Portret Neny Stachurskiej - Wirtualne Muzea Małopolski

Obraz „Portret Neny Stachurskiej” Stanisława Ignacego Witkiewicza
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Autor Stanisław Ignacy Witkiewicz – Witkacy Czas powstania kwiecień 1929 Miejsce powstania Zakopane Wymiary wysokość: 68 cm (z ramami), 64 cm (bez ram), szerokość: 52 cm (z ramami), 48 cm (bez ram) Oznaczenie autorskie Witkacy (T.E) p.p.c. / 1929 IV NΠ ½ r 2 + Cof Numer inwentarzowy S/2245/MT Muzeum Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem Tematy namalowane, znane postaci Technika pastel Materiał papier, węgiel Prawa do obiektu Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski • Tagi Stanisław Ignacy Witkiewicz, portret, pastel, Firma Portretowa S.I. Witkiewicz, 2D, Witkacy, erotyzm, kobieta Kobieta? Dziecko? Demon?... A kogo Ty widzisz?
Miejsce akcji — Zakopane — „wioska Z.”. Czas akcji — 1929 rok, kwiecień. Bohaterowie — artysta Stanisław Ignacy Witkiewicz i jego modelka, tym razem Nena Stachurska.
Nena była, obok Heleny Białynickiej­Biruli, Janiny Turowskiej­Leszczyńskiej i Eugenii Kuźnickiej­
Wyszomirskiej, jedną z ulubionych modelek Witkacego. Portretował ją dziesiątki razy. Stachurska uczestniczyła również w jego artystycznych eksperymentach z narkotykami. W kolekcji Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem znajduje się kilkanaście pasteli przedstawiających ją w różnych odsłonach. Czasem jest demoniczną femme fatale, czasem gwiazdą majaczącą na horyzoncie, czasem zaś dumną przedstawicielką swojej płci.
Z prezentowanego tu portretu patrzy na nas naburmuszona dziewczynka, podlotek. Bujne włosy, ułożone w modną fryzurę, opadają na czoło. Wielkie, migdałowe oczy spoglądają spod uniesionych brwi z uwagą, ale i z gniewem. To one przede wszystkim przykuwają uwagę widza. Piękne kształtne usta pozostają zaciśnięte. Jest obrażona, zagniewana, ale też uwodzicielska. Całości dopełnia jej ubranie — bluzka z białym kołnierzykiem zapięta pod szyję. Strój przywodzący na myśl pensjonarkę. Bohaterka nie wygląda jednak na posłuszną, dobrze ułożoną panienkę, lecz na kapryśną i świadomą już swego uroku młodą kobietę. Fascynującą, młodą kobietę…
Witkiewicz z pasją portretował osoby z własnego kręgu towarzyskiego oraz licznych przyjaciół i przedstawicieli polskiej inteligencji. Sam czasem określał się mianem „psychologicznego portrecisty”, dlatego że interesował go przede wszystkim stan psychiczny modela, nie tylko jego wygląd. Pierwsze eksperymenty portretowe można datować na czasy przed I wojną światową. Wówczas powstał zbiór fotografii przedstawiających osoby znajome i bliskie Witkiewiczowi. Widać, że artysta uważnie studiował twarze. Przyglądał im się pod różnym kątem, w różnym oświetleniu. Patrzył w ich oczy, czasem błyszczące, czasem łzawe, czasem smutne. Niektórzy badacze jego twórczości uważają, iż doświadczenia te wykorzystał przy tworzeniu portretów zamawianych w Firmie Portretowej S.I. Witkiewicz, która po raz pierwszy oficjalnie ogłosiła swoją działalność w kwietniu 1925 roku w Warszawie
Witkacy hołdował zasadzie: „Klient musi być zadowolony”, dlatego też wydał Regulamin Firmy, który miał zapobiec ewentualnym nieporozumieniom. Regulamin określał technikę, w jakiej artysta wykonywał portrety („Technika jest mięszaniną węgla, kredek, ołówka i pastelu”). Ustalał również, jakie typy wizerunków wykonuje Firma (od A do E oraz „kombinacje” poszczególnych typów, w tym możliwy również typ dziecięcy (B+E). Określał miejsca, gdzie można zamówić portret i ile może trwać jego wykonanie: „Zależnie od stanu firmy i trudności danej twarzy, portret może być wykonany w jedno, dwa, trzy do pięciu posiedzeń (...). Firma podejmuje się wykonania portretów poza lokalem firmowym jedynie w wypadkach wyjątkowych (choroba, podeszły wiek itp.)”. Dyskusje z artystą na temat „podobieństwa” i „niepodobieństwa” były wykluczone. Na końcu Regulaminu potencjalny klient znajdował cennik. Firma cieszyła się dużą popularnością, była ogólnie dostępna i każdy mógł zostać jej klientem, o ile oczywiście zapoznał się z Regulaminem.
Na kolekcję namalowanych przez Witkacego portretów w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem składają się w dużej mierze wizerunki bliskich znajomych artysty, jak również rysunki opatrzone dowcipnymi, przewrotnymi odautorskimi komentarzami.
Opracowanie: Julita Dembowska (Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem), © wszystkie prawa zastrzeżone