Stanowisko KZBS w sprawie wsppracy z MRiRW

ROLA BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH
W ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH
Eugeniusz Laszkiewicz
Prezes Zarządu
Krajowego Związku Banków Spółdzielczych
Materiał przygotowany na konferencję pt. „Reforma WPR oraz rola sektora banków spółdzielczych
w przemianach zachodzących na polskiej wsi” – 8 kwietnia 2008r. w Warszawie
1. Stan wsi i rolnictwa po akcesji i udział sektora BS w jego utrzymaniu
Polska jest członkiem UE już prawie 4 lata. W tym okresie uruchomiono w naszym kraju programy
operacyjne UE, których zadaniem było częściowe refinansowanie inwestycji ze środków wspólnotowych.
Wymagało to podjęcia ze strony Rządu RP rozlicznych działań, mających na celu przystosowanie polskiego
rolnictwa do sprostania wymaganiom stawianym przez UE.
Konieczna była, m.in. modyfikacja zasad przyznawania pomocy publicznej dla rolników, reorganizacja
interwencjonizmu państwowego w sektorze rolnym oraz nowelizacja ustawy o funkcjonowaniu banków
spółdzielczych. Dzięki tym staraniom możliwy był znaczący wzrost eksportu polskiej żywności, jak również
widoczny rozwój cywilizacyjny obszarów wiejskich. Istotny udział w tym procesie miały banki spółdzielcze,
które odpowiadając na potrzeby swoich członków - klientów, włożyły dużo wysiłku we wdrożenie nowych
rozwiązań organizacyjnych i operacyjnych umożliwiających korzystanie ze środków UE. Dzięki temu, ponad
80% rachunków bankowych do obsługi tych dopłat zostało założonych właśnie w tych bankach.
Do końca 2006 roku Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dokonała należnych płatności na
rzecz beneficjentów Programu SAPARD. Łącznie z Rocznych Umów Finansowych 2000-2003 (RUF 20002003), odsetek i środków Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006 wypłacono beneficjentom
prawie 1,068 mld € (około 4,512 mld złotych), co stanowi prawie 113% środków pierwotnej alokacji
przeznaczonych na Program SAPARD z RUF 2000-2003. Dofinansowanie sektora rolno-spożywczego
realizowano także w ramach SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój
obszarów wiejskich na lata 2004-2006”. Nie sprawdziły się obawy, że Polska nie wykorzysta przyznanych
środków.
W odniesieniu do zakończonego w sierpniu 2004 roku programu przedakcesyjnego SAPARD należy
podkreślić pełne wykorzystanie jego środków finansowych, a banki spółdzielcze mogą z dumą podkreślić, że
znacząca liczba ich klientów znalazła się w gronie beneficjentów tego programu.
Mając na uwadze zwiększenie dostępności swoich usług dla klientów, banki przeprowadziły daleko
idące zmiany, które dotyczyły:
(1) modernizacji infrastruktury operacyjnej,
(2) skorygowania zasad obsługi rozliczeniowej,
(3) zwiększenia zakresu oferty handlowej,
(4) uruchomienia „Punktów Doradztwa Unijnego” (PDU) w swoich placówkach bankowych.
2
W okresie 2004-2006, banki spółdzielcze stworzyły w swoich placówkach 1683 Punkty Doradztwa
Unijnego na terenie całej Polski, głównie na obszarach wiejskich.
7
Punkty Doradztwa Unijnego rozpoczęły aktywną działalność od 2004 roku. W pierwszym okresie polegała
ona na wsparciu rolników podczas wypełniania wniosków o wpis do ewidencji producentów i dopłaty
bezpośrednie. Sukces tej akcji był wynikiem wspólnych działań podjętych przez banki i Agencję
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). W 2003 roku na podstawie porozumienia podpisanego z
ARiMR i bankami zrzeszającymi odbył się cykl szkoleń pracowników banków spółdzielczych w zakresie
wypełniania wniosków o dopłaty wraz z pracownikami ODR-ów i ARiMR. Tak przygotowani przekazywali
swoją wiedzę w tym zakresie rolnikom (łącznie kilka tysięcy spotkań) oraz pomagali wypełniać im wnioski w
Punktach Doradztwa Unijnego.
Przeszkolonych zostało blisko 7000 osób, pracowników PDU oraz komórek kredytowych. Ich kompetencje
są nieustannie poszerzane i uaktualniane poprzez dalsze szkolenia, jak również specjalne „numerowane”
komunikaty, które banki zrzeszające przesyłają do banków spółdzielczych i swoich jednostek. We wszystkich
bankach zrzeszających powstały wyspecjalizowane komórki zajmujące się funduszami pomocowymi dla
potrzeb wszystkich zrzeszonych banków, które są kanałem komunikacji pomiędzy bankami spółdzielczymi a
instytucjami odpowiedzialnymi za absorpcję środków unijnych.
Usługi doradcze świadczone przez banki z pewnością spowodują wzrost absorpcji środków unijnych.
Wszelkie badania dowodzą, iż rolnicy i mieszkańcy wsi należą do najsłabiej poinformowanych grup
społeczeństwa i każdy dodatkowy punkt informacyjny na terenach wiejskich jest wysoce pożądany. Biorąc
3
pod uwagę rozległą sieć placówek banków spółdzielczych (ponad 3800 punktów), profesjonalizm instytucji
bankowych i kompleksowość oferowanych usług, beneficjenci będą fachowo poinformowani. Efektem tych
działań będzie wzrost jakości składanych dokumentacji.
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii zmienił się sposób interwencji na rynkach rolnych. Agencja Rynku
Rolnego realizuje obecnie zadania WPR, zgodnie z zasadami unijnymi. W 2004 roku, po raz pierwszy, ARR
nie prowadziła interwencji rynkowej podczas żniw. Polska stając się członkiem Unii została m.in. objęta
wspólną taryfą celną, co oznacza nieskrępowany obrót towarami w ramach UE. Widocznym efektem tych
zmian był ok. 40% wzrost eksportu towarów rolno-spożywczych do Unii w pierwszych latach po akcesji.
Kontynuowanie tego pozytywnego trendu jest możliwe poprzez działania MRiRW oraz partnerów
wskazanych w „Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013”, służące poprawie warunków i
jakości życia na wsi. Z tej perspektywy, banki spółdzielcze pozytywnie przyjęły uchwalenie we wrześniu 2000
roku ustawy o grupach producentów rolnych oraz nowe podejście do Programu LEADER w ramach nowego
budżetu UE na lata 2007-2013. Wsparciem merytorycznym i finansowym w ramach tego Programu mają być
objęte Lokalne Grupy Działania (LGD). Z tej perspektywy, należy podkreślić aktywną współpracę banków
spółdzielczych ze wspomnianymi podmiotami.
Prognozując dalszy rozwój sektora rolnego, należy zwrócić uwagę na duży potencjał i możliwości
konkurowania polskiego rolnictwa na jednolitym rynku unijnym. Dlatego też, celowe jest zwiększanie
konkurencyjności rolnictwa, poprzez poprawę efektywności i dochodowości gospodarstw rolnych, podjęcie
dalszych działań wspierających koncentrację podaży, zwiększanie zaangażowania rolników w budowie
rynków hurtowych oraz współdziałanie dla rozwoju instytucji ważnych z punktu widzenia aktywności
gospodarczej rolników. W tym przypadku dotyczy to banków spółdzielczych, jako lokalnych instytucji
finansowych.
2. Propozycje uwzględniające zadania zreformowanego Programu wspólnej Polityki
Rolnej przez sektor banków spółdzielczych
Procedura wdrażania środków unijnych powinna być przejrzysta dla wszystkich zaangażowanych
podmiotów, w szczególności beneficjentów oraz zapewnić celowość i poprawność wydatkowania środków.
Bankowcy oceniają, iż system ubiegłego okresu 2004-2006 był przeregulowany, w wielu fragmentach
oderwany od rzeczywistości gospodarczo-finansowej kraju, w tym potrzeb i możliwości beneficjentów, trudny
do monitorowania i kontroli w wyniku braku wydolnych narzędzi informatycznych.
Głębsze zaangażowanie banków w tworzenie procedur wdrażania środków unijnych, wykorzystanie
sprawdzonych w bankach rozwiązań niewątpliwie przyczyni się do poprawienia tej sytuacji w nowym okresie
2007-2013.
4
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW) realizuje cele, priorytety oraz zasady,
na podstawie których będą wspierane prace na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich w latach
2007 - 2013. Zasady wsparcia rozwoju obszarów wiejskich określono w Rozporządzeniu Rady (WE)
1698/2005 „w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich” (EFRROW). Krajowy Plan Strategiczny przedstawia priorytety i kierunki
rozwoju obszarów wiejskich w Polsce w odniesieniu do priorytetów wspólnotowych, które były materiałem
wyjściowym do przygotowania PROW. Łączna kwota środków na PROW 2007-2013 to ok. 17,2 mld €, z
czego ponad 13,2 mld € będzie pochodzić z budżetu UE (EFRROW), a ok. 4 mld € to krajowe środki
publiczne. W ramach priorytetowych kierunków wsparcia obszarów wiejskich UE, zdefiniowano cztery osie:
1. Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego;
2. Poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich;
3. Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej;
4. LEADER.
Działania Osi 1:
1. Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie;
2. Ułatwianie startu młodym rolnikom;
3. Renty strukturalne;
4. Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów;
5. Modernizacja gospodarstw rolnych;
6. Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej;
7. Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa;
8. Uczestnictwo rolników w systemie jakości żywności;
9. Działania informacyjne i promocyjne;
10. Grupy producentów rolnych.
Działania Osi 2:
1. Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania (ONW);
2. Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe);
3. Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne;
4. Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie
instrumentów zapobiegawczych.
5
Działania Osi 3:
1. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej;
2. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw;
3. Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej;
4. Odnowa i rozwój wsi.
Działania Osi 4:
1. Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju;
2. Wdrażanie projektów współpracy;
3. Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja.
Przygotowanie mechanizmów WPR i następujących po nich działań jest realizowane zgodnie z przyjętym
przez MRiRW harmonogramem. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich i dopłaty bezpośrednie mogą
spełniać swoje zadanie tylko wtedy, gdy będą realizowane jednocześnie i pozostaną względem siebie
komplementarne, aby zapewnić harmonijny rozwój rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego oraz
infrastruktury obszarów wiejskich. Krytycznym aspektem dla pozytywnego rozwoju takiego scenariusza jest
budowa kanałów informacyjnych administracji państwowej z końcowymi odbiorcami pomocy UE. Uważamy
za jedno z kluczowych rozwiązań dla optymalizacji tego systemu, włączenie sektora BS do systemu rolniczej
informacji obejmujące m.in. Krajową Sieć Obszarów Wiejskich.
Banki spółdzielcze, na podstawie wewnętrznej kontroli, wysoko oceniają przygotowanie logistyczne
posiadanych sieci oddziałów bankowych oraz potrzeby swoich klientów. Dlatego też Krajowy Związek
Banków Spółdzielczych apeluje o stworzenie grupy roboczej z udziałem przedstawicieli instytucji
zarządzających i wdrażających oraz banków zrzeszających do bieżącej współpracy w zakresie procedur
wdrażania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
Rola i funkcja ARR, jako instytucji wypełniającej częściowo funkcję agencji płatniczej i prowadzącej działania
z zakresu interwencjonizmu rynkowego w sektorze rolnym, jest znacząca dla klientów BS. Dlatego też banki
spółdzielcze pragną kontynuować współpracę związaną z udostępnianiem przez Agencję Rynku Rolnego
informacji dotyczących jej działalności. Bezpośrednimi beneficjentami ARR (jako agencji płatniczej) są
przede wszystkim przedsiębiorcy, rzadziej rolnicy. Oznacza to także, że zakres, skala oraz formy
oddziaływania ARR na rynek rolny uległy znacznemu rozszerzeniu po 2004 roku. Jej działania interwencyjne
docelowo obejmują ponad 20 grup towarowych regulowanych około 50 mechanizmami Wspólnej Polityki
Rolnej. ARR odpowiedzialna jest za: interwencyjny zakup i sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów,
stosowanie systemu dopłat do prywatnego przechowywania produktów, wdrażanie regulacji handlowych, w
tym systemu licencji importowych i eksportowych oraz refundacji i opłat eksportowych, administrowanie
systemami kwotowania produkcji wybranych produktów, takich jak, mleko, cukier, skrobia ziemniaczana,
6
tytoń, stosowanie subwencji wspierających popyt wewnętrzny, w tym subwencji do przetwórstwa oraz
sprzedaży po obniżonych cenach produktów organizacjom non-profit, wprowadzanie wymaganego systemu
kontroli jakości produktów objętych działaniami interwencyjnymi.
Bankowość Spółdzielcza pragnie przede wszystkim wesprzeć działalność aktywizującą grupy producenckie,
federacje handlowe, krajowe organizacje branżowe i zawodowe do korzystania w pełni z programu
interwencyjnego zakupu i sprzedaży zbóż przez ARR, które skierowano na rynek wewnętrzny Unii
Europejskiej w ramach mechanizmu Wspólnej Polityki Rolnej.
Sektor Banków Spółdzielczych aktywnie uczestniczy w przemianach dokonujących się na polskiej wsi.
Szczególnie widoczne jest to w ramach procesu finansowania rolnictwa i przetwórstwa rolnego. Banki
Spółdzielcze są dominującą grupą podmiotów obsługujących kredyty preferencyjne dla rolnictwa. Wspierały
też producentów żywności i rolników w pozyskiwaniu środków przedakcesyjnych w ramach programu
SAPARD, a następnie SPO Rolnego oraz PROW 2004-2006.
Wdrażanie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) w okresie 2007-2013 stanowi podstawę
planowania poszczególnych dziedzin interwencji, jak również wieloletnich programów operacyjnych o
charakterze horyzontalnym i regionalnym, wyznacza także kierunki rozwoju obszarów wiejskich. Dla sektora
BS jest to szczególny dokument, określający możliwe scenariusze przyszłości zarówno dla samych banków
spółdzielczych, jak i obsługiwanych klientów.
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych postuluje o stworzenie priorytetów dla instytucji finansowych
obsługujących środowiska lokalne, co skutkować winno większym niż dotychczas zaangażowaniem w rozwój
tych społeczności. Zdaniem KZBS konieczne jest wprowadzenie w regulacjach prawnych dotyczących
działań inwestycyjnych PROW na lata 2007-2013 (przynajmniej tych skierowanych do rolników) możliwości
przenoszenia własności (przewłaszczenia) środków trwałych nabytych z udziałem dotacji na zabezpieczenie
kredytów bankowych (współ)finansujących zakup. W poprzednim okresie programowania nie było takiej
możliwości i zarówno banki, jak i klienci, mieli problem z zabezpieczaniem kredytów np. na zakup maszyn
rolniczych. Przewłaszczenie jest najprostszą, najszybszą i najtańszą dla klienta formą zabezpieczenia w
takich wypadkach, można je zastąpić jedynie zastawem rejestrowym, który jest bardziej skomplikowany,
wymaga czasu i jest odpłatny. W ocenie sektora banków spółdzielczych konieczne są zmiany legislacyjne,
które pozwolą bankom na przyjmowanie jako zabezpieczenia kredytu cesję z dopłat bezpośrednich. Tym
samym umożliwi to bankom oferowanie swoim klientom – rolnikom korzystnych kredytów krótkoterminowych
na zakup środków do produkcji rolnej (takie rozwiązanie stosowane jest np. na Węgrzech).
Przedkładamy pod rozwagę MRiRW podjęcie inicjatywy związanej z systemowym rozwiązaniem jednolitej
praktyki w zakresie dopuszczalnych przez instytucje publiczne zabezpieczeń stosowanych w ramach
finansowania zewnętrznych projektów beneficjentów. Instytucje publiczne nie powinny blokować możliwości
stosowania przez banki wszystkich dopuszczalnych prawnie form zabezpieczeń kredytu, zwłaszcza tych,
7
które ułatwiają bankom bez ryzyka dla środków publicznych, sięganie do środków zewnętrznych (np. cesji
wierzytelności, przewłaszczenia na zabezpieczenie).
Jak nadmienialiśmy wcześniej, istotnym elementem procedur wdrażania środków unijnych jest przejrzystość.
Dla realizacji tej zasady chcielibyśmy zaproponować:
wprowadzenie obowiązku posiadania wyodrębnionego rachunku bankowego dla wszystkich
beneficjentów środków unijnych (rozwiązanie, które z powodzeniem funkcjonowało w Programie
SAPARD). Koszty otwarcia i prowadzenia takiego rachunku (-ów) oraz opłaty pobierane w związku z
przeprowadzaniem operacji na tym rachunku (-ów), których dokonanie jest związane z realizacją
projektu powinny być kosztami kwalifikowanymi;
Dla właściwej efektywności systemu wdrażania, banki powinny mieć dostęp do wykazu dłużników beneficjentów oraz bieżącego monitoringu przebiegu realizacji projektu finansowanego z funduszy
unijnych;
Wskazanym byłoby również umożliwienie bankom sprawdzania w bazach ARiMR, jakie formy pomocy
publicznej unijnej i krajowej związane są z daną nieruchomością (działką rolną). Służyłoby to badaniu
wiarygodności klienta i projektu i ułatwiło wykrywanie, czy też zapobieganie, nadużyciom (podwójnego
finansowania ze środków publicznych).
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów
wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) w art. 68
przewiduje, iż „Każde Państwo Członkowskie tworzy sieć obszarów wiejskich, która skupia wszystkie
organizacje i struktury administracyjne zaangażowane w rozwój obszarów wiejskich”. Na utworzenie i
funkcjonowanie sieci rezerwowana jest część środków pomocy technicznej.
Sieć tworzona jest w celu przenoszenia dobrych praktyk oraz przekazywania informacji na ich temat,
organizacji wymiany doświadczeń i „know-how”, przygotowania programów szkoleniowych dla lokalnych
grup działania w procesie tworzenia i pomocy technicznej dla współpracy międzyterytorialnej i
transnarodowej.
Banki spółdzielcze ze swoimi dotychczasowymi doświadczeniami w zakresie działań na rzecz rozwoju
obszarów wiejskich oraz podejmowanymi inicjatywami (np. w zakresie programu LEADER czy doradztwa)
doskonale wpisują się w te zamierzenia.
Kontakty Krajowego Związku Banków Spółdzielczych, jako reprezentanta sektora BS oraz Banków
Zrzeszających z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Agencją Rynku Rolnego były z powyższych powodów bardzo
aktywne. Dzięki wspólnym zabiegom, banki spółdzielcze uzyskały m.in. status Partnera Ośrodków
Doradztwa Rolniczego w znowelizowanej ustawie o działalności ODR.
8
Współpraca sektora bankowości spółdzielczej z ARiMR rozwija się pomyślnie, co jest konsekwencją
doświadczenia lat ubiegłych. Środowisko nasze bierze czynny udział w pracach powołanego przez Agencję
Zespołu do spraw dostosowania zasad udzielania kredytów inwestycyjnych i klęskowych oraz poręczeń
kredytów do przepisów unijnych. W znowelizowanym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 kwietnia
2007 roku w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
oraz sposobów ich realizacji uwzględniono wiele rozwiązań prawnych zgłoszonych z inicjatywy KZBS.
Tym niemniej uznajemy za celowe podejmowanie dalszych prac i rozwiązań.
A. Obsługa płatności
Dokończenie budowy zaplecza logistycznego w bankach spółdzielczych dla obsługi rent
strukturalnych UE (podpisanie umów na ich obsługę);
Pogłębienie współpracy z KRUS zwiększające jakość obsługi emerytów i rencistów;
Podjęcie współpracy z ARR pełniącej funkcję agencji płatniczej w obszarze administrowania
mechanizmami WPR w zakresie interwencji na rynkach rolnych, realizowania płatności dla
uczestników rynku rolnego, prowadzenia rachunków bankowych oraz nadzoru i kontroli
wydatkowanych środków finansowych zgodnie z wymogami Europejskiego Funduszu Gwarancji
Rolnej;
Współpraca z ARiMR, jako Agencją Płatniczą odpowiedzialną za dystrybucję funduszy z tytułu
różnych płatności Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), w tym związanych z dopłatami do powierzchni
obsianych roślinami energetycznymi, produktów uznawanych za paliwa biologiczne, energii
elektrycznej i termalnej produkowanej z biomasy itp.
B. Wszelkie beneficja
1. Znowelizowania wymaga Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007r. w sprawie
szczegółowego zakresu i kierunków działań ARiMR oraz sposobów ich realizacji, m.in. w
zakresie:
a. zmiany zapisu określającego wysokość maksymalnej stawki prowizji pobieranej przez bank przy
udzielaniu kredytów preferencyjnych, przekładająca się dalej na umowy współpracy z bankami,
b. wprowadzenia procedur dopuszczających możliwość przekwalifikowania w 2008r. kredytów
udzielanych w IV kwartale 2007r. z uwagi na brak bieżącego limitu akcji kredytowej na
warunkach komercyjnych na kredyty preferencyjne,
Z uwagi na brak limitów akcji kredytowej Banki nie mogą udzielać kredytów z dopłatą Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do oprocentowania na realizację inwestycji w gospodarstwach
rolnych, działach specjalnych produkcji rolnej oraz przetwórstwie produktów rolnych, w szczególności na
9
zakup ziemi i zakup stada podstawowego (na zakup, którego kredyty mogą być udzielane do końca
2007r.) W związku z powyższym oraz ze względu na terminy płatności związane z realizacją
przedmiotowych inwestycji Banki udzielają kredytów komercyjnych, niemniej proponujemy rozważenie
możliwości przekwalifikowania w 2008r. tych kredytów na kredyty preferencyjne, przy założeniu, że na
moment udzielania kredytu były spełnione wszystkie wymogi określone w „Warunkach i zasadach
udzielania kredytów z dopłatą ARiMR do oprocentowania.”
c. ujednolicenia zasad udzielania kredytów inwestycyjnych z dopłatą ARiMR do oprocentowania
według starej formy pomocy tj. udzielanych do 30 kwietnia 2007r. do „Warunków i zasad
udzielania kredytów z dopłatą ARiMR do oprocentowania” według nowej formy pomocy tj.
udzielanych od 1 maja 2007r., w szczególności w zakresie korzystnych rozwiązań dla
kredytobiorcy.
2. Znowelizowania ustawy z dnia 29.12.1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa w zakresie:
a) zdefiniowania pojęcia „rolnik i gospodarstwo rolne”, jako, że w żadnych przepisach nie ma określenia
jak należy traktować osobę prowadzącą działalność rolniczą, czy precyzyjnej definicji gospodarstwa
rolnego. Jest to ważne zwłaszcza dla banków udzielających kredytów inwestycyjnych i klęskowych z
dopłatami ARiMR do oprocentowania;
b) umożliwienia dokonywania umorzeń środków publicznych (dopłat do oprocentowania kredytów
inwestycyjnych i klęskowych) w sytuacji, gdy bank nie może ich odzyskać od kredytobiorcy. Obecnie
nie ma podstawy prawnej do dokonania takiej czynności.
3.
Włączenia banków spółdzielczych w Krajową Sieć Obszarów Wiejskich wraz z prawem
korzystania z przywilejów tego statusu (np. szkoleń finansowanych z pomocy technicznej).
4.
Uproszczenie systemu absorpcji środków UE w ramach PROW 2007-2013 poprzez włączenie
banków do systemu oceny formalnej, finansowej i ekonomicznej wniosków o dofinansowanie
unijne.
5.
Włączenie w szerszym zakresie banków do procesu absorpcji środków UE poprzez:
a) wprowadzenie obowiązku posiadania wyodrębnionego rachunku bankowego dla wszystkich
beneficjentów środków unijnych,
b) wspólne propagowanie obrotu bezgotówkowego przy wykorzystaniu środków UE,
c) włączenie sieci bs-ów do dystrybucji materiałów informacyjnych dot. PROW.
8.
Realizacja cyklicznych spotkań roboczych z przedstawicielami Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju
Wsi, Agencji Rynku Rolnego, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, KRUS.
9.
Pogłębianie współpracy z ARiMR w obszarze szkoleń i obsługi dofinansowania ze środków UE
dla beneficjentów końcowych.
10
10. Udział przedstawiciela KZBS w pracach Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007-2013.
11. Określenie zakresu współpracy z Agencją Nieruchomości Rolnych.
12. Udział przedstawicieli sektora BS w pracy Grupy Roboczej monitorującej prace Krajowej Sieci
Obszarów Wiejskich (KSOW).
C. Grupy Producenckie i Lokalne Grupy Działania
Grupy producenckie 1
Ten obszar wspólnego zainteresowania wymaga:
1.
Wprowadzenia koniecznych zmian w funkcjonowaniu Funduszu Poręczeń Unijnych;
2.
Wsparcia merytorycznego i operacyjnego dla grup producentów rolnych (objętych pomocą w
ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich) przez PDU działające w oddziałach banków
spółdzielczych;
3.
Współuczestnictwa bankowości spółdzielczej w targach rolno-spożywczych – regionalnych,
krajowych i międzynarodowych (UE).
Lokalne Grupy Działania 2
Program LEADER reprezentuje nowatorskie podejście do rozwoju obszarów wiejskich, oparte na
oddolnym sposobie działania w środowisku wiejskim. W ramach programu tworzy się Lokalna Grupa
Działania, w skład której wchodzą przedstawiciele trzech środowisk: samorządowego, prywatnego i
organizacji pozarządowych. W okresie 2007-2013 Komisja Europejska uznała, iż podejście to jest tak
efektywne dla rozwoju obszarów wiejskich, iż zobowiązała kraje członkowskie do wdrożenia go w swoich
programach rozwoju obszarów wiejskich w formie osi priorytetowej. Jest to kolejne wyzwanie dla naszego
kraju, w którym LEADER jest podwójnie nowatorski, wyzwanie, które będzie wymagało wsparcia również
przez podmioty z sektora finansów.
Program LEADER skierowany jest na rozwój obszarów wiejskich, czyli teren działalności banków
spółdzielczych. Bank o miejscowych korzeniach i tradycji oraz bogatym doświadczeniu w kontaktach z
mieszkańcami terenów wiejskich w naturalny sposób pretenduje do roli członka wspierającego partnerstwa
lokalne zarówno finansowo, jak i merytorycznie. Tak też odebrała program liczna grupa banków
spółdzielczych angażując się bezpośrednio w powstanie Lokalnych Grup Działania na swoim terenie, będąc
nawet inicjatorami ich powstania.
Podstawowe obszary współpracy banków spółdzielczych z LGD to:
1
2
grupy producentów rolnych, które powstały po 1 maja 2004 r. i spełniają postanowienia ustawy z 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach
patrz, http://www.minrol.gov.pl/DesktopDefault.aspx?TabOrgId=1578&LangId=0
11
•
obsługa finansowa Lokalnej Grupy Działania i realizowanych przez nią projektów;
•
obsługa finansowa innych podmiotów związanych z LGD i jej działalnością (np. członkowie
partnerstwa, beneficjenci programu i inni);
•
świadczenie usług o charakterze konsultacyjno-doradczym dla Lokalnej Grupy Działania i
związanych z nią podmiotów (doradztwo przy opracowaniu projektów, ocena projektów,
pomoc w zarządzaniu posiadanymi środkami finansowymi itp.).
Banki spółdzielcze pragną sprostać oczekiwaniom LGD w zakresie finansowania, zmuszone są jednakże
przestrzegać wymogów prawa bankowego. Lokalne Grupy Działania są młodymi podmiotami, bez historii,
większego kapitału i majątku, którym mogłyby zabezpieczyć kredyt. Łącznie uniemożliwia to bankowi
udzielenie kredytu, a biorąc pod uwagę obowiązujące zasady refinansowania wydatków, bez kredytu Grupa
praktycznie nic nie zdziała.
Dlatego też już w grudniu 2005 r. apelowaliśmy do MRiRW
o utworzenie specjalnego funduszu
poręczeniowego dla Lokalnych Grup Działania, który będzie poręczał kredyty udzielane tym organizacjom
pozwalając bankom wywiązać się z zapisów Prawa Bankowego. Można też dostosować warunki Funduszu
Poręczeń Unijnych (lub inne regionalne fundusze poręczeniowe) pod warunkiem obniżenia dla LGD prowizji,
gdyż sygnały, jakie otrzymujemy z terenu wskazują, że produkt ten jest zbyt drogi dla nich.
W okresie programowania 2007-2013 najlepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie systemu
zaliczkowego wypłacania środków dla Lokalnych Grup Działania bez stosowania zabezpieczenia w formie
gwarancji bankowej. System ten funkcjonuje w większości krajów unijnych i bardzo dobrze się sprawdza.
Dzięki niemu LGD nie mają problemów z prefinansowaniem swoich działań i mogą realizować założone
cele 3 .
D. Współpraca z lokalnymi samorządami i udział w rozwoju MSP
Atutem sektora bankowości spółdzielczej jest obsługa budżetów znaczącej liczby samorządów lokalnych w
Polsce. Z tego też powodu uważamy, że dalsze zaangażowanie powinno się koncentrować m.in. na:
Obsłudze finansowej inwestycji samorządów lokalnych, w tym dotowanych ze środków UE;
Obsłudze refinansowania zakupu oleju napędowego używanego do produkcji rolnej;
Współpracy w zakresie edukacji ekonomicznej społeczności lokalnych.
W przypadku inwestycji realizowanych z kredytem bank czuwa nad:
prawidłowym, celowym wykorzystaniem środków;
12
terminową realizacją, zgodnie z harmonogramem;
odpowiednim udokumentowaniem wydatków;
kontroluje także kondycję finansową wnioskodawcy i zmiany w jego majątku. Jest to bez wątpienia wartość
dodana dla instytucji wdrażającej.
W związku z udostępnieniem Polsce środków unijnych, banki spółdzielcze zaoferowały swoim klientom
specjalne produkty kredytowe (kredyty pomostowe) oraz depozytowe, opracowane pod kątem wsparcia w
osiągnięciu celu horyzontalnego, jakim jest pozyskanie tych środków. Jednocześnie jednak napotykają na
utrudnienia związane z procedurami zewnętrznymi, które przekładają się dalej na ofertę dla klienta. Sektor
banków spółdzielczych deklaruje swoją aktywność w następujących obszarach:
Udostępniania produktów kredytowych w zakresie finansowania inwestycji i działalności bieżącej dla
klientów z sektora MSP;
Prowadzenia doradztwa ekonomicznego dotyczącego finansowania działalności gospodarczej;
Funkcjonowania Punktów Doradztwa UE w placówkach bankowych (także dla innych podmiotów,
rolnicy itp.);
Współpracy z Ośrodkami Doradztwa Rolniczego w zakresie przygotowania inwestycji dotowanych ze
środków UE.
3. Podsumowanie
Proponowane działania i formy współpracy z MRiRW oraz agendami rządowymi obsługującymi sektor rolno–
spożywczy stanowią wyraz pełnego zaangażowania dla rozwoju wszystkich regionów Polski, w których
funkcjonują banki spółdzielcze, a w szczególności obszarów wiejskich.
Historie rozwoju gospodarek poszczególnych krajów w ramach obserwowanego procesu „globalizacji”
dowodnie potwierdzają, że największe szanse na dynamiczny rozwój mają przede wszystkim te kraje, w
których administracja państwowa pozytywnie „wykorzystuje” inicjatywy społeczne wspierające takie
przemiany gospodarcze.
Dla osiągnięcia pełnej skali korzyści wynikającej z takiej współpracy, sektor banków spółdzielczych będzie
występował do swoich klientów o inicjowanie wspólnych projektów finansowanych w ramach środków UE
oferowanych dla partnerstwa prywatno–publicznego.
Banki Spółdzielcze na przestrzeni 150 lat swojej działalności potwierdziły status „lokalnych instytucji
finansowych” tworzących warunki umożliwiające wykorzystanie aktywności społeczności lokalnych.
3
patrz par.15 ust 1 Rozp. MRiRW w sprawie działania LGD
13
Wpływały one pozytywnie na procesy integracji, zwalczały mechanizmy wykluczenia społecznego i
zwiększały aktywizację społeczną i ekonomiczną osób czynnych zawodowo. Wprowadzana obecnie, w
ramach UE, korekta polityki gospodarczej, pozwoli na zmodyfikowanie zasad gospodarowania w krajach
członkowskich w kierunku „Ekonomii Społecznej”.
Pragniemy w tym względzie być jeszcze bardziej aktywnymi, zważywszy na dotychczas pełnioną misję w
środowisku.
14