zapobieganiu odleżynom - NHS Greater Glasgow and Clyde

Przewodnik po
zapobieganiu odleżynom
(inaczej zwanymi owrzodzeniami odleżynowymi)
Odleżyny mogą wystąpić u każdego. Jeżeli jednak dotyczy
Cię przynajmniej jedna z poniższych sytuacji, znajdujesz
się w grupie podwyższonego ryzyka:
• masz trudności z poruszaniem się i nie możesz
samodzielnie zmienić pozycji;
• nie czujesz bólu na części lub całej powierzchni ciała;
• masz problemy z nietrzymaniem moczu;
• jesteś ciężko chory lub przeszedłeś ostatnio operację i
niechętnie lub z trudnością się poruszasz;
• nie masz apetytu lub jesteś na diecie i nie pijesz
wystarczających ilości wody;
• twój rdzeń kręgowy jest uszkodzony i nie kontrolujesz
ani nie czujesz obszarów zaznaczonych na ilustracji
jako obszary podwyższonego ryzyka.
W przewodniku znajdziesz informacje o tym, co Ty i Twój
opiekun możecie zrobić, by uniknąć odleżyn.
Ważne jest przestrzeganie praktycznych wskazówek zawartych
w broszurze oraz omówienie z pracownikiem służby zdrowia
wszelkich innych sposobów utrzymania skóry w dobrym stanie.
Pracownikiem służby zdrowia może być:
•
•
•
•
•
•
pielęgniarka;
terapeuta zajęciowy;
dietetyk;
fizjoterapeuta;
podiatra;
lekarz (ogólny).
Czym są odleżyny?
Odleżyny (zwane także owrzodzeniem odleżynowym), obszar
uszkodzonej skóry, są zwykle spowodowane zbyt długim
siedzeniem lub leżeniem w jednej pozycji bez ruchu,
pocieraniem lub przeciąganiem skóry po jakiejś powierzchni.
Mogą też powstać pod sprzętem medycznym, np. szyną.
O wiele prościej jest zapobiegać odleżynom, gdyż ich leczenie
może trwać bardzo długo. W przypadku nieleczenia mogą
pojawić się komplikacje, grożące osłabieniem zdrowia lub
śmiercią.
Odleżyny mogą wystąpić w ciągu zaledwie kilku godzin i
zwykle zaczynają się od zmiany koloru skóry w narażonym
obszarze. Może być ona nieco bardziej zaczerwieniona,
cieplejsza lub ciemniejsza niż zwykle. Jeżeli nie podejmiesz
środków w celu usunięcia przyczyn(y), mogą powstać
pęcherze lub otwarte rany.
Opiekunowie...
Jeżeli opiekujesz się osobą, która nie jest w stanie
samodzielnie zmieniać pozycji, poproś pracownika służby
zdrowia o informacje o prawidłowym przemieszczaniu
podopiecznego.
Które części ciała są najbardziej
narażone?
Zaciemnione obszary na poniższym diagramie to
obszary najbardziej podatne na odleżyny.
Są one narażone na odleżyny zarówno w przypadku
pozycji siedzącej, jak i leżącej.
Głowa
Uszy
Ramiona
Kolana
Palce u nóg
Kostki
Łokcie
Podstawa
kręgosłupa
Pośladki
Pięty
Jak Ty lub Twój opiekun możecie
zapobiegać odleżynom?
Najważniejszą kwestią w profilaktyce odleżyn jest
przestrzeganie praktycznych wskazówek z poniższej listy
SSKIN.
Znaczenie SSKIN:
S – skóra (skin)
S – powierzchnia (surface)
K – ruch (keep moving)
I – nietrzymanie moczu (incontinence)
N – żywienie (nutrition)
Lista SSKIN
S – Skóra (skin)
•
Przynajmniej raz dziennie sprawdzaj, czy na skórze nie
pojawiły się zmiany.
•
Zwracaj szczególną uwagę na skórę pod sprzętem
medycznym (np. szynami, obuwiem specjalistycznym,
gorsetem ortopedycznym).
•
Oznaki zmian, na które musisz zwrócić uwagę, to
zaczerwienienie lub ciemnienie skóry, pęcherze
bądź uszkodzona skóra.
•
Jeżeli pojawiły się przebarwienia lub uszkodzenia skóry,
postaraj się nie leżeć ani nie siedzieć na tych obszarach
przez ponad 30 minut.
•
Utrzymuj skórę w czystości i suchości. Osuszaj ją po myciu.
•
Nie pocieraj ani nie masuj skóry.
•
Nie używaj talku ani perfumowanych kosmetyków.
S – Powierzchnia (surface)
•
Gdy leżysz w łóżku, możesz umieścić poduszki między
kostkami i kolanami.
•
Na rynku są dostępne różne akcesoria, poduszki i
materace odpowiednio rozkładające nacisk. Ich zalety
możesz omówić z pracownikiem służby zdrowia.
•
Używaj lekkich kołder i koców.
•
Unikaj odzieży i pościeli z materiałów syntetycznych.
Naturalne materiały, jak bawełna, pomagają redukować
pocenie i tarcie.
K – Ruch (keep moving)
•
Im więcej się ruszasz, tym lepiej. Leżąc i siedząc,
często zmieniaj pozycję.
•
Zmiany pozycji mogą być proste. Na przykład siedząc,
przenieś ciężar ciała z jednego pośladka na drugi, a leżąc,
przekręć się z pleców na bok.
•
Jeżeli osoba, którą się opiekujesz, nie jest w stanie
samodzielnie zmienić pozycji, aby to ułatwić, możesz
użyć akcesoriów. Zapytaj pracownika służby zdrowia,
czy będą przydatne.
• Istotne jest zachowanie aktywności fizycznej;
niewielkie zmiany stylu życia mogą wiele zdziałać,
np. wstawanie i robienie herbaty w trakcie bloku
reklamowego podczas oglądania telewizji.
I – Nietrzymanie moczu (incontinence)
•
Jeżeli masz problem z nietrzymaniem moczu, skonsultuj
się z pracownikiem służby zdrowia w sprawie pomocy i
porady.
•
Zmieniaj podkłady higieniczne i czyść skórę, gdy tylko się
zamoczy lub zabrudzi.
•
Jeżeli pracownik służby zdrowia zaleci, zastosuj
krem ochronny.
N – Żywienie i nawilżanie (nutrition and hydration)
•
Zdrowo się odżywiaj. Niewielkie częste posiłki mogą
być lepsze, jeżeli nie możesz spożywać dużych porcji.
•
W razie potrzeby możesz kupić napoje i żywność z
dodatkowymi kaloriami lub proteinami.
•
Wypijanie do 8 szklanek lub kubków płynów w ciągu dnia
pomoże utrzymać nawilżenie skóry. Napojami mogą być
też herbata i kawa, ale nie alkohol.
Co robić, jeśli podejrzewasz, że masz
odleżyny?
•
Jeżeli zauważysz przebarwienie skóry, ale nie ma
uszkodzeń ani pęcherzy, postępuj zgodnie z
informacjami zawartymi w tej ulotce.
•
Jeżeli na skórze pojawią się pęcherze lub uszkodzenia,
skonsultuj się z pracownikiem służby zdrowia i nadal
przestrzegaj informacji z ulotki.
Opiekunowie...
Twój podopieczny może potrzebować pomocy w kontroli
stanu skóry, ponieważ trudno obejrzeć obszary, w których
rozwijają się odleżyny.
Jeżeli opiekujesz się osobą, która nie może odżywiać się
normalnie, zapytaj o poradę pracownika służby zdrowia.
Jeżeli opiekujesz się osobą, która nie trzyma moczu i nie
może się sobą zająć, staraj się zawsze umyć ją od razu po
zmoczeniu się lub zabrudzeniu.
Czy grożą mi odleżyny?
Pracownik służby zdrowia powiadomi Cię, jaki jest poziom
Twojego ryzyka:
□ Niski
□ Średni
□ Wysoki
Notatki i przypomnienia
Egzemplarze niniejszej broszury można otrzymać,
zamawiając je przez PHRU Publications Directory (katalog
publikacji):
www.phru.net/perl
Znajduje się w dziale „Health and Wellbeing” (zdrowie i
samopoczucie).
Na powyższej stronie można ją także otrzymać w
następujących 5 językach:
polskim, chińskim, pendżabskim, arabskim i urdu.
Dbaj o skórę
STOP
odleżynom
Niniejsza broszura została opracowana i zaktualizowana
przez oddział profilaktyki odleżyn NHS Greater Glasgow i
Clyde i opiera się na publikacji NATVNS Zapobieganie
odleżynom: poradnik dla osób dorosłych zagrożonych
odleżynami. Wrzesień 2012 r.
Opracowane przez Medical Illustration Services ref 236270