Kształtowanie się tożsamości a gotowość do bycia dorosłym: kto ma

Instytut Psychologii
Od 1919 r.
psychologia
na UAM
Kształtowanie się tożsamości
a gotowość do bycia dorosłym:
kto ma łatwiejszy start w dorosłość?
prof. dr hab. Anna I. Brzezińska
mgr Małgorzata Rękosiewicz
Instytut Psychologii UAM w Poznaniu
1
Etapy edukacji
perspektywa
długo-falowa
Cele uczenia się w kolejnych
etapach dorosłego życia
perspektywa
Opanowane kompetencje kluczowe
średnio-falowa
perspektywa
krótko-falowa
IV etap edukacji szkolnej: szkoła ponadgimn.
III etap edukacji szkolnej: gimnazjum
II etap edukacji szkolnej: szkoła podstaw. kl. IV-VI
I etap edukacji szkolnej: szkoła podstawowa klasy I-III
Edukacja przedszkolna: dom / przedszkole / klubik dziecięcy
Wczesna edukacja: dom / żłobek / klubik dziecięcy / miejsca publiczne
Kapitał początkowy: wyposażenie noworodka  gotowość do kontaktu i uczenia się
2
Edukacja ponadgimnazjalna
 czas kończenia okresu dorastania
i przechodzenia do wczesnej fazy dorosłości
 czas przygotowania do startu w dorosłość
 czas ważnych życiowych wyborów
 większość młodych ludzi dokonuje wtedy wyboru
dalszej ścieżki kształcenia i/lub pracy
 wybory te muszą być poprzedzone wieloma próbami
i poszukiwaniami najlepszej dla siebie drogi
 czas startu w dorosłość to także czas wielu zachowań
ryzykownych
3
Warunki udanego startu w dorosłość
Kształtowanie nowych
kompetencji w odniesieniu do
osobistej wizji własnego życia
(kim chciałbym być?)
WIZJA własnego życia
 projekt własnego życia
 plany na najbliższe lata
+
Kompetencje (wiedza,
umiejętności, postawy)
kształtowane w szkole
ponadgimnazjalnej
+
Zgromadzony od wczesnego
dzieciństwa kapitał
osobisty i społeczny
Wykorzystywanie i wzbogacanie
kapitału początkowego na każdym
kolejnym etapie kształcenia jako
PODSTAWA kształtowania
nowych kompetencji
4
Bycie dorosłym …
Obiektywne wskaźniki
dorosłości
• wyprowadzenie się z domu
• własne gospodarstwo
domowe
• własne źródło utrzymania
(zatrudnienie)
• stały związek
• posiadanie dzieci
• aktywność obywatelska
?
Subiektywne
wskaźniki dorosłości
• samoregulacja emocji
i zachowania
• umiejętność planowania i
przewidywania konsekwencji
własnych działań
• odpowiedzialność za własne
decyzje
Podstawa to poczucie tożsamości:
wiem kim i jaki jestem? oraz czego pragnę w życiu dla siebie?
5
Jak kształtuje się poczucie tożsamości?
Eksploracja w głąb
Eksploracja wszerz
 drążenie, dopytywanie
 sprawdzanie
 upewnianie się
 poszukiwanie
 próbowanie
 eksperymentowanie
Podejmowanie zobowiązań
 odrzucanie alternatyw
 podejmowanie decyzji
 dokonywanie wyboru
POCZUCIE
TOŻSAMOŚCI
Identyfikacja ze zobowiązaniami
 akceptowanie swoich decyzji
 emocjonalne angażowanie się
 gotowość do poświęceń
6
Rodzaje (statusy) tożsamości
ETAP 1
ETAP 2
EFEKT
brak lub chaotyczna
eksploracja
w ubogim środowisku
brak ofert i okazji
do podejmowania
zobowiązań
tożsamość
rozproszona
bogata i zróżnicowana
(różne obszary i formy)
eksploracja
brak ofert, okazji i chęci
do podejmowania
zobowiązań
tożsamość
moratoryjna
bardzo ograniczony i ściśle
kontrolowany zakres, treść
i formy eksploracji
podejmowanie
zobowiązania
tożsamość
nadana
bogata i zróżnicowana
(różne obszary i formy)
eksploracja
podejmowanie
zobowiązania
tożsamość
osiągnięta
7
Cel badań
prowadzonych przez Instytut Psychologii UAM
w latach 2012-2015
 właściwości osobowości uczniów klas I-III
zespołów szkół zawodowych (zasadniczych
szkół zawodowych, techników i liceów) oraz –
porównawczo – liceów ogólnokształcących
 młodzież, która wybiera zawodowe ścieżki
edukacyjne po zakończeniu nauki w
gimnazjum, rzadko stanowi przedmiot
zainteresowania psychologów
8
KOGO badano?
Zespoły Szkół Zawodowych
ZSZ
TECH
LIC
Liceum
Ogólnokształcące
jesień
2012
285
480
268
0
1033
jesień
2013
301
792
345
842
2280
jesień
2014
281
893
329
760
2263
Pomiar
i czas
Razem
9
Wnioski

W klasie 1 i 2 różnice między uczniami różnych typów szkół były
bardzo małe, zwiększyły się dopiero w klasie 3.

Zmiany progresywne, ułatwiające wejście w dorosłość wystąpiły
częściej u uczniów liceów ogólnokształcących.

Zmiany regresywne częściej wystąpiły u uczniów zasadniczych
szkół zawodowych i technikum
 (1) narastały obawy i lęki przed przyszłością (rosła eksploracja ruminacyjna)
 (2) spadał poziom eksploracji adaptacyjnej (wszerz i w głąb)
 (3) spadał poziom zobowiązań
ZATEM  uczęszczanie do różnego typu szkół ponadgimnazjalnych
różnicuje przebieg rozwoju tożsamości uczniów
10
Dziękujemy
za uwagę!
11