Finanse

Finanse
Opracowała:
dr Bożena Ciupek
Ogólne informacje o przedmiocie
Cel przedmiotu:
1.
2.
3.
Zapoznanie słuchaczy z podstawowymi pojęciami z zakresu
finansów, umiejscowienie zjawisk finansowych w
całokształcie zjawisk ekonomicznych, przedstawienie zasad
kreowania pieniądza i jego przepływu w podmiotach
finansów.
Wprowadzenie do zagadnień związanych z gospodarką
finansową banków, instytucji publicznych i ubezpieczycieli.
Wyrobienie umiejętności rozpoznawania podstawowych
instrumentów finansowych i kategorii finansowych.
Stworzenie podstawy do dalszej edukacji finansowej.
Ramowy program:
Zajęcia dydaktyczne (wykład) – 16 godzin,
Samodzielna praca studenta -12 godzin,
Kolokwium zaliczeniowe - 2 godziny.
1. Przedmiot i metoda nauki finansów
Wprowadzenie podstawowych pojęć z zakresu finansów (finanse,
nauka finansów, zjawiska finansowe, system i mechanizm
finansowy).
Określenie
miejsca
zjawisk
finansowych
w gospodarce. Przedstawienie podmiotowej i przedmiotowej
klasyfikacji zjawisk finansowych. Charakterystyka współczesnych
funkcji finansów. Wskazanie metod nauki finansów (uniwersalne
metody poznania naukowego, metody statyczne i dynamiczne,
znaczenie eksperymentu w nauce finansów)
80
2. Miejsce finansów i systematyka dyscyplin finansowych
Klasyfikacja
i charakterystyka
dyscyplin
finansowych,
interdyscyplinarny charakter zjawisk finansowych, finanse a nauki
ekonomiczne, matematyka, socjologia, psychologia i etyka.
3. System finansowy państwa
Struktura systemu finansowego (instrumenty finansowe i ich
rodzaje, rynki i instytucje finansowe, reguły działania systemu
finansowego. Funkcje systemu finansowego. Modele systemu
finansowego. Kategorie finansowe (przychodowe, dochodowe,
kosztowe, podatkowe, dłużne. Równowaga systemu finansowego.
Odchylenia od stanu równowagi.
4. Pieniądz jako podstawowy instrument finansowy
Istota cechy i formy współczesnego pieniądza. Zasady kreacji
pieniądza. Instrumenty polityki pieniężnej. Teorie popytu na
pieniądz
(ilościowa,
preferencji
płynności
Keynesa,
monetarystyczna). Strefa euro.
5. System bankowy
Istota systemu bankowego w gospodarce rynkowej. Zadania
i funkcje Banku Centralnego Rola Rady Polityki Pieniężnej.
Zadania Nadzoru Bankowego. Czynności banku komercyjnego
(aktywne, pasywne, pośredniczące).
6. System finansów publicznych
Własność a przepływy pieniężne. Pojęcie i zasady finansowania
dobra społecznego i dobra publicznego. Elementy systemu
finansów publicznych. Struktura organizacyjna budżetu. Struktura
ekonomiczna budżetu.Budżet a Skarb Państwa.
81
7. System finansów ubezpieczeń
Istota ubezpieczenia. Funkcje i rodzaje ubezpieczeń. Gospodarka
finansowa firm ubezpieczeniowych. Fundusze ubezpieczeniowe.
Reasekuracja
8. Finanse podmiotów gospodarczych
Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa. Majątek i kapitały
w przedsiębiorstwie. Zysk i utrzymanie płynności jako cele
finansowe działalności przedsiębiorstwa. Możliwości pozyskania
kapitału.
Literatura:
Podstawowa:
System finansowy w Polsce, ( red.) B. Pietrzak, Z. Polański,
B. Woźniak, PWN, Warszawa 2003
2. Owsiak S., Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002
3. Finanse, (red.) Z. Brodecki, LexisNexis, Warszawa 2004
1.
Zalecana:
1.
2.
3.
4.
5.
82
Oręziak L.,Finanse Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 2004
Finanse (red) J. Ostaszewski, Difin Warszawa 2003
Szponar P, Polityka pieniężna. Cele i warunki skuteczności,
PWE, Warszawa 2000
Kaźmierczak A., Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej
(wyd.2), PWN, Warszawa 2003
Majchrzycka-Guzowska A, Finanse i prawo finansowe, PWN,
Warszawa 2002
Problematyka zajęć dydaktycznych
Wykład 1:
Wybrane zagadnienia ogólne z zakresu finansów
Czas realizacji: 2 godziny
Tezy:
1.
2.
3.
4.
5.
Istota finansów i przedmiot nauki finansów.
Miejsce finansów w gospodarce i nauce ekonomii.
Sfery finansów - finanse publiczne i finanse prywatne.
Zjawiska finansowe i ich klasyfikacja.
Istota systemu i mechanizmu finansowego.
słowa klucze: finanse, gospodarka finansowa, polityka finansowa,
system finansowy, mechanizm finansowy.
Pytania:
1. Co stanowi istotę zjawisk finansowych?
2. Jakie miejsce zajmują finanse w systemie gospodarczym?
3. Na czym polega gospodarka finansowa, a co jest istotą polityki
finansowej?
4. Na czym polega różnica między finansami publicznymi
a finansami prywatnymi?
5. Jak można klasyfikować zjawiska finansowe?
6. Czym charakteryzują się zjawiska finansowe o charakterze
materialnym?
7. Czym charakteryzują się zjawiska finansowe o charakterze
redystrybucyjnym?
8. Czym charakteryzują się zjawiska finansowe o charakterze
kredytowym?
9. Co jest istotą systemu finansowego i jakie są jego ogniwa?
10. Dlaczego nie ma systemu finansów gospodarstw domowych?
83
11. Co stanowi istotę mechanizmu finansowego?
Wykład 2:
System finansowy państwa
Czas realizacji: 2godziny
Tezy:
1. Elementy systemu finansowego.
1.1. Instrumenty finansowe.
1.2. Rynki finansowe.
1.3. Instytucje finansowe.
1.4. Zasady funkcjonowania (reguły gry).
2. Funkcje systemu finansowego.
3. Modele systemu finansowego.
słowa klucze: Instrumenty finansowe, rynki finansowe, instytucje
finansowe, model bankowo zorientowany, model oparty na
funkcjonowaniu rynku papierów wartościowych.
Pytania:
1. Jakie miejsce zajmuje system finansowy w systemie
społecznym i gospodarczym państwa?
2. Jakie elementy tworzą system finansowy państwa?
3. Co stanowi istotę instrumentów finansowych i jak można je
klasyfikować?
4. Co stanowi istotę rynku finansowego i jakie można wyróżnić
jego rodzaje?
5. Co stanowi istotę instytucji finansowej i jak można je
klasyfikować?
6. Co to są sformalizowane „reguły gry” i jakie są ich przykłady?
84
7. Co to są niesformalizowane „reguły gry” i jakie są ich
przykłady?
8. Jakie są funkcje systemu finansowego i czym się
charakteryzują?
9. Jakie
są
cechy
systemu
finansowego
bankowo
zorientowanego?
10. Jakie są cechy systemu finansowego opartego na rynku
papierów wartościowych?
Wykład 3:
Pieniądz jako podstawowy instrument finansowy
Czas realizacji: 2godziny
Tezy:
1. Ewolucja pieniądza jako środka cyrkulacji.
1.1. Pieniądz kruszcowy.
1.2. Pieniądz papierowy.
1.3. Pieniądz bezgotówkowy.
2. Istota i cechy współczesnego pieniądza.
3. Zasady kreacji pieniądza.
4. Instrumenty polityki pieniężnej.
słowa klucze: Pieniądz, cechy pieniądza, funkcje pieniądza, podaż
pieniądza, popyt na pieniądz, polityka pieniężna.
Pytania:
1. Jak zmieniał się pieniądz na tle rozwoju gospodarczego?
2. Co stanowi istotę pieniądza kruszcowego?
3. Dlaczego pieniądz kruszcowy przekształcił się w pieniądz
papierowy?
4. Co stanowi istotę pieniądza papierowego?
85
5. Dlaczego wykształciły się w praktyce gospodarczej formy
pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego?
6. Co to jest pieniądz elektroniczny?
7. Jakie funkcje w gospodarce pełni pieniądz?
8. Jakie są cechy współczesnego pieniądza?
9. Na czym polega kreacja pieniądza banku centralnego a na
czym kreacja pieniądza bankowego?
10. Za pomocą, jakich instrumentów bank centralny oddziałuje na
podaż pieniądza w gospodarce?
Wykład 4:
Euro – waluta unii monetarnej
Czas realizacji: 2 godziny
Tezy:
1. Geneza i zasady uczestnictwa w strefie euro.
2. Raport Delorsa i Traktat z Maastricht.
3. Polityka pieniężna w ramach strefy euro.
słowa klucze: ECU, euro, Raport Delorsa, Traktat z Maastricht kryteria zbieżności, unia walutowa, Europejski Bank Centralny,
Europejski System Banków Centralnych.
Pytania:
1. Kiedy i w jakim celu ustanowiono Europejski System
Walutowy?
2. Co stanowiło istotę i jakie było znaczenie ECU?
3. Co zawiera Raport Delorsa?
4. Jakie znaczenie dla funkcjonowania strefy euro mają kryteria
zbieżności (Kryteria z Maastricht)?
5. Jakie funkcje pełni Europejski Bank Centralny?
86
6. Co jest zadaniem Europejskiego Systemu Banków
Centralnych?
7. Na jakich zasadach opiera swoja politykę pieniężną ESBC?
8. Jakie państwa tworzą strefę euro?
9. Jakie są perspektywy rozszerzenia strefy euro?
10. Jakie są wymagania związane z rozszerzeniem strefy euro?
11. Motywy i czynniki wpływające na ustanowienie wspólnej
waluty?
Wykład 5:
System bankowy
Czas realizacji: 2godziny
Tezy:
1. Bank w gospodarce rynkowej.
2. Organizacja systemu bankowego w Polsce.
3. Czynności banku komercyjnego.
słowa klucze: Bankowość, system bankowy, bank centralny, banki
komercyjne, bank uniwersalny, ryzyko bankowe, nadzór bankowy
Pytania:
1. Co stanowi istotę i jakie są cechy współczesnego banku?
2. Co nazywamy systemem bankowym i jaki jest model systemu
bankowego w gospodarce rynkowej?
3. Co to jest bankowość tradycyjna i jakie dziedziny bankowości
obejmuje?
4. Co to jest bankowość elektroniczna i jakie dziedziny
bankowości obejmuje?
5. Co stanowi istotę i jakie funkcje pełni bank centralny?
6. Jakie są organy NBP i co leży w zakresie ich kompetencji?
87
7. Czym zajmuje się Komisja Nadzoru Bankowego?
8. Co stanowi istotę i jakie operacje realizuje bank komercyjny?
9. Co to znaczy, że współczesne banki są bankami
uniwersalnymi?
10. Co to znaczy, że banki realizują cel kompleksowy?
11. Jakie wyodrębnia się czynności banku komercyjnego i czym
one się charakteryzują?
12. Istota i rodzaje ryzyka związanego z działalnością bankową?
Wykład 6:
System finansów publicznych
Czas realizacji: 2godziny
Tezy:
1. Istota i zakres publicznego systemu finansowego.
1.1. Pojecie finansów publicznych.
1.2. Sektor finansów publicznych.
2. Budżet jako podstawowy fundusz publiczny.
2.1. Istota, funkcje i zasady budżetowe.
2.2. Zasadnicze dochody i wydatki budżetu państwa.
słowa klucze: Finanse publiczne, potrzeby publiczne, zadania
państwa, budżet, zasady budżetowe, dochody budżetowe, wydatki
budżetowe.
Pytania:
1. Z jakich powodów we współczesnej gospodarce rynkowej
istnieje sfera finansów publicznych?
2. Co stanowi istotę finansów publicznych?
3. Co to są potrzeby publiczne?
4. Co stanowi źródła zaspokojenia potrzeb publicznych?
88
5. Jakie podmioty i instytucje stanowią sektor finansów
publicznych?
6. Co to jest budżet państwa?
7. Jakie funkcje pełni budżet państwa?
8. Na jakich zasadach powinna być oparta konstrukcja budżetu?
9. Skąd pochodzą zasadnicze dochody budżetu państwa?
10. Na co przeznaczane są pozyskane zasoby budżetowe?
Wykład 7:
System finansów ubezpieczeń
Czas realizacji:-2godziny
Tezy:
1.
2.
3.
4.
Istota, przyczyny i cele istnienia rynku ubezpieczeniowego.
Rodzaje i funkcje ubezpieczeń.
Zasady gospodarki finansowej firm ubezpieczeniowych.
Reasekuracja.
słowa klucze: Ryzyko, ubezpieczenia gospodarcze, umowa
ubezpieczenia, zakład ubezpieczeń, towarzystwa ubezpieczeń
wzajemnych, składka ubezpieczeniowa, odszkodowanie,
reasekuracja bierna, reasekuracja czynna.
Pytania:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Co stanowi istotę ubezpieczeń?
Czym jest ryzyko i jakie można wyróżnić jego rodzaje?
Jakie funkcje spełnia ubezpieczenie?
Kto może prowadzić działalność ubezpieczeniową?
Jakie są zasadnicze rodzaje ubezpieczeń ?
Co to jest umowa ubezpieczeniowa i kto stanowi strony takiej
umowy?
89
7. Czym jest składka ubezpieczeniowa w gospodarce finansowej
ubezpieczyciela?
8. Co to jest odszkodowanie i jaki wpływ wywiera na gospodarkę
finansową ubezpieczyciela?
9. Kim są pośrednicy ubezpieczeniowi i jaką pełnią rolę w
systemie ubezpieczeń?
10. Co to jest reasekuracja i jakie są jej rodzaje?
Wykład 8:
Finanse podmiotów gospodarczych
Czas realizacji: 2 godziny
Tezy:
1.
2.
3.
4.
Cele finansowe przedsiębiorstwa.
Majątek przedsiębiorstwa i jego ruch okrężny.
Kapitały przedsiębiorstwa.
Możliwości pozyskania kapitałów.
słowa klucze: Majątek trwały, majątek obrotowy, kapitał własny,
kapitał obcy, nadwyżka finansowa.
Pytania:
1. Co stanowi istotę finansów przedsiębiorstwa?
2. Jakie cele finansowe realizuje przedsiębiorstwo?
3. Co w praktyce oznacza zarządzanie finansami
przedsiębiorstwa?
4. W jaki majątek wyposażone jest przedsiębiorstwie i jakie są
kryteria jego rozróżniania?
5. Jak należy rozumieć termin rotacja majątku a jak termin cykl
konwersji majątku?
90
6. Czym charakteryzuje się działalność operacyjna
przedsiębiorstwa?
7. Czym charakteryzuje się działalność inwestycyjna
przedsiębiorstwa?
8. Co to jest kapitał własny i z czego się składa?
9. Co to jest kapitał obcy i co wchodzi w skład tego kapitału?
10. Co to znaczy wewnętrzne źródła zasilania finansowego?
11. Co to znaczy zewnętrzne źródła zasilania finansowego?
Program pracy samodzielnej
Temat 1:
Metoda nauki finansów
Wymagany nakład pracy: 3 godziny
Tezy:
1.
2.
3.
4.
5.
Uniwersalne metody poznania naukowego
Metody prakseologiczne
Metody statyczne i dynamiczne
Metoda prób i błędów
Znaczenie eksperymentu w nauce finansów
słowa klucze: postępowanie badawcze, proces poznania, metody
badawcze, obserwacja, eksperyment
Pytania:
Wyjaśnij pojęcia:
Metoda badawcza, myślenie abstrakcyjne, konkretyzacja zjawisk,
weryfikacja zjawisk, koncepcja racjonalności działań, model
teoretyczny, model realny, modele pozytywne, modele
normatywne, obserwacja, eksperyment, efekt opóźnień czasowych.
91
Wymień:
Cele stosowania metod ekonomicznych, typy postępowania
badawczego, odmiany metody badania efektywności, rodzaje
metod statycznych i dynamicznych, cechy systemowego podejścia
do badań zjawisk finansowych.
Scharakteryzuj:
-
-
metody: ekonomii politycznej, prakseologiczne ( metoda
porównania nakładów z efektami, porównania kosztów
i korzyści, bilansowa), statyczne i dynamiczne, prób
i błędów,
znaczenie obserwacji, modelu i eksperymentu w nauce
finansów.
Literatura:
Owsiak S., Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002,
ss.29-44.
Temat 2:
Miejsce finansów wśród nauk ekonomicznych
i systematyka dyscyplin finansowych
Wymagany nakład pracy: 2 godziny
Tezy:
1. Rodzaje i ogólna charakterystyka dyscyplin finansowych
2. Interdyscyplinarny charakter zjawisk finansowych
3. Finanse a nauki ekonomiczne, matematyka, socjologia,
psychologia, etyka
92
słowa klucze: dyscypliny finansowe, bankowość, skarbowość,
ubezpieczenia, finanse przedsiębiorstw
Pytania:
Wyjaśnij pojęcia:
Teoria finansów, historia finansów, statystyka finansowa, prawo
finansowe, inżynieria finansowa, bankowość, skarbowość,
ubezpieczenia, finanse przedsiębiorstw, finanse międzynarodowe.
Wymień:
Rodzaje dyscyplin finansowych ze względu na metodę badawczą
oraz pełnione funkcje ekonomiczne
Scharakteryzuj:
- powiązania finansów z nauką ekonomii
- powiązania finansów z matematyką
- powiązania finansów z socjologią
- powiązania finansów z psychologią
- powiązania finansów z etyką
Literatura:
Owsiak S, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002,
ss.45- 59.
93
Temat 3:
Istota
finansowych
i
zakres
podstawowych
kategorii
Wymagany nakład pracy: 3 godziny
Tezy:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Istota i przedmiot kategorii finansowych.
Kategorie przychodowe.
Kategorie dochodowe.
Kategorie wydatkowo-kosztowe.
Kategorie podatkowe.
Kategorie dłużne
słowa klucze: Cena, dochód, zysk, procent, wydatek ,koszt, dług.
Pytania:
Wyjaśnij pojęcia:
Cena, przychód, wydatek, nakład, koszt, dochód, zysk, procent,
renta pieniężna, pożyczka pieniężna, kredyt, dług.
Wymień:
Rodzaje kategorii finansowych, funkcje ceny, funkcje zysku,
rodzaje rent pieniężnych.
Scharakteryzuj:
- kategorie przychodowe ( istota, przedmiot, funkcje).
- kategorie dochodowe ( istota, przedmiot, funkcje).
- kategorie wydatkowo kosztowe ( istota, przedmiot, funkcje).
- kategorie dłużne ( istota, przedmiot, funkcje).
94
Literatura:
Owsiak s., Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002, ss.
60- 81.
Temat 4:
Teorie popytu na pieniądz.
Wymagany nakład pracy: 4 godziny
Tezy:
1.
2.
3.
4.
Ilościowa teoria popytu
Teoria preferencji płynności J.M. Keynesa
Monetarystyczna teoria pieniądza (M. Friedmana)
Neokeynesizm i neomonetaryzm
słowa klucze: Popyt na pieniądz, ilościowy popyt na pieniądz,
mechanizm transmisji pieniądza, preferencje płynności,
monetaryści.
Pytania:
Wyjaśnij pojęcia:
Popyt na pieniądz, równanie wymiany, bezpośredni mechanizm
transmisji, pośredni mechanizm transmisji, mechanizm transmisji
według Keynesa, pułapka płynności, dochodowość majątku.
Wymień:
Główne założenia ilościowej teorii pieniądza, czynniki kształtujące
ilość pieniądza w obiegu, główne założenia Keynesowskiej teorii
pieniądza, motywy płynności, elementy kształtujące według
Friedmana popyt na pieniądz.
95
Scharakteryzuj:
- teorię ilościową I .Fishera
- teorię popytu na pieniądz w ujęciu J.M. Keynesa
- teorię monetarystyczną Friedmana
- modyfikacje keynesowskiej teorii pieniądza
współczesne modyfikacje teorii monetarystycznej
Literatura:
Kaźmierczak A., Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej,
PWN, Warszawa 2003, ss. 118-145
2. Owsiak S., Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002,
ss. 92-105
1.
96