Dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej w opiniach emerytów

210
Probl Hig Epidemiol 2007, 88(2): 210-215
Dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej w opiniach
emerytów
Activities in the field of pharmaceutical care in the opinion of pensioners
EWA ULATOWSKA-SZOSTAK
Zak³ad Higieny Katedry Medycyny Spo³ecznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Introduction. Pharmaceutical care is one of key elements in health care. It
is of special importance in relation to retired people, who suffer from many
age-related disorders including chronic diseases and as a social group have
the highest rate of health care services use (pensioners’ households are
characterized by the highest expenditure on health care, 75% of this amount
is spend on medication). Therefore, it is extremely important to provide
pensioners with adequate medical care, including pharmaceutical care.
Aim of the study. To assess opinions of retired people on activities related
to pharmaceutical care in public access pharmacies.
Material and methods. The study was conducted between January 1, 2006
and November 30, 2006 using a questionnaire developed for the purpose of
the study. The survey was conducted among randomly chosen pensioners
(clients of pharmacies) in the Wielkopolska province. The total number of
surveyed pensioners was 400.
Results. There is a great demand for activities related to pharmaceutical care
for retired people. In 85.7% of cases, pensioners asked for counseling from
a pharmacist before visiting a doctor. Results indicate, however, that pharmacists
very rarely showed initiative to provide information; information was provided
when asked for by the client.
The most frequent symptoms provoking pensioners to seek pharmaceutical
rather than medical care were: headache (56.1%); cold, flu, sore throat,
running nose, cough (43.5%) and insomnia (42.1%). Pharmacists rather
rarely provided clients with information on such vital issues as: side effects
of medication (7.3%), contraindications (7.25%), drug interactions (5.5%)
and treatment duration (3.1%). More than half of the surveyed clients were
satisfied with the counseling by the pharmacist, which provided
comprehensive information on prescribed medication in 59% of cases and
facilitated further treatment in 60.2% cases.
Conclusions. There is a huge demand for activities in the field of
pharmaceutical care in relation to retired people. Such counseling is not
always satisfactory for the pharmacy clients including pensioners.
Key words: pharmaceutical care, pharmacist’s role, pensioners
Wprowadzenie. Opieka farmaceutyczna jest bardzo istotnym elementem
dzia³añ zwi¹zanych z ochron¹ zdrowia. Du¿e znaczenie ma ona w przypadku
leczenia emerytów, którzy z uwagi na wiek cierpi¹ na wiele chorób, czêsto
przewlek³ych, co powoduje, ¿e ta w³aœnie grupa spo³eczna najczêœciej korzysta
ze œwiadczeñ zdrowotnych (najwy¿sze wydatki na zdrowie charakteryzuj¹
gospodarstwa emerytów, 75% tej kwoty stanowi¹ wydatki na leki,). Dlatego
tak wa¿n¹ spraw¹ jest zapewnienie emerytom odpowiedniej opieki medycznej,
w tym opieki farmaceutycznej.
Cel pracy. Poznanie opinii emerytów na temat dzia³añ z zakresu opieki
farmaceutycznej w aptekach ogólnodostêpnych.
Materia³ i metody. Badania przeprowadzono w okresie od 1 stycznia 2006 r.
do 30 listopada 2006 r. za pomoc¹ kwestionariusza ankiety specjalnie
przygotowanego do badañ. Badaniami w³aœciwymi objêto wybranych losowo
emerytów (klientów aptek) z terenu województwa wielkopolskiego. Ogó³em
przebadano 400 emerytów.
Wyniki badañ. Stwierdzono ogromne zapotrzebowanie na dzia³ania z zakresu
opieki farmaceutycznej w odniesieniu do emerytów. Przedstawiciele tej grupy
spo³ecznej korzystali z porady farmaceuty, bez uprzedniej wizyty u lekarza,
w 85,7% przypadków. Niestety udzielone odpowiedzi wskazuj¹ równie¿ na
to, ¿e farmaceuta bardzo rzadko sam wychodzi³ z inicjatyw¹ udzielenia
informacji; najczêœciej informacje te udzielane by³y na proœbê pacjenta.
Najczêstszymi dolegliwoœciami, z którymi emeryci zg³aszali siê bezpoœrednio
do apteki z pominiêciem wizyty w gabinecie lekarskim, by³y: ból g³owy
(56,1%), przeziêbienie, grypa, ból gard³a, katar, kaszel (43,5%) oraz
bezsennoϾ (42,1%). Stosunkowo rzadko farmaceuci udzielali informacji na
tematy tak bardzo istotne, jak: dzia³ania niepo¿¹dane leku (7,3%),
przeciwwskazania do jego stosowania (7,2%), interakcje z innymi lekami
(5,5%), czasokres leczenia (3,1%). Ponad po³owa ankietowanych by³a
zadowolona z udzielanych przez farmaceutê porad, które to w 59% dostarczy³y
respondentom wyczerpuj¹cych informacji na temat stosowanych (zaleconych)
leków i w 60,2% przypadków u³atwi³y dalsze leczenie.
Wnioski. Istnieje ogromne zapotrzebowanie na dzia³ania z zakresu opieki
farmaceutycznej w odniesieniu do emerytów. Nie zawsze dzia³ania te
prowadzone s¹ w sposób zadowalaj¹cy klientów apteki, w tym emerytów.
S³owa kluczowe: opieka farmaceutyczna, rola farmaceuty, emeryci
© Probl Hig Epidemiol 2007, 88(2): 210-215
www.phie.pl
Nades³ano: 23.09.2006
Zakwalifikowano do druku: 24.06.2007
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr n. biol. Ewa Ulatowska-Szostak
Zak³ad Higieny UM, ul. Rokietnicka 5c, 60-806 Poznañ
tel. (0-61) 854-73-91, e-mail: [email protected]
Ulatowska-Szostak E. Dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej w opiniach emerytów
Wprowadzenie
Opieka farmaceutyczna jest bardzo istotnym elementem dzia³añ zwi¹zanych z ochron¹ zdrowia.
Szczególnie du¿e znaczenie ma ona w przypadku
emerytów, którzy z racji wieku czêsto cierpi¹ na choroby przewlek³e, jak np.: cukrzyca, nadciœnienie têtnicze, astma oskrzelowa, choroby reumatyczne,
mia¿d¿yca, choroba niedokrwienna serca, co powoduje, ¿e ta w³aœnie grupa spo³eczna najczêœciej korzysta ze œwiadczeñ zdrowotnych (wydatki indywidualne na ochronê zdrowia wœród emerytów s¹ relatywnie najwy¿sze w stosunku do wydatków ca³kowitych z jednoczesn¹ dominacj¹ wydatków na leki). To
emeryci stanowi¹ najwiêksz¹ grup¹ ludzi objêtych
polipragmazj¹, czyli wielolekowoœci¹ [1].
W trakcie wywiadu medycznego pacjenci zaawansowani wiekowo czêsto nie potrafi¹ opisaæ wystêpuj¹cych u nich objawów chorobowych i powi¹zaæ ze
stwierdzanymi u nich chorobami, dlatego farmaceuta
musi wykazywaæ du¿¹ cierpliwoœæ, takt oraz dociekliwoœæ w zadawaniu pytañ. Najczêstszymi problemami
zwi¹zanymi ze stosowaniem leków przez ludzi starych
s¹: stosowanie niew³aœciwych b¹dŸ niepotrzebnych
leków, nieodpowiednie dawkowanie leków, zwiêkszone ryzyko wyst¹pienia dzia³añ niepo¿¹danych i interakcji lekowych oraz niezdyscyplinowanie w przestrzeganiu zaleceñ stosowania leków [1].
Ponadto niewydolnoœæ funkcjonuj¹cego obecnie
systemu opieki zdrowotnej, wzrastaj¹ce koszty opieki
zdrowotnej, istnienie barier ekonomicznych w korzystaniu z opieki zdrowotnej, ograniczony dostêp do informacji o paramedykamentach i lekach dostêpnych
na receptê jak równie¿ stale zwiêkszaj¹ca siê liczba leków dopuszczonych do sprzeda¿y – przemawiaj¹ za
tym, by w³aœnie na tej grupie spo³ecznej farmaceuta
skupi³ przede wszystkim swoje dzia³ania z zakresu
szeroko rozumianej opieki farmaceutycznej [2,3,4].
Rosn¹cy w populacji Polski odsetek osób powy¿ej 65
roku ¿ycia (odsetek ten wg prognoz GUS zwiêkszy siê
na przestrzeni 20 lat z 12,5% w 2001 r. do 18,8%
w 2020 r.) jest jednym z zasadniczych czynników
zwiêkszaj¹cych wydatki na ochronê zdrowia[5].
Oczywistym jest, ¿e grup¹, dla której opieka farmaceutyczna jest szczególnie istotna, s¹ pacjenci
w starszym wieku, a udzielanie im porad przez aptekarzy winno mieæ na celu nie tylko naukê odpowiedzialnego i prawid³owego stosowania leków przez
chorego, ale równie¿ obni¿enie kosztów leczenia
(chory, b¹dŸ jego kasa chorych musi p³aciæ za wizytê
u lekarza natomiast w aptece uzyskuje poradê bezp³atnie, a p³aci tylko za lek) [6]. Edukacja pacjentów,
rozwi¹zywanie problemów zwi¹zanych ze stosowaniem leków, eliminacja b³êdów w dawkowaniu leków
lub wskazanie mo¿liwoœci nabycia leku zamiennego
– zwiêkszaj¹c wiedzê pacjentów przyczynia siê tak¿e
211
do poprawy jakoœci ¿ycia pacjentów oraz zmniejszania kosztów terapii [4,7].
Cel pracy
1. Poznanie oczekiwañ emerytów wzglêdem aptekarzy (farmaceutów).
2. Ocena wiedzy emerytów na temat stosowania
leków i zwi¹zanymi z tym problemami.
3. Poznanie opinii emerytów na temat dzia³añ z zakresu opieki farmaceutycznej w aptekach ogólnodostêpnych.
Materia³ i metody
Badaniami objêto 400 wylosowanych emerytów
– klientów aptek ogólnodostêpnych z terenu województwa wielkopolskiego. Przeprowadzono je w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 30 listopada 2006 r.
Technik¹ badawcz¹ by³a anonimowa ankieta, a narzêdziem badawczym by³ kwestionariusz ankiety przeznaczony dla klientów aptek ogólnodostêpnych, który zosta³ skonstruowany specjalnie dla potrzeb prowadzonych badañ. W kwestionariuszu postawiono
pytania odnosz¹ce siê do najwa¿niejszych problemów
zwi¹zanych z opiek¹ farmaceutyczn¹. Kwestionariusz
ankiety koñczy³a „metryczka” zawieraj¹ca m.in. pytania o: p³eæ, wiek, miejsca zamieszkania. Czas wype³niania ankiety wynosi³ przeciêtnie 20 minut.
Badanie w³aœciwe zosta³o poprzedzone badaniem pilota¿owym na grupie 20 osób. Autor pracy
osobiœcie rozda³ a nastêpnie zebra³ ogó³em 430 ankiet. Wszystkie kwestionariusze ankiety zosta³y po
ich wype³nieniu zwrócone. Stwierdzono, ¿e 30
(6,9%) ankiet zosta³o wype³nionych nieprawid³owo;
ankiety te zosta³y odrzucone. Pozosta³e 400 ankiet
93,1% by³o prawid³owo wype³nionych; zosta³y one
opracowane statystycznie.
Wyniki badañ i ich omówienie
Nie stwierdzono zasadniczych ró¿nic miêdzy
opiniami klientów w zale¿noœci od p³ci, wieku czy
miejsca zamieszkania – dlatego wszystkie wyniki potraktowano ³¹cznie.
Dla oceny zapotrzebowania na dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej zbadano: 1) czy i jak czêsto
emeryci korzystali z porady farmaceuty bez uprzedniej wizyty u lekarza oraz 2) czy farmaceuta sam wyszed³ z inicjatyw¹ udzielenia klientowi apteki porad
zwi¹zanych dolegliwoœciami chorobowymi, na które
uskar¿a³ siê pacjent. Ponadto zapytano, jakiego rodzaju dolegliwoœci i jakie przyczyny pozazdrowotne powoduj¹ takie postêpowanie ankietowanych (ryc. 1).
Obecne funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej – utrudniony dostêp do porad lekarskich zapewne przyczyni³o siê do tego, ¿e pacjenci czêsto
212
Probl Hig Epidemiol 2007, 88(2): 210-215
85,7%
72,3%
19,1%
12,3%
2,0%
TAK
NIE
8,6%
TRUDNO OCENIÆ
czy zdarzy³a siê w izyta w aptece z pominiêciem w izyty u lekarza
czy farmaceuta sam w yszed³ z inicjatyw ¹ udzielenia informacji
Ryc. 1. Odpowiedzi respondentów na pytania: „Czy zdarzy³o siê Pani/u
zg³osiæ z jakimikolwiek dolegliwoœciami bezpoœrednio do apteki z pominiêciem wizyty u lekarza?” i „Czy farmaceuta sam wyszed³ z inicjatyw¹
udzielenia wyczerpuj¹cych informacji zwi¹zanych z Pana/i dolegliwoœciami?”
Fig. 1. Respondents’ answers to the question: „Have you ever, due to any
symptoms reported directly to a pharmacy without visiting a doctor?”
and “Has the pharmacists presented the initiative to provide you with
comprehensive information concerning your symptoms?”
(85,7% wskazañ) korzystali z ³atwo dostêpnych porad farmaceuty. Niestety farmaceuta bardzo rzadko
sam wychodzi³ z inicjatyw¹ udzielenia informacji;
najczêœciej informacje te udzielane by³y dopiero na
proœbê pacjenta. Tymczasem powinno siê d¹¿yæ do
tego, aby aptekarz sam wychodzi³ z inicjatyw¹ poinformowania chorego na temat terapii zwi¹zanej z jego
dolegliwoœci¹. Trzeba mieæ bowiem na uwadze to, ¿e
np. niektóre osoby wstydz¹ siê zadawaæ pytania
i wprawdzie wychodz¹ z apteki z kupionym lekiem,
ale nie zawsze z wiedz¹ na temat dawkowania, sposobu za¿ywania preparatu, czy profilu bezpieczeñstwa.
Najczêstszymi dolegliwoœciami chorobowymi,
z którymi emeryci zg³aszali siê bezpoœrednio do apteki z pominiêciem wizyty w gabinecie lekarskim by³y
(tab. I): bóle g³owy (56,1% wskazañ), przeziêbienie,
grypa, ból gard³a, katar, kaszel (43,5%) oraz bezsennoœæ (42,1%). Natomiast sporadycznie by³y to: skaleczenia (3,7%), zaburzenia nerwicowe (3,3%) oraz
podra¿nienia dzi¹se³ (2,4%).
Pozazdrowotne przyczyny zg³aszania do apteki
przedstawiono w tab. II. Najczêœciej przyczyn¹ udania siê do apteki z pominiêciem wizyty w gabinecie
lekarskim by³y odleg³e terminy zapisu po poradê lekarsk¹ (67,8% wskazañ), kolejki do gabinetu lekarskiego (31,3%) oraz brak pieniêdzy na prywatn¹ wizytê u lekarza (30,5%).
Zaledwie po³owa ankietowanych stwierdzi³a, ¿e
w aptekach, w których byli klientami, prowadzone
by³y dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej; 26%
respondentów stwierdzi³o, ¿e nie spotka³o siê z dzia³aniami tego rodzaju w aptekach 22% nie mia³o zda1/
nia na ten temat (ryc. 2) .
1/
Przed wrêczeniem ankiety badanym dok³adnie wyjaœniono co nale¿y
rozumieæ pod pojêciem opieki farmaceutycznej.
Tabela I. Dolegliwoœci chorobowe, z którymi zg³aszali siê emeryci bezpoœrednio do apteki, pomijaj¹c wizytê u lekarza – wg czêstoœci wskazañ (w %)
Table I. Symptoms prompting pensioners to report directly to a pharmacy without visiting a doctor – according to frequency of answers (expressed as %)
Wskazania respondentów / Respondents’ answers
%
ból g³owy / headache
56,1
przeziêbienie, grypa, ból gard³a, katar, kaszel / cold, flu, sore throat, running nose, cough
43,5
BezsennoϾ / insomnia
42,1
DusznoϾ / dyspnea
34,9
Nadciœnienie / hypertension
31,9
zaburzenia ¿o³¹dkowe (biegunka, zaparcia, zgaga, ból brzucha, wymioty) / gastro-intestinal disorders (diarrhea, heartburn, stomachache, vomiting) 26,9
schorzenia reumatyczne / rheumatic disorders
26,8
obrzêki nóg / leg edema
25,7
ból w¹troby / pain in the area of the liver
21,4
Hemoroidy / Hemorrhoids
20,6
Os³abienie / Feeling weak
17,3
schorzenia dermatologiczne / skin diseases
15,5
Odciski / Foot corn
15,5
ból oka, zapalenie spojówek / Eye pain, conjunctivitis
11,2
Nerwobóle / Neuralgia
11,1
ból nerek, zapalenie dróg moczowych / Pain in the area of kidneys, urinary tract infection
10,8
ból ucha / earache
8,6
Pó³pasiec / Herpes zoster
3,8
Skaleczenia / wounds
3,7
Nerwica / neurosis
3,3
podra¿nienie dzi¹se³ / gingivitis
2,4
Inne / other
0,9
Ulatowska-Szostak E. Dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej w opiniach emerytów
213
Tabela II. Przyczyny udania siê ze swoimi dolegliwoœciami bezpoœrednio do apteki, z pominiêciem wizyty u lekarza - wg czêstoœci wskazañ (w %)
Table II. Reasons for reporting with symptoms directly to the pharmacy without visiting a doctor – according to the frequency of answers (expressed as %)
Wskazania respondentów / Respondents’ answers
%
odleg³e terminy zapisów po poradê lekarsk¹ / long waiting list to the doctor
kolejki do lekarza* / cues to the doctor
brak pieniêdzy na prywatn¹ wizytê u lekarza* / Lack of funds for private visit to a doctor
d¹¿enie do jak najszybszego z³agodzenia dolegliwoœci chorobowych / desire to ameliorate symptoms as quickly as possible
lokalizacja – blisko do apteki, daleko do lekarza* / location – close to a pharmacy, far to a doctor’s office
zaufanie do farmaceuty i fachowoœci jego porad* / trust in a pharmacist and professionalism of pharmaceutical counseling
niewielkie nasilenie dolegliwoœci chorobowych / mild intensity of symptoms
brak mo¿liwoœci skontaktowania siê z lekarzem* / Lack of possibilities to contact a doctor
niechêæ do udania siê na wizytê lekarsk¹ / Reluctance to visit a doctor
brak czasu / Lack of time
Inne / Other
67,8
31,3
30,5
22,8
18,1
18,0
15,9
0,9
0,8
0,3
0,2
*odpowiedzi opisane przez respondentów (poza mo¿liwoœciami wyboru w czêœci zamkniêtej pytania)
52,0%
60,0%
50,0%
26,0%
40,0%
22,0%
30,0%
20,0%
kich jak: pomiaru ciœnienia têtniczego, badanie poziomu glukozy we krwi, zachêcanie do prowadzenia
zdrowego stylu ¿ycia (np.: zerwanie z na³ogiem palenia tytoniu, zmiana diety, ograniczanie konsumpcji
alkoholu); za takie dzia³ania wskaza³o zaledwie 0,2%
badanych (tab. III).
10,0%
65,7%
0,0%
TAK
NIE
NIE WIEM
Ryc. 2. Odpowiedzi respondentów na pytanie: „Czy Pana/i zdaniem
w aptekach, których jest Pan/i pacjentem prowadzone s¹ dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej?”
Fig. 2. Respondents’ answers to the question: „According to your opinion, do pharmacies in which you are a client conduct activities in the
field of pharmaceutical care?”
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
21,0%
13,3%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
TAK
Takie opinie emerytów wskazuj¹ na to, ¿e mimo
ogromnego zapotrzebowania na uznan¹ za po¿¹dan¹
i praktykowan¹ w wielu krajach europejskich opiekê
farmaceutyczn¹ nie wszyscy farmaceuci prowadz¹
dzia³ania z tego zakresu. Nale¿y siê spodziewaæ, ¿e badanym emerytom, nierzadko w wieku podesz³ym, opieka farmaceutyczna by³aby szczególnie bliska.
Osoby, które udzieli³y odpowiedzi twierdz¹cej na
pytanie: „Czy Pana/i zdaniem w aptekach, których
Pan/i jest pacjentem prowadzone s¹ dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej?” zosta³y poproszone
o sprecyzowanie na czym dzia³ania te polega³y oraz
o ocenê jakoœci udzielanych porad przez farmaceutów. Odpowiedzi wskazuj¹ na to, ¿e farmaceuci rzadko udzielali informacji dotycz¹cych tak istotnych
kwestii, jak: dzia³ania niepo¿¹dane leku (zaledwie
7,3% wskazañ), przeciwwskazania do stosowania
leku (7,2%), interakcje z innymi lekami (5,5%), czasookres leczenia (3,1%). Tymczasem jakoϾ opieki
farmaceutycznej jest uzale¿niona przede wszystkim
od udzielania przez farmaceutê pe³nych informacji
dotycz¹cych stosowania leków a tak¿e prowadzenia
dzia³añ z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia, ta-
NIE
TRUDNO OCENIÆ
Ryc. 3. Odpowiedzi respondentów na pytanie: „Czy Pana/i zdaniem
sposób przekazywania informacji przez farmaceutê jasny i zrozumia³y?”
Fig. 3. Respondents’ answer to the question: „According to your opinion,
is the information given by the pharmacist clear and easily understood?”
Doradzanie w sprawach stosowania leków jest
trudne i wymaga nie tylko wiedzy teoretycznej, ale
równie¿ cierpliwoœci, umiejêtnoœci komunikowania
siê i wspó³pracy z pacjentem. W celu poznania jak siê
ono przedstawia poproszono badanych o udzielenie
odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/i zdaniem farmaceuta w sposób zrozumia³y i wyczerpuj¹cy udziela interesuj¹cych Pana/i¹ informacji? Na to pytanie odpowiedŸ „tak” zaznaczy³o 65,7% ankietowanych, natomiast „nie” – 21%; nie mia³o zdania na ten temat
13,3% badanych. Uzyskane wyniki mog¹ wskazywaæ
na problemy na jakie napotykaj¹ pacjenci prosz¹c farmaceutê o poradê, zidentyfikowanych przez innych
badaczy, np. przez AchieveGlobal. Oto niektóre z nich:
„• farmaceuta u¿ywa jêzyka specjalistycznego (medyczno-farmaceutycznego); • zasypuje mnie mas¹
informacji, z których nie wszystkie s¹ dla mnie wa¿-
214
Probl Hig Epidemiol 2007, 88(2): 210-215
Tabela III. Rodzaje dzia³añ z zakresu opieki farmaceutycznej wskazane przez respondentów – wg czêstoœci wskazañ (w %).
Table III. Types of activities in pharmaceutical care indicated by the respondents (expressed in %).
Odpowiedzi respondentów / Respondents’ answers
%
informowanie o cenie leku / information on prize of the medication
informowanie o sposobie dawkowania leku / information on proper dosage of medication
informowanie o porze za¿ycia leku / information on time of medication intake
informowanie o mo¿liwoœci zamiany leku na inny / information on possibilities to replace the given medication with another
informowanie o sposobie przechowywania leku / information on storage of the medication
informowanie o sposobie za¿ycia leku / information on medication administration
zalecenie u¿ycia konkretnego leku / recommendation to use a specific medication
informowanie o dzia³aniach niepo¿¹danych leku / information on side effects of the medication
informowanie o przeciwwskazaniach do stosowania leku / information on contraindications
informowanie o œrodkach ostro¿noœci przy stosowaniu leku / information on precautions during treatment with a given medication
informowanie o oddzia³ywaniu z innymi lekami / information on drug interactions
zmierzenie ciœnienia lub poziomu cukru we krwi / blood pressure measurement or blood sugar measurement
informowanie o czasie potrzebnym do pojawienia siê efektów / information on time required to see the effect of medication
przestrzeganie przed nadu¿ywaniem leków / warning on overuse of medications
informowanie o d³ugoœci trwania leczenia / information on treatment duration
informowanie o zdrowym stylu ¿ycia / information on healthy lifestyle
profilaktyka i promocja zdrowia (dieta, aktywny wypoczynek, uzale¿nienia) / prophylaxis and health promotion (diet, active rest, addictions)
analiza dzia³ania leku* / analysis of drug activity
informowanie o nowych lekach o identycznym dzia³aniu* / information on new medications with the same activity
informowanie o sposobie dzia³ania leku* / information on how the medication works
ne; • odsy³a mnie do ulotki, zamiast powiedzieæ to, co
mo¿e mnie dotyczyæ; • nie zawsze wiem, co dla mnie
wynika z zastosowania tego leku; • farmaceuci mówi¹ do mnie coœ, ale mam wra¿enie, jakby nie do koñca rozumieli, czego naprawdê potrzebujê; • mam wra¿enie, ¿e to, co proponuje mi farmaceuta, jest wciskaniem tego, co musi sprzedaæ, a nie dawaniem mi tego,
czego rzeczywiœcie potrzebujê” [8].
Podobne wyniki uzyskano w badaniach w³asnych w
odpowiedziach na pytania:
· „Czy porady udzielane przez farmaceutê dostarczy³y Panu/i wyczerpuj¹cych informacji na temat stosowanych (zaleconych) leków?” Tylko 59% respon59,0%
60,2%
25,3%
24,2%
15,7%
TAK
NIE
WYCZERPUJ¥CE INFORMACJE
15,6%
TRUDNO OCENIÆ
DALSZE LECZENIE
Ryc. 4. Odpowiedzi respondentów na pytania: „Czy porady udzielane
przez farmaceutê dostarczy³y Panu/i wyczerpuj¹cych informacji na temat stosowanych (zaleconych) leków?”, „Czy porady udzielane przez farmaceutê u³atwi³y Panu/i dalsze leczenie?”
Fir. 4. Respondents’ answers to the questions: „Has the information
provided by the pharmacist given you comprehensive information on the
use of current (prescribed) medication?”, „Has the information provided by the pharmacist help you in further treatment?”
42,8
13,1
10,4
10,3
8,5
7,8
7,7
7,3
7,2
6,1
5,5
4,8
3,8
3,4
3,1
0,2
0,2
0,1
0,1
0,1
dentów zaznaczy³o odpowiedŸ „tak”, natomiast „nie”
wskaza³o 25,3% badanych; nie mia³o zdania na ten
temat 15,7% badanych.
· „Czy porady udzielane przez farmaceutê u³atwi³y
Panu/i dalsze leczenie?” Odpowiedzi „tak” by³o 60,2%,
odpowiedzi „nie” – 24,2%, nie mia³o zdania na ten
temat 15,6% badanych.
Taki rozk³ad odpowiedzi na powy¿sze pytania
niew¹tpliwie wynika z jakoœci (jasnoœci i zrozumia³oœci) informacji przekazywanych przez farmaceutê.
Opieka farmaceutyczna jest form¹ dzia³alnoœci
zawodowej aptekarzy, zapewniaj¹c¹ najskuteczniejsz¹ i najodpowiedniejsz¹ terapiê. Jej zasady zawarte
s¹ w idei „Dobrej Praktyki Farmaceutycznej”. Powinna byæ ona dostêpna ogó³owi pacjentów, szczególnie
pacjentom w starszym wieku, cierpi¹cym na choroby przewlek³e. Aktualnie wzrastaj¹ oczekiwania pacjentów wobec farmaceuty. Powinien byæ on osob¹,
która nie tylko wydaje preparaty, ale tak¿e rozwi¹zuje
podstawowe problemy zwi¹zane z lekami, udziela
porad medycznych oraz – dziêki realizowaniu dzia³añ zwi¹zanych z profilaktyk¹ i promocj¹ zdrowia –
uczestniczy w zapobieganiu chorobom i propagowaniu zdrowego stylu ¿ycia. Wyniki badañ w³asnych
wskazuj¹ na to, ¿e wprawdzie dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej s¹ prowadzone w aptekach, to ich
zakres i poziom nie zawsze satysfakcjonuje pacjenta.
Prowadzone przez farmaceutów dzia³ania najczêœciej
dotycz¹ udzielania informacji dotycz¹cych: ceny, sposobu przyjmowania oraz dawkowania leku, pory za¿ywania leku oraz o mo¿liwoœci zamiany leku na inny.
Ulatowska-Szostak E. Dzia³ania z zakresu opieki farmaceutycznej w opiniach emerytów
215
Niestety zbyt rzadko farmaceuci poruszaj¹ proble- Wnioski
my zwi¹zane z profilaktyk¹ i promocj¹ zdrowia (ta1. Wiêkszoœæ emerytów korzysta³a z porady farmakie jak: zachêcanie do zerwania z na³ogiem palenia
ceuty bez uprzedniej wizyty u lekarza.
tytoniu, zmiany diety na prozdrowotn¹, korzystanie
2. Zaledwie po³owa emerytów stwierdzi³a, ¿e w apz form aktywnego wypoczynku, a tak¿e przestrzegatekach prowadzone s¹ dzia³ania z zakresu opienie przez nadu¿ywaniem alkoholu, czy mo¿liwoœci¹
ki farmaceutycznej.
uzale¿nienia od leków).
3. Farmaceuta bardzo rzadko wychodzi³ z inicjatyNie zawsze sposób przekazywania informacji
w¹ udzielenia informacji pacjentowi i jednoczeprzez farmaceutê by³ jasny i zrozumia³y dla pacjenœnie rzadko udziela³ informacji w tak istotnych
ta, co niew¹tpliwie wp³ynê³o negatywnie na ocenê
kwestiach, jak: dzia³ania niepo¿¹dane leku, przeudzielanych w aptece porad (porady nie wyczerpuj¹ciwwskazania do stosowania leku, interakcje
ce, nie u³atwiaj¹ce dalszego leczenia). A przecie¿ tylz innymi lekami.
ko wyczerpuj¹ce za ka¿dym razem informacje udzie- 4. Nie zawsze sposób przekazywania informacji
lane pacjentom stanowi¹ gwarancjê, ¿e zastosowana
przez farmaceutê by³ jasny i zrozumia³y dla paterapia mo¿e byæ przeprowadzona na odpowiednim
cjenta, co niew¹tpliwie wp³ynê³o na ocenê udziepoziomie.
lanych w aptece porad jako nie wyczerpuj¹cych
i nie zawsze u³atwiaj¹cych leczenie.
***
Wyniki badañ w³asnych pozwoli³y na poznanie
rzeczywistego stanu opieki farmaceutycznej w Polsce.
Piœmiennictwo / References
1. £azowski J, Szewczyñski J. Problemy farmakoterapii i opieki
farmaceutycznej u ludzi w wieku podesz³ym. Farm Pol
2003; 22: 1032-1033.
2. Kozierkiewicz A, Misiñski W, Soœnierz A, Teluk T. Raport
o ochronie zdrowia w Polsce. Instytut Globalizacji, grudzieñ 2006.
3. Sielska D. Czym siê lecz¹ Polacy. Gazeta Farmaceutyczna
1997; 2: 11.
4. Ulatowska-Szostak E. Rola farmaceuty w opiece zdrowotnej na przyk³adzie aptek ogólnodostêpnych Wielkopolski i Ziemi Lubuskiej. Praca doktorska. Akademia Medyczna w Poznaniu, Poznañ 2002.
5. ****Raport: Finansowanie ochrony zdrowia w Polsce – Zielona Ksiêga. Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2004.
6. Krówczyñski L. Etyka zawodowa farmaceutów. Collegium
Medicum UJ, Kraków 1993.
7. Sto¿kowska W. Opieka farmaceutyczna – wyzwanie, koniecznoœæ i szansa. Farm Pol 2005; 5: 211-212, 216.
8. ***Farmacja i ja: “G³owa pêka” – czyli jak ogarn¹æ nat³ok
informacji o lekach. http://farmacjaija.pl (data wejœcia:
08.01.2006).