wymienić rodzaje środow

Normy wymagań z przyrody w klasie V
POZIOM KONIECZNY Na ocenę dopuszczającą
uczniowie powinni:
• wymienić rodzaje środowisk;
• rozróżnić trzy podstawowe skały;
• podać przykłady czynników klimatycznych;
• rozpoznać trzy podstawowe gatunki roślin i zwierząt występujących w parku;
• rozpoznać trzy podstawowe gatunki roślin i zwierząt występujących w mieście;
• wiedzieć, jak dbać o rośliny „klasowe";
• znać rodzaje odżywiania się;
• rozpoznawać trzy gatunki drzew i krzewów;
• znać budowę zewnętrzną ptaka;
• znać i rozpoznawać typy lasów na rysunkach;
• wskazywać mszaki i paprotniki na rysunkach;
• znać środowiska życia mszaków i paprotników;
• wymienić przykłady jaszczurki i węża;
• podać przykłady trzech pospolitych gatunków ssaków;
• rozpoznać dwa gatunki grzybów jadalnych i dwa trujących;
• znać zasady zbierania grzybów;
• potrafić wskazać producentów, konsumentów, reducen-tów;
• znać i odróżniać pajęczaki i mięczaki;
• rozpoznawać pospolite owoce;
• znać pospolite gatunki zwierząt występujących w Morzu
Bałtyckim;
• potrafić nastawić preparat pod mikroskopem;
• wskazać granice państwa polskiego;
• potrafić wskazać na mapie Wisłę i Odrę;
• potrafić wskazać na mapie porty Polski;
rozpoznać jaszczurki i węże, udzielić pierwszej pomocy
przedlekarskiej w przypadku ukąszenia przez żmiję;
• odróżnić żmiję zygzakowatą od zaskrońca;
• rozpoznawać pospolite ssaki;
• rozpoznawać pospolite grzyby jadalne;
• odróżniać grzyby jadalne od trujących;
• znać zasady zbierania grzybów oraz omówić znaczenie
grzybów w przyrodzie;
• podać przykłady producentów, konsumentów i reducentów;
• podać źródła zanieczyszczenia lasów;
• opisywać budowę traw, określić warunki życia panujące na
łące;
• rozpoznawać pospolite rośliny uprawne (szczególnie zboża i
rośliny okopowe);
• wymieniać produkty uzyskiwane z płodów rolnych i charakteryzować ich znaczenie gospodarcze;
• rozpoznawać owoce krajowe i sprowadzane do Polski;
• rozpoznawać pospolite gatunki pajęczaków i mięczaków;
• wymienić elementy budowy kwiatu rośliny nasiennej i
określić ich rolę;
• wyjaśnić pojęcia: zapylenie, zapłodnienie, kiełkowanie,
wzrost i rozwój;
• rozpoznawać owoce niektórych pospolitych roślin nasiennych;
• opisywać fizykochemiczne właściwości wody;
• rozróżniać gatunki występujące w jeziorach i stawach;
• wymienić strefy życia w morzu;
• rozpoznawać pospolite gatunki żyjące w Morzu Bałtyckim i
oceanach;
• definiować pojęcie gatunek;
• wskazywać części mechaniczne i optyczne mikroskopu;
• nastawić mikroskop na odpowiednie powiększenie;
• wykonać rysunek mikroskopowy;
• wskazywać na mapie Polski położenie i ogólne granice
województw;
• potrafić wskazać na mapie Warszawę, Kraków;
• określać granice państwa polskiego;
• potrafić wskazać na mapie główne pasma górskie;
• nazywać państwa sąsiadujące z Polską;
• wymienić podstawowe surowce mineralne Polski;
• wymienić główne źródła i rodzaje zanieczyszczeń środowiska;
• wskazać na mapie położenie nizin, wyżyn, gór, rzek oraz
jezior;
• wymienić nazwy kilku gatunków roślin i zwierząt chronionych.
• znać i wskazać położenie miast wojewódzkich;
• wskazywać na mapie obszary nizinne, wyżynne i górskie oraz
określić ich położenie;
• określać położenie i wskazać na mapie główne rzeki Polski i
ich dopływy;
• wskazywać na mapie źródło, bieg górny i środkowy, dolny,
ujście rzek: Odry i Wisły;
• wyjaśnić pojęcia: dorzecze, system rzeczny, dział wód,
zlewisko;
• wskazać na mapie główne jeziora w Polsce (wymienić
największe i najmniejsze);
POZIOM PODSTWAWOWY Na ocenę dostateczną
uczniowie ponadto powinni:
• podać przykłady wód słonych i słodkich;
• wyróżnić rodzaje skał;
• wymienić czynniki klimatyczne;
• rozpoznać pospolite gatunki roślin i zwierząt występujące w
parku i mieście;
• znać nazwy roślin uprawianych w klasie;
• potrafić wykonywać podstawowe zabiegi uprawowe i
pielęgnacyjne;
• wyjaśnić pojęcia: samoźywność i cudzoźywność;
• podać przykłady organizmów samożywnych i cudzożyw-nych;
• klasyfikować rośliny na: drzewa, krzewy i rośliny zielne;
• wyjaśnić pojęcia: przyciąganie ziemskie, siła nośna, stałocieplność, jajorodność;
• podać typy lasów;
• wskazywać i określać położenie pobrzeża Bałtyku;
• wskazywać na mapie polskie miasta portowe;
• wymienić zabytki i walory turystyczne miast leżących nad
morzem;
• wyjaśnić pojęcia: delta, depresja, mady;
• określić i wskazać na mapie położenie pojezierzy;
• określać położenie Pojezierza Wielkopolskiego oraz Niziny
Południowowielkopolskiej;
• określić położenie pasa nizin środkowej Polski i Niziny
Śląskiej;
• wymienić największe miasta leżące w pasie nizin środkowej
Polski oraz podać ich znaczenie;
• określić położenie Niziny Mazowieckiej;
• rozpoznać pospolite gatunki leśne;
• wskazywać zabytkowe obiekty na planie Warszawy;
• definiować pojęcia: nurt rzeki, zakole, dolina rzeczna,
starorzecze, zbocze doliny, dno doliny, terasa;
• określić warunki życia mszaków i paprotników;
• wymienić główne przyczyny powodzi;
• rozpoznać pospolite gatunki mszaków i paprotników;•
• określić położenie ważniejszych wyżyn w Polsce;
• wymienić warstwy lasów;
• określić położenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i
Wyżyny Lubelskiej;
• wskazać położenie najważniejszych miast Wyżyny Lubelskiej;
• wymienić ważniejsze zabytki Krakowa;
• wyróżniać rodzaje gór;
• wymienić osobliwości Gór Świętokrzyskich;
• wskazać na mapie Sudety, Karkonosze oraz określić ich
położenie;
• rozróżnić pasma górskie w Sudetach i wskazywać ich
ważniejsze szczyty;
• wskazywać na mapie pasmo Pienin i określić ich położenie
oraz wymienić najwyższe szczyty w Pieninach;
• określić położenie oraz wskazać na mapie Tatry i ich najwyższe szczyty;
• wymienić piętra roślinności w górach;
• wskazać na mapie większe miasta Polski i określić ich
położenie, wymienić województwa o największym zaludnieniu;
• wymienić najważniejsze problemy dużych miast;
• wyjaśnić pojęcia: aglomeracja, urbanizacja, industrializacja;
• określić położenie Wyżyny Śląskiej;
• wymienić najważniejsze surowce Wyżyny Śląskiej;
• wymienić najważniejsze ośrodki wydobycia węgla kamiennego i brunatnego w Polsce;
• wymienić główne surowce mineralne Polski i wskazać na
mapie ich występowanie;
• podać przykłady produktów otrzymywanych z surowców
mineralnych;
• opisać naturalny krajobraz Pojezierza Suwalskiego;
• wymienić motywy ochrony przyrody w Białowieskim i
Biebrzańskim Parku Narodowym;
• określić położenie Bieszczad;
• wymienić formy ochrony przyrody.
POZIOM ROZSZERZONY Na ocenę dobrą uczniowie
ponadto powinni:
• zaplanować trasę wycieczki i przygotować się do niej;
• podać przykłady zastosowania (wykorzystania) skat w życiu
codziennym;
• wykazać różnice między pogodą i klimatem;
• charakteryzować park jako ekosystem lądowy założony przez
człowieka;
• rozpoznawać gatunki roślin i zwierząt występujące w parku;
• rozpoznawać gatunki drzew, krzewów, roślin zielnych i
zwierząt występujących w mieście;
• potrafić rozmnażać rośliny przez sadzonki liściowe lub
łodygowe;
• określić warunki procesu fotosyntezy;
• podać produkty procesu fotosyntezy i ich znaczenie;
• wyróżniać poszczególne organy roślin nasiennych i określać
ich funkcje;
• opisywać budowę morfologiczną poszczególnych elementów
rośliny;
• wykazać przystosowania ptaków do lotu;
• dzielić ptaki na zimujące w Polsce i odlatujące do ciepłych
krajów;
• określać warunki panujące w poszczególnych piętrach lasu;
• wykazać się znajomością organizmów występujących w lesie;
• rozpoznawać i charakteryzować zbiorowiska leśne;
• opisywać cechy budowy morfologicznej mchów i paprotników, wskazywać znaczenie tych organizmów;
ssaków;
• budować łańcuchy i sieci pokarmowe;
• oceniać warunki życia na wsi, wykazywać różnice między
taką a lasem, podać znaczenie łąk w przyrodzie i gospodarce
człowieka;
• charakteryzować: sadownictwo, ogrodnictwo oraz warzywnictwo;
• charakteryzować owady;
• omówić znaczenie pajęczaków i mięczaków w przyrodzie;
• podać przykłady sposobów rozmnażania się wybranych
roślin;
• rozróżnić elementy budowy owoców suchych i mięsistych;
• rozróżnić rośliny jednoroczne i wieloletnie, nagonasienne i
okrytonasienne;
• charakteryzować warunki życia panujące w środowisku
wodnym w różnych porach roku;
• porównywać warunki życia panujące w wodzie i na lądzie;
• opisywać przystosowania ryb do życia w wodzie;
• charakteryzować warunki życia w morzach i oceanach;
• wyjaśnić gospodarcze znaczenie zasobów morskich;
• charakteryzować stan i znaczenie rybołówstwa, transportu
wodnego oraz przemysłu stoczniowego;
• określać cechy taksonomiczne gatunku i wyższych jednostek
systematycznych;
• oznaczać pospolite organizmy na podstawie prostych kluczy;
• charakteryzować grupy organizmów;
• analizować drzewo rodowe organizmów;
• porównać komórkę roślinną i zwierzęcą;
• charakteryzować zróżnicowanie krajobrazowe Polski,
uwzględniając ukształtowanie terenu;
• uzasadniać celowość założenia Wolińskiego i Słowińskiego
Parku Narodowego, przedstawić ich osobliwości;
• uzasadnić znaczenie portów dla wymiany handlowej (eksport
- import);
• wyjaśnić sposób powstawania Żuław Wiślanych i podać
przykłady ich gospodarczego wykorzystania;
• wymienić urządzenia i sposoby zabezpieczeń przed
powodziami i nieodpowiednim nawadnianiem;
• wyjaśnić genezę kształtowania się krajobrazu pojeziernego;
• wymienić cechy krajobrazu Pojezierza Wielkopolskiego i
Niziny Południowowielkopolskiej;
• opisywać położenie i charakter miast Pojezierza Wielkopolskiego i Niziny Południowowielkopolskiej;
• scharakteryzować znaczenie nizin środkowej Polski;
• opisać walory przyrodnicze Kampinoskiego Parku Narodowego;
• charakteryzować Warszawę jako stolicę Polski;
• wyjaśnić powstawanie rzek, ich działalność i wpływ na
krajobraz;
• określić sposoby zapobiegania powodziom;
• znać sposoby zachowania się w czasie powodzi;
• wyjaśnić proces krasowienia, powstawania jaskiń i ostańców;
• wymienić osobliwości przyrodnicze Ojcowskiego Parku
Narodowego;
• wyjaśnić powstawanie wąwozów na podłożu lessowym;
• wykazać kulturotwórcze i gospodarcze znaczenie Krakowa;
• wyjaśnić genezę gór;
• charakteryzować krajobraz górski;
• opisać krajobraz Karkonoszy;
• charakteryzować wyjątkowy krajobraz Pienin;
• wykazywać przystosowania gadów do środowiska;
• wykazywać przystosowania ssaków ulatwiające życie w lesie;
• opisywać osobliwości Pienińskiego Parku Narodowego;
• charakteryzować krajobraz Tatr, używając pojęć: turnia,
przełęcz, żleb, stożek piargowy, grań;
• porównywać krajobraz Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich;
• charakteryzować gromadę ssaków;
• wyróżniać cechy taksonomiczne wybranych gatunków
• uzasadnić znaczenie elektrowni wodnych;
• charakteryzować gady jako kręgowce lądowe;
• wyjaśnić ogólną zasadę działania elektrowni wodnej;
• opisać metody wydobywania węgla kamiennego i brunatnego;
• wyjaśnić przyczyny powstawania „kwaśnych deszczów";
• wyjaśnić, na czym polega osobliwy charakter Bieszczad;
• wyjaśnić motywy ochrony przyrody;
• podać przykłady działań zmierzających w kierunku ekorozwoju.
• wyjaśnić mechanizm działania śluz na Kanale Augustowskim;
• uzasadnić naturalny charakter krajobrazu Niziny Północnopodlaskiej;
• uzasadnić celowość ochrony przyrody na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego;
• wykazywać związek człowieka ze środowiskiem;
• uzasadnić celowość ochrony przyrody;
POZIOM DOPEŁNIAJĄCEY Na ocenę bardzo dobrą
• określić położenie parków narodowych w Polsce;
uczniowie ponadto powinni:
• wyjaśnić znaczenie ekorozwoju dla przyszłych pokoleń.
• uzasadnić zmiany warunków życia organizmów pod wpływem
czynników martwych;
POZIOM TWÓRCZY Na ocenę celującą uczniowie
• wyjaśnić tworzenie siły nośnej oraz siły wyporu wody;
ponadto powinni:
• ocenić skutki eksploatacji skał w środowisku;
• formułować wnioski;
• analizować mapy klimatyczne;
• planować doświadczenia;
• zdobywać informacje potrzebne do rozwijania zainteresowań
przedmiotowych;
• analizować materiały drukowane, multimedialne i wykorzystywać je do uogólniania faktów;
• uzasadniać znaczenie terenów zielonych w mieście;
• sporządzić plan danego parku w odpowiedniej skali;
• wykazać zależności pomiędzy temperaturą wody a rozpuszczalnością ciał stałych oraz gazów;
• sporządzić dokumentację z przeprowadzonej obserwacji;
• wykazać zależności pomiędzy producentami a konsumentami
kolejnych ogniw w łańcuchu, bądź poziomów troficznych;
• wykazać związek między warunkami a typem środowiska
leśnego;
• omówić przystosowania mszaków i paprotników do środowisk, w których występują;
• określić stan lasu na podstawie różnych wskaźników;
• przewidywać rozwój wsi w najbliższych 10 latach;
• wykazać zależności między organizmami na tace;
• przewidywać możliwości wzrostu produkcji rolnej;
• wykazywać związki między ciężarem właściwym ciała ryby a
siłą wyporu wody;
• określać stan czystości wód za pomocą metod fizykochemicznych i biologicznych;
• wykazać różnice między systemem klasyfikacji naturalnym i
sztucznym;
• uzasadnić znaczenie systemu naturalnego w klasyfikacji
organizmów;
• porządkować organizmy w duże taksony (królestwa);
•uzasadniać wyższość ewolucyjną poszczególnych grup
systematycznych, wskazując na ich osiągnięcia ewolucyjne;
• uzasadniać pasowy charakter krain geograficznych;
• wykazywać zależności między rodzajem krajobrazu a krainą
geograficzną;
• oceniać wpływ działalności wydm na środowisko przyrodnicze;
• wymienić walory krajoznawcze Pojezierza Mazurskiego;
• dokonać oceny rozwoju gospodarczego Niziny Mazowieckiej;
• ocenić wartość zabytków Krakowa jako dziedzictwa kultury
Europy;
• za pomocą materiałów źródłowych ocenić stopień zanieczyszczenia środowiska w Karkonoszach i wyjaśnić motywy
utworzenia Karkonoskiego Parku Narodowego;
• uzasadnić wpływ Dunajca na krajobraz Pienin;
• omówić celowość założenia Tatrzańskiego Parku Narodowego;
• uzasadnić zmiany pogody w górach;
• wyjaśnić ogólnie, czym jest prąd elektryczny i na jakiej
zasadzie działa generator;
• przedstawić wpływ człowieka na zmianę naturalnego
krajobrazu Wyżyny Śląskiej;
• ocenić wpływ kopalni na środowisko przyrodnicze;
• wykazywać zależność między czynnikami środowiska a
zdrowiem człowieka;
• rozwiązywać problemy związane z rozwojem cywilizacji;
• interpretować zasady zrównoważonego rozwoju;
• angażować się w działalność LOP oraz innych organizacji i
stowarzyszeń propagujących ideę ochrony przyrody.