki uzyskania pomocy)
Wsparcie równowagi bilansu płatniczego na Węgrzech i przyczynienie się w ten sposób do zrealizowania rządowego programu gospodarczego
w warunkach kryzysu gospodarczo-finansowego.
Całkowita kwota
(w euro)
20 mld
Źródła finansowania
Okres wypłaty
pożyczki i spłaty
6,5 mld – Instrument
wsparcia bilansu płatniczego
Pożyczka uruchomiona w listopadzie 2008 r.
12,5 mld – MFW
Wypłaty będą dokonywane w ciągu 2 lat, a średni
okres zapadalności wynosi 5 lat
1 mld – Bank Światowy
Łotwa
20 stycznia 2009
Rumunia 6 maja
2009
Powstrzymanie bezpośredniej presji na płynność,
pod warunkiem realizacji polityki mającej na
celu przywrócenie długookresowej stabilności
poprzez wzmocnienie sektora bankowego, skorygowanie nierównowagi fiskalnej, przyjęcie krajowych środków politycznych na rzecz poprawy
konkurencyjności.
7,5 mld
Wsparcie równowagi bilansu płatniczego w Rumunii i przyczynienie się w ten sposób do zrealizowania rządowego programu gospodarczego
20 mld
3,1 mld – Instrument wsparcia bilansu płatniczego
1, 7 mld – MFW
1,9 mld – kraje skandynaw- Wypłaty będą dokonywane w ciągu
skie (Szwecja, Dania, Finlandia, Estonia i Norwegia), 3 lat, a średni
okres zapadalno0,4 mld – Bank Światowy
ści wynosi 7 lat
0,4 mld – EBOR, Czechy
i Polska
5 mld – Instrument wsparPożyczka uruchocia bilansu płatniczego
miona w maju
2009 r.
12,95 mld – MFW
1 mld – Bank Światowy
1 mld – EBOR i EBI
Grecja
Irlandia
Portugalia
12 kwietnia 2010
28 listopada
2010
17 maja
2011
1) Redukcja deficytu sektora rządowego do poziomu poniżej 3% PKB do 2014 r.
2) Zapewnienie stabilności greckich finansów
publicznych (m.in. poprzez reformę systemu
emerytalnego)
3) Wzmocnienie pozycji konkurencyjnej Grecji
4) Poprawa stabilności greckiego systemu finansowego
110 mld
1) Dostosowania fiskalne w celu przywrócenia
równowagi fiskalnej (korekta nadmiernego
deficytu do 2015 r.)
2) Pobudzenie wzrostu, m.in. poprzez reformę
rynku pracy
3) Natychmiastowe wzmocnienie oraz kompleksowa reorganizacja sektora bankowego
85 mld
1) Głębokie i przyspieszone reformy strukturalne
mające zwiększyć potencjał wzrostu gospodarczego, przyczynić się do tworzenia nowych miejsc pracy i poprawić konkurencyjność
2) Przywrócenie równowagi fiskalnej (redukcja
deficytu do poziomu 3% do 2013 r.) poprzez:
- zamrożenie płac w sektorze rządowym,
zmniejszenie emerytur przekraczających
1500 euro,
- reforma zasiłków dla bezrobotnych i zmniejszenie ulg podatkowych,
- przeprowadzenie programu prywatyzacji
3) Poprawa płynności i wypłacalności sektora
finansowego (głównie poprzez dokapitalizowanie banków)
80 mld – EAMS (państwa
strefy euro)
30 mld – MFW
17,5 mld – Irlandia (Skarb
Państwa i Krajowy Fundusz
Rezerw Emerytalnych)
22, 5 mld – MFW
22,5 mld – EFSM
17,7 mld – EFSF
78 mld
Pożyczka uruchomiona w lutym
2009 r.
4,8 mld – pożyczki bilateralne uzyskane od Wielkiej
Brytanii (3,8 mld), Szwecji
(0,6 mld) i Danii (0,4 mld).
26 mld – EFSM
26 mld – EFSF
26 mld – MFW
Wypłaty będą dokonywane w ciągu 3 lat, a średni
okres zapadalności wynosi 7 lat
Pożyczka uruchomiona w maju
2010 r.
Wypłaty będą dokonywane w ciągu
3 lat, a średni
okres zapadalności wynosi 7 1/2
roku
Pożyczka uruchomiona w lutym
2011 r.
3 lat, a średni
roku
Pożyczka uruchomiona w maju
2011 r.
3 lat, a średni
roku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie prezentacji European Financial Stability Facility (http://www.efsf.europa.eu/attachments/
efsf_presentation_en.pdf) oraz odpowiednich dokumentów UE.
50
Struktura i wielkość kapitału oraz główni „udziałowcy”
po raz pierwszy po wejściu w życie Traktatu z Lizbony
sięgnięto po procedurę uproszczoną (art. 48 ust. 6
Traktatu o Unii Europejskiej). Procedura ta może zostać
zastosowana tylko w przypadku „niewielkich zmian
Traktatu”, czyli nie powodujących zmniejszenie lub
zwiększenie kompetencji Unii. Rozpoczęła się ona
w grudniu 2010 r., w czasie belgijskiego przewodnictwa
w Radzie UE, od złożenia wniosku w sprawie wprowadzenia zmiany do TFUE. Na wiosennym szczycie
w 2011 r. Rada Europejska podjęła decyzję o zmianie
traktatu poprzez dodanie do art. 136 TFUE ustępu
o następującej treści: „Państwa Członkowskie, których
walutą jest euro, mogą ustanowić mechanizm stabilności
uruchamiany, jeżeli będzie to niezbędne do ochrony
stabilności strefy euro jako całości. Udzielenie wszelkiej
niezbędnej pomocy finansowej w ramach takiego mechanizmu będzie podlegało rygorystycznym warunkom”12.
Europejski Mechanizm Stabilności będzie miał całkowity kapitał subskrybowany w wysokości w 700 mld
euro. Kapitał będzie wpłacany przez państwa strefy euro
stopniowo, w pięciu rocznych ratach (tzw. „kapitał opłacony”) począwszy od lipca 2013 r. Wartość docelową
80 mld euro ESM ma osiągnąć w lipcu 2017 r. i w zasadzie dopiero od tego momentu będzie w pełni operacyjny. Pozostałą część sumy kapitałowej, tj. 620 mld euro
będzie stanowił „”kapitał na żądanie” oraz gwarancje
udzielone przez państwa członkowskie strefy euro.
Wysokość wkładów kapitałowych będzie ustalana, podobnie jak wysokość obecnych gwarancji w ramach EFSF,
według nieco zmodyfikowanego klucza subskrypcji kapitału EBC (tabela 3). Standardowe stawki wynikające
wprost z tego klucza skorygowano w dół dla wkładów
wnoszonych przez państwa członkowskie, w których
PKB na mieszkańca jest niższy niż 75% średniej unijnej
(rokiem odniesienia dla wartości PKB na mieszkańca jest
2010 r.)14. Powstała luka finansowa ma zostać uzupełniona dodatkowymi wpłatami wszystkich pozostałych
państw członkowskich proporcjonalnie do ich udziału w
kapitale EBC. Przy tym kluczu skorygowane stawki
udziału w kapitale obowiązują cztery państwa (Estonię,
Maltę, Słowację i Słowenię), zaś stawki ustalone dla
pozostałych państw są nieco wyższe niż wynikałoby to
Wejście w życie zmienionego traktatu wymaga
zatwierdzenia zmiany przez państwa członkowskie
zgodnie z ich „odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi”. Na posiedzeniu w czerwcu 2011 r. Rada Europejska
wyraziła nadzieję, że podejmą one wszelkie działania
konieczne do zagwarantowania, że ratyfikacja traktatu
w sprawie Europejskiego Mechanizmu Stabilności nastąpi do końca 2012 r. i że zmieniony EFSF szybko wejdzie
w życie13.
Tabela 3
Udział państw strefy euro w Europejskim Mechanizmie Stabilności
Państwo
Klucz ESM
(% udział)
Kwotowy udział w kapitale
opłaconym (w mld euro)
Kwotowy udział
w gwarancjach
(w mld euro)
Łączny wkład
(w mld euro)
Niemcy
27,146
21,7
168,3
190,0
Francja
20,386
16,3
126,4
142,7
Włochy
17,914
14,3
111,1
125,4
Hiszpania
11,904
9,5
73,8
83,3
Holandia
5,717
4,6
35,4
40,0
Belgia
3,477
2,8
21,6
24,3
Grecja
2,817
2,3
17,5
19,7
Austria
2,783
2,2
17,3
19,5
Portugalia
2,509
2,0
15,6
17,6
Finlandia
1,797
1,4
11,1
12,6
Irlandia
1,592
1,3
9,9
11,1
Słowacja
0,824
0,7
5,1
5,8
Słowenia
0,428
0,3
2,7
3,0
Luksemburg
0,250
0,2
1,6
1,8
Cypr
0,196
0,2
1,2
1,4
Estonia
0,186
0,1
1,2
1,3
Malta
0,073
0,1
0,5
0,5
100,00
80,0
620,0
700,0
Ogółem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie konkluzji Rady Europejskiej z 24-25 marca 2011 r.
51
z klucza subskrypcji EBC15. Najwięcej do kasy utworzonego funduszu mają zgodnie z ustalonym kluczem włożyć Niemcy, Francja i Włochy.
Według założeń Europejskiego Mechanizmu
Stabilności państwa strefy euro będą obowiązkowo
uczestniczyć w utworzonym mechanizmie, zaś państwa
spoza strefy na zasadzie dobrowolności, zwiększając
tym samym zdolność udzielania pożyczek ze środków
EMS. W udzielaniu pomocy finansowej państwom strefy
euro będzie też uczestniczył MFW, udzielając bezpośredniego finansowania oraz oceniając wspólnie z KE
oraz we współpracy z EBC, zdolność tych państw do
obsługi zadłużenia. W związku z dążeniem do uzyskania najwyższej wiarygodności kredytowej odzwierciedlonej w ocenach ratingowych wystawianych przez
główne światowe agencje ratingowe, czyli AAA (najwyższa ocena - oznacza, że dłużnik ma wyjątkowo wysoką
zdolność do regulowania swoich zobowiązań finansowych), i związaną z tym koniecznością utrzymywania
rezerw obowiązkowych, efektywna zdolność kredytowa,
czyli rzeczywista kwota pożyczek i linii kredytowych,
która będzie mogła być udzielona państwom wnioskującym o pomoc finansową z EMS, nie przekroczy 500 mld
euro.
Zasady i warunki przyznawania pomocy
Udzielenie pomocy finansowej wiąże się z koniecznością spełnienia przez państwo członkowskie wnioskujące o nią ściśle określonych warunków. Musi się ono
zobowiązać do prowadzenia takiej polityki gospodarczej, która spowoduje zmniejszenie zapotrzebowania na
finansowanie zewnętrzne oraz przywrócenie równowagi
fiskalnej. Zasada ta była stosowana zarówno w przypadku wsparcia udzielonego nowym państwom członkowskim ze środków instrumentu przywracania równowagi
bilansu płatniczego, jak i pożyczek udzielonych państwom członkowskim strefy euro ze środków EFSM i EFSF.
Pierwsza transza wszystkich pożyczek była udostępniona dopiero po zatwierdzeniu programu naprawczego
wynegocjowanego z władzami kraju-pożyczkobiorcy
przez KE i MFW w porozumieniu z EBC (te trzy instytucje
zostały nazwane „trojką” lub „trio”). Okres oczekiwania
od złożenia wniosku o pomoc do uruchomienia środków
(postawienia pożyczki do dyspozycji pożyczkobiorcy)
z Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej
wynosił dotychczas ok. trzech do czterech tygodni.
Wypłatę kolejnych transz również uzależniono od postępów osiąganych w procesie wdrażania zatwierdzonego
programu. Kontrolę jego realizacji przeprowadzają
wspólnie eksperci trzech instytucji.
Proces przyznawania i uruchamiania pożyczki ze
środków przyszłego mechanizmu stabilności finansowej
będzie prawdopodobnie dłuższy ze względu na bardziej
złożoną procedurę przyznawania pomocy finansowej
(schemat 1). Wymaga ona m.in. wykonania analizy zdolności obsługi długu publicznego przez kraj zwracający
52
się o pomoc, a także oceny sytuacji finansów publicznych w kontekście jej wpływu na stabilność finansową
strefy euro jako całości. Obok wspomnianego „trio”
w procesie przyznawania, wypłaty i monitorowania
pożyczek zaangażowane będą dwie dodatkowe instytucje – Rada Zarządzająca (złożona z ministrów finansów
państw strefy euro – z prawem głosu; uczestniczą w niej
jako obserwatorzy komisarz do spraw gospodarczych
i walutowych oraz prezes EBC) i Rada Dyrektorów.
Zgodnie z postanowieniami zawartymi w konkluzjach
RE z 23-24 marca 2011 r., określone szczegółowo
w protokole ustaleń warunki udzielania pomocy z EMS
(makroekonomiczny program dostosowawczy) mają być
bardzo restrykcyjne. Zawarto w nich również postanowienie o przymusowym udziale sektora prywatnego
w ratowaniu krajów zadłużonych na wzór praktyk stosowanych dotychczas przez MFW.
Końcowe wnioski i podsumowanie
Przywódcy europejscy różnymi sposobami próbowali w czasie kryzysu ratować stabilność finansową strefy
euro. Stosując maksymalnie szeroką interpretację postanowień Traktatu z Lizbony zatwierdzili m.in. program
pomocy dla Grecji i fundusz ratunkowy dla całej strefy
euro, przekonując parlamenty krajowe do przyjęcia
ustaw sankcjonujących tę pomoc. W dyskusji wokół
realizowanych planów ratunkowych państw strefy euro
przeżywających poważne trudności finansowe coraz
częściej pojawia się pytanie o skuteczność pomocy stabilizującej sektor finansowy kraju-pożyczkobiorcy oraz
całej strefy euro. Zwolennicy zastosowanego przez Unię
rozwiązania utrzymują, że wsparcie finansowe nadmiernie zadłużonych państw członkowskich było jedyną
drogą uniknięcia destabilizacji całej strefy euro. Brak
trwałej poprawy sytuacji finansowej tych państw strefy
euro, które dotychczas pomoc otrzymały, sprawia jednak, że coraz trudniej bronić ten pogląd. Udzielając
pożyczek nadmiernie zadłużonym państwom strefy euro
UE przewidywała, że dzięki wprowadzonym reformom
gospodarczym będą one w stanie powrócić na rynek
kapitałowy po upływie dwóch lat i samodzielnie obsługiwać swój dług publiczny. Tymczasem po upływie roku
od wypłacenia Grecji pierwszej transzy pożyczki podjęto rozmowy o przyznaniu jej drugiego pakietu pomocy
o zbliżonej wartości. Dodatkowego wsparcia ze strony
UE może też potrzebować Portugalia. Przeciwnicy „Unii
transferów” podkreślają, że udzielanie pożyczek państwom eurolandu o słabej dyscyplinie fiskalnej i mglistych perspektywach wzrostu gospodarczego powoduje
dalsze narastanie zadłużenia tych krajów oraz wzrost
napięcia na rynkach finansowych, i w rezultacie nie
służy trwałej stabilizacji strefy euro. Silne obawy co do
skuteczności wsparcia udzielanego przez UE występują
też na rynkach finansowych. Mimo uzyskania pożyczek
od UE i MFW prawdopodobieństwo ogłoszenia niewypłacalności przez Portugalię w ciągu najbliższych pięciu
lat nadal ocenione zostało przez rynek relatywnie wysoWspólnoty Europejskie Nr 3 (208) 2011
53
W
K
t
d
^
B

t
K
<
/
<
tE/K^<K
hZh,KD/E/
WKDKz
KtE/K^<h
/E&KZD:
ĂƚǁŝĞƌĚǌĂƉƌŽŐƌĂŵ
ŝĚĞĐǇĚƵũĞŽƵĚǌŝĞůĞŶŝƵ
ƉŽŵŽĐǇŝũĞũǁĂƌƵŶŬĂĐŚ
ĞĐǇĚƵũĞŽƌŽǌƉŽĐǌħĐŝƵ
ŶĞŐŽĐũĂĐũŝ
ZZ:
z:KtzWB/<K>:Ez,dZE^WKz</
DKE/dKZ/E'
z:KtzWB/W/Zt^:dZE^zWKz</
E'K::
W
h
Z
'
K
Z
h
z:
tE/K^<K
dt/ZE/
WZK'ZDh
KE'K::/
hWKtE/E/
KEz
WZ<E/
tzE/KEz
tZME/^/%K
đUÑGäR2SUDFRZDQLHZäDVQHQDSRGVWDZLHNRQNOX]ML5DG\(XURSHMVNLHM]PDUFDU
^
E
K
F
3URFHGXUDXUXFKDPLDQLDSRPRF\](XURSHMVNLHJR0HFKDQL]PX6WDELOQRĈFL
6FKHPDW
DŽŶŝƚŽƌƵũĞƉƌǌĞƐƚƌǌĞŐĂͲ
ŶŝĞǁĂƌƵŶŬſǁǌĂǁĂƌƚǇĐŚ
ǁƉƌŽŐƌĂŵŝĞŵĂŬƌŽĞŬŽŶ͘
WŽĚƉŝƐƵũĞƉƌŽƚŽŬſų
EĞŐŽĐũƵũĞŵĂŬƌŽĞŬŽŶŽͲ
ŵŝĐǌŶǇƉƌŽŐƌĂŵĚŽƐƚŽͲ
ƐŽǁĂǁĐǌǇ;ŽŬƌĞƑůŽŶǇ
ƐǌĐǌĞŐſųŽǁŽǁƉƌŽƚŽŬŽůĞ
ƵƐƚĂůĞŷͿ
KĐĞŶŝĂƉŽƚƌǌĞďǇĨŝŶĂŶͲ
ƐŽǁĞĚĂŶĞŐŽƉĂŷƐƚǁĂ
ŝĐŚĂƌĂŬƚĞƌǁǇŵĂŐĂŶĞŐŽ
ƵĚǌŝĂųƵƐĞŬƚŽƌĂƉƌǇǁĂƚͲ
ŶĞŐŽ
ŶĂůŝǌƵũĞǌĚŽůŶŽƑđŽďƐųƵͲ
ŐŝĚųƵŐƵƉƌǌĞǌƉĂŷƐƚǁŽ
ǁŶŝŽƐŬƵũČĐĞŽƉŽŵŽĐ
ĨŝŶĂŶƐŽǁČ
KĐĞŶŝĂƐƚŽƉŝĞŷƌǇǌǇŬĂ
ĚůĂƐƚĂďŝůŶŽƑĐŝĨŝŶĂŶƐŽǁĞũ
ƐƚƌĞĨǇĞƵƌŽ
<KD/^:hZKW:^<
^WZtKE/
hDKtz
WZ<E/
t^WM>E/
tt^WMBWZz
ĂƚǁŝĞƌĚǌĂƵŵŽǁħ
ŽƉŽŵŽĐǇǁƌĂǌ
ǌƚĞĐŚŶŝĐǌŶČĐǌħƑĐŝČ͕
ĚĞĐǇĚƵũĞŽǁǇƉųĂĐŝĞ
ƉŝĞƌǁƐǌĞũŝŬŽůĞũŶǇĐŚ
ƚƌĂŶƐǌƉŽǏǇĐǌŬŝ
ZzZ<dKZMt
D/%zEZKKtz
&hEh^t>hdKtz
hZKW:^</
E<EdZ>Ez
ko, tj. 48% w drugim kwartale 2011 r. Jeszcze mniej
optymistyczne oczekiwania rynków kapitałowych dotyczą prawdopodobieństwa wyjścia z kryzysu zadłużeniowego Grecji, której prawdopodobieństwo niewypłacalności wzrosło w 2011 r. do ponad 80%16.
Analizując skutki uruchomienia pożyczek ratunkowych z wykorzystaniem istniejących mechanizmów stabilności nie można pominąć innego ważnego wątku –
dzięki naciskom ze strony UE w postaci rygorystycznych
warunków udzielania pomocy kraje te, początkowo niechętne wprowadzaniu głębokich reform, zostały zmuszone do przyjęcia trudnych programów oszczędnościowych. Problematyczną kwestią, podnoszoną przy okazji
dyskusji nad kontrolą procesu wdrażania programów
naprawczych, jest kwestia ingerencji UE w sprawy
wewnętrzne kraju-pożyczkobiorcy i ograniczenie jego
suwerenności. Unia w negocjowanych programach
wymusza bowiem uruchomienie lub wznowienie procesu prywatyzacji i sprzedaż majątku Skarbu Państwa.
W przypadku Grecji chce mieć również kontrolę nad
polityką fiskalną. Ocena, na ile skuteczny jest proces
monitorowania i egzekwowania realizacji programów,
od których uzależnia się uruchomienie pożyczki, wymagałaby przeprowadzenia szczegółowej analizy.
Zgodnie ze wstępnymi założeniami europejskiego
mechanizmu stabilności, który powinien zacząć funkcjonować w 2013 r., warunki uzyskania pożyczki, gdy
wystąpią poważne problemy ze zrównoważeniem sektora finansów publicznych, mają być ostrzejsze. Nowy
mechanizm został stworzony, aby reagować na zagrożenia pojawiające się w strefie euro i mogące mieć wpływ
na stabilność całej strefy. Oznacza to, iż pomoc finansowa z ESM może być skierowana tylko do krajów, które
w momencie złożenia wniosku o pomoc należały do strefy euro. Ograniczenie to zostało wprost zawarte w zaproponowanej noweli art. 136, która przewiduje możliwość
utworzenia specjalnego instrumentu wsparcia dla ochrony stabilności strefy euro. W konkluzjach Rady Europejskiej
z marca 2011 r. nie wspomina się o możliwości udzielenia pomocy finansowej państwom spoza strefy euro,
choć jednocześnie przewiduje się możliwość ich doraźnego zaangażowania wraz z ESM w udzielanie pomocy
finansowej państwom członkowskim strefy euro. Niemniej
jednak, członkowie UE nie należący do strefy euro
w dalszym ciągu będą mogli korzystać z ustanowionego
już wcześniej instrumentu średnioterminowej pomocy
finansowej, z którego pomoc uzyskały w czasie kryzysu
Litwa, Rumunia i Węgry.
Pojawia się wątpliwość, czy przywołany wyżej warunek nie stawia w sytuacji uprzywilejowanej większych
państw członkowskich strefy euro, odmawiając pomocy
państwom relatywnie małym? Kryzys zadłużeniowy lub
groźba niewypłacalności takich państw członkowskich
jak Malta i Cypr nie są bowiem w stanie zdestabilizować
strefy euro jako całości. Wydaje się, że przyjmując ten
warunek pozbawia się małe państwa członkowskie szansy uzyskania pomocy z ESM w razie wystąpienia poważnych problemów w sektorze finansów publicznych.
54
Niewykluczone jednak, że w ostatecznym dokumencie
ustanawiającym europejski mechanizm zostanie zaproponowane inne rozwiązanie tej sytuacji.
Udzielona pomoc z wykorzystaniem mechanizmów
stabilizacji ma zaspokoić doraźne potrzeby pożyczkowe
i trudno oczekiwać, iż rozwiąże główny problem, jakim
jest niski wzrost gospodarczy i brak odpowiednich reform
strukturalnych, zwłaszcza gdy wola po stronie kraju-pożyczkobiorcy nie jest wystarczająco silna. Warunkiem
odzyskania zdolności do spłaty zadłużenia jest bowiem
wejście kraju na ścieżkę wzrostu gospodarczego. Dlatego
też zapobieganie groźbie trwałej utraty płynności krajów
strefy euro do regulowania zobowiązań wymaga ścisłej
współpracy kraju-beneficjenta z instytucjami unijnymi,
mimo protestów ze strony społeczeństwa sprzeciwiającego się wprowadzaniu jakichkolwiek reform zmieniających status quo.
Efekty udzielonej pomocy będziemy mogli lepiej ocenić za jakiś czas, i choć jej skuteczność coraz bardziej
wydaje się wątpliwa, to nigdy nie dowiemy się, jak
wyglądałby scenariusz wychodzenia tych krajów z kryzysu zadłużeniowego bez pomocy zewnętrznej oraz
jakie byłyby wówczas losy strefy euro.
* Agata Wancio, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur.
1 Kryzys grecki - geneza i konsekwencje. Dokument uzupełniając y do ram strategicznych narodowego planu wprowadzenia
euro, Ministerstwo Finansów, 26.10.2010, Warszawa, s. 8.
2 Ibidem, s. 16.
3 Rozporządzenie Rady (UE) nr 407/2010 z 11 maja 2010 r.
ustanawiające europejski mechanizm stabilizacji finansowej
(DzUrz UE L 118 z 12.5.2010).
4 Rozporządzenie Rady (WE) nr 332/2002 z 18 lutego 2002 r.
ustanawiające instrument średnioterminowej pomocy finansowej
dla bilansów płatniczych państw członkowskich (DzUrz UE L 53
z 23.02.2002).
5 Oświadczenie Eurogrupy w sprawie instrumentu EFSF
z 7.06.2010 r., http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/
Eurogroup_Statement_on_EFSF-REV1-after-writtencommentsCLEAN-FINAL.pdf.
6 Procent przypisany w kluczu kapitałowym EBC każdemu
krajowemu bankowi centralnemu odpowiada udziałowi państwa
członkowskiego w całkowitej liczbie ludności i w produkcie krajowym brutto UE (w równych proporcjach). Klucz ten aktualizuje się
okresowo co pięć lat oraz każdorazowo po rozszerzeniu Unii
Europejskiej. W kluczu subskrypcji kapitału EBC swój udział mają
banki centralne wszystkich krajów UE, należących do strefy euro
i spoza strefy, aczkolwiek te drugie wpłacają 7% kwoty przypadającej im do zapłaty, a pozostałą część dopiero w momencie przystąpienia do strefy euro. Natomiast w ramach gwarancji EFSF wpłat
mogą dokonywać tylko kraje należące do strefy euro.
7 Spółka EFSF uzyskała w ocenie trzech światowych agencji
ratingowych, tj. Moody’s, Standard & Poor’s oraz Fitch Ratings
najwyższy rating (AAA), który przyznaje się podmiotom o najwyższej wiarygodności kredytowej (najwyższej zdolności do spłaty
zobowiązań). Uzyskanie tak wysokiej oceny możliwe było dzięki
kilku członkom strefy euro posiadającym wysokie oceny ratingowe
(Austria, Luksemburg, Finlandia, Francja, Holandia i Niemcy), któ-
rych łączny udział w zmodyfikowanym kluczu udziałów wynosi
ponad 60%. Jednakże, niższe ratingi pozostałych państw członków
strefy euro spowodowały konieczność udzielenia dodatkowych
gwarancji (w sumie 120%) przez państwa o najwyższej wiarygodności finansowej.
8 Na przykład, aby pożyczyć Irlandii 3,6 mld euro EFSF
wyemitował obligacje o łącznej wartości 5 mld euro.
9 http://www.efsf.europa.eu/attachments/efsf_presentation_en.pdf
10 Ibidem.
11 C. Papachlimintzos , Greece in the dock at high German
court, http://www.athensnews.gr/issue/13449/43821
12 Decyzja Rady Europejskiej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie zmiany art. 136 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
w odniesieniu do mechanizmu stabilności dla państw członkowskich, których walutą jest euro, DzUrz UE L 91, 6.04.2011.
13 Rada Europejska, Konkluzje 23–24 czerwca 2011 r.,
Bruksela, 24 czerwca 2011 r., EUCO 23/11.
14 Korekta została dokonana zgodnie z następującym wzorem:
Udział w Europejskim Mechanizmie Stabilności = udział według
klucza EBC - 0,75*(udział według klucza EBC - udział DNB);
Konkluzje Rady Europejskiej z 24-25 marca 2011 roku, EUCO
10/1/11 REV 1, Bruksela, 20 kwietnia 2011 r.
15 Stawki skorygowane mają jednak charakter tymczasowy
i można z nich korzystać przez 12 lat od wejścia do strefy euro.
Zgodnie z danymi o PKB za 2010 r., w momencie przystąpienia do
strefy euro ze stawek obniżonych korzystałyby też Bułgaria, Litwa,
Łotwa Polska, Rumunia i Węgry,
16 CMA Global Sovereign Debt. Credit Risk Report, 2nd
Quarter 2011, 7th July 2011, http://www.cmavision.com/
n
WAŻNE DLA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH
CO NOWEGO W PRAWIE UNII
I DOKUMENTACH KE?
BUDŻET
7)
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 562/2011
z 10 czerwca 2011 r. przyjmujące plan podziału pomiędzy
państwa członkowskie środków zapisanych w roku budżetowym 2012 na dostawy żywności pochodzącej z zapasów
interwencyjnych do wykorzystania przez osoby najbardziej
potrzebujące w Unii Europejskiej oraz wprowadzające
odstępstwa od określonych przepisów rozporządzenia (UE)
nr 807/2010. DzUrz UE L 152 z 11.06.2011 r.
Ostateczne przyjęcie 2011/368/UE, Euratom budżetu korygującego nr 1 Unii Europejskiej na rok budżetowy 2011.
DzUrz UE L 172 z 30.06.2011 r.
BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI
1)
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 432/2011 z 4 maja 2011 r.
w sprawie odmowy udzielenia zezwolenia na niektóre
oświadczenia zdrowotne dotyczące żywności inne niż odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju
i zdrowia dzieci. DzUrz UE L 115 z 5.05.2011 r.
8)
2)
w sprawie udzielenia i odmowy udzielenia zezwolenia na
niektóre oświadczenia zdrowotne dotyczące żywności
i odnoszące się do rozwoju i zdrowia dzieci. DzUrz UE
L 119 z 7.05.2011 r.
CŁA
3)
zmieniające załącznik III do rozporządzenia (WE)
nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do najwyższego dopuszczalnego poziomu pozostałości chlorantraniliprolu (DPX E-2Y45) w marchwi lub na jej
powierzchni. DzUrz UE L 124 z 13.05.2011 r.
4)
z 23 maja 2011 r. zmieniające rozporządzenie (UE)
nr 297/2011 wprowadzające specjalne warunki regulujące
przywóz paszy i żywności pochodzących lub wysyłanych
z Japonii w następstwie wypadku w elektrowni jądrowej
Fukushima. DzUrz UE L 136 z 24.05.2011 r.
10) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
nr 512/2011 z 11 maja 2011 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Rady (WE) nr 732/2008 wprowadzającego ogólny
system preferencji taryfowych na okres od 1 stycznia 2009 r.
do 31 grudnia 2011 r. DzUrz UE L 145 z 31.05.2011 r.
5)
Decyzja Komisji 2011/320/UE z 27 maja 2011 r. zezwalająca na wprowadzenie do obrotu pikolinianu chromu jako
nowego składnika żywności zgodnie z rozporządzeniem
(WE) nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady. DzUrz UE
L 143 z 31.05.2011 r.
11) Rozporządzenie Rady zmieniające rozporządzenie (UE)
nr 7/2010 otwierające i ustalające sposób zarządzania
autonomicznymi kontyngentami taryfowymi Unii na niektóre produkty rolne i przemysłowe. KOM 2011 (269)
wersja ostateczna. Bruksela, 17.05.2011 r.
6)
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 546/2011 z 10 czerwca
2011 r. wykonujące rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do jednolitych
zasad oceny i udzielania zezwolenia na środki ochrony
roślin. DzUrz UE L 155 z 11.06.2011 r.
12) Rozporządzenie Rady zmieniające rozporządzenie (WE)
nr 1255/96 zawieszające czasowo cła autonomiczne
Wspólnej taryfy celnej na niektóre produkty przemysłowe,
rolne i rybne. KOM 2011 (270) wersja ostateczna. Bruksela, 17.05.2011 r.
9)
z 30 maja 2011 r. zmieniające rozporządzenie (WE)
nr 1580/2007 w zakresie wartości progowych dla dodatkowych należności celnych za pomidory, morele, cytryny,
śliwki, brzoskwinie włącznie z nektarynami, gruszki i winogrona stołowe. DzUrz UE L 143 z 31.05.2011 r.
55