Fundusze kryminalne - Biuletyn Finanse Publiczne BDO

Fundusze kryminalne
Wpisany przez Rafał Makowski
Zdaniem przedstawicieli instytucji zarządzających, instrumentem gwarantującym uczciwość i
obiektywizm eksperta jest głównie deklaracja bezstronności.
- Sprawą podziału unijnych dotacji trzeba chyba zainteresować szefa Centralnego Biura
Antykorupcyjnego - ogłosił kilka miesięcy temu Marek Goliszewski, prezes Business Centre
Club. Jego zdaniem system doboru ekspertów i oceny wniosków jest wręcz patologiczny! Niektóre wnioski o dotację są preferowane, inne odrzucane. Ci, którzy mają oceniać wnioski, po
godzinach pracy sami je przygotowują - stwierdził szef BCC. (...). Instytucja w proces oceny
wniosku o dofinansowanie może zaangażować eksperta. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o
zasadach prowadzenia polityki rozwoju ekspert to osoba, która ma zapewnić bezstronną i
rzetelną ocenę projektów realizowanych w ramach programów operacyjnych. Ustawa nie
reguluje trybu wyboru eksperta, określa jedynie kryteria, które musi spełniać kandydat, aby
uzyskać taki status. W ustawie wskazano podstawowe wymagania formalne, natomiast
pozostałe kryteria - w tym przede wszystkim wymogi merytoryczne - określa instytucja
zarządzająca danym programem operacyjnym.
- Zasadniczo instytucje tworząc procedury rekrutacji ekspertów korzystają z rozwiązań
wypracowanych na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów, w tym dotyczących
organizacji otwartych naborów i rozmów kwalifikacyjnych. Niektóre z instytucji organizują testy
sprawdzające. Ze względu na autonomię instytucji zarządzających, kryteria ustanawiane przez
nie różnią się w zależności od programu. Niemniej jednak jako przykładowe ustanowione przez
instytucje kryterium można wskazać wymóg doświadczenia zawodowego w dziedzinie objętej
programem operacyjnym - tłumaczą w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego.
Partnerski obiektywizm
1/9
Fundusze kryminalne
Wpisany przez Rafał Makowski
Tyle teoria. Praktyka często jest jednak inna. Co pewien czas w prasie pojawiają się informacje
o powiązaniach ekspertów z firmami doradczymi, z którymi - mniej lub bardziej aktywnie współpracują lub są związani towarzysko. Często też piszą projekty, które mogą później
oceniać jako eksperci. Choć udowodnić taki związek jest niezwykle trudno, zagrożenie
patologią jest spore. (...).
Zalecenia ministra
Zdaniem przedstawicieli instytucji zarządzających, instrumentem gwarantującym uczciwość i
obiektywizm eksperta jest głównie deklaracja bezstronności. Instytucja może korzystać jedynie
z usług ekspertów, którzy złożyli oświadczenie o bezstronności. Złożenie oświadczenia jest
obwarowane rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, za co grozi do
trzech lat więzienia. Po fali prasowej krytyki Ministerstwo Rozwoju Regionalnego opracowało
wzór oświadczenia o bezstronności i przekazała go wszystkim instytucjom korzystającym z
usług ekspertów, które funkcjonują w ramach krajowych programów operacyjnych. Formularz
zawiera przykładowy katalog okoliczności stanowiących konflikt interesów, który może zostać
rozbudowany przez daną instytucję, ale nie może być już zawężany. Katalog ten uwzględnia
jako konflikt interesów sytuację, w której ekspert ocenia wniosek, w którego przygotowaniu brał
osobisty udział lub uczestniczyła firma, z którą jest powiązany, a także sytuację, w której
oceniałby wniosek z nim konkurujący.
W Ministerstwie Gospodarki, która jest instytucją zarządzającą dla części Programu
Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, opracowano zasady i reguły wyboru i pracy
ekspertów, które - jak zapewniają urzędnicy - ,,kreują poufną, niezależną i obiektywną ocenę
oraz skutecznie chronią przed występowaniem konfliktu interesów''.
- Kandydaci na ekspertów muszą uzyskać rekomendację instytucji naukowej lub
2/9
Fundusze kryminalne
Wpisany przez Rafał Makowski
badawczo-rozwojowej, instytucji lub organizacji wspomagającej naukę, instytucji i organizacji
pozarządowej odpowiadającej za kształt i realizację polityki naukowej państwa, towarzystwa,
stowarzyszenia naukowego, fundacji działającej na rzecz nauki, samorządu zawodowego,
samorządu wojewódzkiego, izby gospodarczej, organizacji pozarządowej lub innej organizacji.
Rekomendacja tych instytucji ma na celu uwierzytelnienie kandydatur potencjalnych ekspertów.
W ramach działań PO IG będących w naszej kompetencji nie spotkaliśmy się z problemem
nieuczciwych ekspertów oceniających projekty przedkładane do dofinansowania - zapewniają w
Ministerstwie Gospodarki. Także w umowie zawartej z ekspertem znajdują się zapisy o
zachowaniu niezależności, bezstronności i poufności w stosunku do wnioskodawców.
Podpisując umowę ekspert zobowiązuje się do niepodejmowania żadnych kontaktów z
wnioskodawcami, niewykorzystywania do celów innych niż ocena projektu danych uzyskanych
w toku prac komisji konkursowej, jak również niezatrzymywania kopii jakichkolwiek pisemnych
lub elektronicznych informacji związanych z ocenianymi projektami.
Lojalka dobra na wszystko
Regiony zarządzające programami operacyjnymi indywidualnie ustalają zasady naboru i
wynagradzania ekspertów. Wielu korzysta z fachowców z listy Ministerstwa Rozwoju
Regionalnego, ale coraz częściej oceny dokonują eksperci wpisani do regionalnych baz
ekspertów oraz pracownicy instytucji zarządzających. Ekspertom, którzy zostali wybrani przez
zarząd województwa do oceny wniosków w poszczególnych działaniach, po zamknięciu naboru
na dany konkurs zostaje przedstawiona lista złożonych projektów. Ekspert podpisuje
oświadczenie, iż w sposób bezpośredni nie był zaangażowany w przygotowywanie wniosku i
dokumentacji do wniosku - przy projektach, które na niej się znajdują. Następnie ekspert na
posiedzeniu zespołu oceniającego podpisuje deklaracje bezstronności oraz poufności.
- W województwie kujawsko-pomorskim brak możliwości podpisania przez eksperta
oświadczenia wyklucza go z oceny wszystkich wniosków, które wpłynęły na dany konkurs tłumaczy Joanna Araszewicz z Departamentu Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego W
ojewództwa Kujawsko-Pomorskiego
w Toruniu. W regionie kujawsko-pomorskim - jak zapewniają urzędnicy samorządu
wojewódzkiego - propozycje zaostrzenia pracy ekspertów zaproponowane przez Ministerstwo
3/9
Fundusze kryminalne
Wpisany przez Rafał Makowski
Rozwoju Regionalnego były zbieżne z działaniami prowadzonymi przez Instytucję
Zarządzającą. Po konsultacjach z ministerstwem i pozostałymi regionami procedury te zostały
uszczegółowione tak, aby w przejrzysty sposób zapewnić bezstronną ocenę projektów
składanych do dofinansowania.
- Chodzi głównie o wyraźne wskazanie ekspertom odpowiedzialności karnej za składanie
fałszywych zeznań oraz rozdzielenie deklaracji poufności i bezstronności. Do tej pory nie było
przypadku skreślenie eksperta z listy - zapewnia Joanna Araszewicz z Urzędu
Marszałkowskiego w Toruniu. Natomiast po ujawnieniu nadużyć na Dolnym Śląsku wdrożony
został tam program naprawczy, zakładający zmiany organizacyjne w Dolnośląskim
Wojewódzkim Urzędzie Pracy. Od maja br. wrocławski urząd marszałkowski przejął z
Dolnośląskiego Wojewódzkiego Urzędu Pracy zadania związane z wdrażaniem działania 8.2
oraz całego Priorytetu IX programu Kapitał Ludzki.
Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca zaostrzyła zasady powoływania asesorów do pracy w
komisjach oceny projektów. Przed rozpoczęciem oceny merytorycznej wniosków w ramach
każdego konkursu eksperci zapoznają się z listą wniosków skierowanych do oceny i - jeżeli
stwierdzą konflikt interesów lub ryzyko złamania zasady bezstronności - zobowiązani są
wycofać się z udziału w posiedzeniach KOP. Eksperci nie mogą być związani z
wnioskodawcami stosunkiem osobistym, służbowym lub finansowym. Obostrzenia sięgają w
przeszłość - nie mogli również w ciągu ostatniego roku zasiadać we władzach ani być
udziałowcami podmiotu ubiegającego się o dofinansowanie w ramach danego naboru
wniosków. Zaostrzone zostały też konsekwencje związane ze wskazaniem przez osobę
oceniającą konfliktu interesów. Obecnie ekspert wskazujący konflikt interesu w stosunku do
jednego wniosku nie może oceniać żadnego projektu w ramach danego naboru oraz zostaje
wykluczony z Komisji Oceny Projektów. Według poprzednich zasad ekspert był wykluczany
tylko z oceny projektu, w stosunku do którego zgłosił konflikt interesu, czyli pozostawał nadal
członkiem Komisji Oceny Projektu i oceniał inne wnioski w danym naborze.
Przyzwoite stawki
4/9
Fundusze kryminalne
Wpisany przez Rafał Makowski
Wynagrodzenia ekspertów nie należą do niskich, najczęściej fachowcy oceniają po kilka - a
nawet kilkadziesiąt wniosków. Zgodnie z ministerialnym rozporządzeniem, za każdą opinię
mogą otrzymać maksymalnie trzykrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej, a w uzasadnionych przypadkach wynagrodzenie może dodatkowo
wzrosnąć o połowę. Stawki ustalają instytucje zarządzające.
Dla przykładu, na Dolnym Śląsku za ocenę merytoryczną wniosku o dofinansowanie
obowiązują dwie stawki - 1200 zł za ocenę wniosku o dofinansowanie projektu składanego w
trybie indywidualnym lub 600 zł - w trybie konkursowym i systemowym. W przypadku
przygotowania dodatkowej opinii do projektu na wniosek innego eksperta, wynagrodzenie
stanowi połowę stawki podstawowej za ocenę projektu w danym trybie, a ekspert zlecający
opinie dostaje również połowę pierwotnej stawki za ocenę jednego projektu. Natomiast za
dokonanie oceny merytorycznej jednego wniosku w ramach działania 1.1 „Inwestycje dla
przedsiębiorstw" i 1.2 „Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla instytucji otoczenia biznesu" RPO
WD oraz przeniesienie do niego autorskich praw majątkowych, ekspert otrzymuje: 200 zł za
ocenę wniosku wraz z oceną zdolności finansowej wnioskodawcy, 150 zł za ocenę wniosku z
załączoną promesą kredytową lub leasingową (czyli bez oceny zdolności finansowej) lub po
100 zł za sporządzenie projektu rozstrzygnięcia odwołań w przypadku wniesienia przez
wnioskodawców odwołań w zakresie negatywnej oceny merytorycznej oraz za wydanie opinii w
przypadku złożenia przez wnioskodawców wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Najwyższe
wynagrodzenie dla eksperta na Dolnym Śląsku, to 15 tys. zł.
W województwie kujawsko-pomorskim z kolei stawka za ocenę jednego wniosku dla ekspertów
ds. oceny technicznej i finansowo-ekonomicznej to 300 zł.
Po stwierdzeniu nadużyć na Dolnym Śląsku Ministerstwo Rozwoju Regionalnego nie ustanowiło
odrębnych procedur dla kontroli jakości usług świadczonych przez ekspertów. Odbywa się ona
w ramach kontroli systemowej. W 2008 r. oceniono jakość usług świadczonych przez ekspertów
5/9
Fundusze kryminalne
Wpisany przez Rafał Makowski
z listy MRR. Spośród 971 ekspertów znajdujących się na niej, instytucje zarządzające
skorzystały z usług 196 osób. Pozytywnie oceniono usługi świadczone przez 181fachowców.
Negatywnie oceniono pracę tylko pięciu ekspertów, a w stosunku do dziesięciu osób ocena
jakości ich pracy nie została wydana ze względu na zbyt małą liczbę opinii, które sporządzili.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zapowiedziało także, że spróbuje zachęcić regionalne izby
obrachunkowe do kontroli procedur samorządowych w zakresie oceny wniosków o dotacje.
Kto może być ekspertem?
Status eksperta mogą uzyskać osoby (wymogi ogólnokrajowe) korzystające z pełni praw
publicznych, posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, nie skazane prawomocnym
wyrokiem za przestępstwo umyślne lub za umyślne przestępstwo skarbowe oraz spełniające
inne wymogi określone w systemie realizacji programu operacyjnego. W zależności od
wymogów Instytucji Zarządzającej, są to najczęściej wykształcenie wyższe magisterskie lub
inżynierskie, określone w latach doświadczenie zawodowe, znajomość przepisów branżowych,
umiejętność dokonywania oceny studium wykonalności i biznesplanów, umiejętność
przeprowadzania analizy ekonomicznej i finansowej, doświadczenie w zakresie funduszy
strukturalnych, autorstwo lub współautorstwo publikacji związanej z ocenianą tematyką.
Mniejsze zło
Arkadiusz Protas, wiceprezes Business Centre Club:
6/9
Fundusze kryminalne
Wpisany przez Rafał Makowski
- Istnienie konfliktu interesów przy ocenie wniosków przez ekspertów jest potwierdzane i
sygnalizowane przez różne osoby, m.in. składające wnioski czy zajmujące się profesjonalną
pomocą przy wypełnianiu wniosków. Jednak badanie, które należałoby przeprowadzić i które
rzetelnie miałoby odpowiedzieć na ten temat jest czasochłonne. Dodatkowo kwestię utrudnia
fakt, że 6 czerwca listy ekspertów zostały usunięte ze stron internetowych Ministerstwa
Rozwoju Regionalnego. Kluczowa i odczuwalna zmiana, do jakiej doszło w ostatnim czasie,
dotyczy oświadczenia o bezstronności eksperta oceniającego wniosek. Zawiera ono szereg
restrykcyjnych zapisów, jednak nie jest to zmiana będąca następstwem nagłośnionej afery
medialnej. Prace nad zmianą oświadczenia rozpoczęły się wcześniej - przedstawiciele BCC
zgłosili kilka uwag dotyczących bezstronności, które takie oświadczenie powinno zawierać. Z
informacji z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego wynika, że pracuje ono nad nowymi
wytycznymi dotyczącymi wybierania ekspertów. Jednocześnie niektóre instytucje wdrażające
same przeprowadziły weryfikację ekspertów, w jednej z nich zredukowano ilość ekspertów aż o
ok. 70 proc. Co prawda negatywnie odbija się to na czasie związanym z oceną wniosków, ale
jest to naszym zdaniem jednak mniejsze zło.
Deklaracja poufności
Małgorzata Pisarewicz, rzecznik Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w
Gdańsku:
- Wszyscy eksperci w województwie pomorskim przed przystąpieniem do oceny projektów
podpisują deklaracje poufności i rzetelności oraz oświadczenie o bezstronności dla każdego z
projektów będących przedmiotem oceny, zgodnie ze wzorem zaproponowanym przez
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Oświadczenie o bezstronności jest składane pod rygorem
odpowiedzialności karnej i odnosi się w swej treści zarówno do projektów będących
przedmiotem oceny, jak i do wszystkich projektów będących przedmiotem danego
postępowania konkursowego. W związku z tym nie ma możliwości, aby ekspert oceniał projekt,
którego jest autorem. Ma ponadto obowiązek wykluczenia się z oceny, jeżeli istnieje związek
pomiędzy jego osobą i jakimkolwiek projektem lub jakimkolwiek podmiotem zaangażowanym w
jakikolwiek projekt biorący udział w postępowaniu konkursowym.
7/9
Fundusze kryminalne
Wpisany przez Rafał Makowski
Komplikacje z asesorami
Mirosława Kwiatek
dyrektor Wydziału Europejskiego Funduszu Społecznego w Urzędzie Marszałkowskim
Województwa Dolnośląskiego:
- Na Dolnym Śląsku już przed 1 kwietnia 2009 r. stosowane były rozwiązania w celu
zapobiegania konfliktom interesów asesorów. Kandydat na asesora składał oświadczenie, które
musiał ponowić przed powołaniem w skład konkretnej komisji oceny projektów, w którym
oświadczał m.in. że nie jest pracownikiem podmiotu ubiegającego się o dofinansowanie w
ramach komponentu regionalnego PO KL lub pracownikiem podmiotu świadczącego usługi w
zakresie przygotowania wniosków o dofinansowanie projektów w ramach komponentu
regionalnego PO KL. Obostrzenia stawiane asesorom w województwie dolnośląskim spotykały
się z krytyką części opinii publicznej.
Pod wpływem negatywnych opinii ze strony potencjalnych asesorów - będących jednocześnie
projektodawcami - w październiku 2008 roku dolnośląska IP PO KL zadecydowała o
złagodzeniu wymogów stawianych kandydatom na asesorów, ale dodatkowo przed powołaniem
w skład komisji oceny projektów wymagane było oświadczenie, które znacząco ograniczało
możliwość uczestnictwa w komisji osobom, które były powiązane z podmiotami ubiegającymi
się w danym roku o dofinansowanie w działaniu lub poddziałaniu PO KL, w którym prowadzona
była ocena wniosków lub z podmiotami, które świadczyły usługi w zakresie przygotowania
wniosków o dofinansowanie. Tak ostre kryteria nie były wówczas wymagane ogólnokrajowymi
zasadami PO KL.
Sposoby na wątpliwości
8/9
Fundusze kryminalne
Wpisany przez Rafał Makowski
Joanna Araszewicz
Departament Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Kujawsko-Pomorskiego
Toruniu:
w
- Jeżeli w trakcie trwania oceny powstaną okoliczności mogące budzić wątpliwości co do
bezstronnej oceny wybranych projektów, eksperci, którzy nie mogą podpisać deklaracji
bezstronności podpisują deklarację poufności, a wniosek jest przekazywany pod obrady innego
zespołu oceniającego. Projekty, co do których nie jest możliwe podpisanie deklaracji
bezstronności przez wszystkich ekspertów wchodzących w skład danego zespołu oceniającego,
są również przekazywane pod obrady innego zespołu oceniającego.
9/9