z mocą wsteczną alimenty

Sygn. akt VIII RC 236/13
UZASADNIENIE
Powód S. Z. wniósł o ustalenie wygaśnięcia z dniem 19 marca 1998 r. obowiązku alimentacyjnego względem I. Z.
ustalonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 21 kwietnia 1998 r. w sprawie o sygn. akt III RC 261/97 na kwotę
po 500 zł miesięcznie począwszy od 19 września 1997 r. płatnych do 18-go dnia każdego miesiąca oraz o zasądzenie
na jego rzecz od pozwanej kosztów procesu wg norm przepisanych.
W uzasadnieniu wskazał, że wyrokiem Sądu Wyższej Instancji w N. Stan Connecticut z dnia 19 marca 1998 r.
rozwiązano przez rozwód małżeństwo jego i I. Z. i nie przyznano żadnej ze stron prawa do otrzymywania świadczeń
alimentacyjnych. Natomiast postanowieniem z 9 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie ustał, że powyższy
wyrok podlega uznaniu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
Pozwana I. Z. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania według norm
przepisanych.
W uzasadnieniu podniosła, że wyrok rozwiązujący małżeństwo funkcjonuje w obrocie prawnym od dnia
uprawomocnienia się postanowienia w przedmiocie uznania orzeczenia państwa obcego, a więc z dniem 19 czerwca
2013 r. Natomiast ona pozostaje w niedostatku od kilkunastu lat, albowiem środki finansowe, którymi dysponuje nie
wystarczają nawet na pokrycie podstawowych i absolutnie niezbędnych kosztów utrzymania. A zatem zasadnym jest
oddalenie powództwa i utrzymanie obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanej.
Sąd ustalił, co następuje:
Powód S. Z. i pozwana I. Z. związek małżeński zawarli 12 lipca 1969 r. w N..
(dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa k. 3 z akt sprawy o sygn. III RC 261/97)
Powód od 1989 r. z pewnymi przerwami przebywał w USA, natomiast pozwana wraz córkami mieszkała w Polsce.
W 1997 r. powód dobrowolnie nie pomagał pozwanej. Dlatego 19 września 1997 r. I. Z. złożyła w Sądzie Rejonowym
w Piszu pozew, w którym domagała się zasądzenia alimentów od S. Z. w kwocie 300 dolarów USA miesięcznie
począwszy od dnia wniesienia pozwu. Wskazała, że jest osobą bardzo chorą i leczy się na tarczycę, nerki, żołądek,
ślepotę praktyczną i teoretyczną oka prawego, niedowidzenie oka lewego oraz ginekologicznie. Jej renta wynosiła 429
zł miesięcznie. Posiadała mieszkanie i garaż.
Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 1998 r. wydanym w sprawie III RC 261/97 Sąd Rejonowy w Piszu, między innymi,
zasądził od pozwanego S. Z. na rzecz I. Z. alimenty w wysokości po 500 zł miesięcznie, płatne do 18-go każdego
miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat począwszy od 19 września 1997
r.
(dowód: pozew o alimenty k. 2-2v. z akt sprawy o sygn. III RC 261/97; wyrok Sądu Rejonowego w Piszu z dnia
21.04.1998 r. k. 76 z akt sprawy o sygn. VI RC 689/04)
S. Z. dnia 2 grudnia 1997 r. wniósł do Sądu Wyższej Instancji w N. powództwo o rozwiązanie małżeństwa jego i I.
Z.. Wyrokiem z 19 marca 1998 r. Sąd Wyższej Instancji Wydział ds. Rodzinnych Stan Connecticut w N. rozwiązał
małżeństwo S. Z. i I. Z.. Dodatkowo żadnej ze stron nie przyznano prawa do alimentów. Wyrok ten był ostateczny i
nie był modyfikowany, przerabiany, zmieniany, odkładany ani unieważniany przez ten Sąd.
(dowód: wyrok z 19.03.1998 r. wraz zaświadczeniem z 15.05.2012 r. i tłumaczeniami ww. dokumentów k. 10 z akt
sprawy o sygn. VI RCo 26/12)
Postanowieniem z 9 października 2012 r. w sprawie o sygn. akt VI RCo 26/12 Sąd Okręgowy w Olsztynie ustalił, że
prawomocny wyrok Sądu Wyższej Instancji w N. Stan Connecticut z dnia 19 marca 1998 r., numer sprawy FA-97-04
820 139-S mocą, którego rozwiązano przez rozwód małżeństwo S. Z. i I. Z. z domu K., zawarte dnia 12 lipca 1969 r. w N.,
zarejestrowane w Urzędzie Stanu Cywilnego w N. za Nr (...) – podlega uznaniu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
Postanowienie to uprawomocniło się 19 czerwca 2013 r., kiedy to apelacja od powyższego orzeczenia została oddalona.
Złożona przez uczestniczkę I. Z. kasacja nie została przyjęta do rozpoznania postanowieniem wydanym przez Sąd
Najwyższy w dniu 10 kwietnia 2014 r..
(dowód: postanowienie z dnia 09.10.2012 r. k. 60 z akt sprawy o sygn. VI RCo 26/12; postanowienie z 19.06.2013 r.
k. 145 z akt sprawy o sygn. VI RCo 26/12; postanowienie z 10.04.2014 r. k. 195 z akt sprawy o sygn. VI RCo 26/12)
Sąd zważył, co następuje:
W ocenie Sądu powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.
Na wstępie rozważyć należy charakter zasądzonego wyrokiem z dnia 21 kwietnia 1998 r. wydanym w sprawie III RC
261/97 przez Sąd Rejonowy w Piszu na rzecz I. Z. świadczenia. Uzasadnienie ww. orzeczenia nie zostało sporządzone.
Jednakże roszczenia jakie przysługują jednemu małżonkowi lub byłemu małżonkowi od drugiego można podzielić na
trzy grupy. I tak małżonek może: w trakcie trwania małżeństwa żądać od drugiego małżonka świadczeń na podstawie
art. 27 kro, w trakcie procesu rozwodowego wystąpić z wnioskiem o zabezpieczenie zaspokojenia potrzeb rodziny
(art. 445 kpc) oraz w wyroku rozwodowym, albo po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego, żądać alimentów od
byłego małżonka na podstawie art. 60 kro. W chwili orzekania przez Sąd Rejonowy w Piszu powód i pozwana w świetle
przepisów obowiązujących na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, byli małżeństwem. A zatem świadczenie, pomimo
użycia sformułowania w sentencji orzeczenia „alimenty”, zasądzone wyrokiem Sądu Rejonowego w Piszu opierało się
o art. 27 kro. Bowiem w trakcie trwania małżeństwa nie istnieje między małżonkami obowiązek alimentacyjny.
Zgodnie z art. 27 kro oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych
i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie
temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na
pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. W uchwale z dnia 13 lipca 2011 r. (sygn. III CZP 39/11, LEX nr 951033)
Sąd Najwyższy stwierdził, że sądy, zasądzając alimenty na podstawie art. 27 kro, posługują się "skrótem myślowym",
który ma uzasadnienie w tendencji do traktowania każdego świadczenia polegającego na dostarczaniu środków
utrzymania jako świadczenia alimentacyjnego. Pomiędzy obowiązkiem ustanowionym w art. 27 kro a obowiązkiem
alimentacyjnym (art. 128 i nast. oraz art. 60 kro) istnieje pewne podobieństwo, jednak o tożsamości tych obowiązków
nie może być mowy; można mówić co najwyżej o "alimentacyjnym charakterze" obowiązku przyczyniania się do
zaspokajania potrzeb rodziny, konstatacja ta nie upoważnia jednak do formułowania tezy, że między małżonkami w czasie trwania małżeństwa - istnieje obowiązek alimentacyjny sensu stricto. Sąd orzekający podziela stanowisko,
zgodnie z którym obowiązek z art. 27 kro nie jest obowiązkiem alimentacyjnym.
Sąd Najwyższy w powyższej uchwale podkreślił również, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego
rozwód obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27 kro) wygasa.
Zatem kolejną istotną kwestią z punktu widzenia niniejszej sprawy jest ustalenie z jakim momentem wyrok Sądu
Wyższej Instancji w N. Stan Connecticut uznany na terenie Rzeczypospolitej Polskiej wywołuje skutki prawne. W tej
materii Sąd orzekający podziela stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 14
lipca 2009 r. (sygn. akt I ACz 518/09), wedle którego wyrok sądu zagranicznego uznany na terenie drugiego państwa
wywołuje skutki prawne wprawdzie z momentem prawomocnego uznania go, ale z mocą wsteczną - ex tunc - tj.
od daty, w jakiej skutki te osiągnął na terenie kraju, w którym został wydany. Uznanie wyroku zagranicznego jest
bowiem rozciągnięciem jego skutków na teren państwa uznającego. Zatem w przypadku uznania wyroku rozwodowego
małżeństwo trzeba uważać za rozwiązane od chwili, gdy w świetle prawa sądu orzekającego ustało ono wskutek
orzeczenia rozwodu, a nie dopiero z chwilą uznania tego wyroku przez sąd polski.
Mając powyższe na uwadze Sąd orzekający doszedł do przekonania, że małżeństwo stron zostało rozwiązane z dniem
19 marca 1998 r. i dlatego od tego momentu, orzeczony przez Sąd Rejonowy w Piszu obowiązek świadczenia S. Z.
na rzecz I. Z. ustał (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2010 r., III CZP 59/10; uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 5 października 1982 r., III CZP 38/82; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 lutego
2004 r., I ACa 1422/03).
W świetle powyższych rozważań, Sąd nie badał przesłanek dotyczących pozostawania przez pozwaną w niedostatku,
albowiem kwestia ta wobec prezentowanego wyżej stanowiska, nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej
sprawy.
O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc, zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych
sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Art. 102
kpc nie konkretyzuje w żaden sposób pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych. Wskazanie w tym przepisie
na dopuszczalność odstąpienia od zasady odpowiedzialności za wynik procesu jedynie w wypadkach wyjątkowych
("szczególnie uzasadnionych") wyłącza możliwość stosowania wykładni rozszerzającej. Ocena, czy taki wypadek
rzeczywiście zachodzi, pozostawiona została uznaniu Sądu. Musi ona mieć na względzie całokształt okoliczności
sprawy. Chodzi tu nie tylko o okoliczności związane z przebiegiem procesu, ale również pozostające poza jego
obszarem (np. stan majątkowy stron, ich sytuacja życiowa). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim
z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.
Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że biorąc pod uwagę wszelkie okoliczności niniejszej sprawy, sytuację życiową
pozwanej, jej stan zdrowia, zasadnym było zastosowanie regulacji z art. 102 kpc i nie obciążanie jej kosztami procesu.
Sąd również nakazał zwrócić pozwanej kwotę 100 zł uiszczoną od zażalenia postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia
uznając, że jako osoba uprawniona do alimentów, zgodnie z art. 96 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,
nie miała ona obowiązku uiszczenia ww. opłaty.