Zalecane poprzez com

Folia Medica Lodziensia, 2014, 41/1:47-63
Ocena profilu lipidowego u pacjentów aglomeracji łódzkiej leczonych
statynami
Lipid profile evaluation in Lodz agglomeration patients treated with
statins
DOMINIKA POREMBIŃSKA1, MAREK PARADOWSKI1,
KAMILA OLSZOWIEC2, RAFAŁ NIKODEM WLAZEŁ2
1
Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej i Biochemii Klinicznej, Uniwersytecki
Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej - Centralny Szpital
Weteranów w Łodzi
2
Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej i Biochemii Klinicznej, Katedra
Diagnostyki Laboratoryjnej i Molekularnej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Streszczenie
Wstęp: U ponad połowy populacji europejskiej, w tym także polskiej, zaburzona
jest gospodarka lipidowa ustroju. Zaburzenia te występują pod postacią
podwyższonego stężenia cholesterolu całkowitego (TCh) we krwi (> 5 mmol/L
lub 190 mg/dL) z towarzyszącymi często zwiększonymi stężeniami cholesterolu
(Ch) w miażdżycorodnej frakcji LDL (LDL-Ch) oraz triglicerydów (TG). U części
osób występuje również obniżenie stężenia Ch w antymiażdżycorodnej frakcji
HDL (HDL-Ch, tzw. „dobry cholesterol”). Takie zaburzenia prowadzą do
wzmożonego rozwoju miażdżycy i w konsekwencji do wzrostu częstości
występowania chorób sercowo-naczyniowych (ChSN), które są główną
przyczyną zgonów na świecie. W celu utrzymywania należytego profilu
lipidowego krwi zaleca się, poza stosowaniem odpowiedniej diety i zwiększonej
aktywności fizycznej, leczenie hipolipemizujące z użyciem leków z grupy statyn.
Celem niniejszej pracy była ocena porównawcza profilu lipidowego (TCh,
LDL-Ch, HDL-Ch i TG) w dwóch grupach pacjentów populacji łódzkiej: w grupie
nieleczonych i w grupie przyjmujących statyny oraz ustalenie czy stosowanie
statyn wpływa na poprawę profilu lipidowego.
Materiał i metody: Badaniom poddano 91 pacjentów (57 kobiet i 34 mężczyzn
w wieku od 36 do 81 lat, średnia 62 lata) Podstawowej Opieki Zdrowotnej
Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Wojskowej Akademii Medycznej –
Centralnego Szpitala Weteranów w Łodzi. Utworzono 2 grupy: grupa badana A
(n=52, w tym 35 kobiet i 17 mężczyzn) osoby przyjmujące regularnie lek z grupy
statyn oraz grupa porównawcza K (n=39, w tym 22 kobiet i 17 mężczyzn)
obejmująca pacjentów nieleczonych statynami. U wszystkich badanych
Adres do korespondencji: Dominika Porembińska, ul. Hufcowa 22B/26, 94-107 Łódź,
tel. 601-501-343, e-mail: [email protected]
48
Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami
oznaczono podstawowe parametry profilu lipidowego: TCh, HDL-Ch, LDL-Ch
oraz TG.
Wyniki: Wykazano znamienne niższe wartości stężeń w całej grupie A
w porównaniu do całej grupy K dla TCh (4,70 vs 5,88 mmol/L przy stężeniu
zalecanym < 5,0 mmol/L) i dla LDL-Ch (2,97 vs 4,14 mmol/L przy stężeniu
zalecanym < 3,0 mmol/L). Stwierdzono, że u osób leczonych statynami (gr. A)
wartości zalecane dla wszystkich 4 parametrów profilu lipidowego występują
u 17 z 52 badanych (32,7%), zaś u ludzi niestosujących statyn tylko u 2 z 39
badanych (5,1%).
Wnioski: Profil lipidowy (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch i TG) u ludzi poddanych
leczeniu statynami jest bardziej zbliżony do wartości zalecanych niż u osób
nieleczonych. Dotyczy to szczególnie, w sposób znamienny statystycznie,
niższych stężeń TCh i LDL-Ch występujących u osób leczonych. Wyniki badań
potwierdzają wcześniejsze dane, że stosowanie terapii lekami hipolipemizującmi
istotnie zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych przez
utrzymanie prawidłowego profilu lipidowego.
Słowa kluczowe: profil lipidowy, statyny, cholesterol całkowity, LDL-Ch,
HDL-Ch, triglicerydy
Abstract
Introduction: In more than the half of the population in Europe, including
Poland, blood lipid profile is abnormal. These abnormalities are: high total
cholesterol (TCh) levels (> 5.0 mmol/L or 190 mg/dL), often accompanied by
the increased concentrations of cholesterol (Ch) in the atherogenic LDL
(LDL-Ch) and theelevated levels of triglycerides (TG). In some people we also
observe thedecrease in the concentration of Ch in antyatherogenic HDL
(HDL-Ch, so-called "good cholesterol"). Such abnormalities lead to the
progression of atherosclerosis and, consequently, to the increase in the
occurrence of cardiovascular diseases (CVD) which are the leading causes of
death worldwide. In maintaining proper blood lipid profile a lipid-lowering
therapy with the use of statins is recommended, in addition to maintaining
a proper diet and increased physical activity.
The aim of this study was to compare the lipid profile (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch
and TG) in two groups of patients of Lodz population: in a group of patients
receiving statins vs a group of patients without corresponding treatment.
This will also allow to evaluate the impact of statins on improving the lipid
profile in subjects.
Material and methods: The study involved 91 patients (57 women and 34 men,
at the age from 36 to 81 years, mean 62 years) of Primary Health Care of the
Military Teaching Hospital of Lodz - Central Veterans Hospital. We created
Dominika Porembińska i wsp.
49
2 groups: group A (n=52, 35 women and 17 men) taking regularly statins and
control group K (n=39, 22 women and 17 men). In all the patients the basic
parameters of the lipid profile were assessed: TCh, HDL-Ch, LDL-Ch and TG.
Results: There was a statistically relevant lower level of TCh in the whole group
A in comparison to group K (4.70 vs. 5.88 mmol/L with a recommended level of
< 5.0 mmol/L) and the LDL-Ch (2.97 vs 4.14 mmol/L with a recommended
level of < 3.0 mmol/L). We found that in group A the recommended values
for all 4 lipid profile parameters were present in 17 of 52 patients (32.7%), while
in group K only in 2 of 39 patients (5.1%).
Conclusion: Lipid profile (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch and TG) in patients
undergoing treatment with statins is significantly closer to the recommended
values comparing to untreated patients. This applies particularly to significantly
lower levels of TCh and LDL-Ch in patients that undergo treatment. The results
confirm the previous data that a proper lipid-lowering therapy significantly
effects in the reduction of the risk of cardiovascular disease by adequate
maintenance of lipid profile.
Key words: blood lipid profile, statins, total cholesterol, LDL-Ch, HDL-Ch,
triglycerides
Wstęp
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health
Organization -WHO) z 2008 r. u około 39% osób na całym świecie w wieku
25 lat i powyżej występuje podwyższone stężenie cholesterolu we krwi
(≥ 5,0 mmol/L). Problem ten dotyczy 37% mężczyzn i 40% kobiet. Najwyższy
odsetek osób z podwyższonym stężeniem cholesterolu całkowitego we krwi
(TCh) przypada na Europę i stanowi 54 % populacji, z czego dla Polski odsetek
ten jest nieco wyższy i wynosi 57,1% [1]. W XX wieku, po analizie wielu badań
epidemiologicznych i statystycznych, zaobserwowano wzrost zachorowalność
na choroby układu krążenia, jak również zwiększoną umieralność z powodu
choroby niedokrwiennej serca (ChNS) i udaru mózgu [2]. Wykazano, że
umieralność z powodu powikłań chorób sercowo-naczyniowych można
zredukować o 45-75% za pomocą działań polegających na modyfikacji lub
eliminacji czynników ryzyka. Czynniki te podzielono na dwie grupy: czynniki
modyfikowalne, czyli takie, których szkodliwe działanie można zminimalizować
50
Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami
poprzez bodziec zewnętrzny oraz czynniki niemodyfikowalne, których
niekorzystnego działania nie jesteśmy w stanie zmienić [3]. Do pierwszej grupy
zaliczamy: nadciśnienie tętnicze, niską aktywność fizyczną, palenie tytoniu, złe
nawyki żywieniowe, podwyższone stężenia: TCh, cholesterolu frakcji LDL
(LDL-Ch) oraz triglicerydów (TG), obniżone stężenie cholesterolu frakcji HDL
(HDL-Ch), otyłość lub nadwagę oraz cukrzycę i względnie nieprawidłową
tolerancję glukozy. Wśród czynników niemodyfikowalnych znajdują się m.in.
wiek (dla mężczyzn ≥ 45 lat, dla kobiet ≥ 55 lat), obecna lub rodzinnie
występująca ChNS czy choroba tętnic rozwijająca się w związku z akceleracją
procesów aterogenezy [4]. Do najczęściej występujących na świecie czynników
modyfikowalnych należą niekorzystne parametry profilu lipidowego. W badaniu
WOBASZ, które zostało przeprowadzone u mężczyzn i kobiet w przedziale
wiekowym 20 – 74 lat stwierdzono, że najczęstszym zaburzeniem profilu
lipidowego u Polaków jest hipercholesterolemia występująca u 67% mężczyzn
i 64% kobiet [5]. Ogółem, dyslipidemia została potwierdzona u 74% mężczyzn
i 69% kobiet biorących udział w powyższym badaniu. Ponadto wykazano, iż
duży odsetek społeczeństwa, bo aż 76% mężczyzn i 69% kobiet nie jest
świadomy nieprawidłowości, a aż 90% osób z hipercholesterolemią nie leczy się
z tego powodu. Tak złe statystyki są skutkiem, między innymi, zbyt rzadkiego
kontrolowania profilu lipidowego u pacjentów [6]. Według danych Głównego
Urzędu Statystycznego z 2009 r. w Polsce jedynie 57% osób powyżej 15 roku
życia miało co najmniej raz w życiu przeprowadzone badania laboratoryjne
oceniające stężenie cholesterolu [7]. Obecnie w Polsce problem zaburzonej
gospodarki lipidowej dotyka już nie tylko ludzi dorosłych, ale również dzieci
i młodzież [6]. Nie powinno być problemem utrzymanie prawidłowych wartości
stężeń lipidogramu (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch i TG), ponieważ można je
modyfikować zarówno poprzez zwiększenie aktywności fizycznej i stosowanie
odpowiedniej diety, jak i leczenie farmakologiczne.
Farmakoterapia polega na stosowaniu leków hipolipemizujacych z grupy
statyn lub fibratów. Statyny stanowią grupę leków, które najskuteczniej obniżają
stężenie cholesterolu w osoczu [8], głównie poprzez obniżanie stężenia LDL-Ch.
Wykazują również działanie względnego obniżania stężenia TG oraz
korzystnego wpływu na stężenie HDL-Ch [9]. Taki efekt uzyskuje się dzięki
farmakodynamicznym właściwościom statyn. Ich działanie polega na
Dominika Porembińska i wsp.
51
odwracalnym hamowaniu reduktazy hydroksymetyloglutarylokoenzymu A
(HMG-CoA), która jest najważniejszym enzymem niezbędnym podczas syntezy
cholesterolu [9]. Dlatego statyny nazywane są również inhibitorami reduktazy
HMG-CoA [8]. Hamują one syntezę cholesterolu w jej początkowym etapie,
jakim jest tworzenie mewalonianu. Ze względu na korzystny wpływ statyn na
gospodarkę lipidową wykorzystuje się je w terapii zarówno pierwotnych,
jak i wtórnych hiperlipidemii. Jednak różny jest sam efekt hipolipemizujący
poszczególnych grup statyn, co wykazały badania kliniczne [9]. Ze względu na
problem jakim są niekorzystne parametry profilu lipidowego, które dotyczą
zarówno dorosłych, jak i dzieci postawiono za cel pracy ocenę profilu
lipidowego (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch, TG) u pacjentów populacji łódzkiej
przyjmujących leki z grupy statyn oraz ocenę wpływu przyjmowanych leków na
gospodarkę lipidową u tych pacjentów w porównaniu z pacjentami nieleczonymi
farmakologicznie.
Materiał i metody
Grupę badaną – A stanowiło 52 pacjentów (35 kobiet – podgrupa A1
i 17 mężczyzn – podgrupa A2) Podstawowej Opieki Zdrowotnej
Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Wojskowej Akademii Medycznej –
Centralnego Szpitala Weteranów w Łodzi, przyjmujących regularnie lek z grupy
statyn (atorwastatynę, simwastatynę lub rozuwastatynę). Grupę odniesienia – K
stanowiło 39 pacjentów (22 kobiety – podgrupa K1 i 17 mężczyzn – podgrupa
K2) nieleczonych statynami. Charakterystykę grupy badanej i odniesienia
przedstawia Tabela 1. Materiał do badań stanowiła krew z żyły odłokciowej
pobrana na skrzep za pomocą probówko-strzykawek firmy Sarstedt w objętości
ok. 5 mL. Po wykrzepieniu krwi, w surowicy oznaczano profil lipidowy, który
stanowiły stężenia: TCh, frakcje cholesterolu - LDL-Ch i HDL-Ch oraz TG.
Wymienione parametry oznaczano z użyciem analizatora biochemicznego
AU 680 (Beckman Coulter) i zestawów odczynnikowych tej samej firmy
(TCh – OSR 6216, HDL-Ch – OSR 6287, TG – OSR 61118). Stężenie LDL-Ch
wyliczono z powszechnie wykorzystywanego wzoru Friedewalda: LDL-Ch =
TCh – HDLCh – TG/2,2. Analizę statystyczną wyników wykonano w programie
Statistica 10 firmy StatSoft. W podstawowej analizie za pomocą testu
52
Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami
Shapiro-Wilka w dwóch grupach A i K oraz w czterech podgrupach: A1, A2
oraz K1 i K2 sprawdzono typ rozkładów mierzonych parametrów. Wyliczono
podstawowe parametry statystyczne rozkładów i przyporządkowano je
odpowiadającym im typom: średnią arytmetyczną, minimum, maksimum,
medianę, odchylenie standardowe, współczynnik zmienności, przedział ufności
oraz standardowy błąd średni. Ponieważ rozkład stężeń większość mierzonych
parametrów nie był zgodny z rozkładem normalnym, zbadano znamienność
różnic między medianami w porównywanych grupach oraz istnienie korelacji
pomiędzy różnymi parametrami.
Tabela 1. Charakterystyka grupy badanej (A) i grupy porównawczej (K).
Table 1. Characteristics of the studied group (A) and of the reference group (K).
Liczba
osób
Średnia
wieku
(lata)
SD
Przedział
wieku
Choroba
współistniejąca
z zaburzeniami
lipidowymi
Cukrzyca Nadciśnienie
tętnicze
Wszyscy leczeni
(A)
52
62,5
8,7
36-79
14
40
Leczone kobiety
(A1)
35
62,5
9,7
36-79
8
24
Leczeni
mężczyźni (A2)
17
62,5
6,2
52-78
6
16
Wszyscy
nieleczeni (K)
39
60,6
10,4
41-81
6
19
Nieleczone
kobiety (K1)
22
62,5
9,8
45-81
3
9
Nieleczeni
mężczyźni (K2)
17
58,3
10,9
41-74
3
10
Dominika Porembińska i wsp.
53
SD
Mediana
Przedział
ufności
Zgodność
z rozkładem
normalnym
52
5,03
1,33
4,7
3,39 9,31
4,65 – 5,4
0,000053
Leczone kobiety
(A1)
35
5,36
1,44 4,92 3,69 9,31
4,87 – 5,86
0,002979
Leczeni
mężczyźni (A2)
17
4,33
0,72
3,39 6,16
3,96 – 4,7
0,204027
Wszyscy
nieleczeni (K)
39
6,04
1,26 5,88 2,62 8,54
5,63 – 6,45
0,348736
Nieleczone
kobiety (K1)
22
6,54
1,07 6,47 4,91 8,54
6,06 – 7,01
0,336730
Nieleczeni
mężczyźni (K2)
17
5,4
1,22 5,38 2,62 7,22
4,77 – 6,02
0,252268
4,3
Max
Średnie
stężenie TCh
(mmol/L)
Wszyscy leczeni
(A)
Min
Liczba osób
Tabela 2. Podstawowe parametry rozkładu dla stężenia cholesterolu całkowitego (TCh)
w badanych grupach i podgrupach.
Table 2. Basic parameters of TCh level distribution in detailed division into groups
and subgroups.
Wyniki
Szczegółowe wyniki badań zawarto w Tabelach 2-6 oraz na ryc. 1-3.
Wykazano statystycznie znamiennie niższe stężenia TCh i LDL-Ch między:
- grupą badanych osób stosujących statyny (grupa A) i grupą
porównawczą osób nieleczonych statynami (grupa K), odpowiednio:
dla TCh 4,70 mmol/L vs 5,88 mmol/L; dla LDL-Ch 2,97 mmol/L vs
4,14 mmol/L
- podgrupą mężczyzn leczonych statynami (podgrupa A2) i podgrupą
porównawczą mężczyzn niezażywających statyn (K2), odpowiednio:
dla TCh 4,30 mmol/L vs 5,38 mmol/L; dla LDL-Ch 2,69 mmol/L vs
3,87 mmol/L
54
Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami
- podgrupą kobiet stosujących statyny (podgrupa A1) i podgrupą
porównawczą kobiet niezażywających statyn (K1), odpowiednio:
dla TCh 4,92 mmol/L vs 6,47 mmol/L; dla LDL-Ch 3,11 mmol/L vs
4,28 mmol/L
Min
Max
Przedział ufności
Zgodność
z rozkładem
normalnym
52
1,44
0,37 1,35
0,8
2,29
1,34 – 1,55
0,167347
Leczone kobiety
(A1)
35
1,52
0,37 1,47
0,8
2,29
1,39 – 1,64
0,510711
Leczeni
mężczyźni (A2)
17
1,29
0,33
0,8
2,01
1,12 – 1,46
0,345142
Wszyscy
nieleczeni (K)
39
1,53
0,51 1,38 0,76 3,02
1,36 – 1,69
0,033320
Nieleczone
kobiety (K1)
22
1,8
0,47 1,75 1,17 3,02
1,59 – 2,01
0,098384
Nieleczeni
mężczyźni (K2)
17
1,17
0,32 1,19 0,76 2,03
1,01 – 1,34
0,080558
Mediana
Średnie stężenie
HDL-Ch
(mmol/L)
Wszyscy leczeni
(A)
SD
Liczba osób
Tabela 3. Podstawowe parametry rozkładu dla cholesterolu frakcji HDL (HDL-Ch)
w badanych grupach i podgrupach.
Table 3. Basic parameters of HDL-Ch level distribution in detailed division into groups
and subgroups.
1,2
Dominika Porembińska i wsp.
55
Przedział ufności
Zgodność
z rozkładem
normalnym
1,15 2,97 1,59 7,29
2,94 – 3,58
0,000017
Leczone kobiety
(A1)
35
3,52
1,27 3,11 1,87 7,29
3,08 – 3,95
0,001479
Leczeni
mężczyźni (A2)
17
2,73
0,59 2,69 1,59 4,25
2,43 – 3,04
0,372554
Wszyscy
nieleczeni (K)
39
4,2
1,19 4,14 1,59 7,02
3,82 – 4,59
0,648973
Nieleczone
kobiety (K1)
22
4,47
1,21 4,28 2,51 7,02
3,93 – 5,01
0,245382
Nieleczeni
mężczyźni (K2)
17
3,86
1,1
3,29 – 4,42
0,395157
Max
3,26
Min
52
Mediana
Średnie stężenie
LDL-Ch
(mmol/L)
Wszyscy leczeni
(A)
SD
Liczba osób
Tabela 4. Podstawowe parametry rozkładu dla stężenia cholesterolu frakcji LDL
(LDL-Ch) w badanych grupach i podgrupach.
Table 4. Basic parameters of LDL-Ch level distribution in detailed division into groups
and subgroups.
3,87 1,59 5,38
56
Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami
Przedział
ufności
Zgodność
z rozkładem
normalnym
0,58 1,38 0,63 4,03
1,27 – 1,6
0,000024
Leczone kobiety
(A1)
35
1,4
0,45 1,37 0,69 2,74
1,25 – 1,55
0,230474
Leczeni
mężczyźni (A2)
17
1,51
0,8
1,38 0,63 4,03
1,1 – 1,92
0,003302
Wszyscy
nieleczeni (K)
39
1,48
0,77 1,37 0,44 4,07
1,24 – 1,73
0,003333
Nieleczone
kobiety (K1)
22
1,27
0,55 1,18 0,44 2,15
1,04 – 1,52
0,125871
Nieleczeni
mężczyźni (K2)
17
1,75
0,93 1,44 0,68 4,07
1,27 – 2,23
0,043321
Max
1,43
Min
52
Mediana
Średnie
stężenie TG
(mmol/L)
Wszyscy leczeni
(A)
SD
Liczba osób
Tabela 5. Podstawowe parametry rozkładu stężeń triglicerydów (TG) w badanych
grupach i podgrupach.
Table 5. Basic parameters of TG level distribution in detailed division into groups and
subgroups.
Dominika Porembińska i wsp.
57
Stężenie TCh
>5,0 mmol/L
Stężenie
LDL-Ch
>3,0 mmol/L
Stężenie HDL-Ch
<1,2 mmol/L u kobiet
i
<1,0 mmol/L u mężczyzn
Stężenie TG
>1,7 mmol/L
Prawidłowy profil lipidowy
Tabela 6. Charakterystyka profilu lipidowego w badanych grupach i podgrupach.
Table 6. Lipid profile characteristics in detailed division into groups and subgroups.
Wszyscy leczeni
(A)
18 osób
(34,6%)
25 osób
(48,1%)
10 osób
(19,2%)
14 osób
(26,9%)
17 osób
(32,7%)
Leczone kobiety
(A1)
16 osób
(45,7%)
21 osób
(60,0%)
7 osób
(20,0%)
9 osób
(25,7%)
8 osób
(22,9%)
Leczeni
mężczyźni (A2)
2 osoby
(11,8%)
4 osoby
(23,5%)
3 osoby
(17,6%)
5 osób
(29,4%)
9 osób
(52,9%)
Wszyscy
nieleczeni (K)
32 osoby
(82,1%)
34 osoby
(87,2%)
8 osób
(20,5%)
14 osób
(35,9%)
2 osoby
(5,1%)
Nieleczone
kobiety (K1)
21 osób
(95,5%)
20 osób
(90,9%)
1 osoba
(4,5%)
8 osób
(36,4%)
1 osoba
(4,5%)
Nieleczeni
mężczyźni (K2)
11 osób
(64,7%)
14 osób
(82,4%)
7 osób
(41,2%)
6 osób
(35,3%)
1 osoba
(5,9%)
58
Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami
Stężenie oznaczanych
parametrów [mmol/L]
7
5,88
6
5
Grupa badana
(N=52)
4,7
4,14
Grupa odniesienia
(N=39)
4
2,97
3
2
1,351,38
1,381,37
1
0
TCH
p=0,00003
HDL-Ch
p=0,5690
LDL-Ch
TG
p=0,00002 p=0,9552
7
Ryc. 1. Analiza różnic stężeń parametrów lipidowych między grupą badaną (A),
a grupą porównawczą (K).
Fig. 1. Differences in lipids levels between the studied group (A) and the control
group (K).
7
6,47
Stężenie oznaczanych
parametrów [mmol/L]
6
5
4,92
Leczone kobiety
(N=35)
4,28
4
3,11
Nieleczone kobiety
(N=22)
3
1,76
1,47
2
1,371,18
1
0
TCH
HDL-Ch
p=0,00065 p=0,03109
LDL-Ch
p=0,00156
TG
p=0,4459
Ryc. 2. Analiza różnic stężeń parametrów lipidowych między grupą kobiet leczonych
statynami (A1), a grupą kobiet nieleczonych statynami (K1).
Fig. 2. Differences in lipids levels in women between the studied subgroup (A1),
and the reference subgroup (K1).
Dominika Porembińska i wsp.
59
Stężenie oznaczanych parametrów
[mmol/L]
7
5,88
6
5
4,3
Leczeni mężczyźni
(N=17)
3,8
4
Nieleczeni
mężczyźni (N=17)
2,69
3
2
1,38 1,44
1,2 1,19
1
0
TCH
p=0,002168
HDL-Ch
p=0,4281
LDL-Ch
p=0,00083
TG
p=0,5239
Ryc. 3. Analiza różnic stężeń parametrów lipidowych między grupą mężczyzn
leczonych statynami (A2), a grupą mężczyzn nieleczonych statynami (K2).
Fig. 3. Analysis of differences in the concentrations of lipid parameters between
the group of men treated with statins (A2), and the group of men not treated
with statins (K2).
Dyskusja
W ocenie gospodarki lipidowej ustroju przyjęto wartości pożądane
(zalecane przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne oraz Polskie Towarzystwo
Diagnostyki Laboratoryjnej) stężeń lipidów w surowicy, które uznano za
wartości zmniejszające zagrożenie wystąpienia miażdżycy naczyń krwionośnych
i jej konsekwencji. Dotyczy to szczególnie podstawowego profilu lipidowego,
który w prewencji pierwotnej i wtórnej zaleca się regulować odpowiednią dietą
i/lub zwiększeniem aktywności fizycznej. Jeśli działania te nie przynoszą
zadowalających rezultatów, w celu unormowania profilu lipidowego należy
wówczas zastosować adekwatne leczenie farmakologiczne – statyny. Leki te
zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn obniżają głównie stężenie TCH i LDL-Ch,
co potwierdziły wyniki niniejszej pracy. Nie potwierdzono natomiast wpływu
statyn polegającego na podwyższaniu stężenia HDL-Ch - w grupie badanej A.
60
Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami
Zaobserwowano natomiast, że średnie stężenie HDL-Ch było w sposób istotny
statystycznie niższe u kobiet przyjmujących statyny w porównaniu do kobiet
z grupy odniesienia (p<0,05), podczas gdy u mężczyzn stężenie HDL-Ch nie
różniło się w badanych grupach. Takie wyniki mogą być wytłumaczalne
względnie niską liczebnością badanych grup oraz faktem, że statyny mogą
powodować wzrost stężenia cholesterolu w jego antymiażdżycowej frakcji HDL
jedynie u części leczonych [9].
Analizując wyniki badania przeprowadzonego wcześniej [11]
u mieszkańców wsi województwa lubelskiego, które miało na celu ocenę
występowania zaburzeń lipidowych u dorosłych, można stwierdzić, że bardzo
duży odsetek osób posiada nieprawidłowe wyniki profilu lipidowego i znajduje
się tym samym w grupie osób zagrożonych rozwojem miażdżycy i jej
następstwami. W badaniu tym wzięło udział 2260 osób wybranych losowo,
w tym 1390 kobiet i 870 mężczyzn. U wszystkich badanych oznaczano stężenie
TCh, HDL-Ch, LDL-Ch i TG. Z treści artykułu nie wynika jednoznacznie, czy
w doborze ludzi poddanych badaniu uwzględniono przyjmowanie statyn, czyli
badaniom mogły być poddane zarówno osoby leczone, jak i nieleczone lekami
z tej grupy. W badaniu stwierdzono duże zmiany profilu lipidowego, ponieważ
wykazano, że jedynie u 22,7% badanych stężenie wszystkich tych parametrów
mieściło się w zakresie przedziału referencyjnego (wartości „prawidłowych”).
Hypercholesterolemia występowała u 65,1% badanych (w tym u 66,3% kobiet
i u 63,3% mężczyzn), zaś hypertriglicerydemia u 25,2% (w tym u 29,2%
mężczyzn i u 22,7% kobiet. Podwyższone stężenie LDL-Ch występowało
u 60,4% osób (w tym u 61,2%, kobiet i u 59,2% mężczyzn). Obniżone stężenie
HDL-Ch występowało u 28,2% (36,6% kobiet i 14,9% mężczyzn). Ponadto,
w badaniach tych wykazano, że korzystniejsze parametry profilu lipidowego
występowały u osób z wyższym wykształceniem, jak również u badanych,
którzy nie wykonywali zawodu rolnika [11]. Porównując wyniki własne
z przedstawionymi badaniami można stwierdzić zarówno podobieństwa, jak
i różnice. We wszystkich grupach osób w obu badaniach odsetek pacjentów,
których wyniki przewyższały wartości pożądane jest duży (szczegółowe wyniki
znajdują się w Tabeli 6). Jednak u badanych w cytowanej wyżej pracy, odsetek
osób wykazujących zaburzenia lipidowe jest niższy niż w naszej pracy u osób
badanych niestosujących statyn. W naszej pracy w grupie nieleczonych stężenia
Dominika Porembińska i wsp.
61
wykraczające poza wartości zalecane występowały w wysokim odsetku
wynoszącym dla TCh, LDL-Ch i TG odpowiednio u 82,1%, 87,2% i 35,9%
badanych. Różnice mogą wynikać z doboru populacji (ludzie mieszkający
na wsi vs mieszkańcy miasta) oraz z trybu życia. Elementem zbieżnym dla całej
populacji mieszkańców wsi oraz grupy osób niestosujących statyn z naszych
badań jest wykazanie, że hipercholesterolemia oraz podwyższone stężenie
LDL-Ch dotyczy przede wszystkim kobiet. W innym badaniu [12]
przeprowadzonym w naszym ośrodku u policjantów mieszkających
i pracujących w aglomeracji łódzkiej wykazano, że u 69% z nich stężenie TCh
przekracza wartość pożądaną, natomiast stężenie TG jest podwyższone u 47%
badanych. Powyższe badanie zostało przeprowadzone w całej populacji,
niezależnie od leczenia hipolipemizującego. Jakkolwiek w okresie, w którym
prowadzono badanie, leczenie statynami było sporadyczne. Porównując wyniki
naszej pracy z niniejszymi badaniami zwracają uwagę nieco odmienne wyniki
dla TCh: 82% vs 69% oraz dla TG: 36% vs 47%. Znaczną różnicę
zaobserwowano zwłaszcza w stężeniach HDL-Ch. W populacji policjantów
bardzo niewielki odsetek (zaledwie 4%) badanych wykazywał obniżone stężenie
HDL-Ch. W grupie badanych osób nieleczonych statynami w naszej pracy
odsetek ten był znacznie większy i stanowił ok. 21%. Różnicę w uzyskanych
wynikach można prawdopodobnie przypisać odmiennemu stylowi życia, innej
diecie oraz zwiększonemu wysiłkowi fizycznemu wśród policjantów, którzy
w swoim zawodzie muszą wykazywać się dużą aktywnością fizyczną. W dwóch
dużych badaniach NATPOL PLUS i WOBASZ przeprowadzonych w latach
2000 - 2004 wśród dorosłej populacji polskiej (WOBASZ w województwie
łódzkim) wykazano hipercholesterolemię u 61% wszystkich badanych
z programu NATPOL PLUS oraz u 73% mężczyzn i 67% kobiet badanych
w programie WOBASZ, a hipertriglicerydemię odpowiednio u 30% oraz 28%
mężczyzn i 17% kobiet [2]. W naszej pracy w grupie ludzi nieleczonych
statynami uzyskaliśmy wyższe wartości zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn
(TCh odpowiednio 96 i 65% i TG odpowiednio 36 i 35%). Odnosząc się do
wyników cytowanych prac podjęliśmy próbę ich porównania z naszymi
wynikami w grupie osób nieleczonych statynami. Uznaliśmy, że porównanie
takie jest możliwe, za czym przemawiają dwa argumenty: w cytowanych
pracach autorzy nie podają czy wyłączono z badań ludzi stosujących
62
Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami
jakiekolwiek leki hipolipemizujące, a ponadto badania WOBASZ i NATPOL
PLUS prowadzono w czasie gdy w Polsce leczenie statynami nie było jeszcze
powszechne. Odmienne wyniki badań własnych w porównaniu z powyższymi
można prawdopodobnie tłumaczyć dużą różnicą w liczebności grup badanych –
w badaniach własnych oceniono jedynie 39 osób nieleczonych statynami,
w programie WOBASZ 622 osób, a w programie NATPOL PLUS aż 3051 osób.
Wnioski
1.
2.
Wykazano, że prawidłowy (zalecany) profil lipidowy dla wszystkich
4 parametrów (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch i TG) występuje u prawie 33%
osób stosujących statyny, a tylko u około 5% osób nieleczonych. Tym
samym należy przyjąć, że aż 95% osób niepoddanych farmakologicznej
terapii lekami hipolipemizującymi znajduje się w grupie zwiększonego
ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
Największe, znamienne różnice stężeń między grupą poddaną leczeniu
statynami i nieleczoną lekami z tej grupy zaobserwowano dla cholesterolu
całkowitego (4,70 vs 5,88 mg/dL) i cholesterolu we frakcji LDL (2,97 vs
4,14 mg/dL). Skłania to do wnioskowania, że stosowanie statyn ma
istotny wpływ na prawidłowy profil lipidowy w zakresie stężeń
najbardziej aterogennych jego frakcji, co niewątpliwie przekłada się na
zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u osób leczonych.
Piśmiennictwo
1.
2.
3.
4.
5.
World Health Organization: www.who.int/en/ (23.03.2013)
Podolec P, Karch I, Pająk A, Kopeć G, Broda G, Drygas W i wsp. Przegląd
polskich badań epidemiologicznych w kardiologii. Kardiol Pol. 2006; 64:
1031-1037.
Sobieszczańska M. Prewencja chorób sercowo-naczyniowych. Karkonoska
Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2011; 14-51.
Szczeklik A, Gajewski P. Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków
2011, 124-131.
Pająk A, Wiercińska E, Polakowska M, Kozakiewicz K, Kaczmarczyk–Chałas K,
Tykarski A i wsp. Rozpowszechnienie dyslipidemii u mężczyzn i kobiet w wieku
20 – 74 lat w Polsce. Wyniki programu WOBASZ. Kardiol Pol. 2005; 63: S1-S6
(supl. 4).
Dominika Porembińska i wsp.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
63
Filipiak KJ, Cybulska B, Dudek D, Grajek S, Gumprecht J, Imiela J i wsp.
Aktualne problemy terapii dyslipidemii w Polsce – Deklaracja Sopocka.
Stanowisko ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo –
Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Forum Med Rodz.
2011; 5: 1-5.
Główny Urząd Statystyczny: Stan zdrowia ludności Polski w 2009 r., Warszawa
2011, www.stat.gov.pl (25.05.2013)
Babelova A, Sedding DG, Brandes RP. Anti-atherosclerotic mechanisms of statin
therapy. Curr Opin Pharmacol. 2013; 2: 260-264.
Banach M, Filipiak KJ, Opolski G. Aktualny stan wiedzy na temat statyn.
Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2008, 15-62, 125-135, 191-203, 416.
Stępińska J, Solnica B, Kulpa J, Jankowski P, Kalarus Z, Opolski G i wsp.
Konieczność ujednolicenia wartości docelowych wyników badań lipidowych
w medycznych laboratoriach diagnostycznych w Polsce. Diagn Lab. 2012; 12:
473-474.
Panasiuk L, Bylina J, Paprzycki P. Stężenia lipidów surowicy krwi dorosłych
mieszkańców wsi wschodniej Polski w świetle wytycznych Europejskiego
Towarzystwa Kardiologicznego. Probl Med Rodz. 2010; 12: 5-11.
Plak M, Malczyk J, Janas B, Łobos M, Paradowski M. Badania wybranych
laboratoryjnych czynników ryzyka chorób sercowo – naczyniowych u zdrowych
czynnych zawodowo policjantów województwa łódzkiego. Przegl Epidemiol.
2007; 61: 805-814.