Cele kształcenia

Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO
są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego.
MATERIAŁY
Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
www.prototo.pl
CELE KSZTAŁCENIA
Rozróżnianie celów kształcenia
Operacjonalizacja celów
mgr Jolanta Gadowicz
CELE KSZTAŁCENIA – KIERUNKOWSKAZY, ŚWIADOMIE
ZAMIERZONE SKUTKI, KTÓRE CHCEMY OSIĄGNĄĆ W
PROCESIE KSZTAŁCENIA; DZIAŁANIA, KTÓRE MAJĄ
DOPROWADZIĆ DO DANEGO STANU RZECZY.
Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz
Znaczenie celów kształcenia w procesie edukacyjnym
 stanowią podstawowy czynnik wyznaczający rozwiązania
innych elementów procesu kształcenia
 stanowią podstawę planowania i organizowania działań
uczestników procesu kształcenia
 są kryterium oceny efektywności procesu dydaktycznego.
TAKSONOMIE CELÓW KSZTAŁCENIA

TAKSONOMIA CELÓW wg B. S. Blooma (sfera
poznawcza)
 Wiedza -znajomość faktów, teorii, zasad, praw, i
terminologii , sposoby klasyfikacji faktów i terminów,
zależności między nimi stosowanie wiedzy
proceduralnej (np. definicja czasownika, ułamki
zwykłe i dziesiętne , wykonanie mnożenia)
Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz
Taksonomia -klasyfikacja (uporządkowanie) celów
poznania według ich hierarchii, od najniższych do
najwyższych; osiągnięcie celu wyższego wymaga
wcześniej osiągnięcia niższego




Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz

Zrozumienie – rozumienie pojęć, transfer, interpretacja,
ekstrapolacja (np. porównanie wartości dwóch podwyżek o 10% z
jedną o 20%; zamiana języka naturalnego na język symboli,
rozumienie metafor, wyrażeń ironicznych itp.; przewidywanie faktów
– procesów na podstawie danych)
Zastosowanie – metod, reguł, pojęć ogólnych w sytuacjach bliskich
do analizowanych podczas zajęć szkolnych (np. Obliczanie obwodu
trójkąta po zajęciach dotyczących obwodu prostokąta)
Analiza - umiejętność dokonywania podziału całości na elementy,
ustalania hierarchii tych elementów i stosunków między nimi, analiza
elementów, analiza stosunków między nimi (np. Dostrzeganie i
badanie regularności w ciągach figur geometrycznych
↕↨↔↔→↕↨↔↔→↕, )
Synteza – tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania
nowej struktury np. wytworzenie własnego dzieła, opracowanie planu
działania, stworzenie obrazu całości na podstawie częściowych
danych
Ocena – dokonywanie oceny na podstawie kryteriów wewnętrznych
(logicznej poprawności )i zewnętrznych (zgodności ze znanymi
innymi faktami)
TAKSONOMIA CELÓW NAUCZANIA
WG B. NIEMIERKI (TAKSONOMIA ABC):
I. Wiadomości:
1) zapamiętywanie wiadomości
2) zrozumienie wiadomości
II. Umiejętności:
3) stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych
(znanych)
4) stosowanie wiadomości w sytuacjach
problemowych (nowych, nieznanych)
Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz

I Poziom to wiadomości, odpowiadają 2 kategorie:
A) zapamiętanie wiadomości przez ucznia - oznacza jego
gotowość do przypomnienia sobie pewnych faktów,
tematów, praw, teorii nauk, zasad działania, przedmiotów,
terminologii i pojęć. Jest to elementarny poziom wiedzy,
uczeń nie może ich mylić między sobą ani zniekształcać.

B) zrozumienie wiadomości przez ucznia - oznacza, że
potrafi on przedstawić je w innej formie niż miał podane,
streścić, uporządkować, powiązać między sobą, znaleźć
cechy wspólne i różnice charakteryzujące poznane
zjawiska, wykryć związki przyczynowo-skutkowe,
uogólnić, podsumować, objaśnić, formułować wnioski.
Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz

II Poziom to umiejętności
A) stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych polega na
tym, że uczeń potrafi posłużyć się w praktyce zdobytymi
wiadomościami wg podanych mu wcześniej wzorów, reguł i
algorytmów, potrafi dokonać obserwacji zjawisk, stosować
reguły z elementami twórczości oraz analizować związki
przyczynowo-skutkowe. Sytuacja, w której czynność jest
wykonywana nie powinna odbiegać od sytuacji, w jakiej
czynność była ćwiczona.

B) Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych
oznacza, że uczeń potrafi formułować problemy oraz je
rozwinąć, dokonać analizy, syntezy, wartościować zjawiska i
przedmioty wg przyjętych kryteriów, formułować plan działania.
Obejmuje złożone procesy umysłowe służące znalezieniu
potrzebnego rozwiązania w sytuacji nowej dla ucznia.
Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz

CECHY CELÓW KSZTAŁCENIA:
Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz
KONSTYTUTYWNE:
• Wykonalność (realność) – dające się zrealizować
• Logiczność – pozbawione wewnętrznych sprzeczności
• Dostrzegalność – określone tak, aby można było ustalić stan ich
wykonania
• Wymierność – określone tak, aby można było dostrzec, czy dany cel został
zrealizowany, czy nie
• Rzeczowość i precyzyjność – cele powinny zawierać syntetyczny opis tego,
co chcemy osiągnąć.
SPECYFICZNE CECHY CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH:
• Są sformułowane z punktu widzenia ucznia
• Opisuje, co uczeń potrafi zrobić po zakończeniu procesu kształcenia np.
uczeń umie nazwać, rozpoznać, zastosować, przeanalizować itp.
• Wymieniają warunki ograniczające, które muszą być spełnione np.:
ograniczenie czasu, ograniczenie liczby błędów, ograniczenie dotyczące
tego, co może być stosowane jako pomoc przy wykonaniu zadania itp.
• Reprezentują różne typy zachowania ucznia
 Rodzaje
celów kształcenia: (wg W. Okonia)
I podział wg czasu:
• Potencjalne – istniejące w świadomości nauczyciela
• Aktualne – czyli te które mogą zostać zrealizowane uczniowie)
III podział wg stopnia ogólności:
• Ogólne – wyrażają to, co ma być „produktem końcowym”
• Szczegółowe – precyzyjne sposoby wyrażania ogólnych celów w postaci
zadań, pytań, problemów, poleceń.
Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz
II podział wg przedmiotu i podmiotu kształcenia:
• Rzeczowe (przedmiotowe) – określają zmiany w zasobie wiedzy,
umiejętnościach jej stosowania w praktycznych i teoretycznych działaniach
uczniów
• Podmiotowe – dotyczą zmian w rozwoju sprawności umysłowych, postaw i
systemu wartości
IV podział wg sfer:
• Poznawcze – dotyczą odnoszą się do procesów poznawczych, myślenia,
spostrzegania, analizy
• Emocjonalne (afektywne) – dotyczy zmian w sferze osobowości
• Psychomotoryczne – dotyczą zmian związanych z ruchem, przemieszczaniem,
wykonywanie czynności
CELE OGÓLNE I OPERACYJNE
Cele ogólne kształcenia wskazują kierunki dążenia
ucznia, inspirują nauczyciela do tworzenia uczniom
sytuacji sprzyjających tym celom.
 Formułowanie celów w postaci ogólnej ma wiele zalet:
 Jest bogate znaczeniowo.
 Akcentuje ważne wartości społeczne.
 Jest perswazyjne.
 Jest zwięzłe.
 Wady celów kształcenia w postaci ogólnej:
 Wieloznaczność, nieokreśloność.
 Założenia idealizujące.
 Deklaratywność.
 Niejasny adresat.

Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz
OPERACJONALIZACJA CELÓW KSZTAŁCENIA TO
ZMIANA POSTACI OGÓLNEJ CELÓW NA POSTAĆ
SZCZEGÓŁOWĄ
Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz
Cele operacyjne stanowią opis wyników, zachowań, jakie
mają być uzyskane, w postaci zadań, pytań, problemów i
poleceń. Opis ten powinien być na tyle dokładny, by
umożliwić rozpoznanie, czy cel został osiągnięty, a
przynajmniej określenie sposobu sprawdzenia wyniku.
 Granica między celami ogólnymi i operacyjnymi jest
płynna - zdarza się, że zamieniamy cel ogólny na
(równoważny) zbiór celów operacyjnych, czyli
dokonujemy OPERACJONALIZACJI CELU.

CELE OPERACYJNE SKŁADAJĄ SIĘ Z 3 ELEMENTÓW
Składnik
Opis
Przykład
2. Warunki
* okoliczności, w jakich działanie
ucznia ma mieć miejsce (dane, środki,
ograniczenia)
w omówionym wierszu
3. Kryterium (ilościowe lub
jakościowe)
* określenie minimalnego,
akceptowanego poziomu wykonania,
którego spełnienie pozwoli uznać
czynność za opanowaną
przynajmniej pięć
Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz
* opis zachowania końcowego ucznia
1a. Zachowanie (czynność) ucznia wyrażony czasownikiem operacyjnym;
Uczeń rozpoznaje epitety
1b. Treść czynności
* przedmiot – temat – materiał, którego
działanie dotyczy
Zalety takiego formułowania celów kształcenia:
 Jest jednoznaczne.
 Wskazuje sposób zademonstrowania, iż cel został
osiągnięty.
 Odnosi się wprost do ucznia.
 Mobilizuje ucznia i nauczyciela.
 Wady operacyjnego formułowania celów:
 Względne ubóstwo znaczenia.
 Podporządkowanie emocji i motywacji procesom
poznawczym.
 Poszatkowanie przedmiotu.
 Pracochłonność.

Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz
PROCEDURA OPERACJONALIZACJI CELÓW
KSZTAŁCENIA





Niepubliczna Placówka Doskonalenia
Nauczycieli „PROTOTO” – J. Gadowicz

Analiza znaczenia celu ogólnego. Niezbędne jest napisanie tego
celu, odczytanie go i rozważenie sensu zawartych w nim wyrażeń,
wyobrażenie sobie uczniów w pełni osiągających ten cel.
Luźne zapisy celów operacyjnych. W toku "burzy mózgów" należy
wynotować wszystkie zachowania, jakie cechują uczniów
osiągających cel ogólny.
Selekcja i klasyfikacja luźnych zapisów. Wybieramy zapisy
dotyczące czynności ucznia, a nie jego cech osobowości.
Porządkujemy te czynności według dziedzin i kategorii taksonomii
celów kształcenia.
Określenie warunków wykonywania czynności, zwanych też sytuacją
odniesienia. Chodzi o sytuację (życiową, zawodową), w której uczeń
będzie wykonywał daną czynność po jej opanowaniu. Opis tej
sytuacji może być zawarty w celu operacyjnym.
Określenie wymagań co do biegłości wykonywania czynności,
zwanych też standardami. Wymagania dotyczyć mogą czasu
wykonywania, dopuszczalnych błędów, norm jakości. Także i one
mogą znaleźć się w celu operacyjnym.
Zredagowanie celów operacyjnych. Ważne jest, by sformułowane
cele były zwięzłe i jasne, co można sprawdzić przez próbę
zakomunikowania ich nauczycielom.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
Jolanta Gadowicz