STRESZCZENIE Celem niniejszej pracy jest kompleksowa analiza i

STRESZCZENIE
Celem niniejszej pracy jest kompleksowa analiza i ocena przepisów
Protokołu haskiego o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych z 23
listopada 2007 r. pod kątem jego celów oraz przesłanek jego ratyfikacji przez
Unię Europejską. Jego przyjęcie stanowi odpowiedź na aktualną potrzebę, jaka
zaistniała w wyniku wzrostu liczby spraw rodzinnych z elementem
międzynarodowym, który towarzyszy wzrostowi mobilności społeczeństw na
świecie, a w szczególności na obszarze UE. Poprzez ratyfikację protokołu
prawodawca unijny pragnął zapewnić jednolite stosowanie regulacji
dotyczących statutu alimentacyjnego na jak największym obszarze.
Praca opiera się na tezie, że konstrukcja postanowień protokołu haskiego nie
zapewnia pełnej realizacji jego celów. Celami tymi są zwiększenie pewności
prawnej oraz przewidywalności, a tym samym umożliwienie wierzycielom
alimentacyjnym działania z pełną wiedzą o ich sytuacji i unikania problemów
wynikających z różnorodności krajowych systemów prawnych, oraz
sprawiedliwe wyważenie interesów wierzyciela i dłużnika alimentacyjnego
poprzez przyjęcie nowej regulacji kolizyjnej.
Protokół stanowi duży krok naprzód w porównaniu do poprzednich haskich
konwencji alimentacyjnych. Na aprobatę zasługuje, po pierwsze, przejęcie do
niego rozwiązań, które sprawdziły się pod rządami poprzednich konwencji, w
szczególności miejsca zwykłego pobytu wierzyciela alimentacyjnego jako
łącznika podstawowego. Po drugie, udoskonalono rozwiązania, które nie
sprawdziły się w poprzednich konwencjach, w szczególności wprowadzono
możliwość powołania się na klauzulę ściślejszego związku, wzmocniono rolę
prawa miejsca siedziby władzy orzekającej, zlikwidowano możliwość składania
zastrzeżeń do protokołu przez umawiające się państwa, wyłączono odesłanie i
doprecyzowano przepisy dotyczące zakresu prawa właściwego. Po trzecie,
wprowadzono wybór prawa, który stanowi całkowite novum, jednak odpowiada
aktualnym tendencjom w prawie prywatnym międzynarodowym i ma szansę
sprawdzić się w praktyce.
Nowe przepisy budzą jednak również wątpliwości. Ograniczenia autonomii
woli stron do wyboru prawa właściwego spośród kilku systemów prawnych, z
którymi istnieje obiektywny, ścisły związek, wydają się zbyt daleko idące.
Uzasadniane są one potrzebą ochrony interesów stron. Jednak interesy te
chronione są za pomocą innych przepisów protokołu, mających na celu
zapewnienie, że tylko osoby pełnoletnie, nieograniczone w swoich zdolnościach
osobistych i w pełni świadome konsekwencji swojego wyboru, mogą dokonać
wyboru prawa. Z tego względu ograniczanie wyboru prawa jest zbędne. Ponadto
utrzymano łącznik obywatelstwa, który nie pozwala na właściwą ocenę
uzasadnionych potrzeb i rzeczywistych możliwości stron zobowiązania
alimentacyjnego, ponieważ opiera się na więzach prawnych, a nie faktycznych.
Przepisy protokołu przewidujące łącznik obywatelstwa wywołują również
dyskryminujące skutki w przypadku stron nie mających obywatelstwa tego
samego państwa. Utrzymanie tego łącznika wydaje się wyłącznie uzasadnione
potrzebą zawarcia kompromisu i przekonaniem, że jest on niezbędny, aby
zachęcić jak największą liczbę państw do ratyfikacji protokołu.
Protokół haski znajduje obecnie zastosowanie w 26 państwach
członkowskich Unii Europejskiej i Serbii. Już teraz jest stosowany na większym
obszarze, niż poprzednie alimentacyjne konwencje haskie, a zatem w tym
zakresie osiągnięty został sukces. Ze względu na okoliczność, że bazuje on na
konwencjach, które sprawdziły się w przeszłości, a jednocześnie nie zawiera
przepisów zdecydowanie z nimi sprzecznych, tylko przepisy mające
udoskonalić wcześniejsze regulacje, ma on szansę na dobre funkcjonowanie na
arenie międzynarodowej, co powinno stanowić zachętę do jego ratyfikacji.
Jednak liczba państw, które przystąpią do protokołu, ostatecznie zależeć będzie
od uznania potrzeby jego ratyfikacji przez poszczególne państwa.