Wszyscy za jednego jeden za wszystkich

Ewa Kiezik-Kordziþska
Wszyscy za jednego
jeden za wszystkich
Jak zintegrowaè klasö?
Autor
Ewa Kiezik-Kordzińska
Projekt serii i projekt okładki
Marianna Konarska
Projekt typograficzny
Marianna Konarska
Redaktor
Agnieszka Sobich
ISBN 978-83-02-11521-9
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna,
Warszawa 2008
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
02-305 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 136
Adres do korespondencji: 00-965 Warszawa, p. poczt. nr 9
www.wsip.pl
Wydanie pierwsze (2008)
Skład i łamanie: Studio Diament
Spis treci
1.
Wstp ..............................................................................
5
Przygotowanie do pierwszego spotkania .......................
8
Spotkanie integracyjne ....................................................
9
Jak zrobi dobre wraenie? ............................................. 11
Poznajmy si ................................................................... 15
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Lekcja pierwsza. Nasz portret ........................................ 16
Lekcja druga. Zasady dobrego kontaktu ........................ 20
Lekcja trzecia. Co mnie wyrónia, co nas czy ............ 27
Lekcja czwarta. Badanie klimatu w klasie ..................... 30
Lekcja pita. Budowanie przyjaznej przestrzeni ............ 38
Lekcja szósta. Przygotowanie uczniów do penienia
funkcji spoecznych ........................................................ 44
Zakoczenie .................................................................... 51
Wstp
Modzi ludzie, którzy traaj do pierwszych klas szkó
ponadgimnazjalnych, przeywaj wanie niezwykle delikatn faz dorastania. Manifestuj swoje denie do niezalenoci w sposób bardzo widoczny, co prowadzi do licznych
kon
iktów zarówno w domu, jak i w szkole. Z drugiej strony,
modzi ludzie posiadaj ju pewne umiejtnoci w nawizywaniu kontaktów, tworzeniu planów yciowych, zaczynaj
myle dedukcyjnie, potra posugiwa si logik abstrakcyjn, a przed podjciem dziaania rozwaaj róne moliwoci, z tymi najbardziej eksperymentalnymi wcznie.
Modzi buntownicy, walczcy o swoj dojrzao, nie s dla
nas, dorosych, najatwiejszym partnerem do rozmów. Nieatwo przyjmuj uwagi, nie mówic ju o jakiejkolwiek krytyce. Dlatego te nasza rola, rola nauczyciela, powinna ogranicza si do stwarzania odpowiednich warunków, by mogli
powici si swoim zajciom oraz budowaniu wasnej osobowoci. Moemy te pomaga im w ksztatowaniu umiejtnoci i postaw niezbdnych do pracy w zespole oraz dokonywania waciwej samooceny. A wszystko to pod naszym
czujnym okiem.
W wieku od trzynastu do siedemnastu lat dzieci zaczynaj izolowa si od rodziców, odrzucaj uznane autorytety, czsto reaguj emocjonalnie, nieadekwatnie do sytuacji.
W kocu przychodzi jednak ten czas, kiedy modzi zaczynaj szuka odpowiedzi na najwaniejsze pytania w procesie formowania wasnej osobowoci: „Kim jestem?”, „Co
jest dla mnie wane?”, „Jakie jest moje miejsce w domu?”,
www.wsip.pl
5
„Jak rol odgrywam w grupie rówieników?”, „Co znacz
dla innych?” i by moe jedno z waniejszych pyta dla wasnego rozwoju: „Co inni znacz dla mnie?”. W konsekwencji
takiej zmiany sposobu patrzenia na otaczajcy wiat, mody
czowiek w kolejnych latach ycia zaczyna przebudowywa
swoje relacje z rodzicami i rówienikami oraz wasn identykacj psychoseksualn. To zdecydowany krok w stron
dorosoci. Po dwudziestym roku ycia dokona wyboru wasnej drogi yciowej, utosami si z okrelon rol spoeczn,
bdzie szanowa siebie i dba o godno osobist. Okreli
swoje cele yciowe, zaplanuje ich realizacj.
Rozwój modego czowieka poza sfer zyczn obejmuje
take inne obszary:
ROZWÓJ
Rozwój
intelektualny
umiejtno
dostrzegania
otoczenia i zjawisk
w nim zachodzcych,
przyswajanie wiedzy
oraz zdolno
do oceny zdarze,
zinterpretowania
faktów oraz
wycigania wniosków
6
Rozwój
emocjonalny
wyraanie uczu
odpowiednich
do zaistniaej sytuacji
Rozwój
komunikacji
umiejtno mówienia,
wyraania myli,
formuowania
wypowiedzi
pisemnych i ustnych,
a take umiejtno
skupienia si
na drugim czowieku
Rozwój
społeczny
umiejtno
wspópracy w zespole,
nawizywanie
i utrzymywanie
kontaktów z innymi,
dziaanie na rzecz
innych
My, nauczyciele, w peni zdajemy sobie spraw z naszej
odpowiedzialnoci wynikajcej z funkcji, jak penimy i roli,
jak odgrywamy w yciu naszych uczniów. To my, nie mniej
ni rodzice i rówienicy, wpywamy na postawy i zachowania modych ludzi. W kocu spdzamy z nimi po kilka godzin
dziennie. Musimy pamita, i uczenie si siebie, wiata
zewntrznego – tego bliskiego i dalszego – zaley od odbioru
bodców pyncych z zewntrz. Atmosfera, jak wprowadzimy w klasie, styl, w jakim bdziemy si z uczniami komunikowa, ma w tym wzgldzie fundamentalne znaczenie.
Moe atwiej bdzie nam zrozumie burze targajce naszymi
uczniami, gdy uwiadomimy sobie take, e kilkanacie lat
wczeniej my sami nim ulegalimy. By moe ta wiadomo
uatwi nam kontakty z dorastajc modzie, pomoe znale
wspólny jzyk.
1. Przygotowanie
do pierwszego spotkania
Pocztek roku szkolnego i rozpoczcie nauki w nowej szkole
stawia modych ludzi w niezwykej dla nich sytuacji. Wielu
z nich tra do zupenie nowego rodowiska, a nieliczni tylko
bd mieli oparcie w znajomym z poprzedniej szkoy, koleance
lub koledze z tej samej ulicy.
Nowa szkoa, nowi znajomi, nowi nauczyciele, a do tego
wszystkiego nowe wyzwania i zadania. Modzi z zainteresowaniem spogldaj na swoich nowych kolegów, bacznie te obserwuj nauczycieli. Nauczyciele i starsi uczniowie uwanie przygldaj si nowym.
Wbrew pozorom pedagodzy rzadko patrz na uczniów jak
na grup; klas traktuj raczej jak zbiór pojedynczych osobników, którzy mog sprawia kopoty, mog nie spenia ich oczekiwa. A przecie od tego pierwszego spotkania zalee bdzie
tak wiele!
Najwaniejszym zadaniem nauczyciela wychowawcy jest
stworzenie takich warunków w klasie, aby kady ucze poczu
si bezpiecznie. Pomoe im to w odnalezieniu si w nowej
sytuacji, znalezieniu swojego miejsca w grupie, a take przygotowaniu si do roli, jak zechce w niej odegra. Mody czowiek, jeli czuje si bezpiecznie, atwiej podejmuje wyzwania
i chtniej angauje si w dziaania grupowe. Nie obawiajc si
omieszenia lub wrcz wykluczenia z grupy, chtniej podejmuje rónorodne wyzwania. Proponowane w tej ksieczce
zajcia integracyjne stwarzaj uczniom okazj do lepszego
poznania si. Pozwol równie nauczycielowi lepiej zrozumie
8
swoich wychowanków i – co nie mniej wane – samemu te
da si im pozna.
Integracja spoeczna jest terminem uywanym w naukach
spoecznych, w psychologii i edukacji. „Sownik psychologiczny” objania to pojcie jako: proces koordynowania
i jednoczenia cakowicie rónych elementów w cao. Naley
zwróci szczególn uwag na sowo proces, bo oznacza ono
nie pojedyncze, jednorazowe dziaanie, lecz cig wydarze
i dziaa zmierzajcych do porozumienia i zjednoczenia stron.
Proces ten jest jednoczenie peen sprzecznoci, gdy wymaga
akceptacji wszystkich stron, a to moe oznacza konieczno
wyrzecze ze strony jednostki na rzecz innych. Tak rozumiana
integracja spoeczna polega na przeobraaniu si lunych, niepowizanych ze sob jednostek w zwart zbiorowo. A taki
wanie proces zachodzi w klasie i szkole, gdy szestastolatkowie wkraczaj w zupenie obc sobie przestrze i staj wobec
nowych znajomych i nauczycieli.
To niewtpliwie stresujce i trudne okolicznoci. Naley
wic tak przygotowa pierwsze spotkania z uczniami, aby
pomogy im one poczu si bezpiecznie w naszej szkole. Zajcia, które proponujemy, mona przeprowadzi podczas pierwszego spotkania z uczniami, na kolejnych godzinach wychowawczych, a take w czasie wyjazdu integracyjnego.
SPOTKANIE INTEGRACYJNE
Takie wyjazdy coraz czciej s organizowane przez róne
szkoy. Jeli z pewnych powodów niemoliwe jest zorganizowanie wyjazdu poza teren placówki, mona zorganizowa spotkanie integracyjne na terenie szkoy, w dniu wolnym od nauki,
na przykad w sobot. Moe warto byoby zastanowi si nad
www.wsip.pl
9
moliwoci takiego zorganizowania pracy w szkole, aby tego
typu „oswajanie” uczniów mogo odbywa si w czasie normalnych zaj lekcyjnych, a wic zamiast typowych lekcji przeprowadza zajcia, podczas których bdziemy si wzajemnie
poznawa, pozwolimy uczniom bezpiecznie „rozpozna teren”,
a take w przyjazny sposób umoliwi im wczenie si w ycie
szkoy. Zalet wyjazdu lub spotkania w dniu wolnym od zaj
jest natomiast to, e nie musz one odbywa si „na czas”
– uczniowie dostan od nas tyle czasu i uwagi, ile bd potrzebowa. Ca uwag powinnimy powici wówczas temu,
eby uczniowie poznali si ze sob, a przede wszystkim aby
zechcieli si poznawa i umacnia wizi w zespole. Jeli zdecydujemy si na zorganizowanie klasowego wyjazdu integracyjnego, to moe to by spotkanie pitkowo-sobotnie czy inne,
zgodnie z moliwociami szkoy. W kadym przypadku wybieramy miejsce, które umoliwi nam zarówno wspóln prac,
jak i zabaw (due, bezpieczne podwórko, polana w lesie lub
w razie niepogody wietlica). Jeli natomiast umówimy si
z uczniami na spotkanie sobotnie z koniecznoci przebywania przez cay dzie w szkole (na przykad w sobot od dziewitej rano do dziewitnastej), naley zapewni uczniom ciepy posiek w poudnie i co najmniej dwie przerwy, podczas
których poda si herbat, soki i ciastka.
Organizacja takiego spotkania moe sta si doskonaym
pretekstem do zainicjowania procesu integracji klasy. Moemy
poprosi uczniów, aby dobrali si w zespoy, wiksze lub
mniejsze i wspólnie zajli si przygotowaniami do spotkania.
Dwójki, trójki, ale take wiksze grupki uczniów mog zaj si
np. przygotowaniem sali, zrobieniem zakupów, zorganizowaniem nakry (obrusów i naczy jednorazowych). Posiki mona
10