Zagadnienia omawiane podczas spotkania Poniedzia³ki

Zagadnienia omawiane podczas spotkania Poniedziałki pod Królami w dniu 08.04.2013 r. 8 kwietnia
2013 roku w ZAiKS-ie odbyło się kolejne spotkanie z cyklu ,,Poniedziałki pod Królami'', na którym zostały
zaprezentowane zasady i sposób działania organizacji zbiorowego zarządzania (ozz). Wśród prelegentów
znaleźli się: Krzysztof Lewandowski, Dyrektor Generalny Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, który omówił
obowiązki i uprawnienia ozz, Marta Szostak z Wydziału Zagranicznego, która zaprezentowała system
zbiorowego zarządzania prawami autorskimi na świecie, mec. Anna Biernacka wyjaśniła mechanizm
przepływu tantiem od użytkowników do uprawnionych autorów, prof. Jan Błeszyński zapoznał zebranych z
ogólnymi zasadami stanowienia prawa w Polsce oraz rolą organizacji takich jak ZAiKS dla twórców, a Marek
Kościkiewicz, założyciel grupy DeMono, mówił o znaczeniu ozz dla autorów.
Dyrektor Lewandowski przedstawił historię ZAiKS-u, który powstał 18 marca 1918 z inicjatywy wybitnych
twórców m.in. Stanisława Ossoryi-Brochockiego i Juliana Tuwima. ZAiKS nosił nazwę Związek Autorów
Kabaretowych, a od 26.09.1919r. Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych, która w późniejszym
okresie dała początek obecnej nazwie Stowarzyszenia. Ideą twórców zawiązujących stowarzyszenie była
ochrona ich praw autorskich.
Już na początku XX w. skala i różnorodność form korzystania z twórczości nie pozwalała pojedynczemu
autorowi na pozyskiwanie należnych wynagrodzeń autorskich i skuteczną ochronę swoich praw. Potrzebę
ochrony praw twórców dostrzegł również ustawodawca, który w 1926 roku uchwalił pierwszą polską ustawę o
prawie autorskim. Ustawa ta, nowoczesna jak na swoje czasy, pozwalała urzeczywistnić prawa twórców i
zapewniała należną im ochronę. W tym samym czasie ZAiKS zawarł umowy o wzajemnej reprezentacji z
innymi europejskimi ozz (SACEM - 1926r., PRS -1927r.), a także z ASCAP-em (1927r.), działającym na
terytorium Stanów Zjednoczonych. Dzięki tym umowom (a także ok.130 innymi, zawieranymi w kolejnych
latach) twórczość polska za granicą, jak i zagraniczna w Polsce jest chroniona, a twórcy otrzymują należne
wynagrodzenia.
Obecnie podstawą działania ZAiKS-u jest Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 roku,
ustawa Prawo o stowarzyszeniach, odpowiednie rozporządzenia wykonawcze oraz decyzja Ministra Kultury i
Dziedzictwa Narodowego, przyznająca status ozz. Decyzja Ministra wskazuje kategorie utworów i pola
eksploatacji, którymi zarządza ZAiKS. Stowarzyszenie reprezentuje nie tylko autorskie prawa majątkowe
swoich członków ale także osób, które powierzyły prawa w zarząd. Ponadto na podstawie przepisów prawa
autorskiego, ZAiKS pobiera tantiemy dla wszystkich twórców, których utwory zostały wykorzystane na polach
eksploatacji nadawanie, reemisja oraz Internet, a także opłaty od czystych nośników i tzw. ,,opłaty
reprograficzne''. Zobowiązanymi do zawarcia umów licencyjnych są wszystkie podmioty wykorzystujące w
swojej działalności cudzą twórczość, w szczególności: organizacje telewizyjne, radiowe, operatorzy sieci
kablowych oraz podmioty udostępniające twórczość za pośrednictwem Internetu, właściciele kin, dyskotek,
zakładów usługowych, agencje estradowe.
ZAiKS jako ozz posiada uprawnienia, które pomagają skutecznie wykonywać zbiorowy zarząd prawami
autorskimi. Należą do nich m.in. legitymacja procesowa, tzn. uprawnienie do występowania przed sądami w
sprawach związanych ze zbiorowym zarządzaniem i umowami licencyjnymi, domniemanie zarządu, tzn.
zwolnienie z konieczności wykazywania swojego uprawnienia do każdego zarządzanego utworu, posiadanie
statusu pokrzywdzonego w sprawach karnych.
Krzysztof Lewandowski podkreślił, iż działalność ZAiKS-u jest niezbędna dla twórców ale także korzystna
1/3
dla użytkowników praw autorskich gdyż w jednym miejscu uzyskują dostęp do twórczości obejmującej ok.
95% repertuaru światowego.
Następnie Marta Szostak przedstawiła działalność ozz na świecie. Najstarsza ozz ? SACEM - powstała w
1851 roku we Francji. Na początku XX w. powstał brytyjski PRS, amerykański ASCAP oraz niemiecka
GEMA. W światowych strukturach zbiorowego zarządzania prawami autorskimi działają również organizacje
patronackie: CISAC, GESAC oraz BIEM. CISAC, czyli Międzynarodowa Konfederacja Stowarzyszeń Autorów
i Kompozytorów powstał w 1926 roku w Paryżu, a ZAiKS był jednym z jego założycieli. Obecnie w CISAC-u
są skupione 232 organizacje ze 121 krajów świata, które skupiają ok. 3 milionów twórców i wydawców.
CISAC skupia się przede wszystkim na poprawie jakości zbiorowego zarządzania, usprawnieniu wymiany
informacji. CISAC działa również na rzecz ochrony niezbywalnych praw autorów oraz uczestniczy w pracach
związanych z reformowaniem prawa autorskiego. CISAC wypracował zasady zawodowe, stosowane przez
organizacje zrzeszone, a także stworzył wspólny system informacji o autorach i utworach CIS i IPI,
prowadzony przez szwajcarską ozz SUISA, pozwalający na identyfikację utworów.
ZAiKS zawarł 130 umów o wzajemnej reprezentacji. Niektóre z tych umów obejmują terytoria wielu państw, i
tak np. umowa z brytyjskim PRS-em, obejmuje takie kraje jak Malta, Cypr, Kenia, Jamajka oraz Indie.
Natomiast umowa z francuskim SACEM obowiązuje również dla państw afrykańskich (m.in. Egipt czy Togo)
oraz europejskich (Luksemburg, Monako). Na podstawie tych umów, ZAiKS corocznie przekazuje zagranicę
pokaźne kwoty, np. w 2011r. ok.90 mln. zł.
Następnie mec. Anna Biernacka, omówiła przepływ tantiem od użytkownika do autora.
ZAiKS zarządza ok. 312 tysiącami utworów bezpośrednio powierzonych przez ok. 13 tysięcy twórców
polskich, oraz ok. 20 tysiącami autorów na podstawie reprezentacji ustawowej, a także ok. 30 milionami
utworów autorstwa ok. 2,5 mln. twórców zagranicznych.
Dyrekcje Okręgowe (13 na terenie całego kraju), udzielają licencje mniejszym podmiotom takim jak sklepy,
kawiarnie, punkty usługowe czy dyskoteki. Dyrekcja Generalna odpowiada natomiast za zawieranie umów
licencyjnych z telewizjami, radiami, teatrami, wydawcami płyt oraz użytkownikami wykorzystującymi
twórczość w internecie. W 2012 roku ZAiKS objął licencjami ok. 70 tysięcy użytkowników, z czego prawie
90% stanowiły umowy zawarte przez Dyrekcje Okręgowe.
Na podstawie zawartych umów, ZAiKS wystawia faktury VAT. Następnie wpłacone przez użytkowników
pieniądze trafiają na konta bankowe ZAiKS-u. Użytkownicy przekazują także listy wykorzystanych utworów.
Wpłaty i dokumenty są weryfikowane pod względem formalnym w komórkach merytorycznych, a następnie
dokumentacja trafia do Wydziału Repartycji i Dokumentacji (WRiD), a zainkasowane kwoty na konta
podziałowe. WRiD identyfikuje wykorzystane utwory, a następnie dokonuje podziału wynagrodzeń. Pieniądze
trafiają na indywidualne konta autorskie i są wypłacane przez Wydział Rozrachunków Autorskich, zgodnie ze
złożoną dyspozycją (przelew, kasa, przekaz). Jeżeli utwór nie został zidentyfikowany, ZAiKS podejmuje
szeroko zakrojone działania mające na celu odszukanie uprawnionych (m.in. poprzez media czy
opublikowanie listy poszukiwanych, na stronie internetowej ZAiKS-u). Pieniądze czekają na twórców aż do
momentu ich zidentyfikowania.
W 2012 roku ZAiKS zainkasował dla autorów kwotę ponad 300 milionów złotych, z czego ok. 43% wpływów
pochodziło od nadawców radiowych i telewizyjnych, ok. 25% od drobnych użytkowników (dyskoteki,
kawiarnie, sklepy, punkty usługowe), ok. 15% stanowiły kwoty przekazane przez telewizje kablowe, a ok. 8%
zainkasowanej kwoty wpłynęło od producentów płyt.
Kondycja finansowa twórców nie odbiega od kondycji całego społeczeństwa ? ok.96,5% twórców
reprezentowanych przez ZAiKS w 2012 roku osiągnęło dochód w granicach I progu podatkowego, tj. do 85
tysięcy złotych.
2/3
Mec. Biernacka podkreśliła, że ZAiKS nie prowadzi działalności gospodarczej ani nie działa dla zysku.
Wszystkie zainkasowane tantiemy, pomniejszone wyłącznie o koszty inkasa, trafiają do autorów. Na koszty
inkasa składają się m.in. koszty zawierania umów, poszukiwania uprawnionych, windykacji należności,
działalności socjalnej uczestnictwa w tworzeniu prawa, utrzymania biura oraz działalności edukacyjnej.
Średnie koszty inkasa w 2011 roku wyniosły ok. 16% i nie odbiegają od kosztów innych ozz. Przykładowo
węgierska ozz ARTISUS miała koszty na poziomie 28%, czeska ozz OSA 17%, hiszpańskie ozz SGAE 16%,
niemiecka ozz GEMA 15%, rosyjska ozz RAO 23%.
Następnie zabrał głos prof. Jan Błeszyński, który zwrócił uwagę zebranych na znaczenie ozz dla twórców.
W jego ocenie ozz urzeczywistniają uprawnienia twórców do otrzymywania wynagrodzenia z tytułu
wykorzystania ich utworów. W przypadku lawinowego korzystania z twórczości, pojedynczy autor nie ma
możliwości uzyskania samodzielnie wynagrodzenia od wszystkich korzystających. Prof. Błeszyński wyjaśnił
również, że ozz, dzięki reprezentowaniu wielu uprawnionych, stanowią istotny głos w dyskusji na temat
reformy prawa autorskiego i dzięki temu mogą działać na wielu forach stanowienia prawa.
Jako ostatni głos zabrał Marek Kościkiewicz. Podkreślił, że ozz umożliwiają twórcom uzyskiwanie należnych
wynagrodzeń oraz chronią ich prawa autorskie. Ozz-ty skutecznie odnajdują miejsca, w których dochodzi do
eksploatacji twórczości oraz skutecznie dochodzą należnych twórcom wynagrodzeń. Sam twórca nie ma
możliwości tego dokonać.
Spotkanie cieszyło się dużym zainteresowaniem. Aktywny udział uczestników przyczynił się do rozwiania
wielu wątpliwości i pozwolił prowadzącym przybliżyć skomplikowaną materię działania ozz, w tym przede
wszystkim ZAiKS-u.
Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 08.03.2017 02:23:26
PDF ze strony:
http://www.zaiks.org.pl/631,196,zagadnienia_omawiane_podczas_spotkania_poniedzialki_pod_krolami_w_dniu_080
3/3