Jarosław Bartoszewicz (1945–2013)

Wiad. Mat. 50 (1) 2014, 163–166
© 2014 Polskie Towarzystwo Matematyczne
Jarosław Bartoszewicz (1945–2013)
Jarosław Marian Bartoszewicz urodził się 22 lipca 1945 roku w Różance
w ziemi nowogródzkiej. Dzieciństwo i wczesne lata młodzieńcze spędził w Legnicy z rodziną, matką Anną z domu Cholawo, ojcem Władysławem i siostrami
Ireną i Eulalią. W Legnicy ukończył szkołę podstawową i technikum ekonomiczne. W latach 1964–69 studiował matematykę na Uniwersytecie Wrocławskim
na unikatowej w owym czasie w kraju sekcji zastosowań matematyki. Pracę
magisterską Teoria systemów z rezerwowym kanałem obsługi ze szczególnym
uwzględnieniem przypadku symetrii kanałów napisał wspólnie z T. Rolskim,
pod kierunkiem Józefa Łukaszewicza. Po studiach rozpoczął pracę w Instytucie Matematycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, z którym nie rozstał się
do końca życia. W 1973 roku obronił pracę doktorską Estymacja wykładniczej
niezawodności, napisaną pod kierunkiem Bolesława Kopocińskiego. W 1987
roku habilitował się na podstawie rozprawy Odporna estymacja parametru skali.
© 2014 Polskie Towarzystwo Matematyczne
164
Z żałobnej karty
Tytuł profesora nauk matematycznych nadał mu Prezydent RP Lech Kaczyński
w dniu 17 września 2009 roku.
Na wybór drogi naukowej Jarosława Bartoszewicza wpływ wywarł Bolesław Kopociński, a także seminaria ze statystyki prowadzone przez Witolda
Kloneckiego w IM PAN i z zastosowań matematyki, prowadzone przez Józefa
Łukaszewicza w IM UWr. Seminarium ze statystyki odbywało się w ramach
studium doktoranckiego w IM PAN, w którym oprócz Bartoszewicza uczestniczyli także B. Bednarek-Kozek, T. Bednarski, S. Gnot, T. Ledwina, A. Kozek,
M. Musiela, T. Rolski i R. Zmyślony. Prócz seminarium ze statystyki odbywało
się w IM PAN seminarium poświęcone poznawaniu narzędzi badawczych w statystyce i w innych dziedzinach zastosowań probabilistyki, w którym obok osób
wymienionych wyżej i W. Dziubdzieli uczestniczyłem również ja. Był to więc
czas kształtowania się we Wrocławiu nowego pokolenia statystyków. Twórcza
atmosfera tych seminariów kształtowała matematyczną osobowość, charakter
i statystyczne zamiłowania Bartoszewicza.
Jarosław Bartoszewicz jest autorem czterdziestu prac naukowych, w zdecydowanej większości opublikowanych w renomowanych zagranicznych czasopismach matematycznych. Obejmują one trzy grupy tematyczne. Są to: estymacja
nieobciążona parametrów wykładniczej niezawodności, estymacja odporna
parametru skali w modelach, których zakłócenia są generowane przez porządki
stochastyczne oraz charakteryzacje, własności i zastosowania porządków stochastycznych i rozkładów prawdopodobieństwa w odpowiednich modelach.
Pomysłem Bartoszewicza w badaniach odporności estymatorów było wprowadzenie zaburzeń modelu generowanych przez porządki stochastyczne.
Najmocniejsze wyniki Bartoszewicz uzyskał w badaniach nad porządkami
stochastycznymi między rozkładami prawdopodobieństwa i ich zastosowaniami w statystyce. Najważniejsze z nich dotyczą relacji między takimi rodzajami
porządków, jak porządek dyspersyjny, stochastyczny, porządki generowane
przez transformatę Laplace’a, iloraz transformat Laplace’a, porządki ilorazu
transformat Laplace’a, porządki generowane przez funkcje hazardu, porządki
wypukłe i gwiaździste, r-porządki i s-porządki. Drugą grupę stanowią prace
dotyczące charakteryzacji porządków stochastycznych przy użyciu transformat całkowych, w szczególności charakteryzacje porządków gwiaździstego
i dyspersyjnego przy użyciu transformaty Laplace’a, zdefiniowanie i zbadanie
nowych klas rozkładów czasów życia, które w zapisie stosowanym w opisanej
problematyce noszą nazwy LIFR i LIFRA i dualnych do nich LDFR i LDFRA.
Ważne rezultaty Bartoszewicza dotyczą tak zwanych rozkładów i porządków
zdefiniowanych przez operację ważenia. Trzecią grupę stanowią prace wykorzystujące porządki stochastyczne w testowaniu hipotez zgodności rozkładów
Jarosław Bartoszewicz (1945–2013)
165
prawdopodobieństwa przy uporządkowanych alternatywach względem porządku dyspersyjnego.
Jarosław Bartoszewicz był uznanym w świecie znawcą teorii porządków
stochastycznych. Podkreślali to komentatorzy jego prac, a najlepsi specjaliści
w tej dziedzinie dawali temu wyraz w licznych cytowaniach, zaproszeniach na
konferencje (we Francji, Turcji, Indiach) oraz w formie zaproszeń do recenzowania prac przed publikacją. M. Shaked i J. G. Shanthikumar w bibliografii
do monografii Stochastic Orders, która ukazała się w serii Springer Series in
Statistics w 2007 roku, wymieniają szesnaście jego prac i zamieszczają twierdzenia z oryginalnymi dowodami. Bartoszewicz kierował sześcioma projektami
badawczymi KBN i MNiSW, opiniował około dwudziestu rozpraw doktorskich,
cztery prace habilitacyjne oraz liczne projekty badawcze i książki.
Przez wiele lat był również współredaktorem Applicationes Mathematicae,
przez niemal trzydzieści lat był członkiem Komisji Statystyki Matematycznej
Komitetu Matematyki PAN. Organizował krajowe konferencje ze statystyki
matematycznej w Wiśle. Udzielał się w Oddziale Wrocławskim Polskiego Towarzystwa Matematycznego. W latach 1990–95 był prodziekanem Wydziału
Matematyki Fizyki i Chemii, a w roku akademickim 1995–96 prodziekanem
Wydziału Matematyki i Fizyki.
Pasją Bartoszewicza była praca dydaktyczna – kształcenie młodej kadry
naukowej, studentów i uczniów szkół średnich. Zdominował w Uniwersytecie Wrocławskim wykłady ze statystyki matematycznej i jej zastosowań. Napisał znany i ceniony przez studentów podręcznik Wykłady ze statystyki matematycznej (PWN, 1989, 1996), na którym wychowało się wielu statystyków.
W IM UWr. opiekował się specjalnością Zastosowania rachunku prawdopodobieństwa i statystyki, a także kołem naukowym zastosowań matematyki.
Ponad osiemdziesiąt osób napisało pod jego kierunkiem prace magisterskie.
Pod jego opieką prace doktorskie napisali: F. Czekała (w 1998 roku), M. Skolimowska-Kulig (w 2006 roku), P. Błażej (w 2007 roku), M. Benduch-Frąszczak
(w 2010 roku) i P. Nowak (w 2012 roku), a współpracę z K. Dybą i M. Kamińską-Zabierowską przerwała jego śmierć. W latach 1978–1989 prowadził
zajęcia z matematyki w klasach matematycznych III LO we Wrocławiu. Za
przygotowanie laureatów był czterokrotnie nagradzany przez Komitet Olimpiady Matematycznej. Był nagradzany za wyniki naukowe i działalność dydaktyczną (dwukrotnie przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego i trzynastokrotnie przez Rektora UWr), a w roku 1990 Złotym Krzyżem Zasługi
za całokształt. W 2001 roku, za wyniki naukowe, uzyskał prestiżową nagrodę Polskiego Towarzystwa Matematycznego im. H. Steinhausa w dziedzinie
zastosowań matematyki.
166
Z żałobnej karty
Jarosław Bartoszewicz miał wiele pasji pozamatematycznych. Lubił literaturę historyczną. Był zawołanym turystą, znawcą Dolnego Śląska. Przywiązany
do tradycyjnych wartości, miał wielkie poważanie wśród najbliższych.
Jarosław Bartoszewicz zmarł 24 lutego 2013 roku we Wrocławiu. Pozostawił żonę, profesor Iwonę Bartoszewicz, pracującą w Instytucie Filologii Germańskiej UWr, córkę Magdalenę i syna Jana.
Władysław Szczotka (Wrocław)