Program przyrodniczo – ekologiczny „Zielono mi...” Ełk 2007

Program przyrodniczo – ekologiczny
„Zielono mi...”
dla uczniów klas IV – VI szkół podstawowych Gminy Ełk
realizowany podczas zajęć terenowych „Zielonej szkoły”
Autorzy: Gminny Zespół Przyrodników:
Joanna Borzeńska,
Jolanta Grzesiukiewicz,
Anna Iwaszko,
Anna Lewczuk
Recenzent: Katarzyna Uściłowicz
Ełk 2007
I Wprowadzenie
W roku szkolnym 2006/2007 zespół przyrodników Gminy Ełk nawiązał współpracę z
Terenową Stacją Badawczą Uniwersytetu Warszawskiego z siedzibą w Sajzach/ k Ełku.
W ramach współpracy zaplanowano zajęcia terenowe w „Zielonej szkole” i opracowano
program pod tytułem: „Zielono mi …”. Treści programu są zgodne z podstawą nauczania
przyrody w szkole podstawowej. Skierowany jest do uczniów zainteresowanych pięknem
otaczającej przyrody. Celem jego jest kształtowanie i promowanie postaw sprzyjających
trosce o środowisko przyrodnicze. Program oparty jest na następujących koncepcjach:
- wychowanie ekologiczne powinno mieć charakter kompleksowy,
- zajęcia winny być prowadzone w bliskim kontakcie z naturą.
Chęć prowadzenia zajęć zadeklarował prof. dr hab. Henryk Tomaszewicz pracownik
Wydziału Biologii Zakładu Botaniki Środowiskowej Uniwersytetu Warszawskiego.
II Cele ogólne
- poznanie fauny i flory naszego regionu;
- doskonalenie umiejętności obserwacji jako podstawowego sposobu
zdobywania wiadomości o przyrodzie;
- rozwijanie zainteresowań i kształtowanie postaw badawczych;
- integracja uczniów Gminy Ełk.
III Cele szczegółowe będą realizowane w ramach następujących bloków tematycznych:
1. „Tam gdzie szumi las”
- rozpoznawanie pospolitych roślin i zwierząt w poszczególnych warstwach
lasu, żyjących w borze sosnowym;
- ocena znaczenia lasu;
- konieczność ochrony lasu i zwiększania ich powierzchni w naszym regionie.
2. „Łąka żywym dywanem”
- rozpoznawanie pospolitych gatunków roślin i zwierząt łąkowych;
- wykazanie szkodliwości wypalania łąk;
- określenie przyrodniczego i gospodarczego znaczenia łąk.
3. „Na mokradłach”
- warunki powstawania terenów podmokłych;
- rozpoznawanie typowych gatunków roślin występujących na badanym terenie;
- konieczność ochrony torfowisk i bagien;
- walory przyrodnicze oraz rola terenów podmokłych w zapobieganiu
powodziom.
4. „Nie tylko ryby żyją w wodzie”
- rozpoznawanie pospolitych roślin i zwierząt występujących w Jeziorze
Łaśmiady;
- przystosowanie organizmów do życia w środowisku wodnym;
- prowadzenie obserwacji mikroskopowych życia w kropli wody;
- uświadamianie negatywnego wpływu gospodarki człowieka na warunki życia
w jeziorze.
2
IV Treści programowe
ryby „Nie „Na mokrażyją tylko dłach”
„Łąka
„Tam gdzie szumi
żywym
las”
dywanem”
Bloki
tematyczne
Zadania do zrealizowania
Rozwiązania
organizacyjne
Poznanie ekosystemu lasu i -zajęcia
rozpoznawanie
terenowe
charakterystycznych
w borze
gatunków roślin i zwierząt w sosnowym
nim żyjących.
Rozpoznawanie pospolitych -zajęcia
gatunków roślin i zwierząt
terenowe
łąkowych. Poznanie
na łące
znaczenia łąk i sposobów ich
wykorzystywania.
Poznanie terenów
podmokłych, rozpoznawanie
typowych rośliny torfowisk,
olsów i bagien.
Ukazanie potrzeby ochrony
tych terenów.
Poznanie fauny i flory
jeziora, ukazanie
przystosowań organizmów
do warunków życia.
Doskonalenie umiejętności
mikroskopowania.
Osiągnięcia uczniów
Uwagi
Uczeń:
-określa warstwy lasu w środowisku naturalnym;
-uczeń rozpoznaje po dwa charakterystyczne gatunki roślin i zwierząt
w poszczególnych warstwach boru sosnowego;
-obserwuje, analizuje i wyciąga wnioski z przeprowadzonych
obserwacji;
-potrafi właściwie zachować się w lesie;
-rozumie znaczenie lasu;
-świadomy jest potrzeby ochrony lasów
Uczeń:
-rozpoznaje po cztery gatunki roślin łąkowych i zwierzęcych;
-podaje sposób użytkowania łąk;
-rozpoznaje rośliny zapylane przez wiatr i owady;
-uzasadnia związek bioróżnorodności z procederem wypalania łąk.
-zajęcia
terenowe na
mokradłach
Uczeń:
-rozpoznaje typowe rośliny dla terenów podmokłych;
-poznaje cechy roślin tworzących torfowiska, olsy i bagna;
-wymienia sposoby wykorzystania i znaczenie torfowisk, bagien;
-uzasadnia potrzebę ochrony terenów podmokłych.
-zajęcia
terenowe
nad jeziorem
Łaśmiady
Uczeń:
-rozpoznaje pospolite rośliny i zwierzęta jeziora w poszczególnych
strefach;
-rozpoznaje podstawowe gatunki ryb żyjących w jeziorze Łaśmiady;
-rozpoznaje organizmy jednokomórkowe tworzące plankton
(obserwacja mikroskopowa);
-uzasadnia wpływ czystości wody na bioróżnorodność organizmów
żyjących w jeziorze.
3
4
w
wodzie”
V Procedury osiągania celów
Metody pracy
Chcąc osiągnąć zamierzone cele w edukacji ekologicznej niezmiernie ważne są
metody pracy oparte na bezpośrednim kontakcie z przyrodą. Rozwijają one zainteresowania
uczniów i kształtują ich postawy badawcze.
Zajęcia terenowe poprzedzą: pogadanka i burza mózgów na temat warunków
panujących w danym środowisku i przystosowań organizmów roślinnych i zwierzęcych do
życia w lesie, na łące, w jeziorze i na mokradłach.
Uczniowie będą pracować metodami praktycznymi i aktywizującymi:
- obserwacja bezpośrednia,
- obserwacja mikroskopowa,
- ćwiczenia praktyczne – wykonanie barwnej „palety malarza” - wzór „żywego dywanu”,
- drama – „wejście w rolę”, naśladowanie zwierząt łąkowych,
- zabawa ekologiczna „Stanę się drzewem”, „Kim jestem?”
- mapa mentalna,
- metoda plakatu
- praca z mapą topograficzną,
- praca z atlasami roślin i zwierząt,
- pokaz.
Środki dydaktyczne
Do przeprowadzenia zaplanowanych zajęć terenowych niezbędne będą:
karty pracy, atlasy roślin i zwierząt najbliższej okolicy, „szkicowniki”, lupy, mikroskopy,
przybory i materiały do pisania i rysowania, odzież ochronna, kalosze, torebki papierowe na
zebrane okazy, klej, masa mocująca, taśma samoprzylepna, mapy topograficzne najbliższej
okolicy, mapy konturowe Polski.
Termin realizacji programu: 11 – 15 czerwca 2007 roku.
Miejsce realizacji: Terenowa Stacja Badawcza Uniwersytetu Warszawskiego z siedzibą w
Sajzach/ k Ełku.
Prowadzący: prof. dr hab. Henryk Tomaszewicz pracownik Wydziału Biologii Zakładu
Botaniki Środowiskowej Uniwersytetu Warszawskiego.
Opiekunowie: nauczyciele przyrody szkół podstawowych Gminy Ełk.
Uczestnicy: laureaci etapu szkolnego IV Gminnego Konkursu Ekologicznego
5
VI Opis założonych osiągnięć
Zajęcia terenowe w „Zielonej szkole” poszerzą ofertę edukacyjną szkół
podstawowych Gminy Ełk i pozwolą na zachowanie postaw proekologicznych uczniów.
Po realizacji programu „Zielono mi ….” uczeń:
- rozpoznaje charakterystyczne gatunki roślin i zwierząt występujących w borze sosnowym,
na łące, w jeziorze, na mokradłach;
- określa warstwy lasu, strefy życia w jeziorze;
- obserwuje, analizuje i wyciąga wnioski z przeprowadzonych obserwacji;
- potrafi właściwie zachować się w lesie, na łące, nad jeziorem, na mokradłach;
- zna wartość poznanych zbiorowisk naturalnych;
- jest świadom potrzeby ochrony lasów, łąk, torfowisk i jezior;
- uzasadnia związek bioróżnorodności z prawidłowym funkcjonowaniem ekosystemów;
- sprawnie posługuje się: termometrem, mikroskopem, lupą, atlasami roślin i zwierząt, mapą
topograficzną;
- aktywnie współpracuje w grupie.
VII Formy ewaluacji
Każdego dnia w trakcie zajęć terenowych uczniowie będą wypełniać karty pracy zakończone
ankietą ewaluacyjną. Gminny etap konkursu ekologicznego będzie również podsumowaniem
i ewaluacją programu „Zielono mi …”
VIII Scenariusze zajęć i karty pracy
Opracowano scenariusze i karty pracy na każdy dzień zajęć terenowych:
11 czerwca 2007 - „Tam gdzie szumi las” (załącznik nr 1)
12 czerwca 2007 - „Łąka żywym dywanem” (załącznik nr 2)
13 czerwca 2007 - „Na mokradłach” (załącznik nr 3)
14 czerwca 2007 - „Nie tylko ryby żyją w wodzie” (załącznik nr 4)
15 czerwca 2007 – gminny etap IV Konkursu Ekologicznego
IX Uwagi do programu
Realizacja programu „Zielono mi …” powinna być poprzedzona zajęciami koła
przyrodniczo-ekologicznego prowadzonego w każdej szkole. Program „Zielonej szkoły”
i zajęcia szkolnych kół zainteresowań mogą być finansowane z projektu „To lubię”.
Patronem i sponsorem IV Gminnego Konkursu Ekologicznego jest Wójt Gminy Ełk
mgr Antoni Polkowski.
6
Załącznik nr 1
Scenariusz zajęć terenowych w „Zielonej szkole”
„Tam gdzie szumi las”
Treści programowe:
-
rozpoznawanie pospolitych roślin i zwierząt w poszczególnych warstwach
lasu, żyjących w borze sosnowym;
-
ocena znaczenia lasu;
-
ochrona lasów i zwiększania ich powierzchni w naszym regionie.
Cele zajęć:
a) wiadomości:
uczeń:
-
zna nazwy pięter lasu;
-
podaje przykłady gatunków drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w
poszczególnych piętrach;
-
wymienia funkcje lasu oraz czynniki zagrażające lasom sosnowym (m.in.
monokultury leśne);
-
poznaje warunki panujące w poszczególnych warstwach lasu;
-
poznaje wpływ organizmów żywych na warunki panujące w poszczególnych
piętrach lasu;
b) umiejętności:
uczeń:
-
rozróżnia rośliny zielne, krzewy i drzewa;
-
podaje gospodarcze znaczenie lasów;
-
uzasadnia przyrodnicze znaczenie ochrony lasów oraz zwiększania ich
powierzchni w naszym regionie;
c) postawy:
uczeń:
-
bezpiecznie zachowuje się w lesie;
-
wyrabia postawę badawczą;
-
wyrabia przekonanie o konieczności ochrony lasu i jego zasobów.
Metody:
7
-
obserwacja
-
pogadanka
-
pokaz
Formy pracy:
-
zespołowa
Środki dydaktyczne:
-
karta pracy
-
lupa
-
torebka lub koperta papierowa na zebrane okazy
-
podkładka do pisania
-
przybory piśmiennicze
Przebieg lekcji:
Faza wprowadzająca
1. Pogadanka wstępna:
a) Co to jest środowisko?
b) Wymień charakterystyczne cechy środowiska lądowego.
c) Podaj warunki życia w lesie.
2. Podanie tematu, przedstawienie planu wycieczki.
3. Przejście do wyznaczonego miejsca zajęć.
Faza realizacyjna
1. Wykład monograficzny prowadzącego zajęcia na temat życia w lesie.
2. Rozdanie kart pracy dla poszczególnych zespołów.
3. Praca w grupach zgodnie z podaną kartą pracy, (wykorzystanie wiadomości własnych
oraz zdobytych podczas wykładu).
4. Kontrola poprawności wykonanych zadań odbywa się na bieżąco przez opiekunów
grup.
Faza podsumowująca
1. Osoba prowadząca podsumowuje zajęcia.
2. Uczniowie w poszczególnych grupach uczestniczą w zabawie edukacyjnej „Stanę się
drzewem”
8
Szkoła Podstawowa .....................................
Uczniowie
............................................
............................................
............................................
............................................
Karta pracy zajęć
„TAM GDZIE SZUMI LAS”
Podczas dzisiejszych zajęć bądźcie cierpliwi. Stańcie się niewidzialni. Zachowujcie się
cicho, ubierzcie się tak, abyście nie wyróżniali się zbytnio. Szanujcie przyrodę. Nie niszczcie
roślin i nie płoszcie zwierząt w poszukiwaniu tego, co Was interesuje.
Życzymy owocnej pracy!
1. Przyjrzyjcie się roślinom na obserwowanym terenie. Rozpoznajcie i nazwijcie w nim
poszczególne warstwy. Wpiszcie przykłady organizmów roślinnych i zwierzęcych,
występujących w danych warstwach lasu. Ile roślin rozpoznaliście?...........
warstwy lasu
przykłady organizmów
2. Pobierz próbkę ściółki z lasu, w którym jesteś. Rozsyp ją na białym papierze i przyjrzyj się
jej składowi za pomocą lupy lub innego przydatnego do tego celu przyrządu optycznego.
3. Wybierz z próby wszystkie znalezione w niej zwierzęta i zakwalifikuj je do widocznych na
rysunkach grup organizmów. Nazwę danego zwierzęcia znajdziesz w formularzu. Kolorowe
ramki informują, do jakiej grupy troficznej należy dany organizm. Ramką zieloną oznaczono
roślinożerców, żółtą – wszystkożerców, czerwoną - drapieżników.
W odpowiednie miejsce ramki wpisz nazwę zwierząt, które znaleźliście oraz liczbę
znalezionych osobników.
organizmy roślinożerne
organizmy wszystkożerne
organizmy drapieżne
9
4. Przyjrzyj się rysunkowi a następnie uzupełnij w tekście brakujące słowa. Wykorzystaj
podane słowa: rozkład, grzyby i bakterie, ślimaki, substancje mineralne, opadłe liście,
próchnica, chrząszcze, pająki, substancje odżywcze, mchy, glony.
5. Obserwując wyznaczony teren sprawdźcie, czy nie ma na nim śladów działalności
człowieka. Jeśli są, to wymieńcie je.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6. W drodze powrotnej zbierzcie z lasu okazy liści, owoców, nasion oraz inne, które są
ciekawe i mogą się wam przydać.
10
Zwierzęta ściółkowo-glebowe
Niniejsza karta jest swoistym formularzem, na którym wpisujemy wyniki obserwacji
zwierząt ściółkowo-glebowych zebranych wraz z próbami ściółki.
Ze względu na duże różnice wymiarów, które uniemożliwiają przedstawienie wszystkich
poniższych zwierząt w naturalnych wymiarach (część z nich byłaby prawie niewidoczna, jak
np. zwierzę umieszczone w kratce 7), obok rysunku zaznaczono rzeczywiste wymiary danego
zwierzęcia.
11
Załącznik nr 2
Scenariusz zajęć terenowych w „Zielonej szkole”
„Łąka żywym dywanem”
Treści programowe:
- rozpoznawanie pospolitych gatunków roślin i zwierząt łąkowych,
- wpajanie zasad zakazu wypalania łąk,
- określenie przyrodniczego i gospodarczego znaczenia łąk
Cele zajęć:
Wiadomości
Uczeń:
- zna pojęcia: łąka, pastwisko, rośliny zielne, kwiat, kwiatostan, zapylenie,
- zna elementy budowy kwiatu
Umiejętności
Uczeń:
- rozpoznaje 4 gatunki roślin łąkowych i 4 organizmy zwierzęce
- rozróżnia trawy od innych roślin zielnych
- rozpoznaje rośliny zapylane przez wiatr i przez zwierzęta,
- wymienia cechy charakterystyczne łąk,
- podaje cechy charakterystyczne traw,
- podaje sposoby użytkowania łąk,
- wymienia zwierzęta wypasane na łąkach,
- omawia zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka,
- wyjaśnia , na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin
motylkowych,
- uzasadnia szkodliwość wypalania łąk.
Postawy
Uczeń:
- współpracuje w zespole,
- jest zainteresowany światem, jego różnorodnością , bogactwem i pięknem,
- charakteryzuje się postawą odpowiedzialności za środowisko.
Metody:
- pogadanka,
- obserwacja bezpośrednia,
- pokaz,
- ćwiczenia praktyczne – wykonanie barwnej „palety malarza” - wzór „żywego dywanu”,
- drama – „wejście w rolę”, naśladowanie zwierząt łąkowych.
Formy pracy:
Indywidualna, grupowa, zbiorowa
Środki dydaktyczne:
Karty pracy grup, atlasy roślin i zwierząt najbliższej okolicy, kartki tekturowe, okazy
kwiatów, klej, „szkicowniki”
12
Przygotowanie do zajęć:
1. Wyznaczenie terenu łąki najbardziej naturalnej i łąki wykorzystywanej przez
człowieka, gdzie odbędą się zajęcia.
2. Przygotowanie środków dydaktycznych potrzebnych do realizacji zajęć.
Przebieg zajęć:
Faza wprowadzająca
1. Czynności organizacyjne, sprawdzenie obecności, dokonanie pomiaru pogody i
zapisanie ich w dzienniku obserwacji „Zielonej szkoły”, podanie tematu zajęć.
2. Wyjście w teren w oznaczone miejsce. Prowadzący zwraca uwagę na rośliny
synantropijne, pokazuje ich charakterystyczne okazy i uczy jak jej rozpoznawać.
Faza realizacyjna
1. Na podstawie obserwacji najbliższego otoczenia oraz analizy pomiarów składników
pogody uczniowie opisują wiosenną pogodę, określają jej wpływ na rozwój roślin.
2. Na łące, nie wykorzystywanej przez człowieka, prowadzący informuje uczniów, iż
jednym z zadań obecnych zajęć jest wykonanie barwnej „palety malarza” – wzoru
„żywego dywanu”. Uczniowie wyszukują jak największą ilość roślin i zwierząt,
wykorzystując atlasy roślin i zwierząt wykonują zadanie pierwsze z karty pracy
dotyczącej zauważonych roślin i zwierząt na łące.
3. Uczniowie przypominają, które rośliny nazywamy roślinami zielnymi. Wyszukują
wśród zebranych roślin trawy, określają ich cechy.
4. Uczniowie wykonują „paletę malarza” z zebranych okazów kwiatów, prezentują
kwiatowe dywany wszystkim uczestnikom..
5. Prowadzący zwraca uwagę na dwie grupy roślin: o pachnących i kolorowych kwiatach
oraz o niepozornych kwiatostanach. Przypomina budowę kwiatu, na czym polega
proces zapylania kwiatu i jakie jest jego znaczenie dla rośliny. Uczniowie wymieniają
sposoby zapylania i dzielą zebrane roślinny na wiatropylne i owadopylne (wykonują
zadanie 3 karty pracy).
6. Przejście na łąkę wykorzystywaną przez człowieka.
7. Uczniowie wykonują zadanie czwarte karty pracy – w jaki sposób łąka jest
wykorzystywana przez człowieka. Określają jakie zabiegi prowadzi na łące.
Prowadzący wskazuje na potrzebę wysiewania roślin motylkowych na łąkach
rosnących na ubogich glebach (takie występują w naszej okolicy). Wyjaśnia na czym
polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin motylkowych.
8. Uczniowie przypominają zaobserwowane na obu łąkach zwierzęta. Dopowiadają
także te, których dzisiaj nie zauważyli, ale często można je spotkać na łące.
Prowadzący zadaje pytanie: „Co się stanie z tymi zwierzętami, gdy zostanie wypalona
trawa?” Uczniowie wymieniają skutki wypalania trawy.
Faza podsumowująca
1. Zajęcia kończą się zabawą – naśladowanie zwierząt żyjących na łące. Każda grupa
losuje zwierzę i bez użycia głosu stara się go tak naśladować, aby pozostałe grupy
odgadły, które to zwierzę.
2. Powrót do bazy „Zielonej szkoły”, umieszczenie kwiatowych dywanów na gazetce
ściennej.
13
KARTA PRACY
zajęć terenowych:
Szkoła Podstawowa ………………….. Uczniowie: …………………….
…………………….
…………………….
…………………….
Drodzy uczniowie!
Na dzisiejszych zajęciach obserwujecie łąkę. Poznacie charakterystyczne rośliny
i zwierzęta żyjące na łąkach. Nauczycie się rozpoznawać rośliny wiatropylne i
owadopylne. Określicie jakie zabiegi czyni człowiek na łąkach i jak je
wykorzystuje. Oto zadania, które pomogą Wam.
1. Przyglądajcie się uważnie roślinom i zwierzętom na łące. Wykorzystując
atlasy określcie jakie rośliny i zwierzęta zauważyliście. Zapiszcie to w
tabeli:
Organizmy zauważone na łące
Rośliny
Zwierzęta
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
2. Przyjrzyjcie się barwom łąki, wykorzystując zebrane okazy kwiatów
łąkowych wykonajcie barwną „paletę malarza” – kwiatowy dywan wiosny.
Na przygotowanych tekturowych szablonach przyklejcie kwiaty o różnych,
wiosennych barwach łąki.
14
3. Wiecie, że główną roślinnością łąk są trawy. Wśród wymienionych cech
roślin wykreślcie te, które nie są typowe dla traw.
rośliny zielne, rośliny zdrewniałe, są zapylane przez owady, są zapylane przez
wiatr, mają łodygi wypełnione, mają łodygi puste w środku
4. Przypomnieliśmy budowę kwiatu, jego rolę w rozwoju rośliny, sposoby
zapylania. Przyglądnijcie się jeszcze raz wszystkim roślinom. Podzielcie je na
dwie grupy: wiatropylne i owadopylne. Pamiętajcie, że: kwiaty roślin
wiatropylnych są niepozorne, wydzielają duże ilości lepkiego pyłku, ich słupki
mają lepkie znamiona; zaś kwiaty owadopylne są silnie pachnące, wydzielają
nektar oraz niewielkie ilości pyłku, płatki ich koron są barwne.
Rośliny owadopylne
..........................................................
..........................................................
..........................................................
..........................................................
..........................................................
Rośliny wiatropylne
..........................................................
..........................................................
..........................................................
..........................................................
..........................................................
5. Na podstawie dzisiejszych obserwacji i wcześniej zdobytych wiadomości
określcie, w jaki sposób łąka jest wykorzystywana.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
6. Wylosowaliście jedno ze zwierząt żyjących na łące. Postarajcie się wcielić w
jego zachowania tak, aby inne grupy odgadły, które to zwierzę. Możecie
naśladować w dowolny sposób, ale nie możecie używać głosu. Miłej zabawy!
15
Załącznik nr 3
SCENARIUSZ ZAJĘĆ TERENOWYCH w „Zielonej szkole”
„Na mokradłach”
1. Treści programowe:
- warunki powstawania terenów podmokłych
- rozpoznawanie typowych gatunków roślin występujących na badanym
terenie
- konieczność ochrony torfowisk i bagien (walorów przyrodniczych
mokradeł)
- walory przyrodnicze oraz rola terenów podmokłych w zapobieganiu
powodziom.
2. Cele:
a) wiadomości: Uczeń…
- zna pojęcia: bagno, torfowisko, ols
- wymienia etapy powstawania terenów podmokłych
- zna cechy charakterystyczne mchu torfowca
- podaje charakterystykę mchów
b) umiejętności: Uczeń…
- rozpoznaje rośliny typowe dla danego środowiska (bagna, torfowiska,
olsu)
- charakteryzuje rośliny tworzące torfowiska
- omawia wykorzystanie i znaczenie torfowisk
- uzasadnia potrzebę ochrony terenów podmokłych
- charakteryzuje torfowisko niskie i wysokie.
c) postawy: Uczeń…
- współpracuje w grupie
- dostrzega piękno i różnorodność krajobrazów Polski
- bezpiecznie zachowuje się na terenach podmokłych.
3. Metody i formy pracy:
- pogadanka
- mapa mentalna
- metoda plakatu (rebusy)
- krzyżówka
- obserwacje terenowe
- praca w grupach (wypełnianie kart pracy)
4. Środki dydaktyczne:
- karty pracy dla każdej grupy
- encyklopedie biologiczne lub ekologiczne
16
- lupy
- przybory do pisania i rysowania
- odzież ochronna, kalosze.
5. Czas trwania zajęć: 6 godzin.
6. Przebieg zajęć:
Faza wprowadzająca
1. Czynności organizacyjne, sprawdzenie obecności, dokonanie pomiaru pogody i
zapisanie ich w dzienniku obserwacji „Zielonej szkoły”, podanie tematu zajęć.
2. Pogadanka wstępna:
- Jakie znacie tereny podmokłe?
- Jakie rośliny rosą na terenach podmokłych?
3. Przypomnienie o zasadach bezpieczeństwa.
4. Wyjście w teren.
Faza realizacyjna
1. Wykład monograficzny prowadzącego.
2. Rozdanie kart pracy.
3. Obserwacja roślin charakterystycznych dla poszczególnych typów terenów
podmokłych.
4. Praca w grupach zgodnie z podaną kartą pracy (wykorzystanie wiadomości
własnych i zdobytych podczas zajęć).
5. Kontrola poprawności wykonanych zajęć odbywa się na bieżąco przez opiekunów
grup.
Faza podsumowująca
1. Podsumowanie zajęć przez prowadzącego.
17
KARTA PRACY – ZAJĘCIA „Na mokradłach”
Szkoła Podstawowa w …………………; Uczniowie:……………...,
…………………….,
……………………. .
1. Rozwiąż rebusy, a otrzymasz nazwy terenów podmokłych.
2. Wykreśl nazwy roślin, które na pewno nie rosną na terenach podmokłych:
turzyce, paprocie, kaczeńce, rosiczki, żurawiny, lipy, olsza czarna, sosna zwyczajna,
moczarka kanadyjska, mchy torfowce, rzęsa wodna, wierzby, topole, wiązy,
kosodrzewina, grzybienie białe, dęby, limby.
3. Podaj cechy charakterystyczne mchu torfowca:
4. Uzupełnij mapę mentalną dotyczącą mchów:
BUDOWA
ROZMNAZANIE
MCHY
ODŻYWIANIE
ŚRODOWISKA ŻYCIA
18
5. Połącz za pomocą linii nazwę terenów podmokłych z określeniami, które ich
dotyczą.
Żyje w nich wiele chronionych
roślin i zwierząt.
Woda płynie w nich wolno,
a dno wypełnia muł.
Pochłaniają nadmiar wody
w czasie obfitych opadów.
TERENY
PODMOKŁE
W ich górnym biegu, gdzie woda
płynie szybko, żyją pstrągi. Dno
jest tu kamieniste.
Stanowią naturalny
magazyn wody.
Drobne rośliny i zwierzęta
unoszone są tam swobodnie
przez prądy morskie.
6. Podaj nazwy dwóch polskich parków narodowych, w których chronione są
najpiękniejsze torfowiska.
…………………………………………….
…………………………………………….
7. Rozwiąż krzyżówkę:
Pytania do krzyżówki:
1. Mech ………….- rośnie na terenach podmokłych
2. Rodzaj mokradeł
3. Roślina owadożerna
4. Wykorzystuje się go m.in. w ogrodnictwie
5. Bagna, torfowiska i olsy to tereny……………
6. Drzewo rosnące na wilgotnych glebach
7. Rodzaj torfowiska porośniętego trzciną, turzycami, wśród których płynie woda
powierzchniowa
8. Las o grząskim podłożu
9. Torfowisko porośnięte głównie przez mchy torfowce, zasilane wodą opadową
10. Drzewo rosnące w olsach.
19
Załącznik nr 4
Scenariusz zajęć terenowych w „Zielonej Szkole”:
„Nie tylko ryby żyją w wodzie”
Treści programowe:
• Kształtowanie prawidłowych postaw i zachowań wobec środowiska.
• Integracja uczniów Gminy Ełk.
• Zaktywizowanie całej, społeczności szkolnej i gminnej do działań na
rzecz najbliższego środowiska.
Cele zajęć:
Wiadomości
Uczeń:
• Wymieni czynniki środowiska wodnego.
• Wymieni trzy główne grupy roślin występujących w jeziorze.
• Zdefiniuje pojęcie plankton.
• Wymieni zwierzęta żyjące w jeziorze.
Umiejętności
Uczeń:
• Rozpozna pospolite rośliny i zwierzęta występujące w Jeziorze Łaśmiady.
• Rozpozna organizmy jednokomórkowe wchodzące w skład planktonuobserwacja mikroskopowa.
• Rozpozna podstawowe gatunki ryb żyjące w jeziorze.
• Uzasadnia wpływ czystości wody na bioróżnorodność jeziora.
Postawy
Uczeń:
• Przejawia odpowiedzialność za pracę w grupie.
• Jest przekonany, że obserwacja to podstawowy sposób zdobywania
wiadomości o przyrodzie.
• Jest przekonany o konieczności ochrony wód.
Metody nauczania:
• Słowna.
• Obserwacyjna.
• Badawcza.
• Pokaz.
Formy pracy:
• Grupowa.
• Indywidualna.
• Zbiorowa.
Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze:
• Atlasy, przewodniki.
• Karty pracy.
• Mazaki.
20
• Mikroskopy.
• Okazy roślin i zwierząt.
• Termometry.
Przebieg zajęć:
1. Faza wprowadzająca:
Czynności organizacyjno-porządkowe. Wprowadzenie do tematu, pogadanka
prowadzącego.
2. Faza realizacyjna:
Wyznaczanie stref i roślin występujących w każdej z nich (karta pracy, zad.2,4).
Obserwacja zwierząt występujących w jeziorze (zad.3).
Pomiar temperatury(zad.5). Określenie zapachu i barwy wody (zad.6).
Obserwacje mikroskopowe (zad.8).
3. Faza podsumowująca:
Uczniowie z poszczególnych grup prezentują wyniki swoich prac. Gra
ekologiczna na podsumowanie wiadomości o Jeziorze Łaśmiady.
21
KARTA PRACY
Badamy stan środowiska wodnego (Jeziora Łaśmiady)-ćwiczenia terenowe.
Zapraszamy Was na badawczą wyprawę przyrodniczą nad Jezioro
Łaśmiady. Będziecie mieli okazję, poprzez wykonanie prostych doświadczeń,
poznać bliżej środowisko wodne i jego elementy oraz zbadać stan jego
czystości.
Szkoła......................................................................................................
Uczniowie (imiona i nazwiska):
1. ……………………………..
2. ……………………………..
3. ……………………………..
4. ……………………………..
5. ……………………………..
Data prowadzonych badań...................................
Nazwa jeziora.......................................................
Miejscowość.........................................................
Kraina geograficzna.............................................
1. Zaznacz krzyżykiem właściwe odpowiedzi.
W sąsiedztwie zbiornika wodnego znajdują się:
tereny rolnicze
las
osiedle mieszkaniowe
sady i ogrody
drogi
tereny przemysłowe
centrum miasta
2. Uzupełnij tabelę dotyczącą roślin, które występują w badanym zbiorniku
wodnym.
22
Grupa roślin
Nazwa roślin
Cechy przystosowujące
do życia w wodzie
Rośliny wynurzone
Rośliny o liściach
pływających
Rośliny zanurzone
3. Uzupełnij tabelę dotyczącą zwierząt, które występują w tym zbiorniku.
Grupa zwierząt
Nazwa zwierzęcia
Cechy przystosowujące
do życia w wodzie
Bezkręgowce
Ryby
Płazy
Gady
Ptaki
Ssaki
23
4. Stojąc na brzegu jeziora, spróbujcie określić z jakiego materiału zbudowane
jest jego dno.
• Z piasku i żwiru,
• Z mułu,
• Z kamieni,
• Z innego materiału, (jakiego?)
5. Pomiar temperatury powietrza i wody w jeziorze.
Aby zmierzyć temperaturę należy zanurzyć możliwie głęboko w wodzie rękę ze
zlewką. Drugą rękę umieszczamy w zlewce termometr. Po minucie wyjmujemy
zlewkę z termometrem i odczytujemy temperaturę.
• Temperatura powietrza.............
• Temperatura wody....................
• Różnica temperatur...................
Temperatura wody jest wyższa\niższa niż temperatura powietrza.
6. Określcie barwę i zapach wody. Przeprowadźcie badanie w trzech różnych
miejscach. Nabierzcie wody w słoik i zakręćcie go. Wstrząśnijcie nim
kilkakrotnie, odkręćcie go i powąchajcie wodę. Określcie intensywność zapachu
w skali od 0 do 5.
0-brak zapachu
1-bardzo słaby
2-słaby
3-wyrażny
4-silny
5-bardzo silny
Zapach:
• Roślinny
• Gnilny
• Specyficzny, (jaki?)
Barwa wody:
• Bezbarwna
• Niebieskozielona
• Zielonkawa
• Żółtozielona
• Brunatna
8. Obserwacje mikroskopowe wody z jeziora. Wymień zaobserwowane
organizmy jednokomórkowe.
9. Zabawa ekologiczna- „Kim jestem?”
24
IX Literatura
1. E. Gromek, E. Kłos, W. Kofta, E. Laskowska, A. Melson; Pakiet edukacyjny
„Przyrodo witaj” Szkoła Podstawowa kl.4; WSiP; Warszawa 2006.
2. J. Fojt-Jasińska, K. Szarowska, I. Tarnawa-Januszek, W. Chmielewski, P. Januszek;
Przyroda kl. 4 podręcznik i zeszyt ćwiczeń; Wydawnictwo ABC; Poznań 2000.
3. M. Augustyniak, M. Augustyniak; „Mój Świat 4” podręcznik i zeszyt ćwiczeń do
przyrody; Wydawnictwo M. Rożak; Gdańsk 2002.
4. Praca zbiorowa; Książka nauczyciela zintegrowana z podręcznikiem „Mój Świat 4”;
Wydawnictwo M. Rożak; Gdańsk 2003.
5. W. Niedzielska, M. Tuz; „Mój Świat 5” podręcznik i zeszyt ćwiczeń do przyrody;
Wydawnictwo M. Rożak; Gdańsk 2003.
6. Praca zbiorowa; Książka nauczyciela zintegrowana z podręcznikiem „Mój Świat 5”;
Wydawnictwo M. Rożak; Gdańsk 2004.
7. Praca zbiorowa pod redakcją A. Szarejki i R. Paczkowskiego; „Mazury pod lupą.
Zbiór scenariuszy do zajęć terenowych”; Ełckie Stowarzyszenie Ekologiczne; Ełk
2003.
8. Ernest Klett Verlag GmbH, Stuttgart; „Przyroda wokół nas …”; wydanie I; Junga,
Warszawa
9. Pakiet edukacyjny „Przyroda” kl. 4 , 5, 6; Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 1999.
25