Dziedzictwo kulturowe Śląska – miejsca, architektura, ludzie

XVIII Seminarium Śląskie
„Dziedzictwo kulturowe Śląska – miejsca, architektura, ludzie,
zwyczaje, tradycje”
(stan na dzień: 23.08.2013r.)
Środa, 25 września 2013 r. – Materialne i niematerialne dziedzictwo - strategie ich ochrony
9.30 – 10.00
Inauguracja XVIII Seminarium Śląskiego, powitanie zaproszonych gości
i uczestników
Rüdiger Freiherr von Fritsch, Ambasador Republiki Federalnej Niemiec,
Warszawa (tbc)
Józef Sebesta, Marszałek Województwa Opolskiego (tbc)
Rafał Jurkowlaniec, Marszałek Województwa Dolnośląskiego (tbc)
Mirosław Sekuła, Marszałek Województwa Śląskiego (tbc)
Ryszard Galla, Poseł do Parlamentu RP, Prezes Zarządu Domu Współpracy
Polsko–Niemieckiej (tbc)
Bernard Gaida, Prezydent Zarządu, Związek Niemieckich Stowarzyszeń
Społeczno– Kulturalnych w Polsce
Moderacja: dr hab. Arkadiusz Stempin, Wyższa Szkoła im. Ks. Józefa Tischnera,
Kraków
10.00 – 10.45 Narodowy Program Kultury: „Ochrona Zabytków i dziedzictwa Kulturowego
na lata 2004-2013”
Bogdan Zdrojewski, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego (tbc)
10.45 – 11.15 Dyskusja
1
11.15 – 11.45 Przerwa kawowa
11.45 – 12.30 Ochrona zabytków i jej znaczenie w działaniach z zakresu polityki
oświatowej i kulturalnej
dr hab. Janusz Krawczyk, prof. UMK, Kierownik Zakładu Konserwatorstwa
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
12.30 – 13.30 Założenia Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego
dziedzictwa kulturowego i ich realizacja w Polsce i Niemczech
prof. dr Sławomir Ratajski, Sekretarz Generalny Polskiego Komitetu ds. UNESCO
(tbc)
Benjamin Hanke, Referent, Oddział Niematerialne Dziedzictwo, Niemiecka
Komisja ds. UNESCO
13.30 – 14.00 Dyskusja
14.00 – 14.30 Stosunek mieszkańców Województwa Opolskiego do ochrony dziedzictwa
kulturalnego regionu
Iwona Solisz, Opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Opole
14.30 – 15.00 Dyskusja, podsumowanie pierwszego dnia Seminarium Śląskiego
15.00
Obiad
Czas do dyspozycji uczestników
18.00 Kolacja
Program wieczorny:
von Donnersmarck"
Prezentacja
książki
pt.:
"Śląskie
dziedzictwo
rodziny
Czwartek, 26 września 2013 r. Referaty wygłaszane będą równocześnie w grupie I. i II., następnie po przerwie w grupie III. i IV.
Zakończeniem będzie wspólne podsumowanie pracy we wszystkich grupach.
GRUPA I
Śląskie archiwa, muzea oraz media
9.00 – 9.20
Krajowy Urząd Dokumentacji Fotograficznej - Górny Śląsk (Landesbildstelle
Oberschlesien) w zasobie Narodowego Archiwum Cyfrowego
dr Henryk Niestrój, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Warszawa
2
9.20 – 9.40
Tradycyjne i informatyczne systemy korzystania z zasobu Archiwum
Państwowego w Katowicach w badaniach śląskoznawczych
dr hab. Piotr Greiner, Archiwum Państwowe w Katowicach
9.40 – 10.00
Rozproszone, digitalizowane materiały dawnego urzędu Konserwatora
Prowincji Dolnośląskiej jako źródło dla powiatu brzeskiego. Maszynopis
nieopublikowanej książki o zabytkach powiatu brzeskiego z serii: Die Bauund Kunstdänkmäler
dr Ksenia Stanicka-Brzezicka, Uniwersytet Wrocławski, Instytut Sztuki Polskiej
Akademii Nauk, Instytut Herdera w Marburgu
10.00 – 10.20 Art brut ze Śląska. Znaczenie sląskich outsider artists w europejskiej
tradycji sztuki naiwnej
dr Małgorzata Bogaczyk-Vormayr, Instytut Filozofii, Uniwersytet im. Adama
Mickiewicza, Poznań
10.20 – 10.40 Willa "Łąkowy Kamień" - dawniej rezydencja śląskiego noblisty, dziś
muzeum i międzynarodowe centrum dialogu kulturowego
Julita Zaprucka, Dyrektor, Muzeum Miejskie "Dom Gerharta Hauptmanna", Jelenia
Góra
10.40 – 11.00 Izby regionalne, Izby Tradycji - wartość poznawcza dla dzieci i młodzieży
Monika Czok, Instytut Filologii Germańskiej, Uniwersytet Wrocławski
11.00 – 11.30 Przerwa kawowa
GRUPA II
Ludzie, którzy zmieniali Śląsk, Ślązacy, którzy poruszyli świat
9.00 – 9.20
Joseph Wilpert i Josef Strzygowski. Naukowcy ze Śląska tworzą historię
prof. dr Piotr O. Scholz, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
9.20 – 9.40
Działalność ks. prałata Karla Ulitzki (1873 - 1953) na rzecz dziedzictwa
kulturowego Górnego Śląska
ks. dr hab. Konrad Glombik, Wydział Teologiczny,Uniwersytet Opolski
9.40 – 10.00
Hans Lutsch (1854-1922) konserwator zabytków Śląska
dr Barbara Ochendowska-Grzelak, Instytut Polonistyki i Kulturoznawstwa, Zakład
Wiedzy o kulturze, Uniwersytet Szczeciński
10.00 – 10.20 Społeczna odpowiedzialność jako szczególne dziedzictwo Śląska. Ludzie
i przedsiębiorstwa - między tradycją i nowoczesnością
dr Małgorzata Suchacka, Uniwersytet Śląski, Katowice
3
10.20 – 10.40 Robert Bednorz jeden z najzdolniejszych niemieckich rzeźbiarzy XX wieku
Johanes Golawski, Referent ds. Kultury, Landmanschaft Schlesien
10.40 – 11.00 Arthur Nicolaier (1862-1942) znany na całym świecie lekarz i uczony z Koźla
i starania o jego uczczenie w Kędzierzynie-Koźlu w roku jublileuszu
Matthias Lempart, Uniwersytet Vechta
11.00 – 11.30 Przerwa kawowa
GRUPA III
Co mówią nam historyczne miejsca pamięci i pomniki na Śląsku?
11.30 – 11.50 Rozumice (Rösnitz) Polifoniczność tradycji luterańskiej
dr hab. Krzysztof Gładkowski, prof. UW-M., Instytut Nauk Politycznych
Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
11.50 – 12.10 Ideologiczna i estetyczna funkcja pomnika w przestrzeni publicznej
wybranych śląskich miast
dr Elżbieta Sekuła, Instytut Badań Przestrzeni Publicznej, Warszawa
12.10 – 12.30 Architektura kolejowa na Śląsku jako dziedzictwo kulturowe regionu
dr Przemysław Dominas, Wrocławska Wyższa Szkoła Informatyki Stosowanej we
Wrocławiu
12.30 – 12.50 Architektura przemysłowa Śląska Opolskiego przed 1945 r. i jej współczesny
stan zachowania
Bogdan Jasiński, Muzeum Wsi Opolskiej
12.50 – 13.10 "Taniec śmierci” w labiryncie świata - Oskar Kokoschka i Max Berg w pracy
nad projektami dla Wrocławia
Magdalena Długosz, Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Marii CurieSkłodowskiej, Lublin
GRUPA IV
Czym jest „niematerialne dziedzictwo” Śląska?
11.30 – 11.50 Śląsk i śląskość w tradycji polskiej i niemieckiej
prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Rykiel, Instytut Socjologii, Uniwersytet Rzeszowski
11.50 – 12.10 Historia sportu na Śląsku
prof. dr hab. Karl-Heinz Schodrok, Instytut Historii Gimnastyki i Sportu w Hamm,
Nadrenia Westfalia
4
12.10 – 12.30 Niemiecki dialekt śląski w literaturze i publicystyce 1830 - 1945. Tożsamość
regionalna oraz dialekt jako miejsce pamięci
dr Rafał Biskup, Instytut Filologii Germańskiej, Uniwersytet Wrocławski
12.30 – 12.50 Pograniczny charakter Górnego Śląska w perspektywie współczesnej
literatury tożsamościowej
Justyna Szlachta-Misztal, Katedra Stosunków Interkulturowych Europy ŚrodkowoWschodniej, Uniwersytet Warszawski
12.50 – 13.10 Hobby, tradycja czy coś więcej. O rybnickim gołębiarstwie słów kilka
Marta Paszko, Muzeum w Rybniku
13.10 – 14.10 Dyskusja podsumowująca
14.30
Obiad
Czas do własnej dyspozycji uczestników
18.00
Kolacja
19.00
Spotkanie wieczorne
Prezentacja wystawy o dwujęzyczności: „Dwujęzyczność polsko-niemiecka
w moim życiu”
Piątek 27 września 2013 r.
Referaty wygłaszane będą równocześnie w grupie I. i II., następnie po przerwie w grupie III. i IV.
Zakończeniem będzie wspólne podsumowanie pracy we wszystkich grupach.
GRUPA I
Śląskie dziedzictwo kulturowe w Polsce i Niemczech
9.00 – 9.20
Dziedzictwo kulturowe górnośląskich Luteran po przełomie politycznym
w 1989 roku
prof. dr hab. Grażyna Szewczyk, Instytut Filologii Germańskiej, Uniwersytet
Śląski, Katowice
9.20 – 9.40
„Refleksyjne" dziedzictwo? Dodatkowe nazwy niemieckie miejscowości jako
symbol tradycji i "terytorializacji" ojczyzny lokalnej (przykład województwa
opolskiego)
dr hab. Sławomir Łodziński, Instytut Socjologii, Uniwersytet Warszawski
5
9.40 – 10.00
Rola mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku w pielęgnowaniu
i w rozwoju regionalnego dziedzictwa kulturowego
dr Paweł Popieliński, Instytut Studiów Politycznych PAN, Zakład Studiów nad
Niemcami, Warszawa
10.00 – 10.20 Zielona Góra / Grünberg w piśmiennictwie niemieckim do 1945r.
dr Bogumiła Husak, Wydział Humanistyczny, Instytut Filologii Germańskiej
Centrum Transferu Kultury Europejskiej, Uniwersytet Zielonogórski
10.20 – 10.40 Ewolucja aktywności kulturalnej ludności niemieckiej w Polsce po II wojnie
światowej w świetle polityki państwa polskiego
dr Tomasz Browarek, Wydział Politologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej,
Lublin
10.40 – 11.00 Muzyczna działalność MN na Śląsku Opolskim po 1989 roku
Aleksandra Kleinrok, Katolicki Uniwersytet Lubelski
11.00 – 11.30 Przerwa kawowa
GRUPA II
Zagrożenia naszego dziedzictwa kulturowego. Jak możemy je chronić?
9.00 – 9.20
Odzyskiwane dziedzictwo. Kulturowe krajobrazy we wspomnieniach
Dolnoślązaków
dr Izolda Topp, Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski
9.20 – 9.40
Ocalić od zapomnienia - dzieje Kocur i Malichowa. Zrealizowane projekty
i plany na przyszłość
dr Mariusz Sawicki, Instytut Historii, Uniwersytet Opolski
9.40 – 10.00
Od pomnika polskości do muzeum wielokulturowego. Ewolucja Muzeum Wsi
Opolskiej na przestrzeni lat
Elżbieta Oficjalska, Muzeum Wsi Opolskiej
10.00 – 10.20 Implant pamięci społecznej - ochrona czy fałszerstwo dziedzictwa
kulturowego?
Łukasz Skoczylas, Instytut Socjologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza,
Poznań
10.20 – 10.40 Projekt "Ocalić od zapomnienia" - dokumentacja, archiwizacja oraz
popularyzacja przemysłowego dziedzictwa Górnego Śląska
Marcin Smierz, Stowarzyszenie „ Genus Loci- Duch Miejsca”, Instytut Historii,
Uniwersytet Śląski, Katowice
6
10.40 – 11.00 Wykluczenie nauczania regionalnego. Lekcja języka niemieckiego (miedzy
zakuwaniem łbów a neurodydaktyką). Demokratyczne techniki edukacji
regionalnej
Aleksander Lubina, Gimnazjum nr 3 im. Noblistów Polskich Gliwice
11.00 – 11.30 Przerwa kawowa
GRUPA III
Duchowe dziedzictwo Śląska
11.30 – 11.50 Stephan Schiwietz (Siwiec) duszpasterz i naukowiec
ks. dr hab. Andrzej Uciecha, Wydział Teologiczny, Uniwersytet Śląski, Katowice
11.50 – 12.10 Koncepcje Śląska i śląskości we współczesnych sztukach teatralnych scen
górnośląskich
dr hab. Renata Dampc-Jarosz, Instytut Filologii Germańskiej, Uniwersytet Śląski,
Katowice
12.10 – 12.30 Moja śląska wieś rodzinna po 1945 widziana moimi oczami
dr. hab. prof. UO Edmund Nowak, Instytut Politologii
12.30 – 12.50 Bonhoeffer, Jacob, Stein, Staritz: spotkania z przedwojennymi wrocławskimi
teologami. Prezentacja projektu RELIGIA - Kultura - Edukacja
Anna Siemieniec, Fundacja „Dom Pokoju”, Wrocław
12.50 – 13.10 Kościoły drewniane na Górnym Śląsku
mgr inż. Jan Tlatlik, DFK Zbrosławice
GRUPA IV
Dziedzictwo kulturowe jako przyczynek/katalizator do rozwoju Śląska
11.30 – 11.50 Śląska pieśń kościelna jako przykład polsko-niemieckiego dziedzictwa
kulturowego
ks. dr hab. Marcin Worbs, prof. UO, Wydział Teologiczny i Instytut Filologii
Germańskiej, Uniwersytet Opolski
11.50 – 12.10 Niemieckie dziedzictwo kulturowe. Zapomniane dzieła literackie jako źródło
nowej tożsamości regionalne
dr Józef Zaprucki, Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze
12.10 – 12.30 Dziedzictwo kultury materialnej, na przykładzie architektury miasta Rybnika
z epoki Królestwa Pruskiego - bilans czasu - współczesność - nieznana
przyszłość
7
dr Bogdan Kloch, Dyrektor Muzeum w Rybniku
12.30 – 12.50 Poznać, czyli zobaczyć, dotknąć, spróbować…Sensualny i estetyczny
wymiar dziedzictwa kulturowego w kontekście promocji regionu opolskiego
Anna Czerner, Instytut Socjologii, Uniwersytet Opolski
12.50 – 13.10 Opolski Etno Design - strategia promocji kroszonki, malowanej porcelany
i Opolszczyzny
Izabela Jasińska, Muzeum Śląska Opolskiego
13.10 – 14.10 Dyskusja podsumowująca
14.30
Obiad
Czas do własnej dyspozycji uczestników
18.00
Kolacja
19.00
Spotkanie wieczorne
Prezentacja filmu
i miejscach".
pt.
„Na
granicy.
Rzecz
o
czasach,
ludziach
Sobota, 28 września 2013 r. – Ochrona materialnego i niematerialnego dziedzictwa
kulturowego w praktyce
Moderacja: Dawid Smolorz, autor projektów z zakresu historii Śląska
9.00 – 9.40
Strategie w obchodzeniu się z materialnym dziedzictwem.
Jak obchodzimy się z niemieckim dziedzictwem materialnym w woj. śląskim
i dolnośląskim
Magdalena Lachowska, Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Katowice
Barbara Nowak-Obelinda, Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków
9.40 – 10.00
Dyskusja
10.00 – 10.45 Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa
kulturowego – perspektywa prawna
dr Adam Jankiewicz, Dyrektor Zespołu Prezydialnego przy Trybunale
Konstytucyjnym, Warszawa
10.45 – 11.15 Dyskusja
11.15 – 11.45 Przerwa kawowa
11.45 - 12.45 W jakim stopniu kultura, tradycja i język MN stanowią dziedzictwo
niematerialne Polski i Niemiec?
8
dr Danuta Berlińska, Instytut Socjologii, Uniwersytet Opolski
dr Cezary Trosiak, Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM Poznań
12.45 – 13.15 Dyskusja
13.15 – 14.15 Przerwa obiadowa
14.15 – 15.15 Kultura, tradycja, język Mniejszości Niemieckiej – jak pielęgnowana jest
w Europie
Monika Ambach, Dyrektor, Niemiecko-Węgierskie Centrum Kultury i Informacji,
Budapeszt
Bernard Gaida, Prezydent Zarządu,
Społeczno– Kulturalnych w Polsce (tbc)
Związek
Niemieckich
Stowarzyszeń
Eduard Buraš, Dyrektor FEMAN / Słowacko-Europejskie Towarzystwo Kulturowe,
„20 lat UNESCO na Spiszu, Europa Haus – Spiska Kapituła”, Słowacja
15.15 – 15.45 Dyskusja
15.45 – 16.15 Prezentacja apelu do rządów państw europejskich o intensyfikację działań
na rzecz ochrony śląskiego dziedzictwa kulturowego – konferencja prasowa
16.15
Podsumowanie i zakończenie XVIII Seminarium Śląskiego
Rafał Bartek, Dyrektor Generalny Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej
9