Załącznik nr 4 Sylabus przedmiotu/modułu kształcenia na studiach

Załącznik nr 4
Sylabus przedmiotu/modułu kształcenia na studiach podyplomowych
Kwalifikacyjne Podyplomowe Studia Pedagogiczne Przygotowujące Do Nauczania
Przedmiotu Chemia/Fizyka
Nazwa
przedmiotu/moduł
u kształcenia*)
Język przedmiotu
/modułu
kształcenia*)
Dydaktyka przedmiotowa i metodyka
polski
Wiedza:
Słuchacz:
Posiada wiedzę z zakresu dydaktyki i szczegółowej metodyki działalności pedagogicznej, popartą
doświadczeniem w jej praktycznym wykorzystywaniu. W 13
Zna strukturę i zadania systemu edukacji - podstawy prawne, organizację i funkcjonowanie instytucji
edukacyjnych, opiekuńczych i wychowawczych W 04
Zna współczesne koncepcje i nurty pedagogiczne W 05
Zna zasady kształcenia i wychowania W 06
Zna zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w instytucjach edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych
W 14
Umiejętności:
Słuchacz:
Efekty kształcenia
dla przedmiotu/
modułu
kształcenia*)
(wiedza,
umiejętności,
kompetencje
społeczne)
Potrafi kompleksowo realizować dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze zadania szkoły, samodzielnie
przygotować i dostosować program nauczania do potrzeb i możliwości uczniów U 12.
Potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać swoje umiejętności pedagogiczne. Rozpoznaje sytuacje,
które wymagają zastosowania zdobytej wiedzy pedagogicznej Potrafi doskonalić własny warsztat
pedagogiczny z wykorzystaniem nowoczesnych środków i metod pozyskiwania, organizowania
i przetwarzania informacji i materiałów. jest praktycznie przygotowany do realizowania zadań zawodowych
(dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych) wynikających z roli nauczyciela U 04.
Potrafi pracować w zespole, pełniąc różne role; umie podejmować i wyznaczać zadania; posiada elementarne
umiejętności organizacyjne pozwalające na realizację działań pedagogicznych (dydaktycznych,
wychowawczych i opiekuńczych), posiada umiejętność współpracy z innymi nauczycielami, pedagogami
i rodzicami uczniów U 13.
Kompetencje społeczne:
Słuchacz:
Ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności; rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się
zawodowego i rozwoju osobistego; dokonuje oceny własnych kompetencji i doskonali umiejętności w trakcie
realizowania działań pedagogicznych (dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych), wykazuje cechy
refleksyjnego praktyka K 01.
Jest przekonany o sensie, wartości i potrzebie podejmowania działań pedagogicznych w środowisku
społecznym; jest gotowy do podejmowania wyzwań zawodowych; wykazuje aktywność, podejmuje trud
i odznacza się wytrwałością w realizacji indywidualnych i zespołowych zadań zawodowych wynikających
z roli nauczyciela K 02.
Podejmuje konkretne działania w sytuacjach zdarzających się w szkole, gromadzi doświadczenie sprzyjające
autorefleksji, prowadzi rozmowy i wymienia doświadczenia z innymi nauczycielami. K 03
Ma świadomość znaczenia profesjonalizmu, refleksji na tematy etyczne i przestrzegania zasad etyki
zawodowej -doskonalenie tych umiejętności w czasie praktyk pedagogicznych. Podejmuje decyzje w
konkretnych zjawiskach pedagogicznych. Rozumie potrzebę ciągłego doskonalenia zawodowego i rozwoju
osobistego; aktualizacji posiadanej wiedzy K 04.
Odpowiedzialnie przygotowuje się do swojej pracy, projektuje i wykonuje działania pedagogiczne
(dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze) K 07.
Jest gotowy do podejmowania indywidualnych i zespołowych działań na rzecz podnoszenia jakości pracy
szkoły K 08.
Semestr, w którym
przedmiot/moduł*)
jest realizowany
Forma realizacji
zajęć
2, 3
Wymagania wstępne
i dodatkowe
Rodzaj i liczba
godzin zajęć
dydaktycznych
wymagających
bezpośredniego
udziału nauczyciela
akademickiego i
słuchaczy*
Liczba punktów
ECTS przypisana
przedmiotowi/moduł
owi*)
Stosowane metody
dydaktyczne
brak
Wykład i ćwiczenia
Wykład 30 godzin
Ćwiczenia 95godzin
13
prezentacja multimedialna, ćwiczenia w grupach
Końcowe sprawdzenie i ocena nabytych umiejętności i kompetencji słuchacza:
Sposób weryfikacji
efektów kształcenia
uzyskanych przez
słuchaczy
Forma i warunki
zaliczenia
przedmiotu/modułu*
w tym zasady
dopuszczenia do
egzaminu, zaliczenia
Wykład: egzamin testowy
Ćwiczenia: na podstawie udziału w zajęciach, przygotowanych materiałów pisemnych (sprawozdania z
ćwiczeń, konspekt lekcji) oraz przeprowadzonych eksperymentów i lekcji próbnej
Egzamin pisemny. Test jednokrotnego wyboru oraz/lub pytania w formie otwartej. Ocena z egzaminu
oparta jest o liczbę zdobytych punktów: ndst: 0-60%, dst: 61-69%, dst+: 70-78%, db: 79-87%, db+: 8894%, bdb: 95-100%.
Treści programowe wykładów
1. Podstawowe zagadnienia dydaktyki. Dydaktyka jako nauka o nauczaniu. Zakres problemów dydaktyki.
Podział formalny dydaktyki.
Treści
programowe
przedmiotu/mod
ułu
kształcenia*)
2. Cele i zadania nauczania. Definicja celów i sposoby ich formułowania. Czy specjalizacja jest dobrem, czy
złem? Cele ogólne zwięźle i obszernie. Cele szczegółowe – czynniki warunkujące, klasyfikacja. Zapoznanie
uczniów z zasadami działania nauki (metoda naukowa) jako cel nadrzędny w nauczaniu przedmiotów
przyrodniczych. Triada hipoteza – eksperyment – teoria naukowa.
3. Klasyfikacja celów nauczania na cele poznawcze, kształcące i wychowawcze. Omówienie trzech
wymienionych typów celów.
4. Cele operacyjne (w ujęciu Magera) jako ostateczny drogowskaz dla nauczyciela prowadzącego nauczanie.
Czasowniki operacyjne. Taksonomia celów kształcenia.
5. Podstawa programowa jako wytyczna dla organizatorów procesu kształcenia. Cele edukacyjne, zadania
szkoły, treści nauczania i osiągnięcia ucznia.
6. Zasady dydaktyczne. Definicja, analiza zmienności w czasie. Trójstopniowa klasyfikacja zasad
dydaktycznych na: zasady dydaktyczne uniwersalne, zasady dydaktyczne o szczególnej użyteczności dla
nauczycieli przedmiotów przyrodniczych i zasady dydaktyczne o szczególnym znaczeniu dla nauczycieli
chemii.
7. Przegląd zasad dydaktycznych uniwersalnych: aktywnego udziału uczniów w procesie kształcenia;
przystępności; systematyczności, logicznej kolejności i stopniowania trudności; poglądowości.
8. Przegląd zasad dydaktycznych o szczególnej użyteczności dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych:
korelacji; upodobnienia kształcenia do procesu badawczego; racjonalnego gospodarowania aparaturą,
materiałami laboratoryjnymi i energią; pracy zespołowej i indywidualnej odpowiedzialności.
9. Przegląd zasad dydaktycznych o szczególnym znaczeniu dla nauczycieli chemii: strukturyzacji materiału
empirycznego i tworzenia uniwersalnych syntez; synchronizacji czynności laboratoryjnych z modelowaniem;
skoordynowanej werbalizacji symboli, wzorów i równań chemicznych; przeciwdziałania zagrożeniom
wynikającym z pracy w laboratorium.
10. Metody kształcenia przyrodniczego – klasyfikacja i charakterystyka. Pojęcie metody nauczania i jego
zakres. Osiągnięcia uczniów jako podstawowe kryterium oceny efektywności metod nauczania. Podział
metod nauczania według liczby źródeł i nośników informacji.
11.Charakterystyka, przegląd i ocena efektywności metod podających i metod poszukujących. Wybór metody
nauczania.
12. Aktywizacja w procesie kształcenia. Pojęcie aktywizacji i jej znaczenie dla skuteczności procesu
kształcenia. Klasyfikacja metod aktywizacji. Przegląd metod aktywizacji: metody ćwiczebne, metody
heurystyczne, metody wyzwalające, metody sytuacyjne, gry dydaktyczne, metody waloryzacyjne, metody
niewerbalne, nauczanie zdalne.
13. Utrwalanie wiedzy w kształceniu przyrodniczym. Mechanizmy działania ludzkiej pamięci. Trwałość
przyswajanej wiedzy i czynniki, które na nią wpływają. Rola motywów uczenia się, szczególnie
zainteresowania i aktywności poznawczej ucznia.
14. Utrwalanie nabytej wiedzy. Przegląd form utrwalania wiedzy: reprodukcja wiadomości, rekonstrukcja
wiadomości, systematyzacja pojęć, stosowanie wiedzy. Utrwalanie wiedzy jako zadanie dydaktyczne
nauczyciela: pogadanka, dyskusja, praca z tekstem.
15. Planowanie ogniwa lekcji służącego utrwalaniu wiedzy. Planowanie lekcji chemii służącej utrwalaniu
wiedzy. Ogniwa lekcji służącej utrwalaniu wiedzy. Planowanie pozalekcyjnej pracy uczniów służącej
utrwalaniu wiedzy.
16. Sprawdzanie i ocenianie postępów ucznia – uzasadnienie nieodzowności, konieczności standaryzacji i
kwantyfikacji. Rodzaje ocen. Funkcje ocen: informacyjna, motywacyjna i klasyfikacyjna. Metody
sprawdzania wiedzy i umiejętności osób uczących się: odpytywanie ustne, praca pisemna wykonywana poza
bezpośrednią kontrolą uczącego, praca pisemna wykonywana pod bezpośrednią kontrolą uczącego oraz praca
praktyczna. Środki formalne służące sprawdzaniu wiedzy i umiejętności.
17. Testy – rodzaje, analiza i zasady konstruowania (wg Niemierki). Klasyfikacja i przydatność testów do
określonych zadań: ocena własnego programu, indywidualizacja nauczania, ocenianie uczniów i ocena
własnej pracy nauczyciela.
18. Cechy poprawnie zbudowanego testu. Procesy budowy i przeprowadzania testu. Zadania otwarte i
zamknięte – wady i zalety. Klasyfikacja zadań otwartych i zamkniętych. Zadania wielokrotnego wyboru:
werstraktor i dystraktory, zastosowania, zasady poprawnego konstruowania takich zadań. Popularne błędy
popełniane przy konstruowaniu testu.
19. Zasady punktowania odpowiedzi, ustalania skali ocen i oceniania. Co po klasówce? Rola i sposób
przeprowadzania analizy testu. Uczenie się na błędach. Rola analizy ilościowej i jakościowej testu w
przygotowaniu go do szerokiego wykorzystania.
20. Ocenianie kształtujące. Omówienie koncepcji i sposobów jej wdrożenia. NACOBEZU i rola informacji
zwrotnej. Wpływ oceny kształtującej na proces uczenia się.
21. Krytyczna analiza przemian systemu edukacji w Polsce. Reformy szkolnictwa w latach 90. Reforma
gimnazjalna 1999. Studia w systemie 3+2 – wady i zalety. Reforma minister Hall 2008. Systematyczne
zmniejszanie zakresu programowego i liczby godzin nauczania przedmiotów przyrodniczych w IV etapie
kształcenia. Dokąd zmierzamy?
22. Zreformowana podstawa programowa nauczania chemii w III i IV etapie kształcenia – prezentacja zakresu
kształcenia, komentarz na temat sensowności zmian. Miejsce nauczyciela w nowej rzeczywistości szkolnej.
Podejście strukturalne w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych i możliwości jego wdrażania w szkole po
reformie.
Treści programowe ćwiczeń dla chemików
1. Laboratorium – doświadczenia, które można wykonywać w szkole:
- Typy reakcji chemicznych;
- Właściwości chemiczne tlenków, kwasów, zasad i soli;
- Równowaga chemiczna;
- Kinetyka chemiczna;
- Reakcje i właściwości wybranych związków organicznych;
- Chromatograficzna analiza produktów reakcji nitrowania fenolu;
- Wybrane doświadczenia z elektrochemii;
- Hydroliza soli;
- Badania wybranych substancji spożywczych i farmaceutycznych;
- Porównanie właściwości berylowców i glinowców;
- Zjawisko amfoteryczności;
- Badanie redukujących właściwości wybranych związków organicznych i nieorganicznych.
2. Metodyka prawidłowego i owocnego wykonywania doświadczeń przez ucznia i pokazów nauczycielskich:
-przestrzeganie zasad BHP i regulaminu pracowni chemicznej;
-rozumienie instrukcji do doświadczenia i stosowanie się do niej;
-staranność i dyscyplina w wykonywaniu doświadczeń;
-świadoma obserwacja przebiegu doświadczenia;
-notowanie spostrzeżeń/obserwacji;
-formułowanie wniosków z doświadczeń na podstawie obserwacji i ewentualnie innej wiedzy;
-poprawny zapis wniosków, w tym równań reakcji, i odróżnienie ich od obserwacji;
-sprawozdania pisemne z odbytych ćwiczeń jako trening tworzenia poprawnych wypowiedzi na piśmie.
3. BHP w szkolnej pracowni chemicznej. Substancje toksyczne i szkodliwe. Pokazy a ćwiczenia wykonywane
przez uczniów.
4. Projektowanie szkolnych doświadczeń chemicznych. Tworzenie instrukcji do ćwiczeń.
5. Interpretacja wyników doświadczeń chemicznych. „Nie wszystko jest takie, jak się wydaje”.
6. Przygotowanie nauczyciela do prowadzenia lekcji. Rodzaje konspektów lekcji. Metodyka pisania
konspektów lekcji różnego typu. Analiza przykładowych konspektów lekcji.
7. Scenariusze lekcji – zasady i metodyka tworzenia. Analiza przykładowych scenariuszy lekcji.
8. Zasady i metody dydaktyczne w praktyce.
9. Prowadzenie lekcji próbnych na forum grupy ćwiczeniowej (w ciągu dwóch semestrów wszyscy studenci
po kolei).
10. Egzamin pogimnazjalny i maturalny – kryteria i metodyka oceniania odpowiedzi uczniów.
11. Sprawdzanie przykładowej pracy maturalnej z chemii. Analiza sprawdzonego arkusza pod kątem
jednakowości ocen.
12. Metodologia nauczania rozwiązywania problemów obliczeniowych. Od zadań prostych do trudnych.
13. Ćwiczenia w nauczaniu rozwiązywania problemów obliczeniowych.
Treści programowe ćwiczeń dla fizyków
14. Laboratorium – przykładowe doświadczenia, które można wykonywać w szkole:
Barwny świat: spektrometria, dyspersja światła białego i monochromatycznego, widzenie świata w zależności
od koloru padającego światła, substraktywne i addytywne składanie barw, widma emisyjne i absorbcyjne
15. BHP w szkolnej pracowni fizycznej. Czynniki zagrożenia, porażenie prądem elektrycznym,
promieniowanie jonizujące, substancje toksyczne i szkodliwe.
16. Projektowanie szkolnych doświadczeń fizycznych. Tworzenie instrukcji ćwiczeń.
17. Interpretacja wyników doświadczeń fizycznych. Hipoteza i weryfikacja
18. Przygotowanie nauczyciela do prowadzenia lekcji. Metodyka pisania konspektów lekcji. Analiza
przykładowych konspektów lekcji.
19. Scenariusze lekcji – zasady i metodyka tworzenia. Analiza przykładowych scenariuszy lekcji.
20.Metoda projektu: założenia, cele, przebieg, realizacja, podsumowanie - wstęp teoretyczny i dyskusja.
Przykładowe projekty z fizyki dla szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Tworzenie - planowanie
własnych projektów interdyscyplinarnych z nauk przyrodniczych, wzbogaconych eksperymentami
fizycznymi.
21. "Zderzenie fizyki z literaturą" - przykładowe teksty pochodzące z lektur szkolnych (fragmenty poezji i
prozy) dotyczące zjawisk fizycznych. Interpretacja i wyjaśnianie treści w oparciu o prawa fizyki. Filmy (bajki,
ekranizacje powieści np. "Faraon", "Katedra" itp) wykorzystanie zjawisk fizycznych do budowy atmosfery,
interpretacja zjawisk fizycznych i ich zadań w filmach. Wyszukanie własnych fragmentów filmów i literatury
i stworzenie projektów łączących nauki ścisłe z humanistycznymi
22. Aktywizacja uczniów. Popularyzacja wiedzy. Poznajemy miejsca warte pokazania uczniom wykorzystywanie wystaw interaktywnych, muzeów nauki, ogrodów doświadczeń podczas procesu nauczania
fizyki w szkole gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Wizyta na wystawie interaktywnej "Świat zmysłów" w
Collegium Minus w Krakowie. Wizyta na wystawie interaktywnej "Wokół koła" w Muzeum Inżynierii
Miejskiej w Krakowie. Uczestnictwo w sobotnich lekcjach muzealnych z fizyki prowadzonych dla uczniów
przez Muzeum Inżynierii Miejskiej."Podglądanie" popularyzatorów, nauka od najlepszych. Dyskusja nad
sposobami popularyzacji wiedzy i ich wykorzystaniem w szkole Podsumowanie.
23."Łamanie praw fizyki w bajkach", "10 najpiękniejszych doświadczeń z fizyki", "Fizyka na biwaku",
"Zasady fizyki przedstawione w reklamach, omówione na wybranych przykładach", "Jak to działa" - projekty
z fizyki wykonane przez zespoły studenckie, wspólne przestawienie projektów, rola mowy ciała, cechy dobrej
prezentacji, oddziaływanie na odbiorcę - ucznia poprzez obrazy, dźwięki a przede wszystkim eksperyment
wykonywany przez samego ucznia. Dyskusja i podsumowanie. Kompetencje kluczowe jakie należy rozwijać
w szkole zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej.
24. Zasady i metody dydaktyczne w praktyce, projektowanie, prowadzenie i interpretacja eksperymentów.
25. Prowadzenie prezentacji eksperymentów na forum grupy ćwiczeniowej
Literatura obowiązkowa
1. Dydaktyka chemii, praca zbiorowo pod redakcją A.Burewicza i H.Gulińskiej, Wydawnictwo Naukowe
UAM, Poznań 2002.
2. Przykładowe testy z egzaminu pogimnazjalnego i maturalnego, publikowane na przykład na stronach
internetowych Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych i Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.
3. B.Niemierko, Diagnostyka edukacyjna, PWN, Warszawa 2009.
4. K.Skrok, Cele wychowawcze w kształceniu chemicznym, UMCS, Lublin 2008.
5. Dostępne przez Internet elektroniczne systemy kształcenia chemicznego, na przykład system e-Chem
Uniwersytetu Śląskiego http://el.us.edu.pl/upgow/course/category.php?id=9
Literatura uzupełniająca
1. J. Walkenbach, Excel 2010 Pl. Biblia, Helion 2011
2. E. A. Vander Vee, PowerPoint 2007 PL. Nieoficjalny podręcznik, Helion 2007
3. M. Dziewoński, OpenOffice 3.x PL. Oficjalny podręcznik, Helion 20096. B.Niemierko, Pomiar
sprawdzający w dydaktyce, PWN, Warszawa 1990.
4. B.Niemierko, Kształcenie szkolne. Podręcznik skutecznej dydaktyki, Wydawnictwa Akademickie i
Profesjonalne, Warszawa 2007.
Wykaz
literatury
obowiązkowej
i uzupełniającej
5.
W.Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2003.
6.
M.Koszmider, Szkolne standardy jakości procesu kształcenia, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków
2008.
7.
T.Lewkowski, Problemy kształcenia i pracy nauczycieli, Instytut Technologii Eksploatacji, Radom 2007.
8.
C.Day, T.Kościuczuk, Nauczyciel z pasją. Jak zachować entuzjazm i zaangażowanie w pracy, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008.
9.
H.Hamer, Klucz do efektywności nauczania. Poradnik dla nauczycieli, Agencja Wydawnicza Veda,
Warszawa 2010.
10. L.Hurło, D.Klus-Stańska, Paradygmaty współczesnej dydaktyki, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków
2009.
11. J.Bednarek, E.Lubina, Kształcenie na odległość. Podstawy dydaktyki, PWN, Warszawa 2008.
12. Podręczniki z chemii/fizyki do gimnazjum wg nowej podstawy programowej.
13. Podręczniki z chemii/fizyki do szkoły ponadgimnazjalnej wg dotychczasowej i nowej podstawy
programowej.
14. J.W.Hill, T.W.McCreary, D.K.Kolb, Chemistry for Changing Times, 12th Ed., Prentice Hall, New York
2010.