Fotodermatozy - Dermatologia Estetyczna Wrocław

ART YKUŁ
S
A
KOSMETOLOGIA ESTET YCZNA
łońce jest potrzebne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Poprawia samopoczucie, syntezuje
witaminę D, pobudza wydzielanie wielu hormonów. Jednak nie zawsze jest
naszym sprzymierzeńcem. Nadmiar
promieniowania może powodować
wiele objawów niepożądanych. W okresach intensywnego nasłonecznienia
powinniśmy pamiętać o ochronie przeciwsłonecznej, aby zminimalizować ryzyko niepożądanych reakcji skórnych.
W przeciwnym razie, już po krótkiej
ekspozycji, możemy zaobserwować
nadwrażliwość na promieniowanie ultrafioletowe (UV), elektromagnetyczne
(widzialne) czy podczerwone (IR), nazywane fotodermatozą.
Ta zróżnicowana grupa chorób skóry
powstaje na skutek nieprawidłowości genetycznych, metabolicznych, jak również
pod wpływem czynników zewnętrznych, takich • Choroby, których stan pogarsza się pod wpływem UV.
Toczeń rumieniowy, pęcherzyca liściasta, pemfigoid,
jak: leki, kosmetyki, soki roślinne (reakcje fototoksyczne, fotoalergiczne).
choroba Dariera, zapalenie skórno - mięśniowe, trądzik
Fotodermatozy najczęściej występują w okoliróżowaty, w którym występują zaburzenia naczyniocach twarzy, szyi, dekoltu, przedramion i dłoni.
we, łojotokowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skó-
Fotodermatozy
– ,,uczulenia na słońce”
Fot. 1 Barszcz Sosnowskiego.
Roślina bogata w furanokumaryny,
które uwrażliwiają skórę na
promieniowanie słoneczne Źródło [I]
Fot. 2 Reakcja fototoksyczna, na skórze,
po kontakcie z barszczem Sosnowskiego
Źródło [II]
ry, liszaj płaski, bardzo często również łuszczyca.
• Genodermatozy (uwarunkowane genetycznie cho|| PODZIAŁ FOTODERMATOZ
roby skóry). Zaliczamy do nich skórę pergaminową
• Fotodermatozy idiopatyczne (przyczyna nieznana).
i barwnikową. W obrębie zmian na skórze, np. od-
Przykładem w tej grupie jest wielopostaciowa osutka
barwień, naczynek krwionośnych, plam soczewico-
świetlna. To częste schorzenie u dzieci i dorosłych,
watych, powstają zmiany nowotworowe.
prowokowane przede wszystkim przez promieniowanie UVA. Fotodermatozami idiopatycznymi są
|| REAKCJE FOTOTOKSYCZNE
również: pokrzywka słoneczna i świerzbiączka let- Reakcje fototoksyczne powstają na skutek uszkodzenia
nia. W przebiegu tych chorób obserwujemy np. ru- tkanek przez substancje aktywne na światło. Pojawia
mień, grudki, pęcherzyki, pęcherze.
• Fotodermatozy egzogenne (wywołane przez czynniki
się reakcja zapalna. Odczyny fototoksyczne dotyczą tylko miejsc, które były eksponowane na promieniowanie
zewnętrzne). Do ich powstania potrzebna jest sub- UVA i substancje fototoksyczną. Po usunięciu czynnistancja fotoalergiczna lub fototoksyczna, a także pro- ka, który wywołuje nadwrażliwość, następuje szybka
mieniowanie UVA. Czynników, które mogą wywołać
poprawa stanu pacjenta. Zmiany pojawiają się w ciągu
to schorzenie, jest wiele: leki, kosmetyki, soki roślinne. kilku minut lub godzin po kontakcie ze światłem. Podob• Fotodermatozy endogenne (uwarunkowane gene- ne są do oparzenia słonecznego. Obserwujemy obrzęk,
tycznie lub np. na skutek niedoboru witamin). Do tej
rumień, pęcherze, a nawet przebarwienia pozapalne.
grupy chorób zaliczamy porfirię i pelagrę.
Reakcje fototoksyczne mogą być wywołane przez:
• Psoraleny: związki naturalnie występujące w rośli-
Porfirie skórne – czynnikiem światłouczulającym
nach, stosowane jako substancje zapachowe. Bogate
jest porfiryna, obecna naturalnie w skórze. Główne
w furanokumaryny, o działaniu silnie fotouczulają-
objawy to powstawanie pęcherzyków oraz owrzodzeń.
cym. Należą do nich rośliny z rodziny:
Pelagra charakteryzuje się rumieniem, połączonym
–– selerowatych: barszcz Mantegazziego, barszcz So-
z zapaleniem warg oraz zajadami. Równolegle rozwija
snowskiego, pasternak zwyczajny, seler, marchew
się męczliwość mięśni. Pelagra spowodowana jest nie-
zwyczajna, aminek większy, pietruszka zwyczajna,
doborem witamin B1, B2, B6 i PP.
koper, arcydzięgiel;
4 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
mgr Natalia Galas
M: +48 660 482 231
E: [email protected]
237
ART YKUŁ
A
MEDYCYNA ESTET YCZNA
Fot. 8 Reakcja fotoalergiczna
na podudziach Źródło [III]
Fot. 9 Reakcja fotoalergiczna na dekoldzie
Źródło [IV]
Reakcje fotoalergiczne mogą być wywołane przez:
Fot. 3 Reakcja fototoksyczna na dekolcie
Źródło [III]
Fot. 4. Reakcja fototoksyczna na palcu ręki, z wystąpieniem
pęcherza Źródło [IV]
–– rutowatych: pomarańcza bergamota, cytryna zwyczajna, ruta zwyczajna;
• Filtry słoneczne – kwas p-aminobenzoesowy (PABA)
był jednym z najstarszych filtrów do stosowania zewnętrznego, obecnie wycofany z użycia, benzofenon.
• Substancje zapachowe: 6-metylokumaryny, piżmo
–– morwowatych: figowiec pospolity.
• Dziurawiec (rodzina Hypericaceae): działanie fotouczulające ma hiperycyna zawarta w dziurawcu.
• Dziegcie: ciecz, powstająca w wyniku suchej destylacji kory brzozowej, bukowej.
ambretowe.
• Substancje roślinne:
–– rodzina Compositae: chryzantema, dalia, arnika, słonecznik, rumianek, stokrotka, krwawnik, nagietek,
wrotycz, nawłoć, bylica pospolita, również sałata
• Olejki: bergamotowy, cedrowy, sandałowy, cytrusowy.
Olejek bergamotowy występujący jako jeden ze składników perfum, może wywoływać fototoksyczne zapalenie skóry breloque dermatitis (na skórze dekoltu).
i cykoria. Wywołują fotoalergiczne kontaktowe zapalenie skóry i alergiczne kontaktowe zapalenie skóry;
–– diallilodisiarczek w czosnku.
• Konserwanty: bitionol, diglukonian chlorheksydyny.
• Barwniki: antrachinon, eozyna, róż bengalski.
• Sufonamidy: działają bakteriostatycznie i odkażająco.
• Związki stosowane jako substancje promieniochron-
• Pochodne fenotiazyny, np. chloropromazyna, stoso-
ne: np. 2-etoksyetylo-p-metoksycynamonian.
wane w lekach przeciwpsychotycznych.
• Tiazydy, stosowane np. w niewydolności serca.
Fot. 5 Dziurawiec (Hypericum L.), uczula na
światło zwłaszcza osoby o jasnej karnacji
Źródło [V]
Fot. 6 Dziegcie,
o właściwościach
antyseptycznych
i bakteriobójczych Źródło [I]
Fot. 7 Barszcz Mantegazziego,
spokrewniony z barszczem
Sosnowskiego Źródło [VI]
Fot. 10 Rumianek (Matricaria L.), bogaty w olejki eteryczne, flawonoidy,
garbniki czy np. fenolokwasy Źródło [VII]
|| REAKCJE FOTOALERGICZNE
Reakcje fotoalergiczne powstają po miejscowej lub ogólnoustrojowej ekspozycji na substancje fotoalergiczną
i promieniowanie UV. Do objawów dochodzi u osób
nadwrażliwych, zwykle po 24 do 48 godzin. Powstają
zmiany o charakterze fotoalergicznego wyprysku kontaktowego, w przebiegu reakcji immunologicznej typu
IV. Zmiany mogą występować zarówno na skórze eksponowanej na promieniowanie, jak i osłoniętej. Obserwujemy grudki z uporczywym świądem.
Fot. 11 Nagietek (Calendula officinalis L.), działa przeciwzapalnie,
przeciwgrzybicznie, przyspiesza gojenie Źródło [VIII]
238
4 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
ART YKUŁ
A
KOSMETOLOGIA ESTET YCZNA
|| PRZYKŁADY LEKÓW, KTÓRE MOGĄ
WYWOŁYWAĆ REAKCJE FOTOTOKSYCZNE
I FOTOALERGICZNE.
objawy w przebiegu fotodermatoz mogą zagrażać życiu,
• Leki bakteriobójcze: azytromycyna, tetracyklina.
matoz jest jeszcze bardzo niska, to za pomocą dobrej
• Leki przeciwpasożytnicze: chinina.
diagnostyki i odpowiednio dobranego leczenia w więk-
dlatego tak istotna jest analiza każdego przypadku.
Pomimo że świadomość populacji na temat fotoder-
• Leki przeciwgrzybiczne: ketokonazol, terbinafina.
szości przypadków mamy dużą szansę, aby powrócić
• Leki przeciwbólowe: ibuprofen, naproksen.
do pełnego zdrowia. Bardzo istotna jest ochrona skóry
• Leki przeciwcukrzycowe: metformina.
osób z objawami nadwrażliwości na światło lub zażywa-
• Leki krążeniowe i przeciwnadciśnieniowe: bisoprolol, jących środki fotouczulające. Niezbędne w tym celu jest
kaptopryl.
• Leki przeciwalergiczne: loratadyna, prometazyna.
stosowanie kosmetyków charakteryzujących się wysokimi współczynnikami ochrony (SPF 50+) oraz ograniczenie nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV.
|| DIAGNOSTYKA I LECZENIE FOTODERMATOZ
W diagnostyce fotodermatoz pomagają próby świetlne,
|| BIBLIOGRAFIA
takie jak: klasyczna próba rumieniowa, próba fototok-
1.
syczna czy fototest płatkowy.
2.
• Klasyczna próba świetlna: służy do badania indywidualnej wrażliwości skóry, na poszczególne długości
promieniowania słonecznego: UVA, UVB i promieniowania widzialnego. Wskazaniem do badania są:
wielopostaciowa osutki świetlne, fotodermatozy
uwarunkowane genetycznie, schorzenia, w których
3.
4.
5.
6.
światło słoneczne jest czynnikiem zaostrzającym lub
wyzwalającym.
7.
• Próba fototoksyczna: określa nadmierną wrażliwość
naszej skóry na UVA w obecności środków fototoksycznych. Wskazaniem do badania jest: oparzenie
8.
9.
słoneczne po zastosowaniu leków oraz oparzenie
T. Baj: Fotodermatozy – Uczulający wpływ substancji roślinnych na skórę,
Panacea, 2, 2011, 10-12.
R. Śpiewak: Fotoalerginis ir fototoksinis dermatitas: etiologija, klinika, diagnostika, Internistas, 6, 2012, 9-14.
http://www.dovemed.pl/uploads/sfMediaBrowser//porady/odczynyfototoksyczne-i-fotoalergiczne-monika-serafin.pdf.
http://biotechnologia.pl/uploads/press_release/pdf/74/Alergia_s_
oneczna_czyli_ostro_nie_ze_s_o_cem_-_Ewa_K_osowska.pdf.
J. Szybiak, D. Wiechuła: Problemy skórne związane ze stosowaniem kosmetyków, Przegląd Dermatologiczny, 100, 2013, 392-399.
M. Modrzyński: Alergia – ciemna strona kosmetyków, Academy of
Aesthetic and Anti-Aging Medicine, Periodyk naukowy dla lekarzy,
3, 2011, 46-52.
M. Błaszczyk-Kostanecka, H. Wolska: Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
A. Kaszuba: Dermatologia – diagnostyka różnicowa, Urban & Partner,
Wrocław 2009.
M. Ciupińska, A. Kryczka: Schorzenia skóry przebiegające z nadwrażliwością na światło słoneczne, Służba Zdrowia, 2000, 57-60.
słoneczne po kontakcie z roślinami.
• Fototest płatkowy: służy do analizy powstających
na skórze odczynów alergicznych, pod wpływem
promieniowania ultrafioletowego lub widzialnego.
Wykonywany w diagnostyce zmian alergicznych,
wywołanych lekami doustnymi lub środkami stosowanymi zewnętrznie, po nasłonecznieniu.
W leczenie fotodermatoz wykorzystywane są:
β-karoten, fotochemioterpia PUVA, hartowanie poprzez UVB, środki promieniochronne, leki przeciwhistaminowe, w stanach ostrych Prednizon (wykazuje
działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne), preparaty steroidowe oraz zawierające wapń i witaminę C.
|| ŹRÓDŁA FOTOGRAFII
https://pl.wikipedia.org
http://www.krosno24.pl/informacje.php3?id=8636
III. http://www.medicinenet.com
IV. http://lookfordiagnosis.com
V. http://www.stajenka.fora.pl/boks-2-ambulatorium,5/rosliny-szkodliwe-trujace-dla-koni,1176.html
VI. http://www.naturephoto-cz.com/barszcz-mantegazziego-picture_pl-1921.html
VII. http://beautyperson.blog.pl/rumianek-cudowny-lek/
VIII. http://rozanski.li/?p=361
IX. http://www.if.pw.edu.pl/~meteo/slonce.html.
X. http://zdrowie.med.pl/skora/badania/rumien.html.
XI. http://leczenie-objawy.pl/dzialanie-promieni-slonecznych-uv-i-ir-na-skore.htm.
XII. http://www.wstronezdrowia.pl/czytelnia/twoje_cialo_i_uroda/fotodermatozy.html
I.
II.
Warto też wspomnieć o chłodnych okładach, przynoszących skórze ulgę, np. z soli fizjologicznej i wodnego
roztworu kwasu bornego.
|| PODSUMOWANIE
Najważniejszym elementem leczenia fotodermatoz jest
identyfikacja czynnika, który powoduje odczyny skórne,
a następnie jego eliminacja. Jest to istotne ze względu na
możliwość występowania przetrwałej nadwrażliwości
na światło i wiążącej się z nim erytrodemii, czyli uogólnionego zajęcia skóry przez zmiany chorobowe. Ponadto,
4 / 2015 / vol. 4
Kosmetologia Estetyczna
239