pobierz

Z historii Gotów
PODBÓJ ITALII PRZEZ OSTROGOTÓW
Już na Półwyspie Skandynawskim istniał podział Gotów na zachodnich i wschodnich. Pierwsi zamieszkiwali ziemie między Goteborgiem a
jeziorem Wetter, a drudzy terytoria między Wetter a Bałtykiem oraz
wyspę Gotlandię. Było im tam trochę za ciasno i za głodno, toteż
postanowili wyprawić się na południowy brzeg Bałtyku. Wylądowali
pod wodzą króla Beriga w okolicach dzisiejszej Gdyni. Stąd rozprzestrzeniali się powoli we wszystkich kierunkach, podporządkowując sobie
stopniowo Wandali, Ugrofinów (np. Estów, Mordwinów, Finów),
zachodnich Scytów (np. Golędziców), Wenedów, Lugiów, Sarmatów.
Ich nowy kraj nazywał się początkowo Gothiskandza, a potem Gocja.
Zachodnich Gotów zaczęto nazywać Terwingami, a wschodnich Greutungami. Od czasów panowania króla Ostrogotha, wnuka Amala, w III
wieku przemianowano Greutungów na Ostrogotów, a Terwingów na
Wizygotów. Szczyt potęgi osiągnęli Goci za panowania ostrogockiego
króla Hermanryka w IV wieku. Ich stolicą był Arheim (późniejszy
Kraków). Po podbiciu Gocji w roku 375 przez chana Balambera, nazwy
Ostrogotów i Wizygotów utrzymały się przez jakiś czas u plemion, które
przemieściły się na zachód Europy, natomiast plemiona, które pozostały
na dawnych ziemiach, zyskały nowe nazwy w języku bułgarskich
Onogurów i Kutrigurów. Wizygoci stali się Drewlanami, a Ostrogoci
Polanami. Weszli oni w skład ludów zgrupowanych w chanatach:
Balambera, Uldisa, Ruasa, Mundiucha, Attyli, a potem jako mieszkańcy
prowincji Kujaba należeli od roku 480 do Wielkiej Bułgarii, której
stolicą była twierdza Sambatas nad Dnieprem (późniejszy Kijów). Po
rozbiciu około roku 675 Wielkiej Bułgarii przez Awarów, prowincją
Kujaba zawładnęli ci ostatni. W końcu VIII i na początku IX wieku
kaganat awarski został całkowicie zniszczony przez chana Bułgarii
trackiej - Kruma i przez frankońskiego Karola. Uciśnione przez Awarów
ludy zaczęły odbudowywać zręby swojej dawnej niezależności. I tak
chłop, Przemysław Oracz, wywodzący się z dawnych Markomanów, stał
się przywódcą Czechów, przewoźnik Kij awansował na księcia
naddnieprzańskich Polan, a rodzina Piasta kołodzieja przerodziła się w
dynastię panującą w Polsce. Nim do tego doszło, nie obyło się bez starć z
Sarmatami, którzy, jak wiadomo, z łaski Onogurów i Kutrigurów
sprawowali rządy nad ludami zamieszkałymi na północ od Dunaju.
Takim Sarmatą, którego trzeba było odsunąć od władzy w Polsce, był
Popiel. Na terenie Czech Przemyślidzi musieli walczyć o władzę z
sarmackimi Wrszowcami i Sławnikowicami. Z tych ostatnich wywodził
się św. Wojciech.
Zachodni władcy nazywali Mieszka I księciem Wandali, a Bolesława
Chrobrego królem Gotów! Pewne czynniki robiły wszystko, ażeby
zgermanizować Polan i przywrócić im dawną „tożsamość etniczną".
Było to jednak niemożliwe. Polan i innych zbułgaryzowanych wschodnich Germanów nic już nie łączyło z północnymi i zachodnimi Germanami poza częścią narodowej puli genetycznej. Objawia się to
częstym występowaniem typu subnordycznego na naszych ziemiach.
Poza tym wszystko już było inne: język, zwyczaje i obyczaje. Słowianie
tak bardzo różnili się od Germanów, że wszelka myśl stworzenia nowej
1
Gothiskandzy czy Gocji była już nie do pomyślenia. Wprawdzie Jan
Długosz pisał, że Polacy nazywali się dawnej Wandalami, a Wisła nosiła
nazwę Wandalus Flumen, ale to już nie miało dla ludności żadnego
znaczenia, nikt tego nie pojmował ze względu na różnice językowe i
kulturowe, a w dużej mierze i etniczne.
Warto tu zacytować epitafium umieszczone na nagrobku Bolesława
Chrobrego w Poznaniu: „Tu possedisti velut verus athleta Christi
Regnum Sclavorum, Gothorum sive Polonorum". Stanisław Zakrzeski
tłumaczy to tak: „Jako prawdziwy atleta Chrystusa posiadałeś Królestwo
Słowian, Gotów i Polaków". Nic bardziej mylnego. Napis ten należy
tłumaczyć w drugiej części tak: „Królestwo gockich Słowian czyli
Polaków". Tłumaczenie sive jako i świadczy o niedostatecznej
znajomości łaciny lub o chęci manipulowania historią.
Przywracanie na siłę gockiej tożsamości Polakom nie było popularne
w narodzie, toteż w niewiele lat po śmierci Bolesława Chrobrego
wybuchło pogańskie powstanie ludowe pod przewodnictwem Masława.
Podczas powstania zginęli prawie wszyscy księża, zniszczono wiele
majątków i kościołów. Cały kraj został gruntownie obrabowany przez
buntowników i przez sąsiednie ludy.
Ale przejdźmy do właściwego tematu, do podboju Italii przez
Ostrogotów.
Tak naprawdę to już po obaleniu ostatniego cesarza Rzymu, Romulusa Augustulusa, przez Odoakra Rzym znalazł się pod panowaniem
Gotów. Odoaker był z pochodzenia Skirem lub Herulem, a oba te ludy
należały przecież, jak już pisał o tym Prokop z Cezarei, do rodziny
ludów gockich. Oficjalnie jednak dopiero przybycie Teodoryka do Italii
uważane jest za panowanie Gotów nad tym krajem.
Teodoryk był synem Tiudimira z rodu Amalów. Przebywał od roku
461 jako zakładnik w Bizancjum. Po powrocie do swoich zebrał
młodych junaków i natarł w okolicy dzisiejszego Belgradu na Sarmatów.
Po zwycięstwie Goci obwołali go królem. Ostrogoci Teodoryka
postanowili opuścić Panonię (471) i przejść na Bałkany. Tam, brali
udział w różnych walkach, w obronie cesarstwa lub przeciw niemu. W
roku 486 obiegli Konstantynopol. Wobec zagrożenia, w którym znalazło
się cesarstwo wschodniorzymskie, cesarz Zenon skorzystał z
pośrednictwa Amalafredy, siostry Teodoryka i namówił króla Ostrogotów do objęcia stanowiska Odoakra w cesarstwie Zachodnim.
Teodoryk zgodził się na tę propozycję, mimo iż stanowisko to nie było
wolne, trzeba je było dopiero wywalczyć sobie w Italii.
Koncentracja wojsk ostrogockich nastąpiła w miejscowości Novae
(dzisiejszy Swisztow) nad dolnym Dunajem. Większa część plemienia z
rodzinami, taborami i inwentarzem wyruszyła w drogę. Do wyprawy
dołączyli się także Rugiowie. Po dotarciu nad rzekę Drawę Ostrogoci
musieli stoczyć walki z przebywającymi tam Gepidami. W roku 489 nad
rzeką Isonzo Goci odnieśli zwycięstwo nad wojskami Odoakra. On sam
zmuszony był schronić się w Weronie. Potem wojska Ostrogotów
zostały oblężone w Pavii. Gdyby nie pomoc Wizygotów, przysłanych
przez Alaryka II, nie wiadomo jak by się potoczyły losy najeźdźców.
Zwycięstwo Teodoryka nad Addą zdecydowało o jego panowaniu nad
Italią. Odoaker zamknął się w Rawennie, mieście bardzo trudnym do
zdobycia. Oblężenie trwało dwa i pół roku. Po długotrwałych pertraktacjach Teodoryk zgodził się na propozycję Odoakra wspólnych z nim
rządów nad Italią. Po wejściu do miasta wojsk oblegających urządzono
ucztę pojednania, podczas której Teodoryk dopuścił się straszliwej
zbrodni. Własnoręcznie, niepomny na zawarty układ, zabił Odoakra.
Była to jego największa zbrodnia.
2
Teodoryk Wielki był bożyszczem Europy. W owym czasie liczyły się
na tym kontynencie tylko trzy państwa: Wielka Bułgaria, cesarstwo
zachodniorzymskie Teodoryka i cesarstwo wschodniorzymskie - Bizancjum. Teodoryk panował nad Ostrogotami przez pięćdziesiąt pięć lat, w
tym w Italii przez trzydzieści osiem lat. Podlegały mu: Italia, Sycylia,
Recja, Dalmacja, Noricum i część Panonii. Uzależniał od siebie innych
królów germańskich przez koligacje małżeńskie z rodem Amalów.
Swoją siostrę Amalafredę wydał za mąż za króla afrykańskich Wandali,
zabezpieczając się w ten sposób przed napadami z jego strony. Córkę zaś
swoją, Amalasuntę, wydał Teodoryk za króla Wizygotów, Eutaryka.
Oczywiście chodzi tutaj o Wizygotów hiszpańskich, a nie tych, którzy
stali się Drewlanami w środkowej i wschodniej Europie.
Po śmierci władcy w 526 roku ostrogockie panowanie w Italii nie
było już tak sprawne, a ich królowie nie cieszyli się takim uznaniem
Rzymian jak Teodoryk. W roku 555 Ostrogoci zostali pokonani przez
karła i eunucha - Narsesa, zaufanego wodza bizantyjskiego Justyniana
Wielkiego. Ostrogoci panowali w Italii przez sześćdziesiąt siedem lat.
3