Zespół Szkół nr 2

DOBRE PRAKTYKI
Dane szkoły/ placówki:
Zespół Szkół nr 2; 24 - 300 Opole Lubelskie, ul. Fabryczna 28
Wymaganie ważne dla szkoły lub placówki:
Analizuje się wyniki sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu
potwierdzającego kwalifikacje zawodowe
Tytuł działania/ projektu w ramach wymagania:
Analiza osiągnięć uczniów szkoły podstawowej w latach 1996 – 2012 i gimnazjum w latach 1999 –
2012 wchodzących skład Zespołu Szkół nr 2 w Opolu Lubelskim w celu ustalenia przyczyn sytuacji,
w której uczniowie klas szóstych osiągają słabsze wyniki na sprawdzianie, a ci sami uczniowie jako
gimnazjaliści za trzy lata osiągają zdecydowanie lepsze wyniki na egzaminie.
Cel działania:
Celem działania było zebranie informacji na temat osiągnięć uczniów w szkole podstawowej na
przestrzeni lat 1996 – 2012 oraz osiągnięć uczniów gimnazjum w latach 1999 – 2012 w celu
dokonania szczegółowej analizy, która pomogłaby ustalić, jak osiągnięcia w poszczególnych
klasach szkoły podstawowej miały wpływ na końcowy wynik na sprawdzianie. Informacje te
pozwoliłyby wyjaśnić sytuację, dlaczego uczniowie klas szóstych osiągają słabsze wyniki na
sprawdzianie, a ci sami uczniowie jako gimnazjaliści za trzy lata osiągają zdecydowanie lepsze
wyniki na egzaminie zewnętrznym. Nadmienić należy, że uczniów tych uczą ci sami nauczyciele
(oczywiście z wyjątkiem klas I – III szkoły podstawowej). Głównym celem tego działania było
ustalenie, gdzie tkwią przyczyny takiego stanu, co pozwoliłoby podnieść efektywność kształcenia
w szkole podstawowej, a jednocześnie miałoby wpływ na osiągnięcie jeszcze lepszych wyników
przez gimnazjalistów. Jako podstawę do analizy posłużyły dane z zestawień klasyfikacyjnych
posiedzeń rady pedagogicznej, wyników przekazanych przez OKE w Krakowie oraz EWD uczniów
kończących gimnazjum. W analizach uwzględnialiśmy również wyniki testu kompetencji
trzecioklasisty (OPERON), oraz wyniki Ogólnopolskiego Badania Umiejętności Trzecioklasisty.
W celu uzyskania dokładniejszej odpowiedzi, potrzebne nam były również inne informacje, m.in.,
czy w szkole wszyscy nauczyciele analizują, niezależnie od analizy prezentowanej przez
przewodniczących zespołów przedmiotowych na radzie pedagogicznej, wyniki sprawdzianu
i egzaminu oraz czy wdrażają wnioski z tych analiz. Niezbędne było uzyskanie odpowiedzi na
kluczowe pytania sformułowane w ankietach skierowanych do uczniów, którzy jeszcze nie pisali
sprawdzianu (VI klasa ) i ich rodziców, do uczniów klas I gimnazjalnych (którzy byli tuż po
sprawdzianie) i ich rodziców oraz do wszystkich nauczycieli. Podstawowe pytania, które
postawiliśmy sobie były następujące: 1. Czy sytuacja ta jest wynikiem niewystarczającej pracy
I etapu edukacyjnego? 2. Czy nauczyciele, którzy uczą w drugim etapie edukacyjnym, są
niewystarczająco przygotowani (wcześniej uczyli gimnazjalistów) do prowadzenia zajęć
z młodszymi dziećmi? W jakim stopniu zmiana warunków nauki (przejście z innego budynku) ma
wpływ na słabsze wyniki uczniów klas IV? 4. Czy na słabszy wynik końcowy po szkole
podstawowej ma wpływ zmniejszona motywacja związana z zapewnionym miejscem
w gimnazjum? 5. Jeśli tak, to która grupa uczniów jest na ten wpływ najbardziej podatna? 6. W jaki
sposób nauczyciele wychowawcy, nauczyciele przedmiotu klas I – VI szkoły podstawowej
wdrażają wnioski z analizy wyników? 7. W jaki sposób wyniki i wnioski z analizy przekazywane są
uczniom? 8. Czy nauczyciele poddawali swoje działania ewaluacji? 9. W jaki sposób metody
nauczania jakie stosujemy od dłuższego czasu w klasach I –VI wpływają na motywowanie uczniów
do nauki? 10. W jakim stopniu ogólna analiza wyników nauczania ma wpływ na pojedynczego
ucznia? W związku z tym, czy ogólna analiza, bez poszerzenia o analizę indywidualną z każdym
uczniem jest wystarczająca? 11. Czy czasem nie jest tak, że uczniowie poniżej średniej otrzymują
kolejną informację, że są słabsi, natomiast uczniowie powyżej najczęściej przy braku motywacji są
„po prostu” zadowoleni? W ten sposób zebrane informacje pozwoliły prześledzić
jak rozkładał się układ wyników niskich, średnich i wysokich przez wszystkie lata nauki danego
rocznika. Na podstawie tych działań komisja sformułowała wnioski, które zostały uwzględnione
w działaniach szkoły w kolejnych latach. W dalszym ciągu będzie rozszerzana analiza o kolejne
roczniki kończące gimnazjum.
Rodzaj podjętego działania:
Nowe rozporządzenie MEN o nadzorze pedagogicznym, daje dużo swobody dyrektorowi szkoły.
Wykorzystując wzorcowy plan nadzoru, opracowaliśmy własny w treści i formie. Zaczęliśmy od
ustalenia, czy wszyscy nauczyciele analizują wyniki sprawdzianu i egzaminu i wdrażają wnioski.
Pierwsze szczegółowe analizy pojawiły się w r. szk. 2010/2011 i dotyczyły tylko s. podst., a ich
celem było uzyskanie odpowiedzi na pytanie „Gdzie tkwią przyczyny słabszych wyników uczniów
na sprawdzianie, którzy za trzy lata na e. gimnazjalnym osiągają bardzo pozytywne wyniki?”.
Analizy dokonywane były przez 12 osobową komisję. Jako podstawę wykorzystano dane
z zestawień klasyfikacyjnych, dane z OKE oraz wyniki EWD. W analizach uwzględnialiśmy wyniki
T K T (OPERON), oraz O B U T. Uwzględniono również wyniki ankiet skierowanych do uczniów
i rodziców z klas VI i I gim. oraz nauczycieli. W klasach I – III sp. uwzględniono liczby uczniów,
którzy mają trudności w nauce (w. niski), liczby uczniów, którzy b. dobrze sobie radzą
(w. wysoki), pozostałych (w. średni). W klasach IV – VI dane opracowano na podstawie średniej
ocen uczniów z przedmiotów występujących na sprawdzianie oraz wyników ze sprawdzianu.
Przyjęto umownie następujące przedziały ocen: w. niskie – śr. ocen do 3,20,
w. średnie. – śr. ocen 3,21 – 4,50, w. wysokie – śr. ocen powyżej 4,51. Do wydzielenia
poszczególnych grup na sprawdzianie po sp. przyjęto wartości: w. niskie – stanin 1 – 3, w. średnie
– stanin 4 – 6, w. wysokie – stanin 7 – 9.
Efekty działania:
W związku z tym, że jest to działanie długofalowe obliczone na efekt za dwa, trzy lata, cztery lata
– chodzi o poprawę wyniku na sprawdzianie, to jednak już teraz mamy możliwość
dokładniejszego poznawania uczniów, postawienia trafniejszej diagnozy a porównywane wyniki
z próbnych sprawdzianów pozwalają nam określić bardziej szczegółowo progres lub regres
poszczególnych uczniów i kształtowanie się procentowego udziału w poszczególnych grupach.
Uzyskane informacje pozwalają nauczycielom na przekazywanie konkretnych informacji
rodzicom, wychowawcom, innym nauczycielom oraz samym uczniom. Obecne działania
nauczycieli oparte są na konkretnych informacjach i danych źródłowych przedstawianych
rodzicom w postaci tabel, wykresów i wniosków. Rodzicom przedstawiane są również informacje
dotyczące porównań wyniku ostatniej diagnozy do poprzedniej, testu kompetencji trzecioklasisty,
sprawdzianu po szkole podstawowej w przypadku gimnazjum. W rozmowach z rodzicami
znacznie zeszliśmy z poziomu ogólnikowości na poziom konkretów. Efektem jest mniej
roszczeniowa postawa rodziców. Uczniowie otrzymując precyzyjne informacje o swoich wynikach
i oczekiwaniach są bardziej skoncentrowani, systematyczni, mniej agresywni. Zmniejszyło się
u nich poczucie zaskoczenia i złej woli nauczyciela. Innym efektem jest podniesienie świadomości
nauczycieli o wadze ich poczynań począwszy od oddziałów przedszkolnych przez edukację
wczesnoszkolną, klasy IV - VI aż do ukończenia gimnazjum, w kontekście sprawdzianu i egzaminu.
Jednak musimy pamiętać, że poziom poszczególnych roczników bywa rożny, trudności zestawów
egzaminacyjnych również. W związku z tym dzięki takim analizom, możemy dowiedzieć się czy
nasze działania przynoszą pozytywne efekty. W czasie ewaluacji zewnętrznej w obszarze efekty
łatwiej nam było udowodnić progres wyników w rocznikach, które uzyskały słabszy wynik na
sprawdzianie w porównaniu do swoich rówieśników z poprzedniego roku. Innym dowodem jest
bardzo pozytywny wynik uzyskany z ewaluacji zewnętrznej. Prawdopodobnie sposób
monitorowania osiągnięć uczniów sprawowany w naszej szkole znalazł uznanie ewaluatorów
i zostałem poproszony o przedstawienie swoich spostrzeżeń (refleksji ) z ewaluacji zewnętrznej
na spotkaniu Lubelskiego Kuratora Oświaty z dyrektorami szkół w sierpniu 2012 roku.
Rady i przestrogi:
Rady i przestrogi Warunki konieczne do właściwej realizacji Należy: 1. Dokładnie poinformować
nauczycieli o podejmowanych działaniach, ich zakresie, terminach i oczekiwaniach. Dane do
analiz oraz same analizy i wnioski nie powinny służyć do wyciągania jakichkolwiek konsekwencji.
2. Włączyć jak najszerszą grupę nauczycieli do tego zadania. 3. Bardziej szczegółowe dane ( kto
uczył w klasach I-III i był wychowawcą w IV – VI) powinny być dostępne tylko na etapie
prezentacji wyników w czasie rady pedagogicznej. Tylko w ten sposób jest możliwe
prześledzenie losu konkretnej klasy. Dane nie są anonimowe, a nauczyciele mają możliwość
prześledzenia jak kształtowały się wyniki klas na przestrzeni kilku lat. 4. W czasie prezentacji na
zewnątrz wyniki powinny być prezentowane z pominięciem informacji o nauczycielach uczących.
Zagrożenia: 1. Niezrozumienie przez nauczycieli intencji tych działań ( odczucie, że oto poszukuje
się winnych słabszych wyników na sprawdzianie). 2. Dyskomfort niektórych nauczycieli w czasie
prezentacji analiz na radzie pedagogicznej. 3. Wyniki analiz mogą być odebrane przez rodziców
i środowisko jako przyznanie się do błędu a nie poszukiwanie drogi do podnoszenia efektywności
nauczania. Jak zdobyć środki? (finansowe i inne) Dokonywane analizy nie wymagały
dodatkowych środków finansowych. Wymagało to uświadomienia nauczycielom konieczności
dokonywania takich działań w ich interesie. Komisja pracowała w ramach swoich obowiązków.
Zaangażowanie i zrozumienie nauczycieli jest ważnym czynnikiem przy podnoszeniu
efektywności pracy, a tym samym kształtowaniu pozytywnego wizerunku szkoły (miejsca pracy).
Kto może pomóc? (sojusznicy) - nauczyciele, rodzice, organ prowadzący, organ nadzorujący
(ewaluatorzy – poprzez odpowiedni odbiór tych działań) Czego się wystrzegać? (zagrożenia) Nie
można narzucać z góry działań nauczycielom. Musi to być wspólne działanie nauczycieli i dyrekcji.
Nie można komentować szczątkowych wyników analiz, często wyjętych z kontekstu.
Twierdzenie - co powoduje sukces? /generator sukcesu Po pierwsze Ewaluacja Ewaluacja, która
jest niezbędną częścią procesu podejmowania decyzji. Jest stałym elementem pracy. Często
wykonywana nieświadomie lub mniej czy bardziej świadomie. Kiedy robimy to nieświadomie
i odnosimy sukcesy, możemy powiedzieć, że mamy intuicję, jesteśmy fachowcami, posiadamy
charyzmę. Gorzej jest kiedy nie odnosimy sukcesów, a w przypadku nauczyciela, sukcesem jest,
np.: poprawne zachowanie uczniów w czasie lekcji, wynik egzaminu na poziomie powyżej
średnich. Wtedy musimy nauczyć się ewaluacji. To jest poddać swoje dotychczasowe działania
szczegółowej analizie: Co robiliśmy do tej pory? Jak reagowali uczniowie? Jakie wprowadziliśmy
zmiany? Czy coś się zmieniło w reakcjach uczniów? Jak wprowadzone zmiany wpłynęły na
efektywność kształcenia? Moim zdaniem, Ewaluacja to ciągła samoocena (refleksja), to ciągły
niedosyt, niezadowolenie, świadomość, że można coś jeszcze poprawić, udoskonalić. Tak
rozumiana ewaluacja wymaga bezwzględnie od wszystkich autorefleksji (dotyczy również
ewaluacji zewnętrznej), samodoskonalenia, a w przypadku ewaluacji zewnętrznej wymaga
zrozumienia inności podmiotów (nauczycieli, dyrektorów, innych uwarunkowań), w których
przeprowadzana jest ewaluacja zewnętrzna. Wtedy to ma sens. Należy pamiętać, że oprócz tego,
że ewaluujemy, kontrolujemy, to również kształtujemy a przynajmniej mamy wielki wpływ na to
jaka jest polska szkoła. Bo jeśli jest zła, to nie tylko sama z siebie (potencjał uczniów, nauczycieli,
rodziców, możliwości samorządu), ale również to z czym przychodzi kontroler, ewaluator. Bo jak
możemy oczekiwać empatii od uczniów, rodziców, nauczycieli, kiedy nie doświadczamy tego od
nadzoru. Jak możemy uczyć uczniów asertywności kiedy nasze dyrektorów, nauczycieli inne
zdanie, inny sposób realizacji planów (nie mylić niezgodnych z przepisami), spotyka się
z niezadowoleniem czy wręcz dezaprobatą. Po drugie Każda działalność wymaga jakiegoś planu,
ale jego forma, treść (zgodna w przypadku nauczyciela z np. podstawą programową) musi
odpowiadać przede wszystkim wykonawcy. To on musi ten plan „czuć”, rozumieć, analizować
bez zbędnej biurokracji. W pracy nauczycieli często mamy do czynienia z już ukształtowanymi
formami planów i jeśli ktoś zrobi coś inaczej (nie znaczy źle) dostosowując do swoich warunków,
możliwości spotyka się w najlepszym przypadku z niezrozumieniem, cyt. „Przecież mógł pan
ściągnąć z Internetu, tam można znaleźć takie fajne plany”. Przeglądałem wiele planów, ale mój
ma być dla mnie. Po trzecie Wielu wspaniałych trenerów szczerze przyznaje się do tego, ze
naprawdę nie jest w stanie wytłumaczyć dlaczego jego zawodnik uzyskał wysoką formę, czy też
stracił formę, a od nauczyciela wymaga się, żeby był cudotwórcą i zawsze osiągał zadowalające
rodziców, nadzór, opinię publiczną, wyniki.
Streszczenie:
W latach 2009 – 2012 w Z.S. Nr 2 w Opolu Lub. prowadzone były, przez 12 osobową komisję,
wewnętrzne analizy wyników nauczania w celu podnoszenia ich efektywności, a szczególnie
ustalenie przyczyn słabszych wyników uczniów na sprawdzianie, którzy za trzy lata na
e. gimnazjalnym osiągają bardzo pozytywne wyniki? Wykorzystano dane z zestawień
klasyfikacyjnych, dane z OKE oraz wyniki EWD. W analizach uwzględniono wyniki Testu
K T (OPERON), O B U T oraz wyniki ankiet skierowanych do uczniów i rodziców z klas VI i I gim.
oraz nauczycieli. Obecne działania nauczycieli oparte są na konkretnych informacjach i danych
źródłowych przedstawianych rodzicom uczniów klas VI i III gim. w postaci tabel, wykresów
i wniosków. Rodzice otrzymują również informacje dotyczące postępów ich dzieci w porównaniu
do ostatniej diagnozy. W rozmowach z rodzicami zeszliśmy z poziomu ogólnikowości na poziom
konkretów. Efektem jest mniej roszczeniowa postawa rodziców. Uczniowie otrzymując
precyzyjne informacje o swoich wynikach i oczekiwaniach, są bardziej skoncentrowani,
systematyczni, mniej agresywni. Zmniejszyło się u nich poczucie zaskoczenia i złej woli
nauczyciela. Innym efektem jest podniesienie świadomości nauczycieli o wadze ich poczynań
w kontekście sprawdzianu i egzaminu. W czasie ewaluacji zewnętrznej w obszarze efekty łatwiej
nam było udowodnić progres wyników w rocznikach, które uzyskały słabszy wynik na
sprawdzianie w porównaniu do swoich rówieśników z poprzedniego roku.