Rozkład materiału nauczania i plan wynikowy
Transkrypt
Rozkład materiału nauczania i plan wynikowy
Rozkład materiału nauczania i plan wynikowy Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, opublikowana w Dzienniku Ustaw z 15 stycznia 2009 roku, wprowadziła nowy system nauczania i wychowania. Zostały w niej określone cele kształcenia sformułowane w języku wymagań ogólnych oraz treści kształcenia i oczekiwane umiejętności uczniów wyrażone w języku wymagań szczegółowych. Ponieważ wymagania ogólne (ujęte w trzech obszarach: I. Chronologia historyczna; II. Analiza i interpretacja historyczna; III. Tworzenie narracji historycznej) odnoszą się do umiejętności nabywanych w toku całego kształcenia historycznego, plan wynikowy uwzględnia tylko wymagania szczegółowe, dotyczące poszczególnych jednostek lekcyjnych. Kursywą oznaczono wymagania wynikające z Podstawy programowej, które nauczyciel jest zobowiązany zrealizować. Cele i materiał poszczególnych tematów zostały sformułowane w ujęciu operacyjnym i zakwalifikowane na poziomy wymagań: podstawowy (P) i ponadpodstawowy (PP). Przedstawiony plan wynikowy jest jedynie propozycją rozwiązań metodycznych, z której nauczyciel może skorzystać, dostosowując ją do kryteriów oceniania sporządzonych na potrzeby jego uczniów. 1 DZIAŁ TEMAT LICZBA GODZIN ZAPAMIĘTYWANIE 1. 2. 3. 4. Czego będziemy się uczyć w I klasie gimnazjum? 1. Odszyfrować przeszłość 1 I. 2 Część II. Czas i chronologia − różne style datacji 2. Pierwsi ludzie ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI 5. 6. Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć i przedmiotowym systemem oceniania. Omówienie zasad kontroli i oceny osiągnięć ucznia. Część I. Co to jest źródło historyczne, rodzaje źródeł I. CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: • postacie: Homera (P), • pojęcia: źródło Heinricha Schliemanna historyczne, źródło (PP), pisane, źródło ustne, źródło materialne, • rodzaje źródeł chronologia, nasza era, historycznych (P), przed naszą erą, wiek • wydarzenia, które (P), hipoteza naukowa, zapoczątkowały kalendarz grecki, rzymski prawda historyczna (PP), • znaczenie źródeł w i chrześcijański (P). odtwarzaniu dziejów (PP), • z czego wynika konieczność ostrożnego traktowania źródeł historycznych (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: • ramy chronologiczne • pojęcia: prehistoria, epoki paleolitu (P), paleolit (starsza epoka Uczeń potrafi: • rozpoznać rodzaje źródeł historycznych (P), • dokonać najprostszego podziału źródeł (P), • ocenić znaczenie źródeł w odtwarzaniu dziejów (PP), • ocenić rolę archeologii w odtwarzaniu procesu dziejowego (PP), • podać różne sposoby mierzenia czasu (PP), • prawidłowo określić wiek wydarzenia (P), • obliczyć, ile lat upłynęło między jednym a drugim wydarzeniem (P), • umieszczać wydarzenia na osi czasu (P), • opisać okoliczności odkrycia Troi (PP) Uczeń potrafi: • scharakteryzować epokę paleolitu (P), • wskazać na mapie kontynent uznawany za kolebkę 2 • cechy, które odróżniają człowieka od małp człekokształtnych (P). Część I. Zanim pojawił się człowiek Część II. Ludzie epoki paleolitu 3. O pierwszych rolnikach 2 Uczeń zna: • ramy chronologiczne epoki neolitu (P), • podstawowe zajęcia ludności epoki neolitu (P). 4. O Żyznym Półksiężycu 2 Uczeń zna: • postać: Hammurabiego (P), kamienna), człowiek rozumny współczesny (P), lądolód, gromada (PP), • znaczenie uzyskania umiejętności rozpalania ognia dla rozwoju cywilizacyjnego człowieka pierwotnego (PP), • związek między wynalezieniem pisma a początkiem historii człowieka (PP). Uczeń rozumie: • pojęcia: neolit (młodsza epoka kamienna), rewolucja neolityczna (P). I. II. Uczeń rozumie: • pojęcia: cywilizacja, Żyzny Półksiężyc, Mezopotamia ludzkości (P), • dokonać periodyzacji historii (P), • opowiedzieć o życiu ludzi epoki paleolitu (PP), • scharakteryzować system wierzeń ludzi paleolitu (PP), • wyjaśnić zależności pomiędzy środowiskiem geograficznym a warunkami życia człowieka (PP), • opisać okoliczności odkrycia jaskini w Lascaux (PP). Uczeń potrafi: • wskazać na mapie obszar Bliskiego Wschodu (P), • wyjaśnić, dlaczego zmiany w sposobie życia ludzi neolitu nazwano rewolucją (P), • przedstawić czynniki, które miały wpływ na zmianę trybu życia ludzi epoki neolitu (P), • porównać koczowniczy tryb życia z osiadłym (P), • opisać skutki przyjęcia przez człowieka osiadłego trybu życia (P), • opowiedzieć o życiu ludzi epoki neolitu (PP), • opisać sposób wytwarzania kamiennych narzędzi i wyrobów z gliny w epoce neolitu (PP), • ocenić wpływ postępu technicznego na polepszenie warunków życia człowieka (PP). Uczeń potrafi: • lokalizować na mapie Żyzny Półksiężyc, Mezopotamię, Babilonię, Eufrat i Tygrys (P), 3 • wybrane przepisy zawarte w Kodeksie Hammurabiego (P), • kształt pisma klinowego (PP). 5. W państwie faraona Część I. Jak powstał Egipt II. Część II. Pod władzą faraona 2 • omówić warunki naturalne panujące na terenie Mezopotamii (P), • określić, kiedy na terenie Mezopotamii pojawiła się cywilizacja Sumerów (PP), • przedstawić osiągnięcia cywilizacji sumeryjskiej i babilońskiej (P), • opisać wygląd sumeryjskiego miasta-państwa (PP), • opisać wpływ środowiska naturalnego na życie ludzi cywilizacji nadrzecznych (PP), • dostrzec przejawy świadomej ingerencji człowieka w środowisko naturalne (PP), • wyjaśnić znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państwa (P), • wskazać różnice między starożytnymi a współczesnymi przepisami prawa (PP). Uczeń potrafi: Uczeń zna: Uczeń rozumie: • grupy społeczne • pojęcia: państwo, • lokalizować w czasie i przestrzeni cywilizację wchodzące w skład faraon, monarchia egipską (P), społeczeństwa egipskiego despotyczna, hieroglify, • omówić warunki naturalne panujące na terenie (P), papirus (P), pismo Egiptu (P), • najważniejsze osiągnięcia „ludowe”, geometria • wskazać zależności między położeniem (PP), cywilizacji egipskiej (P). geograficznym a powstaniem państwa i cywilizacji • na czym polegała egipskiej (PP), trudność w posługiwaniu • opisać wpływ środowiska naturalnego na życie i się pismem obrazkowym zajęcia starożytnych Egipcjan (P), (PP). • scharakteryzować poszczególne grupy społeczeństwa egipskiego i ich rolę w państwie (PP), • opisać życie codzienne mieszkańców Egiptu (PP), • określić zakres władzy faraona (P), • opisać organizację państwa egipskiego (PP), (Międzyrzecze), Sumerowie, system irygacyjny, politeizm (wielobóstwo), handel wymienny, miastopaństwo, pismo klinowe (P), zikkurat, brąz, podział pracy, kodeks (PP). 4 6. Przed sądem Ozyrysa 2 Uczeń zna: • postacie: Cheopsa, Tutanchamona (PP), • głównych bogów, w których wierzyli Egipcjanie (P). 7. Ziemia Obiecana 2 Uczeń zna: • daty związane z historią Izraelitów (P), • postacie: Abrahama, Mojżesza, Dawida, Salomona (P). II. Część I. Początki narodu żydowskiego II. Część II. Królestwo Izraela • omówić funkcjonowanie szkolnictwa w starożytnym Egipcie (PP), • rozpoznać różne typy pisma egipskiego (PP). Uczeń potrafi: Uczeń rozumie: • przedstawić wyobrażenia Egipcjan o życiu • pojęcia: mumia, pozagrobowym (P), balsamowanie, piramida (P), sarkofag, Księgi • omówić przebieg procesu mumifikacji (P), Umarłych (PP). • przedstawić najpopularniejszą teorię na temat sposobu, w jaki budowano piramidy (PP), • scharakteryzować wierzenia religijne starożytnych Egipcjan (PP), • omówić poszczególne etapy sądu Ozyrysa nad duszą zmarłego Egipcjanina (PP), • opisać okoliczności odkrycia grobowca Tutanchamona (PP). Uczeń potrafi: Uczeń rozumie: • pojęcia: Biblia, Stary i • ocenić rolę Abrahama i Mojżesza w historii narodu żydowskiego (PP), Nowy Testament, Ziemia Obiecana, monoteizm, • wskazać na mapie szlak wędrówki narodu judaizm, naród wybrany, wybranego (PP), Jahwe, arka przymierza, • charakteryzować podstawowe symbole i główne menora, dekalog (P), zasady judaizmu (P), świątynia jerozolimska, • wyjaśnić różnicę między politeizmem a Tora, „niewola monoteizmem, odwołując się do przykładów (P), babilońska” (PP), • wymienić dwie religie monoteistyczne wywodzące • z czego wynika się ze starożytnego judaizmu (P), ostrożność, z jaką • ocenić znaczenie Biblii w dziejach ludzkości (P), historycy podchodzą do • wskazać na mapie starożytny Izrael, Palestynę, Biblii jako źródła Jerozolimę (P), historycznego (PP). • opowiedzieć, jak powstało państwo żydowskie – Izrael (PP), 5 II. Początki człowieka i pierwsze cywilizacje − lekcja powtórzeniowa 2 8. Wśród skał i oliwnych gajów 2 Część I. Wśród skał i oliwnych gajów III. Część II. Wielka kolonizacja grecka • zaznaczyć na osi czasu najważniejsze wydarzenia z dziejów państwa żydowskiego (P). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • przełomowe wydarzenia • związek między • lokalizować w czasie i przestrzeni cywilizacje związane z dziejami zmianami klimatycznymi Bliskiego Wschodu (P) oraz scharakteryzować, człowieka pierwotnego i na Ziemi a rozwojem porównać i ocenić ich dorobek (PP), pierwszymi cywilizacjami człowieka i powstaniem • przedstawić warunki życia oraz wymienić starożytnymi (P). pierwszych cywilizacji i umiejętności zdobyte przez ludzi paleolitu i neolitu państw (P). (P), • omówić warunki naturalne panujące na obszarze pierwszych państw (P), • omówić wierzenia człowieka pierwotnego i ludów starożytnych (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • ramy chronologiczne • pojęcia: Hellada, Hellen, • wskazać na mapie i określić położenie kultury mykeńskiej (PP) i polis, kolonie, wielka geograficzne Grecji (P), wielkiej kolonizacji (P), kolonizacja (P), kultura • omówić warunki naturalne panujące na terenie mykeńska (PP), Grecji (P), • typowy jadłospis mieszkańców starożytnej • na czym polegały • opowiedzieć o zajęciach Greków (PP), Grecji (PP). trudności związane z • wyjaśnić wpływ środowiska geograficznego na podróżami morskimi w gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji okresie starożytnym (P), (PP). • opowiedzieć, jak doszło do powstania kultury mykeńskiej (PP), • wskazać przyczyny i zasięg wielkiej kolonizacji greckiej (P), • opisać wygląd greckich statków handlowych (PP), • wymienić czynniki integrujące starożytnych Greków (P). 6 9. Wśród bogów i herosów 2 Uczeń zna: • głównych bogów greckiego panteonu i dziedziny życia, którymi się opiekowali (P), • bohaterów najważniejszych mitów greckich (P). 10. Na olimpijskim stadionie 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: • daty: 776 p.n.e. (P), 393, • pojęcia: olimpiada, 1896 (PP), igrzyska, „pokój boży” (P). • dyscypliny wchodzące w skład pięcioboju (P), • pozostałe konkurencje starożytnych igrzysk olimpijskich (PP). 11. W państwie wojowników 2 Uczeń zna: • podstawowe zasady III. III. III. Uczeń rozumie: • pojęcia: heros, mit, Olimp (P), Chaos, Pytia, Hades, Pola Elizejskie, Tartar (PP). Uczeń rozumie: • pojęcia: spartiaci, Uczeń potrafi: • wskazać na mapie Olimp i Delfy (P), • opowiedzieć, w jaki sposób Grecy wyobrażali sobie bogów i oddawali im cześć (P), • opowiedzieć kilka mitów (P) i dokonać ich dydaktycznej interpretacji (PP), • przedstawić poglądy Greków na temat życia pozagrobowego (PP), • wyjaśnić, jaką rolę w życiu Greków odgrywały wyrocznie (PP), • ocenić rolę religii w tworzeniu się i umacnianiu wspólnoty Hellenów (PP), • wyszukać w mitach wartości uniwersalne (PP). Uczeń potrafi: • wyjaśnić różnicę między igrzyskami a olimpiadą (P), • lokalizować na mapie Olimpię (P), • opisać wygląd Olimpii (PP), • omówić reguły rządzące starożytnymi igrzyskami (PP), • opowiedzieć o przebiegu igrzysk olimpijskich (P), • scharakteryzować igrzyska olimpijskie jako czynnik integrujący antycznych Greków (P), • przedstawić różnice między organizacją starożytnych i współczesnych igrzysk olimpijskich (P), • dostrzec we współczesnych igrzyskach olimpijskich bezpośrednie nawiązanie do tradycji greckiej (PP). Uczeń potrafi: • wskazać na mapie Peloponez i Spartę (P), 7 rządzące społeczeństwem Sparty (P). 12. Ojczyzna demokracji III. Część I. Ojczyzna demokracji Część II. Demokracja ateńska 2 Uczeń zna: • postacie: Solona, Klejstenesa, Peryklesa (P). • umiejscowić w czasie istnienie państwa spartańskiego (P), • przedstawić strukturę społeczeństwa Sparty (P), • przedstawić etapy wychowania spartańskiego (PP), • ocenić zasady obyczajowe obowiązujące w Sparcie i wskazać w nich wartości aprobowane przez siebie (PP), • opisać, jak doszło do upadku państwa spartańskiego (PP), • omówić ustrój Sparty i dokonać jego oceny (PP), • wyjaśnić znaczenie zwrotów: mówić lakonicznie, wrócić z tarczą lub na tarczy (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • przedstawić proces kształtowania się demokracji • pojęcia: demokracja, ateńskiej (PP), ostracyzm, arystokracja, areopag, Zgromadzenie • przedstawić ustrój Aten (P), Ludowe, Rada Pięciuset, • umiejscowić w czasie demokrację ateńską i sąd przysięgłych (P), porównać system sprawowania władzy w Sparcie i tyran (PP), Atenach (P), • na czym polegają różnice • omówić sytuację niewolników w państwie między demokracją ateńskim (PP), ateńską a współczesną • ocenić zasady demokracji ateńskiej (PP). (np. w Polsce) (PP). periojkowie, heloci, falanga, hoplita (P), geruzja, Lacedemon (PP), • cele, którym służyło wychowanie spartańskie (P), • na czym polegały relacje między obywatelem a państwem spartańskim (PP). 8 13. Wojny perskie 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: • daty: 490 p.n.e., 480 • pojęcia: „nieśmiertelni”, p.n.e., 479 p.n.e. (P), 499 triera (PP), p.n.e., 449 p.n.e. (PP), • postawy sławnych dowódców greckich z V • postacie: Miltiadesa, Leonidasa, Temistoklesa wieku p.n.e. (PP). (P), Dariusza I, Kserksesa (PP). 14. Grecki cud 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: • pojęcia: Związek • sławnych filozofów greckich: Sokratesa, Morski, Akropol, Platona, Arystotelesa (P), Partenon, filozofia, tragedia (P), idealizm, • twórców teatru i rzeźby Akademia, epoka greckiej: Ajschylosa, klasyczna (PP). Sofoklesa, Fidiasza (P). III. III. Uczeń potrafi: • wskazać na mapie państwo perskie i Helladę (P), • omówić organizację państwa perskiego (PP), • przedstawić przyczyny, przebieg i skutki wojen grecko-perskich (P), • wskazać na mapie miejsca najważniejszych bitew Greków z Persami (P), • wyjaśnić symboliczny sens nazwy: Termopile (P), • wyjaśnić sens słów: „Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom” (PP), • dostrzec, że konfrontacja Greków z Persami zapoczątkowała kształtowanie się tożsamości europejskiej (PP), • wyjaśnić, co zadecydowało o zwycięstwie Greków w wojnach z Persami (P), • ocenić postawę Greków podczas wojen w Persami (PP). Uczeń potrafi: • omówić przyczyny powstania i funkcjonowanie Związku Morskiego (PP), • opisać wygląd starożytnych Aten i Akropolu (PP), • wytłumaczyć, jak powstała filozofia (PP), • opowiedzieć, jak powstał teatr grecki i jakie obowiązywały w nim zasady (P), • opisać wygląd starożytnego teatru greckiego (P), • scharakteryzować teatr jako czynnik integrujący starożytnych Greków (PP), • ocenić rolę Peryklesa w rozkwicie kulturalnym Aten (PP), • wyjaśnić, jaka była geneza rozkwitu Aten w V wieku p.n.e. (PP), 9 15. Podboje Aleksandra Wielkiego 1 Co pozostało? Dziedzictwo starożytnej Grecji − lekcja powtórzeniowa 2 III. III. • opisać sposób wychowania dzieci obowiązujący w starożytnych Atenach (PP), • ocenić wkład Greków w kształtowanie się kultury europejskiej (PP). Uczeń zna: Uczeń potrafi: Uczeń rozumie: • daty: 338 p.n.e., 333 • pojęcia: kultura • wyjaśnić przyczyny i skutki wojny peloponeskiej p.n.e., 331 p.n.e. (P), (PP), hellenistyczna 431–404 p.n.e., 323 p.n.e. (hellenizm) (P), Likejon, • wskazać przyczyny, które umożliwiły Macedonii (PP), złoty środek (PP), uzyskanie dominującej pozycji w Grecji (PP), • postacie: Filipa II, • cele polityki • wskazać na mapie terytoria zajęte przez wojska Aleksandra Wielkiego prowadzonej przez Filipa Aleksandra Wielkiego (P), (P), Archimedesa, II i Aleksandra (PP). • omówić dzieje imperium po śmierci Aleksandra Euklidesa (PP), (PP), • miejsca najważniejszych • przedstawić dokonania (P) i ocenić Aleksandra bitew między wojskami Wielkiego (PP), Aleksandra a armią • opisać wygląd starożytnej Aleksandrii (PP), perską (P). • wyjaśnić, jak powstała kultura hellenistyczna (P), • określić czas trwania i cechy kultury hellenistycznej (P). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • najważniejsze postacie i • na czym polegała • przedstawić najważniejsze osiągnięcia kultury i wydarzenia związane z specyfika cywilizacji nauki greckiej (P), historią starożytnej greckiej (P), • określić wpływ kultury greckiej na współczesność Grecji (P). (PP), • rolę Grecji w kształtowaniu cywilizacji • wskazać ponadczasowe wartości filozofii greckiej europejskiej (PP). (PP), • ocenić wkład Greków w kształtowanie się kultury europejskiej (PP). 10 16. Rzym na siedmiu pagórkach piętrzy się... IV. Część I. Powstanie Rzymu Część II. Rzym republiką 2 Uczeń zna: • datę: 753 p.n.e. (P), • postacie: Romulusa (P), Eneasza, Remusa (PP). Uczeń rozumie: • pojęcia: republika, patrycjusze, plebejusze (plebs), zgromadzenie ludowe, konsul, senat, trybun ludowy, prawo weta, dyktator (P), Etruskowie, Lacjum, nowa arystokracja, zasada jednoroczności, zasada kolegialności (PP). Uczeń potrafi: • wskazać na mapie i opisać położenie geograficzne Rzymu (P), • opisać warunki naturalne panujące w Italii (P), • opowiedzieć legendę o powstaniu Rzymu (PP), • przedstawić naukowe informacje o początkach Rzymu uzyskane w oparciu o prowadzone badania archeologiczne (PP), • podać przykład wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską (PP), • przedstawić organizację społeczeństwa w republice rzymskiej (P), • przedstawić rozwój terytorialny republiki rzymskiej (PP), • umiejscowić w czasie i scharakteryzować system sprawowania władzy w republice rzymskiej (P). 11 17. „Ty, Rzymianinie, masz rządzić ludami” IV. 2 Część I. Kierunki i zasięg podbojów rzymskich Część II. „Ty, Rzymianinie, masz rządzić ludami” 18. Jak Rzym stał się cesarstwem IV. 2 Uczeń rozumie: Uczeń zna: • daty: 218–201 p.n.e., 216 • pojęcia: prowincja, p.n.e. (P), 264–241 p.n.e., legion, armia zawodowa, 149–146 p.n.e. (PP), romanizacja, proletariusze (P), • postacie: Hannibala, namiestnik (PP), Gajusza Mariusza (P), • miejsca najważniejszych • znaczenie armii dla sprawnego bitew między Rzymem a funkcjonowania państwa Kartaginą (P). rzymskiego i prowadzonej przez nie polityki (PP). Uczeń potrafi: • wskazać na osi czasu daty najważniejszych wydarzeń związanych z tworzeniem się Imperium Rzymskiego (P), • przedstawić przyczyny i wskazać skutki ekspansji Rzymu (P), • wskazać na mapie kierunki i zasięg podbojów Rzymian do połowy II wieku p.n.e. (P), • przedstawić organizację i sposób funkcjonowania armii rzymskiej po reformie Mariusza (P), • wskazać mocne i słabe strony reformy armii przeprowadzonej przez Mariusza (PP), • opisać wygląd i uzbrojenie rzymskiego legionisty (PP), • scharakteryzować organizację prowincji (PP), • opisać postawy Rzymian wobec podbitej ludności (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • daty: 44 p.n.e., 30 p.n.e.– • pojęcia: „pokój • przedstawić przyczyny i przejawy kryzysu 14 (P), 49 p.n.e., 31 p.n.e. rzymski”, kalendarz republiki rzymskiej (P), (PP), juliański, cesarstwo (P). • omówić dokonania Juliusza Cezara i ocenić jego • postacie: Juliusza Cezara, • znaczenie sformułowania postępowanie wobec instytucji republikańskich Oktawiana (P), Marka „kości zostały rzucone” (PP), Antoniusza, Kleopatry (PP). • charakteryzować system sprawowania władzy w (PP), cesarstwie rzymskim (P), • okoliczności dojścia • porównać ustrój Rzymu republikańskiego z Oktawiana do władzy ustrojem Rzymu w czasach Oktawiana Augusta (PP). (PP), • wskazać na mapie zmiany zasięgu terytorialnego państwa rzymskiego między I wiekiem p.n.e. a II wiekiem n.e. (P), 12 19. „Chleba i igrzysk!” 2 Uczeń zna: • datę: 73–71 p.n.e. (PP), • postać: Spartakusa (P). 20. W rzymskim mieście 2 Uczeń zna: • datę: 79 p.n.e. (PP), • typowy jadłospis mieszkańców starożytnych Pompejów (PP), • okoliczności zagłady Pompejów (P). IV. IV. • ocenić Oktawiana Augusta (PP). Uczeń potrafi: Uczeń rozumie: • opisać warunki życia mieszkańców stolicy • pojęcia: termy, cyrk, akwedukt, igrzyska, państwa rzymskiego (PP), gladiator, amfiteatr, • opowiedzieć, w jaki sposób mieszkańcy Rzymu Koloseum, powstanie spędzali wolny czas (P), Spartakusa (P). • określić położenie niewolników w starożytnym Rzymie (P), • scharakteryzować znaczenie niewolnictwa dla państwa rzymskiego i dokonać oceny moralnej systemu niewolniczego (PP), • wyjaśnić, dlaczego doszło do powstania Spartakusa (P), • opisać sposób wychowania dzieci w rodzinie rzymskiej i omówić panujące w niej zasady (PP), • opisać wygląd Rzymu w okresie cesarstwa (PP), • dokonać etycznej oceny rzymskich igrzysk (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: bazylika, forum, • na przykładzie badań archeologicznych atrium, perystyl (P), prowadzonych w Pompejach dostrzegać wpływ odeon, palestra (PP), archeologii na rozwój wiedzy historycznej (PP), • rolę i znaczenie dróg w • opisać wygląd starożytnych Pompejów (PP), państwie rzymskim (P). • opisać wygląd domu zamożnego Rzymianina (P), • opowiedzieć, w jaki sposób budowano drogi w starożytnym Rzymie (PP). 13 21. „Jeden duch i jedno serce” 2 22. „Co jest ocalone, jeśli ginie Rzym?” 1 IV. IV. Uczeń zna: • najważniejszych rzymskich bogów (P), • daty: 313, 380 (P), 64 (PP), • postacie: Jezusa Chrystusa, św. Pawła (P), Poncjusza Piłata, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego (PP), • symbole chrześcijaństwa (P). Uczeń zna: • daty: 395, 476 (P), 410, 451, 455 (PP), • postacie: Alaryka, Romulusa Augustulusa, Odoakra, Attyli (PP), • nazwy głównych plemion wkraczających w granice państwa rzymskiego (P). Uczeń rozumie: • pojęcia: tolerancja religijna, apostoł, Ewangelia, Dzieje Apostolskie, Mesjasz, Kościół, chrześcijaństwo, religia państwowa (P), sobór (PP), • znaczenie edyktów z 313 i 380 roku dla rozwoju i umacniania pozycji chrześcijaństwa w państwie rzymskim (PP). Uczeń rozumie: • pojęcia: wędrówka ludów, wandalizm (P), kolon (PP), • wpływ wędrówki ludów na sytuację w państwie rzymskim w IV i V w. (PP). Uczeń potrafi: • scharakteryzować wierzenia starożytnych Rzymian (PP), • umiejscowić w czasie i przestrzeni narodziny i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa (P), • opowiedzieć o życiu i działalności Jezusa (PP), • wyjaśnić, jakie czynniki zadecydowały o szybkim wzroście liczby wyznawców chrześcijaństwa (P), • wskazać przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan (P), • określić rolę chrześcijaństwa w starożytności (PP). Uczeń potrafi: • wymienić przejawy kryzysu cesarstwa rzymskiego w III wieku (P), • wyjaśnić przyczynę podziału cesarstwa rzymskiego (P), • opisać okoliczności, w których doszło do najazdu plemion germańskich na ziemie cesarstwa w IV–V wieku (PP), • opisać obyczaje i wygląd Hunów (PP), • ocenić skutki najazdu barbarzyńców na Rzym (PP), • wskazać na mapie granicę podziału cesarstwa ustaloną w 395 roku (P), • lokalizować na osi czasu daty: 395, 476 (P), • opisać okoliczności, w których doszło do upadku zachodniego cesarstwa rzymskiego (PP), • wyjaśnić umowność przyjęcia 476 roku za datę końca starożytności i początku średniowiecza (P), 14 „Nie wszystek umrę” − lekcja powtórzeniowa 2 Uczeń zna: • najważniejsze postacie i wydarzenia związane z historią starożytnego Rzymu (P). 23. Cesarstwo bizantyjskie 2 Uczeń zna: • daty: 1054, 1453 (P), 527–565 (PP), • postać: Justyniana I Wielkiego (P), • podstawowe różnice między Kościołem katolickim a Kościołem prawosławnym (P). IV. V. • określić wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Imperium Rzymskiego (P). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • czynniki, które miały • przedstawić osiągnięcia kulturalne i cywilizacyjne wpływ na ewolucję Rzymian (P), ustroju politycznego • ocenić trwałość osiągnięć cywilizacyjnych Rzymu państwa rzymskiego oraz dostrzec ich obecność we współczesnym (PP), świecie (PP), • rolę jednostki w procesie • wyjaśnić, że kultura rzymska oraz religia historycznym (PP). chrześcijańska stanowią filary kultury europejskiej (P), • dostrzec ciągłość rozwoju cywilizacyjnego i korzystanie z dorobku innych kultur przez kolejne pokolenia (PP), • zauważyć związki między życiem politycznym a przemianami cywilizacyjnymi (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: Kodeks • lokalizować w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie (P), Justyniana, wielka schizma wschodnia, • wyjaśnić, dlaczego Bizancjum uważa się za Kościół katolicki, kontynuację państwa rzymskiego (PP), Kościół prawosławny • przedstawić okoliczności powstania (P), cezaropapizm, Konstantynopola i opisać wygląd miasta (PP), herezja, teologia, • przedstawić osiągnięcia Justyniana Wielkiego (P), ekskomunika, synod, • ocenić Justyniana Wielkiego (PP), dogmat (PP), • wyjaśnić przyczyny strat terytorialnych cesarstwa • z czego wynikało bizantyjskiego (PP), dążenie cesarzy do • wyjaśnić przyczyny i skutki podziału podporządkowania sobie chrześcijaństwa na odrębne wyznania (P), Kościoła (PP). • scharakteryzować dorobek kulturowy Bizancjum (P), 15 24. Pod chorągwią Proroka 2 Część I. „Jesteś prorokiem Allaha” V. Część II. Pod chorągwią Proroka 25. Państwo Karola Wielkiego V. Część I. Chrzest króla Franków Część II. Państwo Karola Wielkiego 2 • opisać okoliczności, w których doszło do upadku cesarstwa bizantyjskiego (PP). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • datę: 622 (P), • pojęcia: Allah, islam, • sytuować na mapie pierwotne siedziby Arabów i Koran, muzułmanin, terytoria opanowane przez nich do IX wieku (P), • postać: Mahometa (P), meczet (P), hidżra, • wskazać na mapie główne ośrodki polityczne i • podstawowe zasady fatalizm, święta wojna religijne Arabów (P), islamu i obowiązki (dżihad), kalif, państwo • wyjaśnić, jak doszło do powstania islamu (PP), muzułmanina (P). teokratyczne (PP), • dostrzec związki między islamem a judaizmem i • wpływ religii na chrześcijaństwem (P), politykę, kulturę i • scharakteryzować zasady społeczne obowiązujące społeczeństwo Arabów wyznawców islamu (PP), (PP). • opisać sposób wychowania dzieci w rodzinie arabskiej i omówić panujące w niej zasady (PP), • wyjaśnić, co zadecydowało o sukcesach podbojów dokonywanych przez Arabów w VII–IX w. (PP), • dostrzec wpływ kultury islamskiej na średniowieczną Europę (PP), • podać przykłady osiągnięć cywilizacji arabskiej (P). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • opisać okoliczności, w których Frankowie przyjęli • daty: 756, 800, 843 (P), • pojęcia: Frankowie, Karolingowie, hrabstwo, chrzest (PP), 732 (PP), marchia, „renesans • określić rolę chrześcijaństwa w umacnianiu • postacie: Pepina karoliński” (P), Krótkiego, Karola państwa Franków (PP), Merowingowie, Wielkiego (P), • na przykładzie Franków wyjaśnić proces Chlodwiga, Karola Młota Normanowie (PP), kształtowania się państw średniowiecznej Europy (PP), • rolę Karola Wielkiego w na gruzach cesarstwa zachodniorzymskiego (PP), kształtowaniu • postanowienia traktatu z • opisać okoliczności powstania Państwa politycznych i Verdun (P). Kościelnego (P), kulturowych podstaw • wyjaśnić rolę Chlodwiga, Karola Młota, Pepina 16 nowożytnej Europy (PP). 26. Między Renem a Łabą 2 27. Feudalna Europa 1 V. V. Krótkiego oraz Karola Wielkiego w historii (PP), • sytuować na mapie zasięg terytorialny monarchii Karola Wielkiego (P), • omówić organizację państwa Karola Wielkiego (P), • scharakteryzować przemiany kulturowe, jakie dokonały się w państwie Franków pod wpływem „renesansu karolińskiego” (PP), • sytuować na mapie państwa powstałe w wyniku postanowień traktatu z 843 roku (P), • wyjaśnić przyczyny i znaczenie odnowienia cesarstwa na Zachodzie (PP), • wyjaśnić przyczyny i okoliczności rozpadu państwa Karola Wielkiego (P). Uczeń potrafi: Uczeń zna: Uczeń rozumie: • datę: 962 (P), • pojęcia: Rzesza • omówić sytuację we wschodniej części państwa • postacie: Ottona I, Ottona Niemiecka (P), elektorzy Karolingów między IX a X wiekiem (PP), (PP), III (P), Henryka I (PP). • omówić politykę władców niemieckich w stosunku do wschodnich sąsiadów (PP), • na czym polegała idea cesarstwa rzymskiego • przedstawić osiągnięcia Ottona I w dziedzinie według Ottona III (P). polityki wewnętrznej i zewnętrznej (P), • wyjaśnić rolę Ottona III w dążeniu do budowy zjednoczonej Europy (P), • wskazać na mapie obszar Rzeszy Niemieckiej na przełomie X i XI wieku (P). Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • ramy czasowe • pojęcia: rycerstwo, • omówić okoliczności powstania (PP) i feudalizmu (P), feudalizm, senior, wasal, podstawowe zadania rycerstwa (P), lenno, hołd lenny, • podstawowe zasady • określić charakterystyczne cechy feudalizmu jako inwestytura (P), drabina obowiązujące w systemie systemu społeczno-ekonomicznego feudalna, komendacja, feudalnym (P). średniowiecznej Europy (P), 17 • opisać, jak przebiegała uroczystość nadania lenna (P), • wyjaśnić proces wyodrębniania się dwóch podstawowych grup społecznych − feudałów i poddanych (PP), • przedstawić zależności społeczne oparte na prawie lennym (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • opisać wygląd i funkcje średniowiecznego zamku • pojęcia: stan, oraz wygląd średniowiecznej wsi i miasta (P), pańszczyzna, czynsz pieniężny, trójpolówka, • opisać życie codzienne mieszkańców rada miejska, patrycjat, średniowiecznego zamku, wsi i miasta (PP), pospólstwo, plebs, cech • wymienić wynalazki, które znalazły zastosowanie (P), gildia (PP). w średniowiecznej wsi (P) i określić ich wpływ na rozwój rolnictwa (PP), • omówić proces kształtowania się stanów (PP), • wskazać różnice w położeniu poszczególnych stanów (P), • omówić proces powstawania miast (PP), • charakteryzować funkcje gospodarcze i kulturowe średniowiecznych miast (P), • przedstawić proces uzyskiwania tytułów mistrzowskich przez rzemieślników miejskich (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: średniowieczny • opisać wygląd średniowiecznego klasztoru (P), uniwersalizm (P), asceza, • przedstawić sytuację w Kościele w X–XI wieku reguła, symonia, (P) i sposoby jej przezwyciężenia (PP), konklawe, kardynał, • ukazać rolę Kościoła w kształtowaniu heretyk, inkwizycja (PP), średniowiecznego poglądu na świat (P), • jak papiestwo i • wyjaśnić istotę średniowiecznego uniwersalizmu „rozejm boży” (PP), • wpływ feudalizmu na sytuację polityczną, gospodarczą i społeczną średniowiecznej Europy (PP). 28. „Ty broń, ty pracuj” 2 Uczeń zna: • grupy społeczne wchodzące w skład społeczeństwa średniowiecznej Europy (P), • cechy idealnego rycerza średniowiecznego (PP). 29. „Módl się i pracuj” 2 Uczeń zna: • daty: 1077, 1122 (P), 529, 1075 (PP), • postacie: Grzegorza VII, Henryka IV (P), św. Benedykta, św. Franciszka z Asyżu, św. V. V. Część I. „Lenistwo wrogiem duszy” Część II. 18 Feudalny Kościół 30. „Bóg tak chce!” 1 31. Średniowieczni Europejczycy 2 V. V. Dominika (PP), • nazwy najważniejszych średniowiecznych zakonów (P), • treść notatki papieskiej Dictatus papae i postanowienia ugody w Wormacji (PP). Uczeń zna: • daty: 1095, 1096–1099, 1204, 1291 (P), 1100 (PP), • postać: Urbana II (PP), • nazwy najważniejszych zakonów rycerskich (P). Uczeń zna: • przykłady osiągnięć kulturalnych i architektonicznych średniowiecznej Europy (P). cesarstwo rozumiały ideę (P), średniowiecznego • przedstawić przyczyny powołania nowych uniwersalizmu (PP). zakonów i przedstawić główne założenia ich działalności (PP), • wskazać przyczyny walki między cesarstwem a papiestwem o prymat w Europie (P), • przedstawić przyczyny i przebieg sporu między Henrykiem IV i Grzegorzem VII (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcia: wyprawa • wyjaśnić polityczne, religijne i społecznokrzyżowa (krucjata), gospodarcze przyczyny wypraw krzyżowych (P), wyprawa ludowa, zakon • omówić przebieg pierwszej i czwartej krucjaty rycerski (P), rekonkwista (PP), (PP). • przedstawić okoliczności powstania, organizację i zadania zakonów rycerskich (P), • omówić skutki wypraw krzyżowych (PP), • sytuować na mapie państwa utworzone przez krzyżowców (PP), • omówić przebieg krucjat przeciw Słowianom połabskim (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • pojęcie: czarna śmierć • wyjaśnić, na czym polegał średniowieczny pogląd (P), na świat i człowieka (P), • wpływ epidemii dżumy • wskazać i scharakteryzować wzorce osobowe na sytuację społeczną i średniowiecza (P), gospodarczą • dostrzegać wpływ religii chrześcijańskiej na życie średniowiecznej Europy ludzi średniowiecza (P), (PP). • ocenić rolę uniwersytetów w rozwoju kultury (PP), • wyjaśnić przyczyny powstania uniwersytetów (P), • lokalizować na mapie miasta, w których powstały pierwsze uniwersytety (PP), 19 Dziedzictwo średniowiecza – lekcja powtórzeniowa V. 1 Uczeń zna: • najważniejsze postacie i wydarzenia związane z historią średniowiecznej Europy (P). • rozróżnić style romański i gotycki oraz omówić ich cechy charakterystyczne (P), • przedstawić miejsce kobiety w średniowiecznej Europie (PP), • opisać przebieg i zasięg epidemii dżumy w Europie (PP). Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: • zasady polityczne i • wskazać te dziedziny życia, w których przetrwały społeczne, na których ślady kultury średniowiecznej (PP), opierał się porządek w • wyjaśnić, na czym polegała jedność średniowiecznej Europie średniowiecznej Europy (P), (PP). • wyjaśnić kulturotwórczą rolę Kościoła (P), • omówić osiągnięcia kulturalne średniowiecznej Europy (P), • scharakteryzować relacje między cesarstwem a papiestwem w okresie średniowiecza (PP), • ocenić dokonania średniowiecznych Europejczyków (PP). 20