PRZyKłAD WyKORZySTANIA NOWOCZESNyCH TECHNOlOgII W

Security, Economy & Law
Nr 2/2016 (XI), (54–66)
Przykład wykorzystania
nowoczesnych technologii
w procesie szkolenia personelu
medycznego celem poprawy
bezpieczeństwa pracy
The Example of Using Modern Technologies
in the Training of Medical Personnel
in Order to Improve Safety
Tadeusz Ratusiński
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Dorota Szczeblowska
Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu, 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ w Krakowie
Abstract
Security of a society is related to the level of its health which largely depends on the level of professional education of medical staff whose task is
to help a person in life-threatening situations. Life-threatening situations
include among others acute cardiac failure or renal failure. One of the
methods to improve health condition of patients with these medical problems is intravenous treatment with dopamine administered by an infusion
pump. Medical staff is responsible for proper programming of a pump so
that it gives a patient the appropriate dose. Introduction of modern technology to training programme can facilitate the process of learning how to
programme an automatic infusion pump. The article describes an example of a simple computer programme created on the basis of free software
Przykład wykorzystania nowoczesnych technologii…
which is GeoGebra and shared as HTML pages. The prepared learning
resource does not require from its receivers any programming skills or
special software.
Keywords: security, health, modern technologies, teaching process,
education, dopamine, infusion pump, GeoGebra
Abstrakt
Artykuł „Przykład wykorzystania nowoczesnych technologii w procesie
szkolenia personelu medycznego celem poprawy bezpieczeństwa pracy”
autorstwa T. Ratusiński, D. Szczeblowska wpisuje się w nurt poprawy bezpieczeństwa w szerokim tego słowa znaczeniu. Porusza istotne zagadnienie
poprawy jakości kształcenia personelu medycznego przy wykorzystaniu
nowoczesnych technologii. Zaprezentowane przez Autorów zagadnienie
jest istotne nie tylko z punktu widzenia bezpieczeństwa tegoż personelu,
gdyż zmniejsza prawdopodobieństwo popełniania błędów w opiece nad
pacjentem, ale również z punktu widzenia każdego człowieka, potencjalnego pacjenta. Tylko wykształcona kadra medyczna jest w stanie zadbać
w odpowiedni sposób o nasze zdrowie i życie. To przecież zdrowie społeczeństwa leży u podstaw bezpieczeństwa narodów.
Interesujący jest pomysł wykorzystania darmowego oprogramowania
(dedykowanego dla nauk ścisłych) do zagadnień związanych z medycyną.
Dodatkowo fakt weryfikacji tego narzędzia w grupie studentów studiów
pielęgniarskich oraz młodych adeptów zawodu lekarskiego odsłania praktyczny aspekt tego projektu, co uznać należy za bardzo cenne.
Słowa kluczowe: bezpieczeństwo, zdrowie, nowoczesne technologie, proces uczenia, edukacja, dopamina, GeoGebra
Odpowiednie przygotowanie zawodowe i ciągłe doskonalenie intelektualne poszczególnych grup społecznych jest podstawą kultury bezpieczeństwa. Kultura bezpieczeństwa, zgodnie z definicją, to nic innego jak ogół
utrwalonego, materialnego i pozamaterialnego dorobku człowieka, który
służy jego militarnie i pozamilitarnie, szeroko rozumianej obronności1.
1
J. Piwowarski, Kultura bezpieczeństwa i jej trzy wymiary, „Kultura Bezpieczeństwa. Nauka-Praktyka-Refleksje” 2012.
55
Tadeusz Ratusiński, Dorota Szczeblowska
Aby tę kulturę można było rozwijać konieczna jest obecność odpowiedniego środowiska, tzw. środowiska bezpieczeństwa. Definiowane jest ono
jako system uzależniony od dynamicznych interakcji wielu czynników2.
Nasze środowisko będzie bezpieczne, jeśli będziemy się otaczać ludźmi jak
najlepiej zapoznanymi z tajnikami czynności, które na co dzień wykonują.
Człowiek na przestrzeni wieków uczył się dostrzegania i wyróżniania
różnego rodzaju zagrożeń. Uświadomił sobie potrzebę radzenia z tymi
zagrożeniami oraz istnienie możliwości, które pozwalają na ich unikanie
oraz skuteczne im przeciwdziałanie3.Zaobserwował, że w im lepszej kondycji fizycznej i psychicznej się znajduje, tym wydajniej jest w stanie dbać
o bezpieczeństwo swoje i najbliższych. Truizmem jest więc stwierdzenie,
że bezpieczeństwo społeczeństwa związane jest z poziomem zdrowia danego człowieka4.
Tylko zdrowy człowiek będzie mógł w odpowiedni sposób troszczyć się
o środowisko bezpieczeństwa. Zdrowie, to zgodnie z definicją Światowej
Organizacji Zdrowia, dobrostan fizyczny i psychiczny. Aby utrzymać stan
tego zdrowia na jak najwyższym poziomie niezbędna jest edukacja zdrowotna populacji, tak w zakresie zachowań prozdrowotnych, jak i odpowiednia edukacja oraz przygotowanie zawodowe personelu medycznego,
którego zadaniem jest niesienie pomocy człowiekowi, zarówno w zakresie
profilaktyki zdrowotnej jak i w stanach zagrożenia życia.
Jednym z elementów takiej edukacji, obok oczywiście zapoznania adeptów sztuki medycznej z patomechanizmem poszczególnych schorzeń, jest
nauka postępowania w stanach zagrożenia życia.
Stanem zagrożenia życia nazywamy takie sytuacje, w których brak podjęcia natychmiastowych czynności podtrzymujących życie prowadzi do
pogorszenia stanu ogólnego człowieka i w dalszym etapie do zgonu5. Do
wielu czynności, których podjęcie jest niezbędne w związku z ratowaniem
życia i zdrowia drugiego człowieka, należy bezpieczne podawanie środków
farmakologicznych ratujących życie. Istotnym jest więc odpowiednie przy J. Piwowarski, Fenomen bezpieczeństwa. Pomiędzy zagrożeniem a kulturą bezpieczeństwa, Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego „Apeiron” w Krakowie, Kraków 2014.
3
Ibidem.
4
D. Szczeblowska, I. Grys, Zdrowy tryb życia jako element kultury bezpieczeństwa, „Kultura Bezpieczeństwa. Nauka-praktyka-refleksje”.
5
M. Buchfelder, A. Buchfelder, Podręcznik pierwszej pomocy, Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa 2014.
2
56
Przykład wykorzystania nowoczesnych technologii…
gotowanie merytoryczne w zakresie bezpiecznego ustalania dawek leków
i sposobów ich podawania. Odpowiednie merytoryczne przygotowanie
personelu medycznego wymaga od kadry nauczycielskiej właściwego dopasowania procesu dydaktycznego, dopracowania programu szkoleń i materiałów dydaktycznych. Niezbędna w osiągnięciu tych umiejętności jest
znajomość podstawowych reguł matematycznych.
Do stanów zagrożenia życia należą na przykład ostra niewydolność nerek i serca lub zaostrzenie przewlekłej niewydolności nerek i serca.
Ostra niewydolność nerek lub zaostrzenie przewlekłej niewydolności
nerek jest nagłym upośledzeniem ich funkcji, przede wszystkim przesączania kłębuszkowego, które następuje w ciągu godzin i dni, a któremu
towarzyszy zmniejszenie wydalania moczu i tym samym zmniejszenie wydalania związków toksycznych powstających w związku z procesami życiowymi. Niewydalone z moczem związki zatruwają nasz organizm. Przyczyną tego problemu klinicznego oprócz uszkodzenia struktur samej nerki
(niewydolność pochodzenia nerkowego), zablokowania odpływu moczu
drogami moczowymi (niewydolność zanerkowa) może być zmniejszenie efektywnej objętości krwi krążącej, tzw. hipowolemia. Hipowolemia
związana być może z krwotokiem lub z małym rzutem serca wynikającym
z jego niewydolności6.
Niewydolność serca z kolei to stan, w którym w wyniku zaburzenia
czynności serca dochodzi do zmniejszenia pojemności minutowej serca
(zmniejsza się ilość krwi dopływająca do naczyń obwodowych, serce jako
pompa przestaje spełniać swoją funkcję), bądź właściwa pojemność minutowa jest utrzymywana dzięki podwyższeniu ciśnienia napełniania jam
serca. Podwyższone ciśnienie napełniania jam serca skutkuje jego uszkodzeniem. Konsekwencją niewydolności serca jest pojawienie się objawów
klinicznych, do których należy między innymi ograniczenie tolerancji wysiłku, duszność, obrzęki obwodowe. U osób starszych najczęstszą przyczyną ostrej niewydolności serca bądź zaostrzenia przewlekłej niewydolności
serca, jest choroba niedokrwienna serca. U osób młodszych najczęstszą
przyczyną jest kardiomiopatia rozstrzeniowa (schorzenie o różnej etiologii związane z poszerzeniem komór serca), zaburzenia rytmu serca, wrodzone i nabyte wady serca, zapalenie mięśnia serca7.
6
7
I. Mikulska, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2015.
Ibidem.
57
Tadeusz Ratusiński, Dorota Szczeblowska
Jednym z podstawowych leków podawanych we wszystkich wymienionych powyżej sytuacjach klinicznych jest dopamina. Dopamina jest
neuroprzekaźnikiem, którego syntetyczna pochodna wykorzystywana
jest w leczeniu ostrej niewydolności nerek i w ostrych stanach kardiologicznych. Należy ona do tzw. amin presyjnych. Stosuje się ją zwłaszcza
u chorych, u których mimo odpowiedniego nawodnienia utrzymuje się
niskie ciśnienie tętnicze8. W związku z tym, iż dopamina ma krótki okres
półtrwania (ok. 2 min), musi być podawana w ciągłym wlewie dożylnym
przy użyciu pompy infuzyjnej. Odbywa się to pod kontrolą EKG i ciśnienia tętniczego.
Do przygotowania roztworu do wlewu można użyć roztworu 5% glukozy, 0,9% NaCl lub mieszaniny tych roztworów. Na rynku dostępne są preparaty dopaminy w ampułkach 5 ml zawierające 50 mg substancji czynnej
i 10 ml zawierające 200 mg substancji czynnej.
Stosowanie dopaminy w dawkach 0,5 – 3 μg/kg m.c./min powoduje
zwiększenie przepływu nerkowego, przesączania kłębuszkowego i wydalania sodu. W takich dawkach dopamina nie ma wpływu na serce.
W dawkach 5 – 10 μg/kg m.c./min zwiększa ona siłę skurczu serca.
Nie działa na naczynia obwodowe. W dawkach powyżej 10 μg/kg m.c./
min dopamina wywołuje uogólniony skurcz naczyń krwionośnych,
a w wyniku tego wzrost ciśnienia tętniczego zarówno skurczowego jak
i rozkurczowego9.
Wobec powyższego szczególnie istotne jest stosowanie dopaminy w ściśle określonych i dokładnie kontrolowanych dawkach. Znacznym ułatwieniem staje się proponowane wprowadzenie techniki komputerowego programowania pracy automatycznej pompy infuzyjnej. Dzięki temu wzrasta
skuteczność leczenia i bezpieczeństwo zdrowia pacjenta jak również bezpieczeństwo zawodowe zaangażowanego w stosowanym leczeniu personelu medycznego. Istotnie zmniejsza się ryzyko popełnienia błędu przy
obliczaniu właściwej dawki leku.
Podawanie dopaminy powszechnie odbywa się przy pomocy pomp infuzyjnych strzykawkowych zapewniających stałą szybkość wlewu. Pompy
te pozwalają na podawanie zawartości jednej lub kilku strzykawek (o pojemności 25, 50 lub 100 ml) za pomocą napędu tłokowego. Pompa umoż8
9
58
Ibidem.
J.K. Podlewski, A. Chwalibogowska-Podlewska, Leki Współczesnej Terapii, Medical Tribune Polska Sp. z o.o., Warszawa 2010.
Przykład wykorzystania nowoczesnych technologii…
liwia dawkowanie leku z szybkością 0,1 do 100 ml/h10. Na wyposażeniu
wielu placówek znajdują się starsze modele pomp, które pozwalają na regulację w zakresie od 0,5 ml/h z dokładnością do 0,5 ml/h. Nasze dalsze
rozważania prowadzić będziemy z uwzględnieniem tych różnic.
Rys. 1. Pompa infuzyjna strzykawkowa
Potrzebna do obliczeń wiedza matematyczna, nie wykracza poza zakres
podstawowy egzaminu dojrzałości. W przypadku jednak, gdy oprócz (czasami niczym nieuzasadnionej) niechęci do matematyki pojawia się czynnik stresu, potęgowany presją odpowiedzialności za życie drugiego człowieka, nawet proste przeliczenia mogą okazać się dość dużym problemem
i powodować wzrost napięcia psychicznego. Ta narastająca spirala strachu
może realnie przyczynić się do błędów w sztuce medycznej. Spróbujmy zatem prześledzić obliczenia potrzebne do prawidłowego aplikowania leku.
Lekarz zleca podawanie leku określając jego dawkę w mikrogramach na
kilogram masy ciała pacjenta, na minutę [np. 0,5 μg/kg m.c./min.]. Pompa
infuzyjna podaje przygotowany roztwór z ustaloną prędkością w mililitrach
na godzinę [np. 20 ml/h]. Należy określić stężenie roztworu przygotowanego do pompy i odpowiednio zaprogramować przepływ pompy.
W pierwszej kolejności określimy ilość leku, jaką konkretny pacjent
przyjmie hipotetycznie w ciągu godziny. Obliczenia nie są skomplikowane
10
K. Zahradniczek, Pielęgniarstwo, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
59
Tadeusz Ratusiński, Dorota Szczeblowska
i w większości wypadków opierają się na proporcji. Dla lepszego zobrazowania istoty obliczeń ustalmy przykładowe wartości: zakładamy, że nasz
pacjent waży 72 kg, a lekarz zalecił dawkowanie leku 2,5 μg/kg m.c./min.
Wówczas dawka dostosowana do tego konkretnego pacjenta wynosi:
2,5 μg – 1 kg masy ciała
X1 μg – 72 kg masy ciała
czyli X1 = 2,5 x 72 = 180 [μg]
Zatem pacjent powinien otrzymać 180 μg/min. A jak obliczyć ile to jest
na godzinę? Znów posłużymy się proporcją:
180 μg – 1 min
X2 μg – 60 min
czyli X2 = 180 x 60 = 10800 [μg]
Zatem nasz pacjent powinien otrzymać 10 800 μg/h. Ale jak to się ma
do stężenia roztworu i ustawień pompy infuzyjnej?
Przyjmijmy na chwilę, że chcemy przygotować 50 ml roztworu. Wykorzystamy do tego celu dwie ampułki dopaminy po 5 ml (50 mg). Zatem te
2 ampułki leku trzeba rozpuścić w 40 ml płynu infuzyjnego. Dlaczego tak?
W sumie potrzebujemy 50 ml płynu. 2 ampułki leku dają nam 2 x 5 ml =
10 ml zatem 50 - 10 = 40 [ml] – tyle płynu infuzyjnego należy użyć.
Jakie jest stężenie uzyskanego w ten sposób roztworu? A dokładniej ile
μg leku mieści się w 50 ml tego roztworu? Odpowiedź jest prosta: tyle ile we
wszystkich użytych ampułkach, czyli 2 x 50 mg = 100 mg = 100 000 μg leku.
Pozostaje nam zastanowić się ile mililitrów tego płynu powinien przyjąć nasz pacjent w godzinę by pokryć zapotrzebowanie rzędu 10 800 μg
leku? Znów posłużymy się proporcją:
100000 μg – 50 ml – tyle jednostek leku mieści się w naszym roztworze
10800 μg – X3 ml – tyle jednostek musi pacjent przyjąć w godzinę
czyli X3 = (50 x 10800) : 100000 = 5,4 [ml]
Zatem pompę powinno ustawić się na przepływ 5,4 ml/h.
W nowszych modelach pomp wprowadzenie tego nastawu nie wymaga
żadnych dodatkowych czynności. W starszych modelach może zrodzić się
pewna trudność wynikająca z ograniczeń technicznych sprzętu.
Jak zostało wcześniej zaznaczone starsze typy pomp infuzyjnych mogą
dozować roztwór z dokładnością do 0,5 ml/h. Zatem praktycznie, przygotowany roztwór można zaaplikować do urządzenia z nastawem 5,5 ml/h
(rys. 2). Prowadzi to jednak do narastającego podczas upływu czasu, błędu
w dawkowaniu leku.
60
Przykład wykorzystania nowoczesnych technologii…
Klinicznie nie ma to jednak większego znaczenia, gdyż dawkowanie
modyfikujemy w zależności od stanu pacjenta. Pacjent wymagający podawania amin presyjnych we wlewie, jest pacjentem w stanie ogólnym ciężkim i wymaga ciągłego monitorowania. Kontrolujemy więc jego ciśnienie
tętnicze, zapis EKG, diurezę i objawy kliniczne. W sytuacji braku poprawy
stanu ogólnego zwiększamy przepływ pompy, zgodnie z zalecanym przez
producenta dawkowaniem, aby zwiększyć dozę leku. W przypadku pojawiania się objawów ubocznych, przepływ w danym momencie, decyzją lekarza nadzorującego leczenie, jest zmniejszany.
Jednak w zaistniałej sytuacji warto dołożyć starań by podawana dawka
jak najmniej odbiegała od zleconej. Przyjrzyjmy się, jakiego rzędu to błąd?
Dawka teoretyczna, przypomnijmy, to 10 800 μg leku na godzinę. Błąd
dawkowania obliczymy z proporcji:
10 800 μg – 5,4 ml/h – dawkowanie teoretyczne
X4 μg – 5,5 ml/h – dawkowanie praktyczne
czyli X4 = (5,5 x 10800): 5,4 = 11000 [μg]
Różnica wynosi 11000 - 10800 = 200 [μg]
Rys. 2. Poprawne ustawienie pompy dla danych z omawianego przykładu.
Oznacza to, że po godzinie wlewu różnica w dawce leku wynosiłaby
200 [μg]. Zważywszy na wcześniejsze uwagi o stałej kontroli pacjenta można
przyjąć, że tego rzędu odchylenie w dawkowaniu jest dopuszczalne.
Przygotowane arkusze oparte są o skrypty GeoGebry, a udostępniane
są w formie stron HTML. Technicznie GeoGebra (www.geogebra.org),
61
Tadeusz Ratusiński, Dorota Szczeblowska
jest multiplatformowym, darmowym programem typu DGS (Dynamic
Geometry System) z elementami CAS (Computer Algebra System), dedykowanym raczej naukom ścisłym. Ma szerokie zastosowanie w wielu
działach matematyki. Dużym walorem programu jest jego intuicyjność
i prostota w obsłudze. Dzięki tym cechom program GeoGebra zyskał
bardzo dużą popularność w szerokim gronie naukowców i nauczycieli.
Przygotowane w GeoGebrze materiały nie wymagają od odbiorców
umiejętności programowania ani posiadania zainstalowanego programu.
Wystarczy bowiem wcześniej wykonane arkusze wyeksportować do tak
zwanej dynamicznej karty pracy. Wówczas program sam utworzy potrzebne pliki, które umieszczamy na serwerze lub nośniku CD. Aby z nich korzystać wystarczy przeglądarka internetowa z obsługą Java Script. W takiej
właśnie formie udostępnione zostały przygotowane materiały dydaktyczne opisane w niniejszym opracowaniu.
Arkusze opracowane zostały w dwóch wariantach: symulacyjnym
i ewaluacyjnym. W obu można wyróżnić pięć wspólnych, zasadniczych
obszarów (porównaj z rysunkiem 2).
Rys. 3. Opis obszarów arkusza dydaktycznego.
62
Przykład wykorzystania nowoczesnych technologii…
Obszar 1 to przycisk generujący nowy przykład. Po jego naciśnięciu
arkusz przelicza się prezentując nowe dane. Obszar 2 to sekcja gdzie prezentowana jest treść problemu – przypadku medycznego. Podane są tu
wszystkie dane dotyczące pacjenta i zalecenia lekarza. Obszar 3 to sekcja odpowiedzialna za ustawienia pompy infuzyjnej. Przyciski pozwalają
zmieniać wartość przepływu. Wszystkie wartości arkusza (tj. nastaw przepływu, jak i objętość płynu w strzykawce) nanoszone są automatycznie
i prezentowane w tej części ekranu w formie graficznej symulując wygląd
pompy. Obszary 4 i 5 to sekcje odpowiedzialne za ustawienia ilości dobranych ampułek leku (obszar 4) i ilości płynu infuzyjnego (obszar 5) użytego
do sporządzenia roztworu. Dzięki powyższym elementom, daje możliwość kalkulacji różnych przypadków oraz przeanalizowania odmiennych
sytuacji, proporcji leków i nastawy pompy.
Rys. 4. Wygląd arkusza symulacyjnego.
Dodatkowo arkusz w wersji symulacyjnej (rys. 4) ma możliwość podpowiedzi prawidłowych ustawień po wprowadzeniu danych wejściowych.
Daje to możliwość spokojnego zapoznania się z kilkoma rozwiązaniami
tego samego przypadku, co w konsekwencji pomaga w zdobyciu tak potrzebnego doświadczenia. Metoda ta w praktyce umożliwia prześledzenie
dowolnych realnych przypadków i porównanie wyników różnych nastawień pompy i stężeń leku.
63
Tadeusz Ratusiński, Dorota Szczeblowska
Rys. 5. Wygląd arkusza ewaluacyjnego.
Arkusz ewaluacyjny (rys. 5) daje możliwość sprawdzenia nabytej wiedzy i umiejętności. Arkusz generuje przykład – przypadek medyczny – do
którego należy dobrać optymalne parametry podawania leku. Odpowiedź
studenta podlega natychmiastowej weryfikacji. Po wykonaniu nastawów
można nacisnąć przycisk “Sprawdź” i arkusz oceni poprawność wykonania
zadania. W przypadku, gdy zaproponowana odpowiedź różni się od teoretycznej o mniej niż 1% arkusz sugeruje idealne rozwiązanie problemu. Jeżeli
błąd jest mniejszy niż 3% odpowiedź oceniona jest jako bardzo dobra, gdy
odchylenie nie przekracza 5% odpowiedź uznana jest za dobrą. W przypadku, gdy błąd jest większy niż 5% arkusz sugeruje błędne wykonanie zadania.
Rys. 6. Bardziej optymalne ustawienie pompy dla danych z omawianego na początku
artykułu przykładu.
64
Przykład wykorzystania nowoczesnych technologii…
Wracając do wcześniej omawianego przykładu i możliwości wykorzystania tego narzędzia dydaktycznego do symulacji przypadku medycznego, już
niewielka zmiana parametrów roztworu i nastawów pompy może spowodować, iż dobrana konfiguracja okaże się bardziej optymalna (rys. 6).
W nowym przypadku godzinna dawka leku wynosi 10 869,57 μg (co
jest bliższe zalecanemu 10 800 μg). Dzięki temu student może swobodnie modyfikować wszystkie parametry symulacji bez zwiększania kosztów
leczenia i co ważniejsze bez ryzyka narażania życia i zdrowia pacjentów,
co ma niebagatelne znaczenie dla szeroko rozumianej kultury bezpieczeństwa. Arkusz symulacyjny daje możliwość dokonania analizy tej samej
sytuacji w kilku wariantach, a nabyte doświadczenia w rozwiązywaniu
sytuacji hipotetycznych przekładają się na skuteczne działania podczas leczenia czy wręcz ratowania życia pacjenta.
W efekcie optymalizacja ustawień wlewów przekłada się na:
• skuteczniejszą i szybszą poprawę stanu zdrowia pacjenta i niejednokrotnie ratuje mu życie;
• pozwala zmniejszyć stres personelu zaangażowanego w ratowanie
zdrowia i życia, a tym samym zmniejsza niebezpieczeństwo popełniania błędów;
• zmniejsza koszty materialne związane z podejmowaniem czynności ratujących życie.
Opracowane arkusze udostępnione zostały grupie studentów studiów
pielęgniarskich i młodym adeptkom i adeptom zawodu.
Udzielone uwagi i komentarze uznajemy za bardzo cenne z racji tego,
iż doświadczone pielęgniarki weryfikując tego typu pomoc porównują je
z własnym doświadczeniem i wątpliwościami.
Poniżej przytoczone zostały przykładowe wypowiedzi:
Dopiero możliwość takiej „zabawy” z tym programem uświadomiła mi, że
jeden przypadek można rozwiązać na kilka sposobów. Czasem istnieje rozwiązanie lepsze niż proponowane za pierwszym razem. Fajnie, że można
spróbować jeszcze raz i to nie niszcząc leków.
Zawsze miałam z tym przeliczaniem problem, nie byłam dobra z matematyki
w szkole, ale gdy mogę poćwiczyć to okazuje się, że nie jest to takie trudne.
Zdrowie i życie jednostek to filary bezpieczeństwa społeczeństw. Odpowiednie przygotowanie zawodowe kadry medycznej to inwestycja w nasze bezpieczeństwo. Dostępność nowoczesnych technologii nauczania
65
Tadeusz Ratusiński, Dorota Szczeblowska
pozwala w lepszy i szybszy sposób przygotować kadrę do wykonywania
ciężkiej i odpowiedzialnej pracy. Redukuje także stres towarzyszący ich
pracy, a to z kolei zwiększa ich wydajność. Tak więc wdrożenie nowoczesnych technologii wydaje się w dzisiejszych czasach być koniecznością.
Zapoznanie personelu medycznego z nowoczesnymi technologiami wymaga z kolei odpowiedniego przygotowania kadry nauczycielskiej. Musi
ona poradzić sobie z oswojeniem medyków w stosowaniu podstawowych
reguł matematycznych, a także nauczyć stosowania nowych technologii
w codziennej pracy.
Bibliografia
1. Buchfelder M., Buchfelder A., Podręcznik pierwszej pomocy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
2. Mikulska I., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2015.
3. Piwowarski J., Fenomen bezpieczeństwa. Pomiędzy zagrożeniem a kulturą
bezpieczeństwa, Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego „Apeiron” w Krakowie, Kraków 2014.
4. Piwowarski J., Kultura bezpieczeństwa i jej trzy wymiary, „Kultura Bezpieczeństwa. Nauka-praktyka-refleksje”, Kraków 2012.
5. Podlewski J.K., Chwalibogowska-Podlewska A., Leki Współczesnej Terapii, Medical Tribune Polska Sp. z o.o., Warszawa 2010.
6. Szczeblowska D., Grys I., Zdrowy tryb życia jako element kultury bezpieczeństwa, [w:] „Kultura bezpieczeństwa. Nauka-Praktyka-Refleksje”.
Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego „Apeiron”
w Krakowie, Kraków 2014.
7. Zahradniczek K., Pielęgniarstwo, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
dr Tadeusz Ratusiński – adiunkt Katedry Dydaktyki i Podstaw Matematyki IM Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, dydaktyk matematyki,
specjalista w zakresie zastosowania nowoczesnych technologii w procesie
nauczania i uczenia się.
dr n. med. Dorota Szczeblowska – starszy asystent Kliniki Chorób
Wewnętrznych 5 Wojskowego Szpitala Klinicznego w Krakowie, starszy
wykładowca Państwowej Podhalańskiej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu, specjalista chorób wewnętrznych i endokrynologii, lekarz medycyny lotniczej.
66