Ocena indeksu sytości wybranych produktów spożywczych w

Galiński
Probl
HigGEpidemiol
i wsp. Ocena
2013,
indeksu
94(2):sytości
321-323
wybranych produktów spożywczych w zależności od wieku badanych osób
321
Ocena indeksu sytości wybranych produktów spożywczych
w zależności od wieku badanych osób
Evaluation of satiety index of selected foods depending on age
Grzegorz Galiński, Jacek Anioła, Jan Gawęcki
Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Wprowadzenie. Ważnym problemem społecznym w krajach rozwiniętych
jest wzrastający odsetek osób z nadwagą i otyłością oraz wynikające z tego
konsekwencje zdrowotne. Skutecznym sposobem redukcji masy ciała może
być stosowanie diet skomponowanych z produktów charakteryzujących się
wysokim indeksem sytości (IS).
Cel pracy. Ocena wpływu wybranych produktów spożywczych na odczucie
sytości osób w różnym wieku, określane za pomocą IS.
Materiał i metody. W badaniach uczestniczyły 54 osoby, po 18 osób
z trzech grup wiekowych: dzieci, młode osoby dorosłe i osoby starsze.
Określono IS 12 produktów powszechnego spożycia, reprezentujących
4 grupy asortymentowe: owoce, słodycze, pieczywo i płatki zbożowe
spożywane z mlekiem oraz sery.
Wyniki. Najwyższym IS charakteryzowały się owoce: pomarańcza
(150±7%) i jabłko (148±6%), przy czym najwyższe wartości tego
wskaźnika stwierdzono w grupie osób młodych (odpowiednio: 168±15%
i 169±13%). Natomiast najmniejsze wartości IS, znacznie obniżone
w stosunku do wzorcowego pieczywa, odnotowano w przypadku słodyczy:
pączka (72±3%), batona Snickers (76±2%) i sernika (81±3%).
Wnioski. Subiektywne odczucie sytości zależy od rodzaju spożywanego
pokarmu i wieku badanych osób, przy czym młode osoby dorosłe
odznaczają się wyższymi wartościami IS w porównaniu z dziećmi i osobami
starszymi.
Introduction. An important social problem in developed countries is the
increasing of the proportion of overweight and obesity and related health
consequences. An effective way to reduce body weight may be diets
composed of products with a high satiety index (SI).
Aim. To assess the influence of selected food products on the feeling of
satiety in individuals of different ages, determined by SI.
Material & methods. The study included 54 people (18 people from three
age groups: children, young adults and the elderly). SI of 12 common foods
was determined, representing 4 foodstuffs groups: fruits, sweets, breads
and cereals prepared with milk and cheese.
Results. The highest SI score was noted for fruits: orange (150±7%),
and apple (148±6%), the highest values of the ratio was observed in
the young group (respectively 168±15% and169±13%). The smallest SI
values, significantly lower than those of the standard bread, were recorded
for sweets: doughnut (72±3%), Snickers bar (76±2%) and cheesecake
(81±3%).
Conclusions. Subjective feeling of satiety depends on the type of food
consumed and the age of the respondents, whereas young adults are
demonstrating higher values of SI in comparison with children and the
elderly.
Key words: satiety, satiety index, foods, obesity, age
Słowa kluczowe: sytość, indeks sytości, produkty spożywcze, otyłość, wiek
© Probl Hig Epidemiol 2013, 94(2): 321-323
www.phie.pl
Nadesłano: 20.05.2013
Zakwalifikowano do druku: 15.06.2013
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr inż. Grzegorz Galiński
Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Uniwersytet Przyrodniczy
w Poznaniu, ul. Wojska Polskiego 31, 60-624 Poznań
tel. 61 848 73 33, fax 61 848 73 32, [email protected]
Wstęp
Wzrastający odsetek osób z nadwagą i otyłością
oraz związane z nimi konsekwencje zdrowotne stanowią istotny problem społeczny w krajach rozwiniętych
[1, 2]. Wyniki badań wskazują na umiarkowaną
skuteczność stosowania restrykcyjnych diet odchudzających, głównie ze względu na ich uciążliwość
i reżim, który jest trudny do utrzymania w dłuższym
okresie [3, 4]. Stąd też wydaje się, że lepszą metodą
walki z otyłością jest propagowanie diet opartych
na produktach o wyższej wartości sytnej, które ułatwiają kontrolowanie ilości pobieranej energii bez
konieczności powstrzymywania się od jedzenia czy
stosowania innych restrykcji żywieniowych. Wskaźnikiem ułatwiającym konsumentom wybór pokarmów
zaspokajających głód na dłużej jest opracowany przez
Holt i wsp. [5] indeks sytości (IS) produktów spożywczych.
Cel badań
Ocena wpływu wybranych produktów spożywczych na odczucie sytości osób w różnym wieku,
określane za pomocą indeksu sytości.
322
Probl Hig Epidemiol 2013, 94(2): 321-323
Materiał i metody
W badaniach uczestniczyły 54 osoby (27 kobiet
i 27 mężczyzn), reprezentujące trzy grupy wiekowe:
dzieci (11,0±0,0 lat), młode osoby dorosłe (23,8±1,8
lat) i osoby starsze (73,1±4,8 lat). Badane osoby nie
stosowały żadnej specjalnej diety.
W doświadczeniu wykorzystano 12 produktów
powszechnego spożycia z 4 grup asortymentowych:
owoce (jabłko, banan, pomarańcza), słodycze (sernik
wiedeński, pączek, baton Snickers), pieczywo i produkty zbożowe (pumpernikiel, rogal maślany, płatki
owsiane) oraz sery (ser żółty Gouda, serek wiejski,
ser topiony). Jako produkt odniesienia wykorzystano chleb pszenny. Wszystkie produkty podawano
w izokalorycznych porcjach dostarczających 240 kcal
(1000 kJ). Do oceny indeksu sytości poszczególnych
produktów wybierano losowo po 10 osób (5 kobiet i 5
mężczyzn) z każdej grupy wiekowej.
Do określenia IS badanych produktów wykorzystano metodę opisaną przez Holt i wsp. [5].
Przed spożyciem produktu oraz co 15 minut przez
2 godziny od zakończenia jego spożycia uczestnicy
badań określali swój stan głodu/sytości za pomocą
niestrukturowanej 100 mm skali graficznej z oznaczeniami brzegowymi „bardzo głodna/-y” i „bardzo
syta/-y”. Na tej podstawie wykreślono krzywe sytości
dla poszczególnych produktów, a następnie obliczono
pola powierzchni pod tymi krzywymi. Odczuwany
stan nasycenia przed spożyciem produktu traktowano jako poziom, względem którego obliczano obszar
pod krzywą. IS wyrażano w procentach, obliczając
stosunek pola powierzchni pod krzywą sytości dla
produktu testowego do pola powierzchni pod krzywą
sytości dla produktu wzorcowego (chleba pszennego), pomnożony przez 100.
Uzyskane wyniki poddano weryfikacji statystycznej
wykorzystując do tego celu jedno- i dwuczynnikową
analizę wariancji, test Scheffego oraz analizę korelacji. Wszystkie analizy przeprowadzono za pomocą
programu komputerowego Statistica dla Windows
ver. 8.0 PL.
Wyniki i omówienie
W tabeli I przedstawiono średnie indeksy sytości
produktów testowych w zależności od wieku badanych
osób. Jak wynika z tego zestawienia, najwyższym IS
charakteryzowały się pomarańcze (średnio 150±7%)
i jabłka (148±6%), przy czym najwyższe wartości
tego wskaźnika stwierdzono w grupie osób młodych
(odpowiednio: 168±15% i 169±13%). Natomiast najmniejsze wartości IS, znacznie obniżone w stosunku
do wzorcowego pieczywa, odnotowano w przypadku
słodyczy (pączka, sernika i batona Snickers). Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała istotny wpływ
rodzaju spożywanego produktu (F=50,37; p<0,001)
oraz wieku badanych osób (F=12,82; p<0,001) na
wartość indeksu sytości. Stwierdzono znamienne
(p<0,05) różnice pomiędzy indeksami sytości jabłka, banana, sernika i płatków owsianych z mlekiem
uzyskanymi w grupie młodych osób dorosłych i osób
starszych. Indeksy sytości banana, pumpernikla oraz
serów Gouda i wiejskiego były istotnie różne w grupie
dzieci i młodych osób dorosłych. Znamienną różnicę
w uzyskanych wartościach IS w grupie dzieci i osób
starszych wykazano jedynie w przypadku rogala maślanego. W przypadku pomarańczy, pączka, batona
Snickers i sera topionego nie stwierdzono istotnych
różnic w wartościach IS zależnych od wieku badanych
osób. Analiza statystyczna wykazała związek pomiędzy gęstością energetyczną i masą spożywanych pro-
Tabela I. Indeks sytości (średnia ± SEM) produktów testowych w zależności od wieku badanych osób
Table I. Satiety index (mean ± SEM) of tested foods depending on age
Produkt spożywczy /Food
Jabłko /Apple
Banan /Banana
Pomarańcza /Orange
Sernik wiedeński /Viennese cheesecake
Pączek /Doughnut
Baton Snickers /Snickers bar
Pumpernikiel /Pumpernickel bread
Rogal maślany /Butter croissant
Płatki owsiane z mlekiem /Oat cereal with milk
Ser podpuszczkowy Gouda /Gouda rennet cheese
Serek wiejski /Cottage cheese
Ser topiony /Cream cheese
Masa porcji (g)
/Serving size (g)
522
253
545
71
58
48
100
73
175
(50 g + 125 g)
76
238
81
Indeks sytości (%) /Satiety index (%)
Dzieci /Children
144±8
ab
Osoby młode
/Young adults
Osoby starsze
/Elderly
169±13
131±8
a
b
ANOVA
F=3,67; p<0,05
119±5 b
133±6 a
78±3 ab
77±5 a
74±10 a
116±5 b
113±3 a
140±10 ab
159±11 a
168±15 a
93±8 a
64±6 a
75±5 a
140±7 a
102±4 ab
123±2 b
111±3 b
149±8 a
72±4 b
76±3 a
79±3 a
131±6 ab
99±3 b
158±6 a
F=31,26; p<0,001
F=2,71; ns
F=4,27; p<0,05
F=2,42; ns
F=0,65; ns
F=4,42; p<0,05
F=4,51; p<0,05
F=6,32; p<0,01
112±3 b
122±2 b
112±5 a
140±8 a
167±11 a
105±8 a
130±8 ab
135±10 ab
106±4 a
F=4,87; p<0,05
F=7,06; p<0,01
F=0,41; ns
IS – indeks sytości; IS chleba pszennego = 100%; wartości średnie w poszczególnych wierszach oznaczone odmiennymi inskrypcjami literowymi różnią się
między sobą na poziomie istotności p<0,05
SI – satiety index, SI of wheat bread = 100%; mean values in several lines denoted with different letters are statistically different at p<0.05
Galiński G i wsp. Ocena indeksu sytości wybranych produktów spożywczych w zależności od wieku badanych osób
323
Tabela II. Średnie indeksy sytości (średnia ± SEM) poszczególnych grup produktów spożywczych w zależności od wieku badanych osób
Table II. Average satiety index (mean ± SEM) of several groups of foods depending on age
Grupa produktów spożywczych /Food group
Owoce /Fruits
Średnia masa
porcji (g) /Mean
serving size (g) Dzieci /Children
Indeks sytości (%) /Satiety index (%)
Osoby młode
/Young adults
Osoby starsze
/Elderly
ANOVA
165±7
130±5
F=12,24; p<0,001
440±94
132±4
59±7
76±2 a
77±4 a
76±2 a
Pieczywo i produkty zbożowe /Bread and cereal products
116±31
123±4 a
121±4 a
129±5 a
F=0,82; ns
Sery /Cheese
132±53
116±2 b
137±7 a
124±5 ab
F=4,82; p<0,05
Słodycze /Sweets
b
a
b
F=0,09; ns
IS – indeks sytości; IS chleba pszennego = 100%; wartości średnie w poszczególnych wierszach oznaczone odmiennymi inskrypcjami literowymi różnią się
między sobą na poziomie istotności p<0,05
SI – satiety index, SI of wheat bread = 100%; mean values in several lines denoted with different letters are statistically different at p<0.05
duktów a ich IS (r=0,66; p<0,01), przy czym zależność ta była najsilniejsza w przypadku młodych osób
dorosłych (r=0,76; p<0,01), a najsłabsza w grupie
osób starszych (r=0,58; p<0,05).
Grupa asortymentowa produktów okazała się
mieć istotny wpływ (F=113,31; p<0,001) na wartość
indeksu sytości. Uzyskane wartości IS w przypadku
owoców i serów w istotny sposób różnicowała też
grupa wiekowa, przy czym najwyższe wartości tego
wskaźnika odnotowano w grupie młodych osób dorosłych (tab. II).
Wyniki niniejszej pracy jednoznacznie wskazują, że
produkty obfitujące w błonnik pokarmowy (owoce
oraz pieczywo i płatki owsiane) odznaczają się wyższymi wartościami indeksu sytości, co potwierdza
doniesienia Slavina i Greena [6], że produkty bogate
w błonnik wytwarzają silniejsze odczucie sytości od
produktów zawierających mniejsze ilości tego składnika. Produkty charakteryzujące się niższą gęstością
energetyczną miały większą zdolność do zaspokajania
apetytu, co jest zgodne z wynikami wcześniejszych
badań [5, 7].
Wnioski
1. Subiektywne odczucie sytości zależy od rodzaju spożywanego pokarmu. Spośród badanych
produktów stosunkowo wysokim indeksem sytości charakteryzowały się owoce (pomarańcza,
­jabłko), a relatywnie niskim słodycze (pączek,
baton „Snickers” i sernik wiedeński).
2. Wiek badanych osób wpływa na odczuwanie
sytości, przy czym młode osoby dorosłe odznaczają się wyższymi wartościami indeksu sytości
w porównaniu z dziećmi i osobami starszymi.
3. Indeks sytości zależy od masy spożytego pokarmu
i jego gęstości energetycznej. Im wyższa jest masa
spożywanego produktu oraz niższa gęstość energetyczna, tym wyższy jest jego indeks sytości.
Piśmiennictwo / References
1. Gawęcki J, Roszkowski W (red). Żywienie człowieka a zdrowi
e publiczne. PWN, Warszawa 2009.
2. Kottke TE, Wu LA, Hoffman RS. Economic and psychological
implications of the obesity epidemic. Mayo Clin Proc 2003,
78: 92-94.
3. Pietrzykowska E, Wierusz-Wysocka B. Psychologiczne
aspekty nadwagi, otyłości i odchudzania się. Pol Merk Lek
2008, XXIV, 143: 472-474.
4. Stice E, et al. Psychological and behavioral risk factors
for obesity onset in adolescent girls: a prospective study.
J Consult Clin Psychol 2005, 73(2): 195-202.
5. Holt SHA, et al. A satiety index of common foods. Eur J Clin
Nutr 1995, 49: 675-690.
6. Slavin J, Green H. Dietary fibre and satiety. Nutr Bull 2007,
32(suppl): 32-42.
7. Galiński G i wsp. Ocena indeksu sytości wybranych
produktów spożywczych. Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4):
944-946.