Ośrodki onkologiczne w Polsce – stan obecny

Ogólnopolski Przegląd Medyczny 1-2/2014
Temat numeru
Ośrodki onkologiczne w Polsce
– stan obecny
W 2002 roku w Polsce została wydana uchwała w sprawie ustanowienia Narodowego Programu
Zwalczania Chorób Nowotworowych. Czy jego obecna realizacja w zakresie doposażania
i modernizacji zakładów radioterapii odbywa się zgodnie z założeniami?
Agnieszka Sopel
konsultantka ds.
inżynierii klinicznej
i technologii medycznej,
Politechnikę Krakowską
R
adioterapia onkologiczna jest jedną z podstawowych i najskuteczniejszych metod leczenia
chorób nowotworowych. Metodę tę stosuje
się w celu zmniejszenia dolegliwości związanych
z bólem (radioterapia paliatywna) lub miejscowego
leczenia nowotworów złośliwych (radioterapia radykalna). Polega ona na wykorzystywaniu promieniowania jonizującego, które deponuje dawkę w obszarze
zmiany nowotworowej, tym samym zmniejszając lub
likwidując ją.
Powszechnie rozróżnia się dwie techniki radioterapeutyczne: brachyterapię jako technikę wykorzystującą promieniowanie ze źródła bliskiego – rzędu
kliku milimetrów, oraz teleradioterapię, w której źródło
promieniowania oddalone jest o ok. 80-100 cm od pacjenta. Przyjmuje się, że w ok. 70% przypadków chorych na nowotwory złośliwe jako leczenie (samodzielne lub skojarzone) stosuje się radioterapię przy
wykorzystaniu akceleratorów liniowych bądź urządzeń
do brachyterapii. Dzięki radioterapii uzyskuje się 40%
5-letnich wyleczeń, czyli prawie czterokrotnie więcej
niż w przypadku chemioterapii, gdzie wyleczenia osiągają jedynie 11%.
Przyśpieszacz, inaczej nazywany akceleratorem liniowym, jest urządzeniem teleradioterapeutycznym,
które generuje promieniowanie fotonowe (promieniowanie X) oraz wiązkę elektronową (promieniowanie
cząsteczkowe). Aktualnie na rynku polskim obecne
są trzy firmy oferujące tego typu urządzenia.
Program walki z nowotworami
– przyczyny powstania
Najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce są tzw. choroby cywilizacyjne. Należą do nich m.in.: choroby układu
krążenia, nowotwory oraz urazy i zatrucia. Na przestrzeni lat choroby nowotworowe stały się przyczyną
ponad jednej czwartej wszystkich zgonów zanotowanych w Polsce (wyk. 1). Co więcej, wykrywalność
nowotworów w kraju kształtuje się na poziomie 0,37%
całkowitej populacji, w stosunku do 0,49% populacji
wszystkich państw Unii Europejskiej1. Współczynnik
wyleczeń chorób nowotworowych polskiego społeczeństwa wynosi jedynie 34%, podczas gdy w populacjach krajów UE waha się w okolicy 50%2. Biorąc pod
uwagę poniższe dane, w 2002 roku została wydana
uchwała w sprawie ustanowienia krajowego programu zwalczania tych schorzeń3.
Po trzech latach, w 2005 roku, ustanowiono Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych
(NPZChN)4, którego najważniejszym celem zostało
osiągnięcie średnich wskaźników europejskich oraz
obniżenie liczby zgonów z powodu chorób nowotworowych. Wytyczono wówczas zadania, które zostały
przedstawione w tab. 1.
Cele Narodowego Programu
Zwalczania Chorób Nowotworowych
Ryc. 1. Przyczyny zgonów w Polsce. Źródło: opracowanie własne na podstawie roczników
8
W 2006 r. wyznaczono cele NPZChN dotyczące realizacji zadania pod nazwą „Utworzenie w Polsce systemu
radioterapii onkologicznej – Doposażenie i modernizacja zakładów radioterapii”. Wyróżniono następujące
działania:
• wyraźne skrócenie czasu oczekiwania na leczenie
napromienianiem i poprawa jakości tego leczenia;
• stopniowe zbliżenie się do wskaźnika zalecanego
przez WHO – 3 aparaty megawoltowe przypadające
na 1 milion mieszkańców.
Program dotyczący doposażenia i modernizacji zakładów radioterapii zakładał dwa etapy postępowania
Temat numeru
rozłożone w czasie, które miały prowadzić
do osiągnięcia stawianych powyżej celów.
Etap I: lata 2006-2010 (założenia z 2006
roku)
• osiągnięcie dostępności na poziomie
400 000 mieszkańców na 1 aparat megawoltowy, nie starszy niż 7-8 lat;
• w 2010 roku powinno w Polsce pracować ok. 95 przyspieszaczy liniowych;
przy tym w latach 2006-2008 należy
wymienić wiele akceleratorów zakupionych w latach 1997-1998, które osiągną
kres możliwości bezpiecznego funkcjonowania.
Etap II: lata 2010-2015 (założenia z 2006
roku):
• osiągnięcie dostępności na poziomie
300 000 mieszkańców na 1 aparat megawoltowy (wg ówczesnego wskaźnika
WHO), nie starszy niż 7-8 lat;
• w 2015 roku powinno w Polsce pracować ok. 120-130 przyspieszaczy liniowych.
Do 2010 r. Światowa Organizacja Zdrowia
(WHO) określała wskaźnik posiadania przez
kraje aparatów megawoltowych na poziomie 300 000 mieszkańców na 1 aparat megawoltowy. Od 2010 r. zalecenia się zmieniły i na jeden aparat powinno przypadać
250 000 mieszkańców.
Każdego roku, począwszy od roku 20065,
na program NPZChN przeznaczano przynajmniej 250 mln zł. Spośród wszystkich
zadań na jedno należy zwrócić szczególną uwagę: „Utworzenie w Polsce systemu
radioterapii onkologicznej – Doposażenie
i modernizacja zakładów radioterapii”. Przeznaczono na nie średnio 58% wszystkich
środków zarezerwowanych na realizację
całego programu. W publikacji skupiono
się na przeanalizowaniu właśnie tego zadania, ze szczególną analizą modernizacji
i zakupów akceleratorów liniowych.
Rezultaty i głos środowiska
Odnosząc się do wskazanych założeń, sytuacja wyposażenia ośrodków onkologicznych w Polsce wyglądała na przestrzeni lat
następująco:
• w 2012 roku funkcjonowało 107 aparatów megawoltowych (m.in. przyśpieszacze);
• cel NPZChN osiągnięto w 2013 roku –
wskaźnik WHO: 3 aparaty na 1 milion
mieszkańców: Polska: 3,2 urządzenia
na 1 milion mieszkańców;
Ogólnopolski Przegląd Medyczny 1-2/2014
Infrastruktura w polskich ośrodkach onkologicznych poprawiła się w ostatnich latach. Większość szpitali onkologicznych
jest dobrze wyposażonych w nowoczesny sprzęt do diagnostyki i leczenia. Problemem jest to, że ośrodki te nie mogą
wykorzystać wszystkich swoich możliwości, bowiem ograniczane są przez limity w świadczeniach. Można żałować,
że te nowoczesne sale operacyjne i aparaty do radioterapii nie są w pełni wykorzystywane, a chorym proponuje się
długie kolejki lub komercyjne leczenie. Takich sytuacji powodujących nierówności państwo powinno unikać.
Trwają dyskusje nad zmianami w funkcjonowaniu ośrodków onkologicznych. Polskie Towarzystwo Onkologiczne
stara się, by limitów nie było; jesteśmy jednak realistami. Proponujemy różne warianty, które muszą zapewnić
bezpieczeństwo finansowe. Zmiany w zakresie limitowania należałoby powiązać z ciągłym podnoszeniem jakości
świadczeń, poddaniem się systemowi audytów. Chcielibyśmy, by ośrodek, który – ewentualnie – będzie pracował bez
limitu brał całkowitą odpowiedzialność za leczenie chorego. Chodzi o pełną, kompleksową opiekę, a nie o wykonanie
jednego czy kilku najbardziej intratnych procedur. Kolejną propozycją PTO jest wprowadzenie systemu degresywnego
– wykonując coraz więcej świadczeń, powinniśmy uwzględniać koszty stałe działalności, a więc zwiększeniu liczby
procedur nie musi towarzyszyć proporcjonalny wzrost kosztów leczenia. Taka degresywna stawka spowodowałaby
skrócenie kolejek i zwiększenie liczby wykonywanych świadczeń.
O problemie złej organizacji polskiej onkologii mówimy od lat. Choć wzrosły ogólne wydatki
na tę dziedzinę, nie są one dobrze wykorzystywane. Problemem są np. nadmierna hospitalizacja czy nieprzestrzeganie standardów, polegające np. na wykonywaniu niepotrzebnych
badań diagnostycznych. Pieniądze na to przeznaczane można byłoby przesunąć na procedury
rzeczywiście służące chorym.
prof. dr hab. Jacek Jassem
przewodniczący Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Onkologicznego
• stan z 1 sierpnia 2013 r. – 122 urządzenia
megawoltowe;
• do końca 2013 roku zainstalowano
co najmniej 12 nowych akceleratorów
liniowych, tym samym zwiększając stan
liczby tych urządzeń do przynajmniej
134 sztuk.
Lp.
Komentując powyższe wyniki, należałoby uznać, że zadania narzucone przez
Narodowy Program Zwalczania Chorób
Nowotworowych zostały spełnione w zakresie stawianych celów dotyczących posiadania odpowiedniej infrastruktury w postaci aparatów do radioterapii. Co więcej,
Tytuł zadania
1.
Prewencja pierwotna nowotworów
2.
Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy
3.
Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi
4.
Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego
5.
Program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe
6.
Utworzenie w Polsce systemu radioterapii onkologicznej – doposażenie i modernizacja zakładów
radioterapii
7.
Tomografia pozytronowa (PET) – budowa sieci ośrodków PET
8.
Program szkolenia lekarzy rodzinnych i podstawowej opieki zdrowotnej – jednodniowe minimum onkologiczne
9.
Szkolenie lekarzy rodzinnych z zakresu diagnostyki nowotworów i opieki nad chorymi po leczeniu onkologicznym
10.
Modyfikacja i wdrożenie programu nauczania onkologii w polskich uczelniach medycznych
11.
Poprawa standardów leczenia operacyjnego i skojarzonego raka płuca – doposażenie i modernizacja klinik i
oddziałów torakochirurgii
12.
Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce ostrej białaczki u dzieci
13.
Ograniczenie niepełnosprawności u dzieci leczonych z powodu nowotworów złośliwych kości
14.
Modyfikacja i wdrażanie ujednoliconego programu diagnostyki i kompleksowego leczenia nowotworów
ośrodkowego układu nerwowego (OUN) u dzieci
15.
Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce guzów litych u dzieci
16.
Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce nieziarniczych chłoniaków złośliwych u dzieci
17.
Program doskonalenia diagnostyki białaczek ostrych u dorosłych w Polsce, z dostosowaniem do zaleceń Unii
Europejskiej i współpracy z European Leukemia Net
18.
Program wykrywania i rozpoznawania chłoniaków złośliwych w Polsce
19.
Program rozwoju opieki paliatywnej w onkologii
20.
Poprawa działania systemu zbierania i rejestrowania danych o nowotworach
Tab. 1. Zadania Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych. Źródło: Sprawozdanie z NPZChN z 2006 r.,
www.mz.gov.pl
9
Ogólnopolski Przegląd Medyczny 1-2/2014
Temat numeru
Stan wyposażenia i funkcjonowania publicznych centrów onkologii (w każdym województwie minimum jeden
ośrodek, a w niektórych, jak np. mazowieckie, śląskie – dwa, trzy ośrodki) należy ocenić jako dobry. Jest on wynikiem
profesjonalnie realizowanego przez Ministerstwo Zdrowia od 2005 roku Narodowego Programu Zwalczania Chorób
Nowotworowych.
Z przeprowadzonej przez Radę Dyrektorów Publicznych Centrów Onkologii w 16 ośrodkach ankiety wynika, że posiadany
potencjał sprzętowy i kadrowy zapewnia właściwy standard skojarzonego leczenia onkologicznego oraz możliwość
zwiększenia liczby świadczeń o około 20% w przypadku zapewnienia pełnego finansowania
przez NFZ. Jednocześnie należy podkreślić, że wiele z centrów onkologii, tj. w Warszawie,
Gliwicach, Krakowie, Poznaniu, Bydgoszczy, Wrocławiu, Kielcach, Szczecinie, implementuje
do terapii najnowsze standardy światowe (PET-CT/MR, IMRT-3D, VMAT, CyberKnife, TomoTherapy, personalizowana onkologia) i mogą być porównywalne z ośrodkami europejskimi
(comprehensive cancer center).
dr n. med. Zbigniew Pawłowicz
dyrektor Centrum Onkologii im. prof. F. Łukaszczyka w Bydgoszczy
zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia
zostały również spełnione.
W 2013 roku przedstawiono jednak wyniki szeroko zakrojonych badań HERO (Health Economics in Radioation Oncology), dotyczących stanu ośrodków onkologicznych
europejskich państw na IV kwartał 2012
roku. Wynika z nich, że w Polsce powinno
działać przynajmniej 196 urządzeń do ra-
dioterapii. Niższy współczynnik posiadania
aparatów megawoltowych odnotowano
tylko w Bułgarii, Macedonii i Rumunii.
Podobnego zdania jest prof. Sergiusz
Nawrocki, kierownik Katedry Onkologii
i Radioterapii Śląskiego Uniwersytetu
Medycznego: „Do średniej europejskiej
brakuje nam jeszcze co najmniej 50 tych
aparatów [przyp. akceleratorów liniowych]”
Średni czas
Liczba osób
oczekiwania
oczekujących
[w dniach]
Lp.
Nazwa
1
Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu, 53-413 Wrocław, pl.
Hirszfelda 12 (wszystkie oddziały radioterapeutyczne)
163
14
2
Centrum Onkologii im. Prof. F. Łukaszczyka w Bydgoszczy, 85-796
Bydgoszcz, ul. dr I. Romanowskiej 2
219
88
3
Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli w Lublinie,
20-090 Lublin, ul. dr. K. Jaczewskiego 7
88
45
4
Szpital Wojewódzki SPZOZ w Zielonej Górze, ul. Zyty 25
52
36
5
Beskidzkie Centrum Onkologii – Szpital Miejski im. Jana Pawła II w
Bielski-Białej, 43-300 Bielsko-Biała, ul. Wyzwolenia 18
25
19
6
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi, 93-513
Łódź, ul. Pabianicka 62
2
95
7
Centrum Onkologii w Warszawie Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Krakowie, 31-115 Kraków, ul. Garncarska 11
8
46
8
Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SP ZOZ w Tarnowie, ul. Lwowska 178A
28
37
9
Świętokrzyskie Centrum Onkologii w Kielcach, ul. Artwińskiego 3
146
42
10
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, 02-781 Warszawa, ul. W.K. Roentgena 5
35
54
11
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, 02-781 Warszawa, ul. Wawelska 15,
51
24
12
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. F. Chopina w Rzeszowie, 35055 Rzeszów, ul. Szopena 2
5
7
13
Białostockie Centrum Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie w Białymstoku, 15-027 Białystok, ul. Ogrodowa 12
60
33
14
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital im. Stanisława Leszczyńskiego w Katowicach, 40-074 Katowice, ul. Raciborska 26
23
23
15
Wielkopolskie Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w
Poznaniu, 61-866 Poznań ul. Garbary 15,
70
21
Suma: 975
Średnia: 39
Tab. 2. Liczba oczekujących i średni czas oczekiwania na świadczenie z zakresu radioterapii w polskich ośrodkach
onkologicznych. Źródło: Narodowy Fundusz Zdrowia, kolejki.nfz.gov.pl
10
– stwierdził w wypowiedzi z 1 sierpnia 2013
roku. Czy aby na pewno proponowane
zwiększenie urządzeń radioterapeutycznych jest prawidłową drogą do zbliżenia
się do wskaźników europejskich?
Odmienną opinię przedstawiają Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy
(OZZL) oraz Polskie Towarzystwo Onkologiczne (PTO). Te dwie instytucje uważają, że wzrost wydatków na wyposażanie
ośrodków onkologicznych nie ma przełożenia na efekty w postaci zwiększenia
wskaźników wykrywalności bądź przeżywalności pacjentów ze zdiagnozowaną
chorobą nowotworową. Największym
problemem jest jednak nieprawidłowa
strategia zarządzania środkami, czego
efektem jest wydłużenie czasu oczekiwania na leczenie radioterapeutyczne. Tab.
2 to porównawcze zestawienie wybranych
ośrodków onkologicznych, w którym zawarto liczbę oczekujących oraz średni
czas oczekiwania pacjenta na świadczenie
zdrowotne z zakresu radioterapii.
W związku z wynikami statystyk 18 grudnia 2013 roku OZZL wystosowało do premiera, ministra zdrowia oraz prezesa NFZ
list otwarty zawierający apel o zaprzestanie limitowania świadczeń zdrowotnych
z zakresu diagnostyki i leczenia chorób
nowotworowych. Co więcej, przewodniczący zarządu Ogólnopolskiego Związku
Zawodowego Lekarzy zwrócił się z tym
samym problemem w listach do pierwszego prezesa Sądu Najwyższego oraz prokuratora generalnego. Również PTO wystosowało otwarte listy do prezydenta RP,
premiera oraz ministra zdrowia, postulując
za zniesieniem limitów świadczeń onkologicznych. W odpowiedzi minister zdrowia wystąpił do prezesa NFZ z wnioskiem
o przeanalizowanie możliwości zniesienia
limitowania świadczeń zdrowotnych z zakresu leczenia przeciwnowotworowego.
Możliwości zmian
W opinii autora artykułu środki z Narodowego Programu Zwalczania Chorób
Nowotworowych w zakresie modernizacji i doposażania zakładów radioterapii
powinny w znaczącym stopniu zostać
przesunięte na wykonywanie świadczeń
zdrowotnych z zakresu leczenia radioterapeutycznego. Co więcej, w przyszłych
latach środki powinny zostać ulokowane
w zadaniach dotyczących prewencji oraz
wcześniejszego diagnozowania chorób
nowotworowych, czego efektem mogłoby
być zmniejszenie zachorowalności i zwięk-
Temat numeru
szenie przeżywalności wśród pacjentów,
u których zdiagnozowano raka.
Piśmiennictwo
1.Beishon M.: Radiotherapy capacity across
Europe: what it should be, and what it is,
CancerWorld. September-October 2013.
2.Rosenblatt E., Izewska J., Anacak Y., Pynda
Y., Scalliet P., Boniol M., Autier P.: Radiotherapy capacity in European countries: an analysis of the Directory of Radiotherapy Centres
(DIRAC) database. „Lancet Oncol.”, 2013 Feb;
14 (2): e79-86.
3.Suplement do Dziennika Urzędowego Unii
Europejskiej, http://ted.europa.eu/.
4.Główna strona ministra zdrowia, http://
www.mz.gov.pl.
5.Utworzenie w Polsce systemu radioterapii
onkologicznej – doposażenie i modernizacja
zakładów radioterapii, http://www.mz.gov.
pl/wwwmz/index?mr=q101&ms=&ml=pl&mi=&mx=0&mt=&my=0&ma=8757
(data odczytu 02 listopada 2013).
6. Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
8 listopada 2002 r. w sprawie ustanowienia
Narodowego Programu Zwalczania Chorób
Nowotworowych, M.P. 2002 nr 55 poz. 746.
7. Uchwała nr 75/2013 Rady Ministrów z dnia
16 kwietnia 2013 r. w sprawie harmonogramu zadań wykonywanych w ramach pro-
Ogólnopolski Przegląd Medyczny 1-2/2014
W Ośrodku Onkologicznym przy Szpitalu Specjalistycznym im. J. Śniadeckiego w Nowym Sączu funkcjonują cztery
oddziały, tj.: hematologia, onkologia kliniczna, chirurgia onkologiczna oraz ginekologia onkologiczna. Obecnie
montowany jest drugi akcelerator linowy w celu uruchomienia radioterapii.
Otwarcie Ośrodka Onkologicznego w Nowym Sączu jest dużą dogodnością dla pacjentów,
którzy dawniej musieli w celu leczenia jeździć do Krakowa, Tarnowa czy też Gliwic. W 2013
roku liczba pacjentów hospitalizowanych na oddziałach o profilu onkologicznym wyniosła 2772
osoby; 809 pacjentów zostało przyjętych do podania chemioterapii. Na oddziale radioterapii
planujemy leczyć około 1000 pacjentów rocznie.
lek. med. Artur Puszko
dyrektor naczelny Szpitala Specjalistycznego im. J. Śniadeckiego w Nowym Sączu
gramu wieloletniego „Narodowy program
zwalczania chorób nowotworowych” w roku
2013 oraz kierunków realizacji tego programu w latach 2014 i 2015.
8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
7 kwietnia 2006 r. w sprawie minimalnych
wymagań dla zakładów opieki zdrowotnej
ubiegających się o wydanie zgody na prowadzenie działalności związanej z narażeniem
na promieniowanie jonizujące w celach medycznych, polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu radioterapii
onkologicznej (z późn. zm.).
9. Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu
programu wieloletniego „Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych:
(Dz.U. z 2005 r., nr 143, poz. 1200, z późn.
zm.).
10.Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
6 grudnia 2012 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U. z 2012 r., nr 0, poz. 1422_.
Przypisy
Źródło: European Cancer Observatory, eucancer.iarc.fr, dane za 2008 r.
Ibidem.
2
Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 8 listopada 2002 r. w sprawie ustanowienia Narodowego Programu Zwalczania
Chorób Nowotworowych (Monitor Polski
nr 55, poz. 746).
3
Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu
programu wieloletniego „Narodowy program
zwalczania chorób nowotworowych”.
4
Dane z lat 2006-2011.
1
11
Ogólnopolski Przegląd Medyczny 1-2/2014
Temat numeru
Case study
Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej
– leczenie na miarę światowych standardów
Przykładem nowocześnie wyposażonego ośrodka onkologicznego jest
Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej. Dane dotyczące epidemiologii chorób
nowotworowych na Lubelszczyźnie wskazują, że w ciągu roku odnotowuje się
ponad 8 tys. zachorowań. Oznacza to konieczność zapewnienia kompleksowej
opieki zdrowotnej mieszkańcom tego regionu.
C
entrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św.
Jana z Dukli realizuje świadczenia zdrowotne
w zakresie m.in.: onkologii klinicznej, onkologii ogólnej, radioterapii, brachyterapii, chirurgii onkologicznej, profilaktyki chorób nowotworowych, ginekologii onkologicznej, otolaryngologii onkologicznej,
leczenia bólu czy też rehabilitacji i opieki paliatywnej.
Według danych z 31 grudnia 2013 r. w Centrum
Onkologii zatrudnionych było ogółem 849 osób,
w tym 175 lekarzy szerokiej liczby specjalizacji (m.in.:
onkolodzy kliniczni, radioterapeuci, chirurdzy onkologiczni, radiodiagności, psycholodzy kliniczni), 189
pielęgniarek, 95 techników oraz liczni specjaliści z zakresu diagnostyki, farmacji i fizyki medycznej.
Diagnostyka w ośrodku
W skład w pełni wyposażonego Zakładu Diagnostyki
Obrazowej wchodzą: pracownia rentgenodiagnostyki ogólnej, pracownia mammografii, pracownia USG,
pracownia TK i pracownia MRI.
W ramach Centrum funkcjonuje także Medyczne
Laboratorium Diagnostyczne, w którym wykonuje
się szeroki wachlarz badań z zakresu: hematologii,
hemostazy, analityki ogólnej, biochemii, serologii
transfuzjologicznej, diagnostyki hormonalnej, diagnostyki onkologicznej, diagnostyki immunologicznej, wirusologicznej oraz mikrobiologii. Laboratorium
stale poszerza swoją ofertę. W 2014 roku wzbogaci
się o tromboelastometr – urządzenie służące do określenia zaburzeń w układzie krzepnięcia; będzie także
prowadzona pogłębiona diagnostyka EBV.
Zakład Patologii Nowotworów funkcjonujący w ramach COZL realizuje pełną diagnostykę histopatologiczną, cytologiczną (cytologia aspiracyjna cienkoigłowa złuszczeniowa), histo- i immunohistochemiczną.
Do jednostek COZL należą także Centralna Pracownia Leku Cytostatycznego i Poradnia Leczenia
Bólu, której zadaniem jest kompleksowe leczenie
pacjentów cierpiących z powodu przewlekłych
zespołów bólowych, jak również konsultowanie leczenia przeciwbólowego pacjentów stacjonarnych.
Poradnia Leczenia Bólu dysponuje w tej chwili m.in.
12
generatorami wysokich częstotliwości – aparatami
do termolezji i aparatami rentgenowskimi wyposażonymi w ramię C oraz tor wizyjny umożliwiający
obrazowanie w kilku płaszczyznach.
Terapia
W 2013 roku Centrum leczyło w sumie 36 196 pacjentów, z czego 5597 hospitalizowano. Wykonano
3596 zabiegów operacyjnych, łącznie z założeniem
portu. Liczba podań chemioterapii wyniosła 18 585,
a pacjentów napromieniowanych – 3221 osób. Przez
cały rok w ramach prowadzonej działalności udzielono 103 646 porad ambulatoryjnych.
W ramach Zakładu Radioterapii i Zakładu Brachyterapii Centrum Onkologii dysponuje obecnie
następującą aparaturą do radioterapii: akceleratorami wysokoenergetycznymi z opcją IMRT, IGRT, EPID;
symulatorami; CT do planowania z opcją wirtualnej
symulacji; aparatem do brachyterapii HDR; aparatem
do brachyterapii HDR, w warunkach sali operacyjnej
z CT; systemami planowania 3D/IMRT/SRS/Brachy.
W ostatnich kilku latach ośrodek praktycznie
całkowicie wymienił aparaturę służącą do leczenia
pacjentów cierpiących z powodu schorzeń nowotworowych przy pomocy promieniowania jonizującego. W codziennej praktyce wykorzystuje się
również specjalne programy komputerowe, tzw.
systemy planowania leczenia.
Ośrodek zapewnia wysokospecjalistyczną radioterapię TBI. Procedurę TBI, polegającą na napromienianiu całego ciała przed przeszczepami szpiku, wykonuje
jedynie 5 ośrodków w Polsce: w Katowicach, Gliwicach,
Poznaniu, Warszawie i Lublinie. Od momentu otwarcia
Pracowni Brachyterapii, większość pacjentów ma wykonywane tomografie komputerowe, co umożliwia
planowanie leczenia w 3D. Klasycznym przykładem
zastosowania brachyterapii są pacjentki ginekologiczne, u których zakładane są sondy do jamy macicy
oraz aplikatory dopochwowe. Dzięki istnieniu Zakładu
Brachyterapii możliwe jest leczenie pacjentek z rakiem
piersi na najwyższym poziomie, zarówno tych, u których zastosowanie brachyterapii stanowi uzupełnienie
teleradioterapii (boost), jak również u tych, w których
brachyterapia jest jedyną formą uzupełniającego leczenia po operacji oszczędzającej (APBI).
Aktualnie w Zakładzie Radioterapii prowadzone
są prace nad wdrożeniem systemu bolusa wodnego w technikach 3D, prowadzona jest ocena dawek
incydentalnych w objętości napromienianej w terenie głowy i szyi techniki IMRT oraz opracowywane
są własne systemy stabilizacji kończyn dolnych.
W COZL realizowane są chemioterapia lub chemioimmunoterapia standardowa, niestandardowa
oraz wysokospecjalistyczne programy lekowe w Oddziałach I-IV. Stosowane są tutaj wysokospecjalistyczne procedury obejmujące: chemioterapię, chemioimmunoterapię z wykorzystaniem przeciwciał
monoklonalnych i drobnocząsteczkowych inhibitorów kinaz tyrozynowych, chemioradioterapię i chemioradioimmunoterapię oraz hormonoterapię.
Chirurgia onkologiczna
W 2013 roku ramach chirurgii jednego dnia wykonano 1690 zabiegów operacyjnych. Liczba zabiegów
operacyjnych od kilku lat powoli, ale systematycznie,
wzrasta. W ciągu minionych 12 miesięcy wykonano
3596 zabiegów chirurgicznych oraz udzielono 29 545
porad ambulatoryjnych.
Lekarze zatrudnieni w V Oddziale Chirurgii Onkologicznej pracują jednocześnie w Poradniach: Chirurgii
Onkologicznej, Profilaktyki Chorób Piersi, StomijnoProktologicznej, Endoskopii Przewodu Pokarmowego oraz Endokrynologicznej. W ramach podległych
poradni funkcjonuje ambulatorium chirurgiczne,
gdzie wykonywane są zabiegi niewymagające hospitalizacji pacjentów. Oddział ściśle współpracuje
z Ośrodkiem Profilaktyki Nowotworów i Promocji
Zdrowia oraz Poradnią Genetyczną COZL.
Pododdział Przewodu Pokarmowego współdziała
razem z Pracownią Endoskopii i Poradnią Proktologiczno-Stomijną. Ośrodek dysponuje pełnym zakresem
możliwości wykonywania endoskopowych i przezskórnych zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych oraz
wykonywania technik minimalnie inwazyjnych.
W COZL prowadzone jest również leczenie operacyjne pacjentów z nabytymi skazami krwotocznymi
pod osłoną czynników krzepnięcia. Rozległe ubytki
tkankowe w następstwie zabiegów operacyjnych
są zaopatrywane jednoczasowo wraz z zespołem
chirurgów plastycznych kierowanych przez konsultanta krajowego ds. chirurgii plastycznej. Konsultant
Temat numeru
krajowy ds. chirurgii plastycznej konsultuje pacjentów Ośrodka pod
kątem możliwości wykonania różnych zabiegów odtwórczych.
Rehabilitacja
W zależności od rodzaju nowotworu i sposobu leczenia do Ośrodka
Rehabilitacji trafiają pacjenci, którzy mają problemy będące następstwem m.in. choroby nowotworowej i skutków zastosowanego leczenia onkologicznego. Ośrodek Rehabilitacji świadczy usługi
z zakresu rehabilitacji w warunkach ambulatoryjnych, domowych
oraz w ośrodku rehabilitacji dziennej.
Stosuje się zabiegi fizjoterapeutyczne (kinezyterapię indywidualną i grupową), masaż leczniczy i terapię manualną, hydroterapię
(z wyłączeniem skóry po radioterapii do 6 miesięcy od jej zakończenia), masaż mechaniczny i pneumatyczny, terapię zajęciową i inne
dostępne zabiegi fizjoterapeutyczne.
Profilaktyka
Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi (WOK) został utworzony w Centrum
Onkologii Ziemi Lubelskiej w grudniu 2005 roku.
Celem priorytetowym działań WOK są: stworzenie centralnej bazy
danych o kobietach uczestniczących w programie; stworzenie systemu
umożliwiającego wieloletnie, ciągłe prowadzenie aktywnego skriningu raka piersi w Polsce; monitorowanie losów pacjentek z wykrytymi
zmianami nowotworowymi; poprawa zgłaszalności kobiet na badania
profilaktyczne; zwiększenie świadomości kobiet w zakresie profilaktyki raka piersi; poprawa jakości badań mammograficznych.
Ogólnopolski Przegląd Medyczny 1-2/2014
nie przebudowany z przeznaczeniem na oddziały łóżkowe i Oddział
Chemioterapii Dziennej.
Całkowita powierzchnia użytkowa Centrum Onkologii Ziemi
Lubelskiej im. św. Jana z Dukli po zakończeniu inwestycji wyniesie
ok. 56 tys. m2. Po rozbudowie w placówce zwiększy się liczba łóżek
ze 194 do 507, w tym: 161 chirurgicznych, 159 chemioterapeutycznych i 137 radioterapeutycznych. Powstaną też: Oddział Transplantacji Komórek Krwiotwórczych z Bankiem Komórek Krwiotwórczych
z 6 łóżkami, Oddział Endokrynologii Onkologicznej do leczenia raka tarczycy radiojodem z 6 łóżkami, Oddział Intensywnej Terapii
z 10 łóżkami, Oddział Brachyterapii z 17 łóżkami. Zaplanowano
stworzenie nowoczesnej izby przyjęć ze śluzą na samochody, skomunikowaną z oddziałami windą. Po rozbudowie nowe lokalizacje
uzyskają szpitalne poradnie i przychodnie. W celu ułatwienia pacjentom orientacji na terenie Ośrodka i dostępności do poszczególnych jednostek zostanie zaprojektowany i wykonany elektroniczny
bezkolejkowy system obsługi pacjentów.
Anna Wilczak
Plany
Najważniejszym zadaniem inwestycyjnym dla Ośrodka jest kontynuacja rozpoczętego w 2011 roku projektu„Rozbudowy i modernizacji
Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli jako pełnoprofilowego ośrodka onkologicznego”.
W myśl założeń przedsięwzięcia budynek łóżkowy nr 4, tj.
9-kondygnacyjny pawilon łóżkowy, pomieści: 2-poziomowe
garaże podziemne; oddziały łóżkowe; Laboratoria Diagnostyczne; Zakład Patologii Nowotworów z Pracownią Cytologiczną;
VI piętro – przeznaczone na Blok Operacyjny oraz Centralną
Sterylizatornię; Izbę Przyjęć; powierzchnie techniczne. Poza tym
w części 7-piętrowego budynku zaprojektowano m.in.: Zakład
Diagnostyki Obrazowej, Oddział Intensywnej Terapii, Ośrodek
Profilaktyki Nowotworów i Promocji Zdrowia. W części dydaktycznej 5-piętrowego budynku administracyjno-dydaktycznego
umiejscowiono salę audytoryjną i sale wykładowe wyposażone
w nowoczesny sprzęt audiowizualny umożliwiający prowadzenie
wykładów z jednoczesną obserwacją operacji i zabiegów.
Istniejący budynek główny COZL po przebudowie przeznaczony
będzie na Zespół Poradni Specjalistycznych, rejestrację, aptekę, Oddział Chirurgii Jednego Dnia. Budynek pawilonu łóżkowego zosta13