Dr Anna Czaplinska Informacje Wstep do prawa europejskiego

Dr Anna Czaplińska
Katedra Europejskiego Prawa Konstytucyjnego
Jean Monnet Chair of European Constitutional Law
Pokój 3.33 lub 2.36 / Sekretariat 3.13
Dyżur: czwartek, godz. 12:00-13:30
e-mail: [email protected]
WSTĘP DO PRAWA EUROPEJSKIEGO
rok akademicki 2016-2017
PRAWO WIECZOROWE, 2. rok
wykład 45 godzin + 30 godzin ćwiczeń
 Literatura podstawowa:
J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej,
wyd. 4, Wolters Kluwer 2015
 Literatura uzupełniająca:
M. Kenig-Witkowska, A. Łazowski, R. Ostrihansky, Prawo instytucjonalne
Unii Europejskiej, wyd. 6, Beck 2015
 Strony internetowe:
- Katedra Europejskiego Prawa Konstytucyjnego:
http://www.wpia.uni.lodz.pl/struktura/katedry-i-zaklady/katedraeuropejskiego-prawa-konstytucyjnego/aktualnosci
- Unia Europejska: http://europa.eu/index_pl.htm
- EUR-LEX: http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=pl
- Trybunał Sprawiedliwości UE: http://curia.europa.eu/jcms/jcms/j_6/
Cel wykładu i wymagania:
Celem zajęć jest przedstawienie podstawowych zasad i mechanizmów
działania systemu prawa Unii Europejskiej, w tym podstawowych orzeczeń
Trybunału Sprawiedliwości. Studenci powinni znać zasady stosowania prawa
Unii w systemie krajowym, rozpoznawać źródła prawa Unii i ich skutki
prawne, rozumieć znaczenie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej (TSUE) dla prawa krajowego, znać środki ochrony prawnej
przysługujące wszystkim podmiotom prawa UE.
W ramach ćwiczeń studenci zaliczają tematy dotyczące instytucji i organów
UE oraz zakresu przedmiotowego UE w formie testu w 2. połowie listopada
1
– zagadnienia te są na ćwiczeniach omawiane tylko ogólnie, a do testu studenci
przygotowują się samodzielnie, na podstawie odpowiednich rozdziałów
podręcznika (podane niżej); tematyka testu nie będzie przedmiotem pytań na
egzaminie. Natomiast na ćwiczeniach studenci szczegółowo zapoznają się z
systemem źródeł prawa UE i najważniejszymi orzeczeniami TSUE
dotyczącymi przede wszystkim bezpośredniego stosowania i prymatu prawa
UE oraz obowiązku interpretowania prawa krajowego zgodnie z prawem UE
(te zagadnienia będą również omawiane na wykładzie od strony teoretycznej i
będą przedmiotem pytań egzaminacyjnych). Ćwiczenia są obowiązkowe, a
ich zaliczenie jest niezbędnym warunkiem podejścia do egzaminu.
Zaliczenie testu z instytucji jest elementem zaliczenia ćwiczeń, pozostałe
warunki zaliczenia ustalają poszczególni prowadzący ćwiczenia dla swoich
grup.
Zakres tematyczny ćwiczeń (ze wskazaniem literatury podstawowej):
1. Instytucje i organy Unii – podstawowe kompetencje i zasady działania,
w tym
w szczególności sposób wyboru Komisji, głosowanie
kwalifikowaną większością w Radzie, ewolucja kompetencji Parlamentu
Europejskiego, sposób działania Rady Europejskiej, relacje między
instytucjami (rozdz. V, VI , VII, VIII  test)
2. Zakres przedmiotowy prawa UE (rozdz. III  test)
3. Źródła prawa UE i ich skutek – zasada skutku bezpośredniego, zasada
prymatu prawa UE, skutek rozporządzeń, decyzji i dyrektyw, skutek
pośredni (obowiązek zgodnej wykładni), skutek incydentalny i obiektywny
dyrektyw – na podstawie orzecznictwa ETS (materiały dostępne na
stronie Katedry)
Zakres tematyczny wykładu (ze wskazaniem literatury podstawowej):
1. Struktura prawna i zakres procesu integracji: poszerzanie kompetencji,
charakter prawny Unii przed i po wejściu w życie Traktatu z Lizbony,
metoda wspólnotowa i międzyrządowa, zasada elastyczności (rozdział I
pkt 2., 3., 6. i rozdz. II podręcznika )
2. Charakterystyka źródeł prawa Unii (rozdział IX podręcznika)
3. Stanowienie prawa Unii: sposoby zmiany prawa pierwotnego (zwykłe i
uproszczone), zawieranie umów międzynarodowych przez UE, zwykła i
specjalna
procedura
ustawodawcza,
stanowienie
aktów
nieustawodawczych (rozdz. X podręcznika)
4. Zasady działania Unii: kompetencje przyznane Unii, podział
kompetencji między Unię i państwa członkowskie, ograniczanie
kompetencji Unii: zasady pomocniczości, proporcjonalności, kontrolna
rola parlamentów narodowych, federalna zasada lojalnej współpracy,
poszanowanie tożsamości narodowej państw członkowskich, zasada
demokracji (rozdz. IV podręcznika)
2
5. Ochrona praw podstawowych w Unii: zakres, rola ogólnych zasad
prawa i Karty Praw Podstawowych UE, specjalne uregulowania dotyczące
Polski, relacja między prawem UE a Europejską Konwencją Praw (rozdz.
XII pkt 1, 2 podręcznika)
6. Zasady ogólne prawa w prawie UE – wybrane zasady ogólne w systemie
prawa UE: zasada pewności prawa, zasada ochrony uprawnionych
oczekiwań, zasada niedyskryminacji (rozdz. XII pkt 3, 4, 5, 6)
7. Bezpośredni skutek i prymat prawa Unii – w szczególności sprawy
26/62 Van Gend en Loos, 43/75 Defrenne, 6/64 Costa przeciwko ENEL,
106/77 Simmenthal; skutek rozporządzeń, skutek decyzji, skutek dyrektyw
(rozdz. XI podręcznika, pkt 1)
8. Wymóg zgodnej z prawem Unii wykładni prawa krajowego w
orzecznictwie TSUE, w szczególności sprawa 13/83 von Colson i
Kamann (rozdz. XI pkt 2) oraz incydentalny i horyzontalny skutek
dyrektyw (rozdz. XI pkt 3 i 4)
9. Autonomia proceduralna, odpowiedzialność odszkodowawcza
państwa członkowskiego z tytułu naruszenia prawa Unii i inne
środki ochrony prawnej na poziomie krajowym, w szczególności
orzeczenia w sprawach C-6/90 i C-9/90 Francovich i inni, C-46/93 i C48/93 Brasserie du pêcheur SA oraz Factortame (w szczególności formuła
wystarczająco poważnego naruszenia prawa Unii), C-224/01 Köbler
(rozdz. XI pkt 5 i 6)
10. Współpraca Trybunału Sprawiedliwości UE z sądami krajowymi –
pytania prejudycjalne, podstawowe orzeczenia 283/81 CILFIT, 314/85
Foto-Frost (rozdział XVII podręcznika)
11. Akceptowanie prymatu prawa UE przez systemy krajowe –
orzecznictwo niemieckiego Federalnego Sądu Konstytucyjnego (tzw.
doktryna Solange) i podstawowe orzeczenia polskiego Trybunału
Konstytucyjnego, dotyczące prawa UE (rozdział XXI podręcznika)
12. Egzekwowanie zobowiązań państw członkowskich – skargi Komisji i
państwa członkowskiego przeciwko państwu członkowskiemu (rozdział
XIII podręcznika)
13. Egzekwowanie zobowiązań Unii – skargi o stwierdzenie nieważności
aktu Unii, na bezczynność i odszkodowawcza (podstawowe orzeczenia
294/83 Les Verts, C-70/88 Chernobyl, 25/62 Plaumann, 106 i
107/Toepfer, C-309/89 Codorniu, C-50/00 P Unión de Pequeños
Agricultores, C-263/02 P Jégo-Quéré & Cie SA, 15/70 Chevalley, 5/71
Schöppenstedt – formuła wystarczająco istotnego naruszenia prawa Unii
jako przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej instytucji (rozdziały
XIV-XVI podręcznika)
UWAGA: Z zakresu tematycznego przedmiotu obowiązującego na egzamin został
wyłączony temat „Prawo Unii a prawo międzynarodowe – relacja między
prawem Unii a powszechnym prawem międzynarodowym, umowy
3
międzynarodowe zawierane przez UE (kompetencje, procedury), opinia o
zgodności umowy międzynarodowej z Traktatami (rozdział IX pkt 4 oraz
7, rozdział X pkt 3, rozdział XVIII podręcznika)”. Natomiast na egzamin
obowiązuje znajomość w podstawowym zakresie umów
międzynarodowych UE i aktów Wspólnej Polityki Zagranicznej i
Bezpieczeństwa jako źródeł prawa UE (część konspekty dotycząca
źródeł prawa UE oraz pkt. 4 i 7 rozdz. IX podręcznika – którego
znajomość obowiązuje w całości zgodnie z p. 2 zakresu tematycznego
wykładu).
Egzamin: pisemny, 4 pytania, 60 min.
Wymagana jest odpowiedź na pytania w stopniu dostatecznym
Terminy egzaminów:
11.01. 2017 – zerówka, godz. 15:30, s. 3.63
25.01. 2017 – godz. 16:00, aula zielona 2.62
17.02.2017 – godz. 14:30, aula zielona 2.62
Na egzaminie wymagany jest indeks z wpisaną datą egzaminu pisemnego.
Sesja nie jest podzielona na pierwszy termin i poprawki; można przyjść w dowolnym
z wyznaczonych terminów na „pierwszy termin”, ale student ponosi ryzyko, że zbyt
późne przystąpienie do egzaminu w „pierwszym terminie” spowoduje, że nie zmieści
się już w żadnym „terminie poprawkowym”. Nieobecności nie trzeba
usprawiedliwiać. Termin „zerowy” podlega takim samym zasadom jak termin w sesji.
4