religijność wyznawców prawosławia w polsce

PaĔstwowa Szkoáa WyĪsza
im. PapieĪa Jana Pawáa II w Biaáej Podlaskiej
INSTYTUT SOCJOLOGII
Wiesáaw Romanowicz
RELIGIJNOĝû WYZNAWCÓW
PRAWOSàAWIA W POLSCE
RAPORT Z BADAē SOCJOLOGICZNYCH
Biaáa Podlaska 2012
Wydawca:
PaĔstwowa Szkoáa WyĪsza im. PapieĪa Jana Pawáa II
w Biaáej Podlaskiej
Recenzenci:
dr hab. prof. ElĪbieta Czykwin
prof. zw. dr hab. Janusz MariaĔski
© Copyright by PaĔstwowa Szkoáa WyĪsza
im. PapieĪa Jana Pawáa II
w Biaáej Podlaskiej
ISBN: 978-83-61044-22-2
Nakáad: 250 egzemplarzy
Wydawnictwo PSW JPII
ul. Sidorska 95/97, p. 231R
21-500 Biaáa Podlaska
www.pswbp.pl
Projekt okáadki: PRINT-ART Rafaá Tymoszuk
Skáad i druk: Agencja Reklamowa TOP, ul. ToruĔska 148, 87-800 Wáocáawek,
tel.: 54 423 20 40, fax: 54 423 20 80, www.agencjatop.pl
Spis treĞci
WstĊp ............................................................................................................................. 5
ROZDZIAà I
Wspóáczesny KoĞcióá prawosáawny w Polsce
w perspektywie historyczno-dogmatycznej
1.1. Geneza KoĞcioáa prawosáawnego ............................................................................ 9
1.2. Początki chrzeĞcijaĔstwa wschodniego na ziemiach polskich .............................. 16
1.3. Podziaá KoĞcioáa wschodniego .............................................................................. 25
1.4. KoĞcióá prawosáawny w XX wieku ....................................................................... 28
1.5. Funkcjonowanie PAKP po 1989 roku ................................................................... 31
1.5.1. Status prawny KoĞcioáa ............................................................................... 31
1.5.2. Monastycyzm prawosáawny ........................................................................ 34
1.5.3. Prawosáawny Ordynariat Wojska Polskiego ................................................ 36
1.5.4. DziaáalnoĞü spoáeczno-kulturalna ............................................................... 37
1.6. Gáówne zaáoĪenia doktryny KoĞcioáa prawosáawnego ......................................... 38
1.6.1. ħródáa wiary ................................................................................................ 38
1.6.2. KoĞcióá ........................................................................................................ 40
1.6.3. Formy kultu ................................................................................................. 42
1.6.4. ĝwiątynia ..................................................................................................... 44
1.6.5. Sakramenty w Īyciu KoĞcioáa prawosáawnego ........................................... 45
ROZDZIAà II
Teoretyczno-metodologiczne zaáoĪenia badaĔ
2.1. ReligijnoĞü jako przedmiot badaĔ socjologicznych .............................................. 51
2.2. Cel, problemy i hipotezy badawcze ...................................................................... 61
2.3. Organizacja i przebieg badaĔ ............................................................................... 64
2.4. Charakterystyka badanej zbiorowoĞci .................................................................. 66
ROZDZIAà III
KoĞcióá, duchowieĔstwo a tradycja religijna
3.1. Statystyczny wymiar KoĞcioáa prawosáawnego w Polsce ..................................... 71
3.2. Relacje miĊdzywyznaniowe ................................................................................. 79
3.3. KoĞcióá prawosáawny w Ğrodowisku lokalnym ..................................................... 83
3.4. Wspóáczesne problemy funkcjonowania PAKP .................................................... 89
Wiesáaw Romanowicz
3.5. Tradycja jako Ĩródáo wiary ................................................................................. 100
3.6. Funkcje tradycji religijnej ................................................................................... 114
ROZDZIAà IV
Globalne postawy prawosáawnych wobec religii
4.1. Postawy wobec wiary .......................................................................................... 119
4.2. Praktyki religijne ................................................................................................ 124
4.3. SpecyÞka religijnoĞci prawosáawnych ................................................................ 128
4.4. DoĞwiadczenie religijne ...................................................................................... 130
4.5. Religia w Īyciu codziennym ............................................................................... 131
ROZDZIAà V
Wiedza i wierzenia religijne
5.1. Wiedza religijna jako wymiar religijnoĞci ........................................................... 137
5.2. Postawy wobec podstawowych prawd wiary ...................................................... 144
ROZDZIAà VI
Postawy i zachowania moralne
6.1. MoralnoĞü jako przedmiot badaĔ socjologicznych ............................................. 149
6.2. Postawy wobec wybranych norm moralnych ..................................................... 155
6.3. Dekalog jako reguáa moralna .............................................................................. 159
6.4. Stosunek do wybranych zachowaĔ ..................................................................... 162
ROZDZIAà VII
ParaÞa prawosáawna jako rzeczywistoĞü spoáeczno-religijna
7.1. IdentyÞkacja z paraÞą ......................................................................................... 172
7.2. Spoáeczny wymiar funkcjonowania paraÞi ........................................................ 177
7.3. Funkcjonowanie rodzin mieszanych wyznaniowo .............................................. 181
7.5. Ekonomiczny wymiar funkcjonowania paraÞi prawosáawnych ......................... 184
Podsumowanie i wnioski ........................................................................................... 190
BibliograÞa ................................................................................................................ 195
Ankieta ...................................................................................................................... 202
4