DZIEWI űDZIESI TE URODZINY DR IRENY WINKLER

ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom LXII, zeszyt 6
–
2014
HENRYK DUDA
*
DZIEWIDZIESITE URODZINY
DR IRENY WINKLER-LESZCZYSKIEJ
Dr Irena Winkler-Leszczyska przysza na wiat 9 wrzenia 1924 roku
w Warszawie1. Nauki pobieraa najpierw w Warszawie, potem w Kutnie.
Gimnazjum im. Henryka Dbrowskiego w tym miecie nie byo jej dane dokoczy
, poniewa po wybuchu II wojny wiatowej wszystkie szkoy
w Warthegau zostay zamknite. Okupacj spdzia w Warszawie, tu kontynuDr hab. HENRYK DUDA – kierownik Katedry Jzyka Polskiego KUL; adres do korespondencji: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawa II, Katedra Jzyka Polskiego, Al. Racawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: [email protected]
1
Informacje biograficzne podaj na podstawie biogramu zamieszczonego w Ksidze
pamitkowej na 75-lecie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (red. ks. M. Rusiecki, Lublin
1994, s. 487), akt personalnych w Archiwum KUL (sygn. A-930) oraz informacji uzyskanych
od prof. Zenona Leszczyskiego.
8
HENRYK DUDA
owaa nauk w II Miejskim Gimnazjum i Liceum im. Jana Kochanowskiego
(dziaajcym pod przykrywk szkoy farbiarskiej)2 i w czerwcu 1944 roku
zdaa matur. Zaraz po wojnie, we wrzeniu 1945 roku rozpocza studia
w Uniwersytecie ódzkim. Tu Jej mistrzami byli profesorowie Henryk Uaszyn i Zdzisaw Stieber3. Prof. Hanna Popowska-Taborska, modsza koleanka
ze studiów w Uniwersytecie ódzkim (rozpocza studia w 1948 roku), tak
wspomina swoje lata studenckie i swoich ódzkich profesorów: „Jesieni 1948
roku rozpoczam studia polonistyczne, realizujc niejako swoje zamiowanie
do lektur i pisania. Uniwersytet ódzki dopiero powstawa. Uczylimy si
w ciasnych pomieszczeniach przy ulicy Lindleya, gdzie miecio si te
seminarium jzyka polskiego. Uczy nas bardzo wówczas mody (jeszcze
przed doktoratem) Karol Dejna, bardzo stary profesor Henryk Uaszyn i (a raczej przede wszystkim) profesor Zdzisaw Stieber. To jzykoznawcze seminarium rónio si od wszystkich pozostaych. Panowaa w nim serdeczna
a równoczenie prawdziwie naukowa atmosfera, daleka od ideologii, która
panowaa na zewntrz”4. Irena Winklerówna suchaa równie wykadów prof.
Janusza Chmielewskiego, urodzonego w Moskwie sinologa, do 1955 roku pracujcego w Uniwersytecie ódzkim, póniej na UW, i uczya si u niego jzyka chiskiego. Magisterium obronia w lipcu 1950 roku na podstawie pracy
pt. cignite i niecignite formy czasowników typu *bojati s, *stojati itp.
w staropolskich zabytkach i gwarach, przygotowanej pod kierunkiem prof.
Stiebera. Praca magisterska staa si podstaw artykuu pt. cignite
i niecignite formy sów sta
i ba
si („Jzyk Polski” 31(1951), s. 29-32).
2
O szkole i jej dziaalnoci w warunkach niemieckiej okupacji opowiada m.in. Wanda
Maliszewska w Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego. Zob.
http://ahm.1944.pl/Wanda_ Maliszewska [dostp: 7.07.2014].
3
O roli prof. Stiebera w uksztatowaniu jzykoznawstwa w odzi pisze m.in. H. PopowskaTaborska w artykule O profesorze Zdzisawie Stieberze – twórcy ódzkiego orodka jzykoznawczego („Rozprawy Komisji Jzykowej TN” 49(2004), s. 25-30).
4
Zob. Pani Profesor Hanna Popowska-Taborska w 2010 roku obchodzi jubileusz 80-lecia
urodzin. Wywiad z Pani Prof. dr hab. Hann Taborsk, http://ispan.waw.pl/default/pl/
homepage/91-aktualnosci/74-wywiad-z-pania-prof-dr-hab-hanna-taborska [dostp: 1.09.2014].
Najmodszy z wymienionych przez prof. H. Popowsk-Taborsk prof. Karol Dejna urodzi si
10 listopada 1911 w Wielkich Borkach koo Tarnopola, zmar 15 kwietnia 2004 w odzi.
Zapisa si w nauce jako wybitny znawca dialektów polskich i sowiaskich. Zob. S. G a l a,
Profesor Karol Dejna (10 XI 1911-16 IV 2004), „Rozprawy Komisji Jzykowej TN”
49(2004), s. 7-12; Henryk Uaszyn – „bardzo stary profesor” – urodzi si w 19 I (starego
stylu) 1874 roku w miejscowoci Lechaczycha niedaleko Kijowa, w studenckich latach
dr Winkler-Leszczyskiej by ju po siedemdziesitce. Prof. Zdzisaw Stieber y i dziaa
w latach 1903-1980. O Z. Stieberze zob. m.in. J. S i a t k o w s k i, Droga yciowa Zdzisawa
Stiebera, w: Zdzisaw Stieber 1903-1980, red. E. Rzetelska-Feleszko, Wrocaw 1982, s. 9-18.
DZIEWIDZIESITE URODZINY DR IRENY WINKLER-LESZCZYSKIEJ
9
Póniej budowie i rozwojowi form czasownikowych w jzyku polskim powicia Autorka take artyku Czasowniki typu sia
, grza
w polszczynie
(„Rozprawy Komisji Jzykowej TN” 8(1962), s. 185-196). Pracy naukowej
wybijajca si moda uczennica prof. Stiebera nie moga jednak otrzyma
,
gdy w tych latach Stieber (jako profesor niezaleny nie by dobrze widziany
na uczelni) nie mia adnej moliwoci zatrudnienia asystenta. „Pod koniec
moich studiów – wspomina Irena Winkler-Leszczyska – zamarzyo mu si
zatrudnienie swoich studentów w zakadzie jako asystentów wolontariuszy
(bez pacy i bez katalogu staych obowizków). Chodzio o dwie osoby: Wadysawa Cyrana i Iren Winklerówn. Poniewa profesorów jzykoznawców
byo dwóch, kady miaby przyj
jedn z tych osób do pomocy. W wyniku
zaaranowanego losowania Cyran trafiby do Stiebera, Winklerówna – do Uaszyna. Nie byaby to wszake jakakolwiek forma angau na etacie asystenta”
(zapisa prof. Z. Leszczyski). Ostatecznie adna z tych osób nie otrzymaa
pracy w Uniwersytecie ódzkim. Mgr Wadysaw Cyran pracowa w studium
nauczycielskim, a na Uniwersytet ódzki wróci po latach, przechodzc w tej
uczelni wszystkie szczeble kariery uniwersyteckiej5. Mgr Irena Winkler natomiast otrzymaa nakaz pracy w szkole na Podlasiu. Prof. Stieber wystara si
jednak dla swojej uczennicy o zgod na prac w odzi.
W 1964 roku obronia w Uniwersytecie Warszawskim prac doktorsk pt.
Sufiksy -ity, -isty, -aty, -asty w jzyku polskim na tle ogólnosowiaskim. Promotorem pracy by równie prof. Stieber, natomiast recenzentami w przewodzie doktorskim prof. prof. Witold Taszycki i Antonina Obrbska-Jaboska6. W tym samym roku praca ukazaa si drukiem (Wrocaw, Ossolineum). Ksik poprzedzi artyku pod tym samym tytuem („Jzyk Polski”
43(1963), s. 65-75). Jest to najwiksza osobno opublikowana praca dr Winkler-Leszczyskiej. W Przegldzie polskich prac jzykoznawczych ogoszonych drukiem w 1964 odnotowa j M. Szymczak: „Praca jest oparta na bogatym materiale zarówno historycznym jak i gwarowym. Omawiany problem
jest rozpatrywany na porównawczym tle sowiaskim. Warto
pracy w duym
stopniu podnosz doczone mapy”7. Ta zdawkowa informacja, co zgodne
z konwencj w tego typu zestawieniach, w adnej mierze nie oddaje rzeczywistej wartoci pracy dr Winkler-Leszczyskiej. Ksika jest bowiem czsto
5
Autor m.in. ksiek: Gwary polskie w okolicach Siedlec (1960), Przysówki polskie. Budowa sowotwórcza (1967), Tendencje sowotwórcze w gwarach polskich (1977).
6
Zob. „Roczniki Uniwersytetu Warszawskiego” 5(1964), z. 1, s. 94.
7
„Poradnik Jzykowy” 1965, z. 5, s. 215.
10
HENRYK DUDA
cytowana a do lat ostatnich, nie tylko w wydawnictwach krajowych8. Bardzo
pozytywn ocen wystawi jej J. Reichan. W artykule Sowotwórstwo gwar
Polski zachodniej9 zestawi on list prac, które „okazay si szczególnie przydatne” przy jego opracowywaniu i tak ocenia niektóre z nich: „[...] jeli za
chodzi o artykuy Krei, Popowskiej-Taborskiej i ksik Winkler-Leszczyskiej, to s to z n a k o m i t e s t u d i a [podkr. moje – H. D.], dostarczajce
autorowi referatu bardzo cennych argumentów popierajcych jego tezy”10.
W ostatnim czasie obficie korzysta z ustale dr Winkler-Leszczyskiej (obok
m.in. K. Dejny, A. Obrbskiej-Jaboskiej, J. Reichana) Natalija Aleksandrowna
Snigirowa w swoim studium o rzeczownikach z sufiksami -ista // -ysta
i -isty // -ysty pt. - -ista / -ysta, -isty / -ysty ! "#11.
Po studiach – jak ju wiemy – mgr Winkler, dziki staraniom prof. Stiebera, zacza prac w odzi. Najpierw krótko pracowaa w szkole (II Szkoa
Ogólnoksztacca TPD), póniej podja prac w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Ludwika Waryskiego. Ju wkrótce poprzez wtedy jeszcze doktora Jerzego Starnawskiego12 i z pozytywn opini swojego ódzkiego mistrza pojawia si w Lublinie. W Katolickim Uniwersytecie Lubelskim pracowaa
w latach 1951-1954 oraz od 1967 do 1997 roku (od przejcia na emerytur
w 1989 roku prowadzia zajcia zlecone dla studentów filologii polskiej).
W latach 1954-1967 pracowaa w Pracowni Atlasu i Sownika Gwar Polskich
8
Zob. np. K. K l e s z c z o w a, Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna
ewolucja, Katowice 2003, s. 91, 94; S. G a l a, Autonomiczna czy suplementarna rola
sowotwórstwa w definiowaniu gwar, „Rozprawy Komisji Jzykowej TN” 50(2005), s. 48;
.. , $ !# %"# &- ,
w: ' + +, ! .. "#,
$%& 2003, '. 51-58; I. J a r o s, Sowotwórstwo na zajciach z dialektologii polskiej, w: /" : !: ;" XI
<=! !> ? ! @ <=! , . +. <. =. >?QV, \'# 2010,
'. 139-140. To samo w „Rozprawach Komisji Jzykowej TN” 54(2009), s. 77-85; H. S y n o w i e c, lska ojczyzna polszczyzna z perspektywy edukacyjnej, Katowice 2013, s. 105, 110;
Z. G a e c k i, Studia z leksykologii regionalnej i gwarowej, Lublin 2014, s. 28, 169.
9
Poznaskie Studia Jzykoznawcze I, red. Z. Kryskia Z. Zagórski, Pozna 1996, s. 53-58.
10
Tame, s. 54-55.
11
„Yearbook of Eastern European Studies” 2013, nr 2, s. 198-213.
12
Prof. dr hab. Jerzy Starnawski, ur. 27 II. 1922 r. w Guzówce, zm. 9 listopada 2012 r.
w odzi, absolwent KUL (1948) i pracownik tej uczelni w latach 1950-1964, póniej profesor
Uniwersytetu ódzkiego. Historyk literatury polskiej i polsko-aciskiej zwaszcza epoki Renesansu. Rozpraw doktorsk Sowacki – epistolograf obroni w grudniu 1949. Zob. M. W i c h o w a, Jerzy Starnawski (27 II 1922-9 XI 2012), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia
Litteraria Polonica” 2012, nr 4 (18), s. 223-229.
DZIEWIDZIESITE URODZINY DR IRENY WINKLER-LESZCZYSKIEJ
11
Zakadu Jzykoznawstwa PAN w Krakowie (obecnie Instytut Jzyka Polskiego PAN) u prof. Kazimierza Nitscha. Tam zajmowaa si opracowywaniem materiaów i przygotowywaniem map do Maego atlasu gwar polskich
(dalej MAGP). Dzieo w XIII tomach ukazao si w latach 1957-197013, a zespó, który je przygotowa, otrzyma w lipcu 1972 roku Nagrod Pastwow
I Stopnia w dziedzinie nauk spoecznych14.
Udzia dr Winkler-Leszczyskiej w powstaniu MAGP najprociej ustali
,
przegldajc indeksy do poszczególnych tomów tego dziea. Na przykad
w tomie pierwszym (Wrocaw 1957) Jej autorstwa s mapy odnoszce si do
sownictwa zwizanego z budow wozu drewnianego, które sam jeszcze dobrze znam z gospodarstwa moich rodziców (Zendek k. Siewierza na pograniczu Maopolski i ^laska), cho
dzi w mojej rodzinnej wsi takich wozów ju
prawie nie ma, a modsze pokolenie tego sownictwa z pewnoci nie zna:
nr 25 (próg), 26 (nasad), 27 (kierownik), 28 (rozwora), 29 (podejma), 30 (nice
przednie), 31 (nice tylne), komentarze do map znajduj si na s. 30-96 czci
drugiej tego tomu. W tym miejscu trzeba szczególnie podkreli
, e zebrane
razem z wszystkich tomów MAGP mapy i komentarze autorstwa dr Ireny
Winkler-Leszczyskiej zoyyby si na sporych rozmiarów i na wysokim poziomie merytorycznym ksik.
May atlas gwar polskich umoliwi badania geografii i historii rónych
zjawisk jzykowych wykraczajcych poza granice jednego jzyka oraz okaza
si, przynajmniej do czasu reformy studiów polonistycznych, z których znikna albo zostaa bardzo ograniczona dialektologia, gramatyka historyczna
i historia jzyka, bardzo przydatny dydaktycznie, co podkrela Zenon Leszczyski, niegdysiejszy uczestnik lubelskich wypraw dialektologicznych (bdzie o nich mowa w dalszej czci tego artykuu), a póniej czonek Zespou
opracowujcego MAGP15. Ogromny wkad badawczy czonków zespou, cho
doceniony wspomnian ju wyej Nagrod Pastwow, pozytywnymi recenzjami dziea i opini rodowiska – zawsze dobr – o autorach i ich dziele, nie
da jednak czonkom zespou stopni naukowych. Tak równie naley spojrze
na
spraw dr Winkler-Leszczyskiej. Ceniona w rodowisku nie tylko za sam
Atlas, nagradzana i odznaczana (w 1978 roku otrzymaa Zoty Krzy Zasugi za
13
O tym i innych opracowaniach z zakresu geografii lingwistycznej zob.: J. R e i c h a n,
K. W o n i a k, Polskie atlasy dialektologiczne i etnograficzne, Kraków 2004. O MAGP na
stronach 16-20.
14
Przyznanie nagrody odnotowaa ówczesna prasa. Zob. np. „Miesicznik Literacki”
7(1972), nr 9 (73), s. 141.
15
Zob. Z. Leszczyski, Cu privire la «micul» atlas al graiurilor Polone, „Romanoslavica”
17(1972), s. 369.
12
HENRYK DUDA
20 lat nienagannej pracy pedagogicznej) nie zaja wysokiej pozycji w oficjalnej, urzdowej hierarchii naukowej, nie miaa okazji wypromowa „swoich”
doktorów ani kierowa zespoami badawczymi i instytucjami naukowymi.
Odnotowa trzeba w tym kontekcie udzia dr Winkler-Leszczyskiej
w jeszcze jednym wanym zbiorowym przedsiwziciu naukowym – pracach
nad Sownikiem gwar polskich PAN16. Podug spisu róde rkopimiennych do
tego dziea17 zebraa ona materiay gwarowe z kilku miejscowoci: Biaka
radz-podl, Chomciska Due zam (wspólnie z W. Górnym), Jezierna tom-lub,
Lubatowa kro, Nadwitnie-Radzy Podlaski, Nowe Brusno lubacz, Obsza bi
(wspólnie z Z. Leszczyskim), Pazów lubacz, Suchowola zam (wspólnie z Z.
Leszczyskim), uki bial-podl gm Tuczna. Jest to przewanie materia gwarowy zebrany podczas wspomnianych wczeniej wypraw dialektologicznych
w latach 1952-1954, uzupeniany póniej w latach szedziesi
tych. Zbieranie
materiaów gwarowych nie jest proste, wymaga bowiem duej wiedzy teoretycznej z zakresu lingwistyki, wiedzy o zasadach zbierania danych jzykowych i ich opracowywania, a wreszcie umiejtnoci praktycznych (rozpoznawanie gwarowych gosek, dostrzegania cech gwarowych na kadym poziomie
jzyka). Z informacji podawanych w przywoanym powyej spisie róde
rkopimiennych trudno sobie wyrobi zdanie, o wkadzie dr Winkler-Leszczyskiej w to dzieo. Procentowo jest on nieznaczny – materiay zbierao
kilkadziesi
t osób w kilkuset miejscowociach w Polsce. Ci, którzy mieli
okazj pozna osobicie dr Winkler-Leszczysk
, sucha jej wykadów, pozna prace drukowane, nie bd
mie w
tpliwoci, e jest to jednak wkad
merytorycznie bardzo istotny. W drugiej poowie lat siedemdziesi
tych natomiast – jak wynika z dosy ogólnej informacji w aktach personalnych dr Winkler-Leszczyskiej w Archiwum KUL – braa ona udzia w przygotowaniu
materiau jzykowego kaszubskiego (z dzie Friedricha Lorentza) do potrzeb
powstaj
cego sownika.
16
Ukazuje si od 1977 r., jednak prace nad powstaniem sownika zaczy si o wiele wczeniej. K. Nitsch nie tylko by autorem krytycznej recenzji wydanego w latach 1901-1907 Sownika gwar polskich Jana Karowicza („Rocznik Slawistyczny” 4(1911), s. 199-243, przedruk w:
K. N i t s c h, Wybór pism polonistycznych, t. IV: Pisma dialektologiczne, Wrocaw–Kraków 1958,
s. 195-225), lecz take faktycznie na pocz
tku XX w. zainicjowa prace nad tym jeszcze
niedokoczonym dzieem leksykografii gwarowej i w znacznej mierze wpyn
na jego ksztat.
Pierwszym redaktorem opublikowanych tomów sownika by natomiast M. Kara. Zob. H. K a r a , Polska leksykologia gwarowa, Warszawa 2011, s. 111-116.
17
Sownik gwar polskich, oprac. przez Zakad Dialektologii Polskiej Instytutu Jzyka Polskiego PAN w Krakowie pod kierunkiem M. Karasia. róda, Wrocaw 1977, s. 110-150.
Lokalizacja miejscowoci i skróty wedug tego spisu.
DZIEWIDZIESITE URODZINY DR IRENY WINKLER-LESZCZYSKIEJ
13
Tu zwró
my jeszcze uwag na niewielki, ale metodycznie i programowo
wany artyku pt. W sprawie mapowania faktów jzykowych („Jzyk Polski”
36(1956), s. 173-178). W „Jzyku Polskim” opublikowaa I. Winkler-Leszczyska jeszcze teksty gwarowe z Suchowoli k. Zamocia (t. 40(1960), s. 305306, wspólnie z Z. Leszczyskim). Materiay gwarowe Irena Winkler-Leszczyska zbieraa od bardzo dawna. W pocztku lat pi
dziesitych prof. Kazimierz Nitsch – jak wspomina prof. Z. Leszczyski – powierzy opiek nad
gromadzeniem materiaów gwarowych do Maego atlasu gwar polskich z terenu z Lubelszczyzny prof. Tadeuszowi Brajerskiemu. Sporód pracowników
Katedry Jzyka Polskiego KUL eksploratorami miay zosta
trzy osoby: prof.
Tadeusz Brajerski, dr Bronisawa Lindert i mgr Irena Winkler. Dr Lindert
wycofaa si z tego przedsiwzicia. Póniej zebraa materiay tylko ze
Spiczyna, pooonego w ssiedztwie Kijan, w których mieszkaa. Prof. Brajerski i mgr Winklerówna rozdzielili midzy siebie planowane punkty terenowe do eksploracji. W wyprawach dialektologicznych uczestniczyli take
studenci z Sekcji Jzykoznawczej Koa Polonistów Studentów KUL. Z Iren
Winkler wyjedali w teren dwaj studenci: Bogusaw Kreja i (czciej, bo
take w trakcie sprawdzania) Zenon Leszczyski, przyszy badacz jzyka polskiego i jego dialektów, prof. i kierownik Katedry Jzyka Polskiego KUL,
w ostatnich latach przed emerytur prof. Uniwersytetu w Biaymstoku18, który
póniej sta si towarzyszem ycia mgr Ireny Winkler i po którym przyja
nazwisko. „Niebawem zaczy si – pisze o czasie swoich studiów w KUL
prof. Zenon Leszczyski, w tym czasie ju po drugim roku polonistyki – wyprawy dialektologiczne, za które odpowiadali w Lublinie profesor Tadeusz
Brajerski i magister Irena Winklerówna, zabierajcy ze sob na zapisywanie
gwar grup kilkorga studentów. Celem tych wypraw byo gromadzenie materiau do atlasu gwar polskich, a jego opracowaniem kierowa daleki Kazimierz
Nitsch”19.
Wszyscy, którym dane byo uczestniczy
w tych wyprawach, a take póniej a prawie do koca XX wieku sucha
wykadów dr Ireny Winkler-Leszczyskiej, podkrelaj Jej zdolnoci pedagogiczne i talent dydaktyczny. Wród Jej wychowanków byo wielu póniejszych profesorów, z naj18
Sylwetk prof. Leszczyskiego przedstawia Agnieszka Karolczuk w artykule pt. Sowo
o Jubilacie („Roczniki Humanistyczne” 49-50(2001-2002), s. 5-7). Bibliografi jego prac do
roku 2002 zestawili Agnieszka Karolczuk i Zygmunt Gaecki (tame, s. 9-22).
19
Kazimierz Nitsch z daleka i z bliska, w: Studia dialektologiczne IV, red. H. Kurek, A. Tyrpa
i J. Wronicz, Kraków 2010, s. 36. O tych wyprawach Z. Leszczyski pisze te we wspomnieniowym artykule pt. Prof. Tadeusz Brajerski („Gazeta Stoeczna” [dodatek do „Gazety
Wyborczej”], 5-6 IV 2014, s. 12). Tekst powsta we wspópracy z Iren Winkler-Leszczysk.
14
HENRYK DUDA
starszych wymieni tu trzeba prof. Michaa esiowa, slawist, znawc jzyka
ukraiskiego i jego gwar, prof. UMCS w Lublinie, póniej take na slawistyce
KUL20, który – jak wspominaj Pastwo Leszczyscy odbitk pierwszego
artykuu – zadedykowa „Pani Irenie, Przewodniczce w Krainie Jerów”.
Z modszych uczniem dr Winkler-Leszczyskiej by m.in. prof. Ireneusz Bobrowski, byy dyrektor Instytutu Jzyka Polskiego PAN w Krakowie, tego samego w którym wcze
niej, w latach 1954-1967 dr Winkler-Leszczyska
pracowaa, obecnie prof. UJ, nastpca Baudouina de Courtenay na katedrze
uniwersyteckiej, który przecie jest zaoycielem kulowskiej lingwistyki21,
dr Zygmunt Gaecki, w
ród innych prac m.in. autor wieej ksiki Studia
z leksykologii regionalnej i gwarowej (Lublin 2014), który zapowiada wydanie
wyboru prac dr Winkler-Leszczyskiej w postaci osobnej ksiki, dr Agnieszka
Karolczuk, znawca polszczyzny wspóczesnej oraz teoretyk i praktyk nauczania jzyka polskiego jako obcego, wreszcie najmodsze niemode ju pokolenie kulowskich jzykoznawców (dr Natalia Sosnowska, dr Magdalena Smole-Wawrzusiszyn, dr Magorzata Nowak-Barciska). Dr Irena Winkler-Leszczyska w
ród swoich uczniów wspomina take prof. Stefana Nieznanowskiego, badacza literatury staropolskiej, oraz Juliusza Burskiego (1933-1990),
reysera radiowego, telewizyjnego i filmowego oraz scenarzyst i pedagoga.
W czasie studiów, na pierwszym roku obaj wyróniali si, biorc czynny udzia
w wiczeniach scs: zadawali bardzo sensowne pytania, ale poszli inn drog.
Uczniem dr Ireny Winkler-Leszczyskiej jest take wieloletni i zasuony
redaktor Towarzystwa Naukowego KUL, opracowujcy zeszyt jzykoznawczy
„Roczników Humanistycznych” i wiele innych publikacji, mgr Andrzej Podgórski.
Wielki wpyw „Pani Irena”22 miaa take na czonków Sekcji Jzykoznawczej Koa Polonistów Studentów KUL. Naleeli do tego krgu m.in. przed20
O prof. esiowie zob. m.in.: M. B o r c i u c h, M. J a s t r z b s k i, Prof. dr hab. Micha
esiów – Jubileusz 80-lecia urodzin, „Biuletyn Informacyjny – Polska Akademia Nauk. Oddzia w Lublinie” 15(2010), s. 17-20. Internet: http://www.pan-ol.lublin.pl/wydawnictwa
/Biul15/prezentacje_4.pdf [dostp 8.08.2014]. Biogram m.in. w: Ukrajinka mowa. Enciklopedija, kom. red. V.M. Rusaniw
kyj i in., wyd. 2, Kijów 2004, s. 311.
21
O pocztkach lingwistyki w KUL zob. m.in.: Z. L e s z c z y s k i, Okruchy z dziejów
jzykoznawstwa w KUL, „Przegld Uniwersytecki KUL” 7(1995), nr 3, s. 14-17; W. M a k a r s k i, Jzykoznawstwo na filologii polskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawa
II, w: Nasi Mistrzowie. Z dziejów jzykoznawstwa polonistycznego w Katolickim Uniwersytecie
Lubelskim, red. Z. Gaecki, Lublin 2012, s. 15-28.
22
Takiej, w tamtych latach poufaej formy adresatywnej, uywaj autorzy tekstów opublikowanych w „Pracach Sekcji Jzykoznawczej”. Zob. Z. L e s z c z y s k i, Wspomnienia z wypadów dialektologicznych. Zamiast kroniki, „Prace Sekcji Jzykoznawczej” 1(1954), s. 9-13;
DZIEWIDZIESITE URODZINY DR IRENY WINKLER-LESZCZYSKIEJ
15
wczenie zmary p. Wojciech Górny, p. prof. Bogusaw Kreja (po latach
zakoczy uniwersytecka karier w Gdasku)23, prof. Micha esiów oraz
prof. Zenon Leszczyski.
Dr Irenie Winkler-Leszczyskiej lubelscy uczniowie i wspópracownicy
– gorco dzikuj „za prac na naszej polonistyce, za trud dydaktyczny, za
serdeczne, ciepe kontakty ze wspópracownikami Katedry i caej polonistyki
oraz za niezrównane pod wzgldem kulinarnym i towarzyskim imieninowe
przyjcia”24.
Zanim przejdziemy do podsumowania, odnotujmy jeszcze jeden rodzaj aktywnoci naukowej dr Ireny Winkler-Leszczyskiej – wspóprac z „Rocznikiem Slawistycznym”. Czasopismo od pocztku w 1908 roku do roku 1992
(t. XLVIII)25 drukowao adnotowan bibliografi jzykoznawstwa sowiaskiego. Dr Winkler-Leszczyska wspópracowaa z tym dziaem pisma od
roku 1965 (t. XXV) przez kilka dziesicioleci, co redakcja kadorazowo skrupulatnie odnotowywaa w wykazie wspópracowników.
W 1996 roku ukazaa si ksika K. Handke, H. Popowskiej-Taborskiej
i I. Galsterowej Nie dajmy zginQ sowom. Rzecz o odchodzcym sownictwie.
Praca powstaa na podstawie ankiet. Wród osób, które odpowiedziay na ankiet znalaza si take dr Winkler-Leszczyska. Jej ujawnione na pocztku
tego wspomnieniowego artykuu dane osobowe pozwalaj zidentyfikowa
j
jako osob nr 43 (zob. s. 28). Dr Winkler-Leszczyska wskazaa m.in. takie
gince sowa adamaszek, akuszerka, alpaga, angielka26, aptekarz, by poprzesta
na przykadach na liter a.
M. e s i ó w, Moja pierwsza wyprawa dialektologiczna, tame, s. 13-16. O okolicznociach
powstania tego studenckiego czasopisma zob.: L e s z c z y s k i, Kazimierz Nitsch z daleka i z
bliska, s. 38-39.
23
O swoich studiach w KUL prof. Kreja bardzo ciepo i serdecznie opowiada we wspomnieniowym tekcie pt. Kuryku mojego ycia (w: W wiecie sów i znacze. Ksiga pamitkowa
dedykowana Profesorowi Bogusawowi Krei, red. J. Ma
kiewicz i E. Rogowska, Gdask 2001,
s. 9-52).
24
M a k a r s k i, Jzykoznawstwo na filologii polskiej, s. 22.
25
„Przegld bibliograficzny szybko zdoby midzynarodowe uznanie, stajc si najobszerniejszym ródem informacji o dokumentach z zakresu jzykoznawstwa slawistycznego. Powoli
rozrasta si objtociowo, ewoluujc od dziau bibliograficznego w „Roczniku Slawistycznym”
(w 1. tomie obejmowa 271 pozycji) do oddzielnego woluminu, jako cz
druga „Rocznika
Slawistycznego” (ostatni, wydany w 1992 r. Przegld za rok 1981 zawiera 5766 pozycji)”. Zob.
Historia bibliografii [Bibliograficzna baza danych wiatowego jzykoznawstwa slawistycznego
ISybislaw] http://www.isybislaw.ispan.waw.pl/start/historia.html [dostp: 7.07.2014].
26
Angielka w znaczeniu {buka’, na które wskazuje dr Winkler-Leszczyska, to chyba
regionalizm ódzki. Bardzo mnie ta nazwa dziwia, gdy zaczynaem moje studia w odzi, bo
w moich stronach rodzinnych (okolice Siewierza) tak buk nazywao si francuzem. Gdy po
16
HENRYK DUDA
Dorobek dr Winkler-Leszczyskiej ukryty jest w Maym atlasie gwar polskich, tego opus magnum dialektologii polskiej XX wieku27. Poza mapami
i komentarzami do nich napisaa i opublikowaa niewiele innych prac. Wszystkie one, tak jak i sam Atlas, zachowuj swoj odkrywczo
po dzi dzie,
o czym wiadcz odwoania w najnowszej literaturze lingwistycznej. Najwikszym jej osigniciem s jednak – a pisz to z perspektywy naszego kulowskiego podwórka – Jej uczniowie, w których zaszczepia mio
i do jzyka
polskiego, i do lingwistyki.
Obecni i byli P.T. Pracownicy Katedry Jzyka Polskiego KUL, uczniowie
i wspópracownicy dzikuj Drogiej Jubilatce za wszystko, co od niej
otrzymali, i ycz jeszcze wielu lat ycia w zdrowiu i pogodzie ducha.
Ad multos annnos!
trzech semestrach w roku akad. 1983/84 przeniosem si z odzi na polonistyk na KUL, musiaem si nauczy
, e ani to angielka, ani francuz, bo w Lublinie jest to parówka. Internet
podpowiada, e ten rodzaj pieczywa ma jeszcze inne nazwy, m.in. weka (w Krakowie), kawiorka lub kawiarka (w Poznaniu) itp.
27
Zdawano sobie z tego spraw ju w momencie ukoczenia dziea. „MAGP '?#}?
'~ ?& ''# ## &' }%. >&' ?
'% # '# # ? ? ?+, V ? # "" Q€?. MAGP #? # %? + '? '#'? #.” – pisa w recenzji
Maego atlasu gwar polskich I.O. Dzendzeliwkyj („=' %%}” 22(1973),
s. 138).