Empfehlungen zur Patienteninformation Polnisch

43
Anorexia nervosa (jadłowstręt psychiczny)
Anorexia nervosa (Magersucht)
Str. 43–45
?
Kogo ona dotyczy?
?
Wen betrifft es?
Lekarze nie wiedzą, jak często właściwie, przede wszystkim kobiety (95 % wszystkich chorych to kobiety) w
sposób przesadny głodują i starają się zeszczupleć.
Jadłowstręt jest cierpieniem w ukryciu, to utajona
choroba. Poniżej będzie jeszcze mowa o tym, że już ujawnienie problemu, samo napomknięcie o nim może
stać się pierwszym krokiem do jego rozwiązania.
Szacuje się, że około 0,2–2 % wszystkich kobiet
rozpaczliwie stara się osiągnąć szczupłą sylwetkę lub
nawet osią talię. Cierpią one na złudne wyobrażenie bycia za grubą. Osoby dotknięte tym schorzeniem starają
się, więc osiągnąć utratę wagi za pomocą drastycznych
diet, samemu wywołanych wymiotów, środków przeczyszczających, nadmiernego uprawiania sportu oraz
środków zmniejszających łaknienie. Ogromna obawa
przed przyrostem wagi opanowuje wszelkie myśli,
uczucia i czyny. Paradoksem jest fakt, że chorzy na
jadłowstręt psychiczny, dla których ani własne ciało, ani
pożywienie nie mają pozornie żadnego znaczenia,
zajęci są bez przerwy zarówno własną cielesnością, jak
i pożywieniem, nierzadko nawet gromadzą zapasy, aż
do ich zupełnego zepsucia. Dla otoczenia niepojętym
jest fakt, że zupełnie wycieńczeni chorzy oceniają
błędnie swoją sylwetkę jako niezgrabną i „otyłość“ oceniają zupełnie błędnie. Fachowiec mówi tu o zaburzeniu „schematu ciała“.
Niechęć do jedzenia w towarzystwie innych, niezadowolenie z własnego ciała,nierzadko brak pewności siebie
i psychiczne przygnębienie prowadzą do tego, że chorzy
często izolują się społecznie. Jak w błędnym kole, jadłowstręt psychiczny spokrewniony jest często z depresjami
i zespołem natręctw, co prowadzi do tego, że osoby nim
dotknięte, z uwagi na złe samopoczucie, unikają towarzystwa, popadają w bierność. Jako dodatkowa komplikacja dochodzi nadużycie alkoholu, leków i narkotyków.
?
Jakie są przyczyny?
?
Was sind die Ursachen?
Nie istnieje żadna powszechnie uznana i udowodniona
teoria dotycząca przyczyn (etiologii) tej choroby. Istnieją jednak różne punkty spojrzenia, z których każdy
stara się zgłębić to schorzenie:
Jadłowstręt psychiczny dotyczy przeważnie dziewcząt i kobiet, ujawniając się przeważnie po raz
pierwszy w okresie dojrzałości płciowej (pokwitania).
Psychoanalitycy przypuszczają dlatego rodzaj nieświadomego oporu przeciw własnej seksualności, jak również przeciw przejęciu roli „ kobiety“. Innym aspektem
szczególnego rodzaju jest fakt, że niektóre kobiety cierpiące na jadłowstręt opowiadają o doświadczeniu
molestacji seksualnej. Wydaje się w takim wypadku
zupełnie zrozumiałym, że osoby te odrzucają kształty
kobiece, cechy płciowe oraz oddziaływanie na innych
poprzez bodźce erotyczne.
Terapeuci rodzinni zaś, interpretują jadłowstręt jako
walkę o wewnętrzno-duchową i dotyczącą relacji
międzyludzkich „autonomię“. Według tej teorii, osoby
chore na jadłowstręt są w jądrze swojej osobowości
ludźmi raczej niepewnymi, czują się bezsilne oraz
zdominowane przez innych. Poprzez przejęcie kontroli
nad własnym ciałem i przezwyciężenie uczucia głodu,
czują się natomiast silne i niezależne. Gdyby ta teoria
odgrywała rolę u poszczególnych chorych, byłoby
fatalnym „zmuszać“ ich do jedzenia, gdyż przeżyliby
ponownie uczucie bezsilności.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
44
Anorexia nervosa (jadłowstręt psychiczny)
Istnieją wreszcie wskazówki, co do zakłócenia równowagi hormonalnej, jak również współdziałania wewnętrznych gruczołów wydzielniczych, czy niedobór
pewnych transmiterów mózgowych, odpowiedzialnych
za łaknienie, czy zrównoważony nastrój. W tym ostatnim przypadku byłaby to między innymi serotonina
(neurotransmiter). Jest sensowne w każdym przypadku, by lekarz zorientował się co do sytuacji hormonalnej pacjenta, ale także, co do niedoborów, dotyczących gospodarki płynów i elektrolitów, aby je
uzupełnić. Poleca się próbę leczenia za pomocą leków
selektywnie hamujących ponowny wychwyt serotoniny
(popatrz str. 79), gdyż leki te wywierają stabilizujący
wpływ na uczucie łaknienia, nie wywołując nadmiernego apetytu oraz podnoszą nastrój. Mają one również
pozytywny wpływ na tendencje do samookaleczania,
które można nierzadko obserwować u pacjentów
chorych na anoreksję.
?
Jakie istnieją sposoby leczenia?
?
Welche Behandlungsmöglichkeiten gibt es?
Tak, jak nie ma teorii wyjaśniającej wszystkiego, brak
jest także „tej jedynej“ drogi wiodącej do sukcesu. Istnieją jednak pewne „obiecujące“ metody, prowadzące
do przezwyciężenia tej choroby:
Akceptacja (bez obaw i poczucia winy) jadłowstrętu psychicznego jako choroby, nie jako niewłaściwego zachowania lub złego przyzwyczajenia.
Zrozumienie i akceptacja symptomów, jako krok
konieczny do osiągnięcia zmiany, co zawsze też
wymaga ogromnej szczerości w rozmowie o tym.
Sprzyjanie samodzielności i poczuciu odpowiedzialności, jako warunku zdrowia psychicznego i
fizycznego. Rozmowa o osobach istotnych dla
chorego, czy jego sytuacji życiowej nie powinna z
przyzwyczajeń żywienia robić punktu zwrotnego.
To jest pułapką komunikacyjną, w którą chory już
sam wpadł. Jedzenie jest ważne, lecz nie jest ono
centralnym celem naszej egzystencji.
Wzmocnienie pewności siebie, poczucia własnej
wartości, zdolności nawiązywania kontaktów, budowania trwałych związków, związanych z wzmocnieniem osobistej autonomii.
Prowadzi to do poszerzenia samodzielności wraz
ze stosowną do wieku niezależnością, poprzez
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
uniezależnienie od domu rodzinnego, młodych,
chorych na jadłowstręt kobiet.
Demontaż rytuałów w obchodzeniu się z żywnością, sprzyjanie rozkoszy, zdolności do przeżyć w
możliwie luźnej, wolnej od lęków, atmosferze.
?
Gdzie czyhają pułapki?
?
Wo sind Beziehungsfallen?
Bliscy i lekarze ponoszą często porażkę u pacjentów
chorych na jadłowstręt psychiczny poprzez podwójne
posłanie: „pomóż mi, ale pozwól mi zrobić wszystko
samej. Nie kontroluj mnie, ale służ mi zawsze radą“.
Można rozwiązać taki paradoks poprzez nazwanie go
po imieniu, czyli unaocznienie choremu rozterki, w
którą wpędzają rodzinę i terapeutę. Wskazówką prawie pewną, że wpadliśmy już w taką pułapkę, jest
uczucie gniewu na pacjentkę, za to, że zachowuje się
uparcie i szkodliwie dla siebie lub poczucie winy i
wyrzuty sumienia, gdyż nie udało się przywołać jej do
rozsądku i nakłonić do zmiany zachowania. Inną
ważną pułapką jest sojusz z rodziną, nauczycielami,
partnerami, czy przyjaciółmi za plecami chorych,
którzy mogą odczuć to jako osaczenie, jako nieszczerość i kontrolę, Tak z dążenia chorych do niezależności i autonomii, wynika bezowocna walka o
władzę. „Wygrywają“ ją chorzy, gdyż kontrolować ich
nie można. Toteż bardzo ważnym jest uzmysłowić sobie, że chorzy na anoreksję nie chcą drażnić innych
swoim nałogowym głodowaniem, lecz inaczej zachowywać się nie mogą.
?
Jakie środki może powziąć medycyna?
?
Welche medizinischen Maßnamen können ergriffen
werden?
Pierwszy ważny krok został dokonany, gdy chorzy
zaczynają mówić o swojej chorobie. Lekarz powinien,
za pomocą możliwie neutralnych pojęć, nazwać symptomy; np. napad apetytu, wymioty nawykowe lub
samemu sprowokowane. Sami chorzy używają często
bardzo agresywnej terminologii, jak np.„srać“, czy „rzygać“. Ujawnienie problemu w neutralnej atmosferze ga-
Anorexia nervosa (jadłowstręt psychiczny)
binetu lekarskiego daje szansę ulgi i poparcia zmiany
zachowania. Potrzeba do tego jednakże ambulatoryjnej
i/lub szpitalnej/stacjonarnej psychoterapii, czy psychiatrycznego leczenia. Terapia behawioralna (popatrz
str 82.) dysponuje np. dobrze opracowanymi, i w swojej
efektywności dowiedzionymi metodami leczenia zaburzeń odżywiania.
W przypadku drastycznego wycieńczenia potrzebne
jest dokładne zbadanie pacjenta, przywrócenie homeostazy, wyrównania niedoborów, wykluczenie za-
45
burzeń ze strony układu pokarmowego i ostrożne,
ponowne przyzwyczajenie pacjenta do wystarczającej
ilości pokarmu. Pacjenci chorzy na jadłowstręt psychiczny wyćwiczyli poniekąd swoją przemianę materii
na poziom „minimum“, tak więc „normalne“ żywienie
związane jest początkowo z dużymi komplikacjami i
złym samopoczuciem.
Podstawowymi celami leczenia są: normalizacja stosunku do własnej osoby, własnego ciała, a także do
rozsądnej wagi.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002