SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI NA LATA 2013

SZKOLNY
PROGRAM PROFILAKTYKI
NA LATA 2013 - 2018
„Aby nauczyć Jasia pisać, trzeba znać litery, ale
przede wszystkim trzeba znać Jasia”
(J. Szymańska)
I Podstawę prawną SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI stanowią następujące dokumenty:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego
oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół oraz inne rozporządzenia prawa oświatowego.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego
oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.

Ustawa o Systemie Oświaty z dnia 7 września 1991r.Dz.U.Nr 95 poz. 425

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2002r. dotyczącej ramowych statutów publicznego przedszkola oraz
publicznych szkół. Dz. U. 2002 nr 10 poz. 96 2002.09.01 z późniejszymi zmianami.

Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r .Dz. U. z 2012 poz. 124

Ustawa z dnia 8 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu
i wyrobów tytoniowych oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej Opracowano na podstawie Dz. U. z 2010r. Nr 81, poz. 529.

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994r.Dz.U. 1994 Nr 111 poz. 535

Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 październik 1982r. Dz. U. z 2012 poz. 1356
2
WSTĘP
Przemiany społeczno – ekonomiczne dokonujące się w dzisiejszym świecie powodują u wielu osób poczucie bezradności i zagubienia, prowadzą do
nasilania się zjawisk patologicznych takich jak: agresja, nadużywanie alkoholu, narkomania. Coraz częściej daje się zauważyć bierność ludzi wobec aktów
przemocy i
brak wrażliwości na dziejącą się krzywdę. Wzrastające w takim świecie młode pokolenie jest szczególnie
narażone na oddziaływanie
różnorodnych negatywnych zjawisk.
Ochrona dzieci i młodzieży przed destrukcyjnym wpływem środowiska stanowi jedno z wielu wyzwań współczesnej szkoły – to ona powinna
pomóc im w odnalezieniu się we współczesnym świecie, a także przygotować do stawienia czoła niekorzystnym czynnikom stanowiącym zagrożenie
w najbliższym otoczeniu.
Profilaktyka w szkole według Z. B. Gasia rozumiana jest jako kompleksowy system rozwiązań obejmujących równolegle trzy nurty działania:
- wspomaganie ucznia w radzeniu sobie z trudnościami, jakie zagrażają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu;
- ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka (jednostkowych, rodzinnych, rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych), które zaburzają prawidłowy rozwój
ucznia i dezorganizują jego zdrowy styl życia;
- inicjowanie i wspomaganie czynników chroniących (jednostkowych, rodzinnych, rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych), które sprzyjają prawidłowemu
rozwojowi ucznia i jego zdrowemu życiu.
Rozpoznanie oddziaływania czynników ryzyka i czynników chroniących w danym środowisku pozwala na określenie stopnia zagrożenia dzieci
i młodzieży, a co za tym idzie wyodrębnianiu grup o specyficznym poziomie ryzyka.
Populacje dzieci i młodzieży możemy podzielić na:
1. Grupa niskiego ryzyka – dzieci i młodzież nie podejmujące jeszcze zachowań ryzykownych, są przed inicjacją.
2. Grupa podwyższonego ryzyka – należą tu osoby, które mają już za sobą pierwsze próby zachowań ryzykownych.
3. Grupa wysokiego ryzyka – osoby, u których zachowania ryzykowne są utrwalane, i które odczuwają negatywne konsekwencje tych zachowań.
3
Do każdej z tych grup kierowane są działania profilaktyczne o innym charakterze z różnych poziomów. I tak:
Do grup niskiego ryzyka skierowana jest:

profilaktyka uniwersalna adresowana jest do całej niezdiagnozowanej populacji i jej podgrup (np. dzieci, młodzieży, dorosłych, kobiet w ciąży).
Jej celem jest redukcja czynników ryzyka, ograniczanie inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych i zapobieganie nowym przypadkom.
Główne działania to dostarczenie wiedzy i uczenie najważniejszych umiejętności psychologicznych i społecznych, niezbędnych do zapobiegania
problemom.
Do grup podwyższonego ryzyka skierowana jest:

profilaktyka selektywna odnosi sie do grupy podwyższonego ryzyka, które z uwagi na szczególne warunki życiowe podlegają działaniu licznych
czynników ryzyka i są bardziej zagrożone występowaniem problemów i zaburzeń (np. dzieci alkoholików, dzieci z domów dziecka, dzieci
przysposobione, uczniowie z problemami szkolnymi itp.). Jej celem opóźnianie inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych. Główne
działania podobne są do działań w profilaktyce uniwersalnej, lecz uwzględniają specyfikę potrzeb i problemów danej podgrupy;

profilaktyka wskazująca kierowana jest do tych jednostek z grup podwyższonego ryzyka, u których występują wczesne objawy dysfunkcji: różne
niepokojące zachowania i sygnały o pojawianiu sie już poważniejszych problemów związanych z zachowaniem. Jej celem jest ograniczenie czasu
trwania dysfunkcji. Główne działania to indywidualna diagnoza przyczyn oraz interwencja, także w środowisku rodzinnym.
Diagnoza środowiska wychowawczego uczniów naszej szkoły i refleksja nad jej wynikami przeprowadzona przez radę pedagogiczną wskazuje
na pewne powtarzające się problemy wychowawcze:
- posługiwanie się wulgaryzmami,
- drobne bójki,
- nieprzestrzeganie zasad dobrego zachowania,
- trudności w nauce,
- pasywne formy spędzania czasu wolnego /osłabienie roli rodziny w życiu dziecka/,
- cyberprzemoc,
4
- symptomy niedojrzałości społeczno – emocjonalnej dzieci 6 letnich,
- wagary,
- palenie papierosów i zażywanie substancji psychoaktywnych.
Program Profilaktyki w naszej szkole ma na celu kształtowanie i wzmacnianie pozytywnych postaw i zachowań oraz rozwijanie umiejętności
respektowania norm społecznych. Wspomaga wychowanie i nauczanie pełniąc rolę uzupełniającą wobec Programu Wychowawczego i Statutu Szkoły.
Obejmuje działania na poziomie profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej. Wykorzystuje w projektowaniu działań profilaktycznych strategie:
- informacyjne np. zapoznanie ze statutem szkoły, informowanie o skutkach uzależnień,
- edukacyjne np. zajęcia integracyjne, treningi asertywności, spektakle profilaktyczne,
- alternatywne np. zajęcia pozalekcyjne, konkursy, wyjazdy,
- wczesnej interwencji np. rozmowy pedagogiem, psychologiem, kuratorem,
- zmian środowiskowych np. zmiana miejsca przebywania osoby dysfunkcyjnej,
- zmian przepisów społecznych np. modyfikacja przepisów statutu szkoły.
Dla wzmocnienie oddziaływań z zakresu profilaktyki w szkole realizowane są programy profilaktyczne:
1. Nie pal przy mnie, proszę
2. Owoce w szkole;
3. Trzymaj formę;
4. Zachowaj trzeźwy umysł;
5. Szklanka mleka;
6. Radosny uśmiech;
7. Ratujemy i uczymy ratować,
8. Moje dziecko idzie do szkoły,
9. Znajdź właściwe rozwiązanie,
10. Dziecko w sieci / Sieciaki I - III , 3…2…1…Internet IV
5
Szkolny Program Profilaktyki został dostosowany do etapu rozwojowego dzieci i młodzieży. Uwzględniono w nim specyfikę okresu rozwojowego
odbiorców, ich doświadczenia, wpływy którym podlegają, normy społeczne obowiązujące w danej grupie, a także indywidualne różnice.
II CELE I ZADANIA SZKOLNEJ PROFILAKTYKI
CEL GŁÓWNY:
KSZTAŁTOWANIE I WZMACNIANIE POZYTYWNYCH POSTAW I ZACHOWAŃ ORAZ ROZWIJANIE UMIEJĘTNOŚCI
RESPEKTOWANIA NORM SPOŁECZNYCH
CELE SZCZEGÓŁOWE:
1. Podnoszenie kultury osobistej dla zachowania właściwych kontaktów międzyludzkich.
2. Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym.
3. Kształtowanie wzorców zdrowego stylu życia i spędzania czasu wolnego.
4. Kształtowanie umiejętności selekcji informacji i właściwego korzystania z mediów (w tym elektronicznych).
5. Wspieranie rozwoju dzieci sześcioletnich w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego.
6. Zapobieganie absencji szkolnej.
7. Zdobycie rzetelnych informacji o istocie i szkodliwości nałogów.
6
Cel szczegółowy: 1. Podnoszenie kultury osobistej dla zachowania właściwych kontaktów międzyludzkich.
Zachowania
problemowe
uczniów
Wulgaryzmy
Zadania
- kształtowanie postaw moralnych poprzez wskazywanie
kultury językowej
- konsekwentne zwracanie uwagi na wypowiedzi uczniów
- wskazywanie na konsekwencję czynu ucznia
- przypominanie o prawach i obowiązkach ucznia
- pełna informacja nauczycieli o postawie, problemach
i osiągnięciach uczniów
- kształtowanie prawidłowej komunikacji
Drobne bójki
- wyposażenie uczniów w umiejętności radzenia sobie
w trudnych sytuacjach życiowych
- przygotowanie do życia w rodzinie i społeczności lokalnej
- rozumienie uczuć i ich właściwe wyrażanie,
- nauka negocjowania i rozwiązywania konfliktów
- wpajanie ogólnie przyjętych zasad zachowania
- realizacja programów profilaktycznych i terapeutycznych
Nieprzestrzeganie - dbanie o poczucie bezpieczeństwa i akceptowanie
ustalonych zasad
konkretnego ucznia w klasie
postępowania
- podnoszenie poczucia własnej wartości u uczniów
- powierzenie zadań do wykonania na rzecz szkoły i klasy
- odnoszenie się do uczniów z szacunkiem
- wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny
- przestrzeganie regulaminów obowiązujących w szkole
- przestrzeganie procedur szkolnych
- przestrzeganie zaleceń PPP
Formy realizacji zadań
- pogadanki z pedagogiem
- apele porządkowe
- udział w wyjazdach do kina i teatru
- zebrania klasowe, spotkania indywidualne w „otwarte
środy”
- spektakle profilaktyczne
- zajęcia socjoterapeutyczne
- terapia pedagogiczna
- lekcje wychowawcze
- warsztaty
- zajęcia aktywizujące
- kontrakt klasowy
- zajęcia pozalekcyjne
- monitoring
- współpraca z Sądem dla Nieletnich i placówkami
leczniczymi
- spotkania ze specjalistami
- udział w szkoleniach WOM na temat agresji
Osoby
odpowiedzialne
- nauczyciele
- dyrekcja szkoły
- specjaliści
- wychowawcy klas
- pedagog szkolny
- rodzice
7
Cel szczegółowy: 2. Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym.
Zachowania
problemowe
uczniów
Trudności
w nauce
Zadania
- wspomaganie wszechstronnego rozwoju ucznia w sferze
psychicznej, fizycznej i społecznej
- motywowanie i mobilizowanie do aktywnego udziału
w zajęciach szkolnych
- stosowanie zapisów zawartych
w WSO
- wsparcie psychologiczno-pedagogiczne
Formy realizacji zadań
- diagnoza niepowodzeń szkolnych
- współpraca z poradnią psychologiczno – pedagogiczną
- stosowanie szkolnych procedur dotyczących
postępowania z uczniem sprawiającym trudności
dydaktyczne
- udział w szkoleniach WOM i PPP na temat trudności
dydaktycznych uczniów
- systematyczne rozmowy z rodzicami o trudnościach
dzieci w nauce
- pogadanki dla rodziców o sposobach pomocy
w domu
Osoby
odpowiedzialne
- wychowawcy klas
- nauczyciele
- dyrekcja szkoły
- specjaliści
- pedagog
Cel szczegółowy: 3. Kształtowanie wzorców zdrowego stylu życia i spędzania czasu wolnego.
Zachowania
problemowe
uczniów
Pasywne formy
spędzania czasu
wolnego
Osłabienie roli
rodziny
Zadania
- rozwijanie zainteresowań
- propagowanie zdrowego stylu życia,
- propagowanie aktywnych form spędzania czasu
wolnego
- zachęcanie do aktywnego wypoczynku rodziny
Formy realizacji zadań
- udział w kołach zainteresowań i zajęciach sportowych
- udział w konkursach związanych z różnymi formami
profilaktyki
- udział w programach profilaktycznych
- spotkania z rodzicami
- współorganizacja imprez rekreacyjno-rozrywkowych
Osoby
odpowiedzialne
- wychowawcy klas
- pedagog szkolny
8
Cel szczegółowy: 4. Kształtowanie umiejętności selekcji informacji i właściwego wykorzystania cyberprzestrzeni.
Zachowania
problemowe
uczniów
Cyberprzemoc -
Zadania
- zapoznanie z zasadami NETYKIETY/ odpowiedzialnego
korzystania z urządzeń elektronicznych/
- uświadomienie konsekwencji cyberprzemocy dla jej
ofiar
- poznanie zasad postępowania w przypadku
cyberprzemocy
- zapoznanie z konsekwencjami grożącymi sprawcom
przemocy
- sprawdzanie portali społecznościowych
Formy realizacji zadań
- lekcje wychowawcze
- spotkania z pracownikami PPP
- ulotki informacyjne
- prelekcje specjalistów
- blokada stron z niepożądanymi treściami
- wskazywanie ciekawych i bezpiecznych stron
internetowych
- udział rodziców w szkoleniach dotyczących zagrożeń
płynących z Internetu
- zajęcia w bibliotece
Osoby
odpowiedzialne
- wychowawcy klas
- nauczyciele
- pedagog
- nauczyciel
informatyki
- pracownicy PPP
Cel szczegółowy: 5. Wspieranie rozwoju dzieci 6 – letnich w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego.
Zachowania
problemowe
uczniów
Symptomy
niedojrzałości
społeczno –
emocjonalnej
Zadania
- kształtowanie umiejętności rozpoznawania
i nazywania emocji oraz bezpiecznego
rozładowywania napięcia
- podniesienie roli i znaczenia dziecka w procesie
dydaktycznym
- usamodzielnianie
- podkreślenie mocnych stron, drobnych sukcesów
- zapewnianie dziecku poczucia bezpieczeństwa,
- stwarzanie sytuacji, w których dziecko mogłoby
osiągnąć sukces
Formy realizacji zadań
- rozmowy
- pochwały, zachęty
- zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa,
- elementy zajęć relaksacyjnych
- współpraca z rodzicami
- współpraca z PPP
- współpraca z instytucjami prowadzącymi terapię
rodzinną
Osoby
odpowiedzialne
- wychowawcy
- pedagog
- rodzice
9
- otoczenie dziecka atmosferą życzliwości, zrozumienia,
bezpieczeństwa, opieki , ciepła emocjonalnego
- wsparcie psychologiczno – pedagogiczne
Cel szczegółowy 6: Zapobieganie absencji szkolnej.
Zachowania
problemowe
uczniów
Wagary
Zadania
- organizowanie atrakcyjnych zajęć edukacyjno –
wychowawczych
- dbanie o właściwe relacje i prawidłową komunikację
w zespołach klasowych
- monitorowanie zachowań uczniów
- reagowanie na absencję ucznia
- kontrola obecności uczniów na lekcji
- dokumentowanie rozmów z uczniem i rodzicami
w dzienniku i zeszycie wychowawcy
- przestrzeganie Statutu i WSO
- przestrzeganie procedur szkolnych dotyczących
postępowania w stosunku do uczniów zaniedbujących
realizację obowiązku szkolnego
Formy realizacji zadań
- przydzielanie uczniom różnych ról w klasie
- przeprowadzanie z uczniami rozmów
i uświadamianie skutków opuszczania zajęć szkolnych,
- współpraca wszystkich nauczycieli
w otoczeniu opieką uczniów z dużą absencją
- zajęcia pozalekcyjne do potrzeb
i oczekiwań uczniów
- rozmowy z wychowawcą, pedagogiem, dyrektorem
- współpraca z Policją i Sądem dla Nieletnich
Osoby
odpowiedzialne
- nauczyciele
- wychowawcy klas
- dyrekcja
- pedagog
Cel szczegółowy: 7. Zdobycie rzetelnych informacji o istocie i szkodliwości nałogów.
Zachowania
Zadania
problemowe
uczniów
Palenie papierosów, - kształtowanie modelu wartościowego człowieka
zażywanie
nieulegającego nałogom oraz postaw asertywnych
substancji
- kształtowanie umiejętności oceny własnych zachowań
Formy realizacji zadań
- prelekcje, pogadanki, odczyty na temat właściwego
rozwoju ucznia
- spotkania z pedagogiem
Osoby
odpowiedzialne
- koordynatorzy
programów
- pedagog szkolny
10
psychoaktywnych
- otoczenie opieką uczniów potrzebujących pomocy
- uświadomienie czym jest zdrowie, od czego zależy,
dlaczego i jak należy o nie dbać
- rozwijanie poczucia odpowiedzialności za zdrowie
własne i innych ludzi
- czynne reagowanie na niewłaściwe zachowania
uczniów
- przekazywanie prawidłowego wzorca w domu
rodzinnym
- gazetki prozdrowotne
- programy profilaktyczne
- pogadanki z higienistką szkolną
- współpraca z placówkami leczniczymi, Policją,
kuratorem i Sądem dla Nieletnich
- współpraca z rodzicami
- pielęgniarka
szkolna
- wychowawcy klas
-pracownicy
sanepidu
-nauczyciele
Stosowanie przez nauczyciela różnych metod pracy ( pogadanka, praca z tekstem, drama, wycieczka, przedstawienia, konkursy, gry i zabawy
dydaktyczne ) pozwoli na aktywne włączenie się uczniów do pracy nad realizacją zadań.
Czas realizacji i metodę pracy określi sam nauczyciel.
Uwagi, które będą sporządzane w czasie realizacji zadań pozwolą na skuteczne modyfikowanie programu.
III EWALUACJA
Program profilaktyczny będzie poddawany ustawicznej ewaluacji i modyfikacji pod koniec roku szkolnego. Uzyskane wyniki posłużą do analizy
przeprowadzonych działań, ich skuteczności oraz potrzeby wprowadzenia ewentualnych zmian.
W pierwszej kolejności ewaluacji poddane będą takie zachowania uczniów jak:
-
zachowania agresywne
-
pasywne formy spędzania czasu wolnego
-
cyberprzemoc
Formy ewaluacji: ankiety, obserwacje, analiza dokumentów, rozmowy.
Jeżeli podjęte działania przyniosą zadawalające wszystkich efekty, przyjęte cele i zadania będą kontynuowane.
Jeżeli nie przyniosą pożądanych oczekiwań i skutków, działania dotyczące problemu zostaną zmodyfikowane.
11
IV MODYFIKACJA PROGRAMU
Nawet najlepiej skonstruowany program profilaktyczny nie może zastępować wychowawczej roli rodziny i szkoły – powinien ją wspierać, opierać się
na jej potencjale, ale równocześnie umożliwiać szybkie i skuteczne reagowanie w uzasadnionych przypadkach zaniedbań wychowawczych. Nie osiągniemy
tego wszystkiego, jeżeli nie przekonamy wszystkich co do słuszności i skuteczności naszych działań. Każdy wychowawca musi wypracować swoją formułę
komunikacji z uczniem, z rodzicami i lokalną społecznością. Tylko jasne przekazywanie wyników z działań profilaktycznych pozwoli uwierzyć, że to, co chcemy
osiągnąć na pewno się uda.
Wyniki działań profilaktycznych są przekazywane w formie:
- sprawozdań na Radzie Pedagogicznej,
- opinii kierowanych do poradni psychologiczno – pedagogicznej,
- wniosków kierowanych do ośrodków pomocy społecznej, sądu, kuratora sądowego, policji.
Procedury postępowania nauczycieli w sytuacjach zagrożenia dzieci znajdują się w programie wychowawczym szkoły ( p.10)
Bibliografia
1. Bodanko A., (red.) Wspomaganie programu wychowawczego programami profilaktyczno – edukacyjnymi, Kraków 1999.
2. Cekiera Cz., Ryzyko uzależnień, Lublin 1994.
3. Dziewiecki M., Nowoczesna profilaktyka uzależnień, Kielce 2001.
4. Gaś Z. Pomoc psychologiczna młodzieży. Warszawa 1995.
5. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa 2002.
6. Mieszalski S., Morawska E., Szymański M., Program promocji zdrowia i profilaktyki uzależnień „Dziękuję, nie”, Warszawa 2000.
7. Ostrowska K., Zdrowie, wychowanie, osobowość, Warszawa 1998.
8. Simm M., Węgrzyn – Jonek E., Budowanie szkolnego programy profilaktyki, Kraków 2002.
12
9. Szymańska J., Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Warszawa 2000.
10. Swiątkiewicz G., Profilaktyka w środowisku lokalnym, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2002.
11. Woynarowska B., Kapica M., Teoretyczne podstawy edukacji zdrowotnej. Stan i oczekiwania, Warszawa 2001.
12. Woynarowska B., Zdrowie i szkoła, Warszawa 2000.
13. Wojtasik P., (red.) Jak reagować na cyberprzemoc. Poradnik dla szkół. Wydanie II.
14. Macander D., Procedury postępowania nauczycieli w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży demoralizacją i przestępczością.
15. Ośrodek Rozwoju Edukacji.
.
’
13