Lekcja geografii w klasie II integracyjnej gimnazjum

Teoria i praktyka dydaktyczna
Lekcja geografii w klasie II
integracyjnej gimnazjum
■ GENOWEFA KUSZEK, IRENA KUROWSKA (Katowice)
G
∏ównà ideà powo∏ania klasy, w której
lekcja ta zosta∏a przeprowadzona, by∏a ch´ç stworzenia dzieciom niepe∏nosprawnym mo˝liwoÊci uczenia si´ w naturalnym Êrodowisku, razem z pe∏nosprawnymi
rówieÊnikami, w szkole masowej, zlokalizowanej jak najbli˝ej miejsca zamieszkania.
Dzieci zdrowe natomiast mog∏y uczyç si´ tolerancji, otwartoÊci, akceptacji niepe∏nosprawnoÊci oraz umiej´tnoÊci wspó∏pracy.
Zespó∏ klasowy liczy 18 uczniów, w tym
czworo dzieci niepe∏nosprawnych. Uczniowie
niepe∏nosprawni scharakteryzowani zostali
przez poradni´ psychologiczno-pedagogicznà
jako upoÊledzeni umys∏owo w stopniu lekkim
(2) i umiarkowanym (2). Ponadto u uczniów
tych wyst´pujà inne dysfunkcje, takie jak zaburzona mowa (2), zaburzenia emocjonalne
(1), zespó∏ Downa (1). Uczniowie pe∏nosprawni sà bardzo zró˝nicowani pod wzgl´dem intelektualnym. Sà wÊród nich tacy, którym nauka nie sprawia ˝adnych problemów
(osiàgajà bardzo wysokà Êrednià ocen) oraz
tacy, którzy potrzebujà dodatkowej pomocy
ze strony nauczyciela.
Lekcje w tej klasie prowadzi dwóch pedagogów. Jednym z nich jest nauczyciel przedmiotu, drugim – pedagog specjalny, który
z racji wykszta∏cenia odpowiada w szczególnoÊci za uczniów niepe∏nosprawnych. Nauczyciel przedmiotu pracuje z ca∏à klasà, do-
Dane o autorach: mgr Genowefa Kuszek, pedagog specjalny, Gimnazjum nr 22 w Katowicach; mgr
Irena Kurowska, nauczycielka geografii, Gimnazjum
nr 22 w Katowicach.
1)
* – dotyczy uczniów niepe∏nosprawnych
umys∏owo w stopniu lekkim.
2)
** – dotyczy ucznia niepe∏nosprawnego umys∏owo w stopniu umiarkowanym.
26
1/2003
strzegajàc potrzeby wszystkich uczniów. Pytania kieruje zarówno do uczniów pe∏nosprawnych, jak i do niepe∏nosprawnych.
Wszyscy uczniowie pracujà na podstawie
programu szko∏y masowej. Obowiàzuje jednak zasada, ˝e ka˝de dziecko realizuje go na
miar´ swoich mo˝liwoÊci. OkreÊlenie tych
mo˝liwoÊci nale˝y do pedagoga specjalnego,
który ponadto przygotowuje dla uczniów niepe∏nosprawnych pomoce u∏atwiajàce zrozumienie treÊci przekazywane przez nauczyciela
wiodàcego. Pomoce te przygotowywane sà zawsze dla uczniów niepe∏nosprawnych umys∏owo w stopniu umiarkowanym. Dla pozosta∏ych – w zale˝noÊci od stopnia trudnoÊci zagadnienia.
Temat lekcji: Sfery Ziemi i ich wspó∏zale˝noÊci – przestrzeƒ geograficzna.
Cele dydaktyczne
– uczeƒ:
• zna nazwy sfer Ziemi*1) i potrafi uzasadniç wspó∏zale˝noÊci mi´dzy nimi,
• zna elementy Êrodowiska przyrodniczego (przestrzeni geograficznej) i potrafi podaç
przyk∏ady wspó∏zale˝noÊci mi´dzy nimi*,
•potrafi wykleiç fragment przestrzeni
geograficznej, umieszczajàc we w∏aÊciwym
miejscu przygotowane sk∏adniki tej przestrzeni.**2)
Cel wychowawczy:
• uczeƒ ma ÊwiadomoÊç, ˝e dzia∏alnoÊç
cz∏owieka wp∏ywa na degradacj´ Êrodowiska
geograficznego.
Cel terapeutyczny:
• rozwijanie umiej´tnoÊci koncentrowania si´ na zadaniu.
Metoda: poszukujàca, s∏owna.
GEOGRAFIA W SZKOLE
Teoria i praktyka dydaktyczna
Forma pracy:
– indywidualna zró˝nicowana,
– grupowa (wspó∏praca w parach),
– zbiorowa.
Ârodki dydaktyczne:
– kolorowa plansza przedstawiajàca fragment przestrzeni geograficznej,
– karteczki z nazwami sfer Ziemi oraz
z wyjaÊnieniami tych nazw,
– kolorowe elementy fragmentu przestrzeni geograficznej,
– rysunki schematyczne fragmentu przestrzeni geograficznej,
– zdania przedstawiajàce zwiàzki zachodzàce mi´dzy sferami pow∏oki ziemskiej (J.
Kop Geografia. Zeszyt zadaƒ i çwiczeƒ VI, cz.
1, ¸ódê 1996, NAT),
– J. Flis Terminy geograficzne. S∏ownik
szkolny. Warszawa, WSiP,
– B. Dobosik, K. Kardas, B. Modzelewska: Przestrzeƒ geograficzna w której ˝yje cz∏owiek.
Przebieg lekcji: patrz tabela poni˝ej.
Ewaluacja zaj´ç dokonana przez nauczycieli:
1. Sposób prezentacji nowego zagadnienia
by∏ w∏aÊciwy; uczniowie zrozumieli zale˝noÊç
mi´dzy przestrzenià geograficznà a sferami
Ziemi, potrafili te˝ interpretowaç elementy
przestrzeni geograficznej.
2. Dobór zadaƒ dla uczniów niepe∏nosprawnych by∏ w∏aÊciwy, zgodny z ich mo˝liwoÊciami.
3. Uczniowie, podajàc przyk∏ady zale˝noÊci
mi´dzy sferami, znajdujà je w odleg∏ych rejonach Êwiata, a nie widzà ich w swoim regionie.
Wnioski do dalszej pracy dydaktycznej:
Omawiajàc nowe tematy lekcji, tam gdzie
tylko jest to mo˝liwe, nale˝y nawiàzywaç do
w∏asnego regionu.
Ewaluacja zaj´ç dokonana przez uczniów:
1. Ró˝norodnoÊç form pracy na lekcji nie
powodowa∏a znu˝enia. Ciekawsze jest samodzielne dochodzenie do wiedzy, ni˝ wiedza
gotowa, podana przez nauczyciela.
2. Na lekcji zaistnia∏a mo˝liwoÊç wykorzystania wiedzy zdobytej na innych przedmiotach (fizyka, biologia).
Tabela
Lp.
1
1.
2.
3.
1/2003
Uczniowie pe∏nosprawni
Uczniowie niepe∏nosprawni
umys∏owo w stopniu lekkim
Uczennica
niepe∏nosprawna umys∏owo
w stopniu umiarkowanym
2
3
4
Na podstawie o posiadanej wiedzy uczniowie wyjaÊniajà, co ro- Uczennica odpowiada na prozumiejà pod poj´ciem Êrodowisko geograficzne (przestrzeƒ
ste pytania typu: „Co widzisz
geograficzna). Uczniowie podajà przyk∏ady dzia∏ania cz∏owieka za oknem?”, „Kto wybudowa∏
w Êrodowisku geograficznym.
domy?”
Nauczyciel zapisuje temat lekcji na tablicy. Uczniowie zapisujà
Uczennica odwzorowuje skrógo w zeszytach.
cony temat lekcji „Sfery Ziemi” (przy pomocy nauczyciela
wspierajàcego).
– Nauczyciel mocuje na tablicy kolorowà plansz´ przedstawia- Uczennica wykleja w zeszycie
jàcà fragment przestrzeni geograficznej.
z przygotowanych elementów
– Pary uczniów otrzymujà po jednej karteczce z nazwà sfery
(staw, drzewa, chmury, ryby,
ziemskiej i, korzystajàc ze s∏ownika, wyjaÊniajà jej znaczenie.
cz∏owiek, ska∏y, ptaki, tatarak
(Uczniowie niepe∏nosprawni pracujà w parze z uczniami zdro- itp.) fragment przestrzeni geowymi).
graficznej, zwracajàc uwag´
Uczniowie niepe∏nosprawni mocujà karteczki z nazwà sfery
na w∏aÊciwe umieszczenie po-
GEOGRAFIA W SZKOLE
27
Teoria i praktyka dydaktyczna
1
4.
5.
6.
28
1/2003
2
3
4
ziemskiej w odpowiednim miejscu na planszy.
szczególnych sk∏adników ÊroNauczyciel ocenia przebieg pracy w parach, zwracajàc uwag´
dowiska przyrodniczego. Odna w∏aÊciwy podzia∏ zadaƒ.
powiednim kolorem wype∏nia
Uczniowie zapisujà wspólnie Uczniowie zapisujà nazwy
wolne przestrzenie (bràzowy –
sformu∏owane wyjaÊnienia
sfer i przyklejajà obok nich
litosfera, ˝ó∏ty – atmosfera, ziew zeszytach.
wyjaÊnienia przygotowane
lony – biosfera, niebieski – hyprzez nauczyciela.
drosfera).
Nauczyciel uÊwiadamia uczniom, ˝e sfery Ziemi nie pozostajà
– Uczennica wykleja pod wyw izolacji. Podaje przyk∏ad Êwiadczàcy o oddzia∏ywaniu sfer na konanym fragmentem przesiebie, np. uderzanie fal morskich o brzeg (hydrosfera oddzia∏u- strzeni geograficznej kolorowe
je na litosfer´ i biosfer´).
karteczki z nazwami sfer ZieUczniowie indywidualnie za- Uczniowie wklejajà do zeszymi (kolory jak poprzednio)
pisujà w zeszytach przynaj- tu rysunek przedstawiajàcy
i zapisuje ze s∏uchu elementy
mniej po trzy przyk∏ady
sfery Ziemi i kolorujà go wedtworzàce poszczególne sfery:
zwiàzków zachodzàcych mi´- ∏ug podanego klucza (zielony
a) biosfera – cz∏owiek, roÊliny,
dzy sferami Ziemi, z zazna- – biosfera, bràzowy – litosfera,
zwierz´ta;
czeniem, jakich sfer dotyczà. ˝ó∏ty – atmosfera, niebieski –
b) hydrosfera – woda;
hydrosfera).
c) litosfera – ska∏y;
Wklejajà do zeszytu trzy zdad) atmosfera – powietrze.
nia przedstawiajàce zwiàzki
zachodzàce mi´dzy sferami
pow∏oki ziemskiej i na podstawie rysunku wpisujà, jakich
par sfer dotyczà.
Wskazani uczniowie podajà swoje przyk∏ady z uzasadnieniami
– Nauczyciel dokonuje oceny
zale˝noÊci mi´dzy sferami. Strza∏kami zaznaczajà podane zapracy (rysuje symbol uÊmiechle˝noÊci na planszy.
ni´tej buzi, który ma dla dziecUczniowie okreÊlajà rol´ cz∏owieka w procesie przekszta∏cania ka du˝e znaczenie).
Êrodowiska geograficznego. Nauczyciel wprowadza poj´cie
antropopresja i wyjaÊnia je.
– Nauczyciel ocenia, czy uczniowie poprawnie rozumiejà zale˝noÊci mi´dzy sferami a Êrodowiskiem. Za trzy poprawnie
sformu∏owane przyk∏ady lub w∏aÊciwe dobranie par sfer uczniowie otrzymujà ocen´ bardzo dobrà.
Rekapitulacja:
Uczniowie wklejajà do zeszytu schemat przedstawiajàcy zale˝noÊci mi´dzy sferami.
We w∏aÊciwe miejsca wpisujà nazwy sfer Ziemi.
Uczennica otrzymuje schemat
z nazwami sfer Ziemi.
Samoocena uczniów pod kàtem zaanga˝owania w pracy na lekcji.
GEOGRAFIA W SZKOLE