DRUK 06 - Król str. 447-455

Acta Haematologica Polonica 2007, 38, Nr 4, str. 447–455
PRACA ORYGINALNA – Original Article
MARIA A. KRÓL, BEATA BLAJER, MAGDALENA E. FELIKSBROT,
JADWIGA DWILEWICZ-TROJACZEK
Znaczenie fenotypu komórek nowotworowych w ostrych
białaczkach szpikowych
Significance of phenotype of neoplastic cells in acute myeloid
leukaemia
Katedra i Klinika Hematologii Onkologii i Chorób Wewnętrznych AM w Warszawie
Kierownik: Prof. dr hab. n med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak
STRESZCZENIE
Ostre białaczki szpikowe stanowią heterogenną grupę chorób nowotworowych układu krwiotwórczego wywodzących się z wczesnych stadiów rozwojowych hematopoezy.
W przedstawionej pracy stwierdzono, Ŝe występowanie antygenu CD34 w OBSz wiąŜe się z tendencją do krótszego czasu wolnego od choroby (DFS). W przypadku innych antygenów, nie
stwierdzono związku między ich obecnością, a parametrami oceniającymi odpowiedź na leczenie. U chorych na OBSz występuje związek między ekspresją antygenów charakterystycznych
dla niedojrzałych komórek hematopoezy: CD34, CD133 i CD90, a obecnością niekorzystnie rokujących zmian cytogenetycznych oraz związek miedzy występowaniem antygenu typowego dla
komórek bardziej dojrzałych: CD15, antygenu CD19 i cząstki adhezyjnej: CD56, a obecnością
korzystnie rokujących zmian cytogenetycznych.
SŁOWA KLUCZOWE: Obsz – Ekspresja antygenu – Cytometria przepływowa – Czynniki prognostyczne
SUMMARY
Acute leukaemias constitute a heterogenic group of neoplastic diseases of the hematopoietic system, originating in early stages of hematopoietis.
The occurrence of CD34 antigen in AML is related to the shortening of DFS. As for other antigens, their presence in AML dees not seem to be correlated with parameters defining response to
received treatment. In AML patients, there is correlation between the presence of antigens characteristic of immature haematopoietic cells: CD34, CD133 and CD90 and the presence of cytogenetic changes rendering unfavorable prognosis, as well as correlation between the occurrence
of antigen typical of more mature cells: CD15, antigen CD19, and adhesion molecule CD56 and
the presence of cytogenetic changes rendering favorable prognosis.
KEY WORDS: AML – Antigen expression – Flow cytometry – Prognostic factors
448 M.A. KRÓL i wsp.
WSTĘP
Ostre białaczki to heterogenna grupa chorób, w której transformacja nowotworowa
dotyczy komórek krwiotwórczych wielopotencjalnych lub komórek ukierunkowanych.
Dotychczasowe obserwacje dowodzą, Ŝe niektóre cechy osobnicze bądź cechy samej
białaczki – w tym fenotyp komórek białaczkowych – mogą mieć wpływ na rokowanie.
Fenotypowa ocena komórek blastycznych ma na celu przede wszystkim ustalenie ich
przynaleŜności do określonej linii komórkowej oraz ocenę stopnia dojrzałości. Znaczenie immunofenotypu komórek białaczkowych jako czynnika prognostycznego od lat
budzi kontrowersje: niektórzy badacze dowodzą braku związku fenotypu z odpowiedzią na chemioterapię, inni zaś przedstawiają wyniki badań, według których ekspresja
niektórych antygenów na komórkach białaczkowych towarzyszy określonemu przebiegowi choroby.
CEL PRACY
Celem pracy była ocena ekspresji antygenów występujących na blastach białaczkowych w szpiku chorych na OBSz przed leczeniem oraz zbadanie zaleŜności między
występowaniem tych antygenów, a uzyskaniem remisji całkowitej (CR), czasem wolnym od choroby (DFS) i całkowitym czasem przeŜycia (OS) oraz kariotypem.
MATERIAŁ I METODY
Grupę badaną stanowiło 74 chorych na OBSz z wyłączeniem chorych na białaczkę
promielocytową (42 kobiety i 32 męŜczyzn w wieku od 20 do 85 lat; mediana 60 lat).
U 3 chorych rozpoznano białaczkę typu M0 wg klasyfikacji FAB, 35 – M1, 11 – M2,
24 – M4 i jeden przypadek M5. Chorzy w wieku 60 lat i poniŜej oraz chorzy w wieku
powyŜej 60 r.Ŝ. w dobrym stanie ogólnym (58 osób) otrzymywali chemioterapię indukcyjną wg schematów: DA: DNR + Ara-C, DAC: DNR+ AraC + 2CDA lub Ara-C
+ Vep + Mitox, natomiast w pozostałych przypadkach zastosowano leczenie paliatywne hydroksymocznikiem. U 7 chorych zgon nastąpił przed podaniem leczenia.
Ocenę skutków leczenia przeprowadzono u 58 chorych w wieku 21–76 lat leczonych wg ww. schematów (32 kobiety, 26 męŜczyzn); wg klasyfikacji FAB: M0 – 2
chorych, M1 – 26, M2 – 10, M4 – 19, M5 – 1. Remisję całkowitą (CR) ustalono wg
kryteriów opublikowanych przez Chesona i wsp. w 2003 r.(8). Czas do uzyskania CR
liczono od dnia podania chemioterapii do dnia uzyskania CR; DFS liczono od dnia
uzyskania CR, do dnia w którym stwierdzono wznowę, zgon, bądź zakończono obserwację. OS liczono od dnia w którym podano chemioterapię, do dnia w którym nastąpił
zgon, bądź zakończono obserwację. DFS oraz OS podano w dniach.
Chorych kwalifikowano do trzech grup cytogenetycznych na podstawie klasyfikacji SWOG (19): za kariotyp o korzystnym rokowaniu przyjęto zmiany: inv(16) /
t(16;16) / del16q – równieŜ z innym zaburzeniem, t(8;21) bez del(9q) i kariotypu złoŜonego; rokowanie niekorzystne: –5, –7, del(5q), del(7q), nieprawidłowości 3q, 9q,
11q, 20q, 21q, 17p, t(6;9), t(9;22), oraz kariotyp złoŜony z 3 lub więcej niezaleŜnych
Znaczenie fenotypu komórek nowotworowych w OBS
449
zmian; rokowanie pośrednie: kariotyp prawidłowy, +8, +6, –Y, del12(p). Kariotyp
oznaczono u 74 chorych.
Badanie fenotypu wykonywano w dniu rozpoznania w pełnym szpiku kostnym
trójkolorową metodą cytometrii przepływowej przy uŜyciu cytometru FACS Calibur.
Oceniano odsetek blastów pozytywnych dla następujących antygenów: CD2, CD7, cy
CD3, CD19, CD20, cy CD79α, CD33, CD13, CD14, CD15, cy MPO oraz CD34,
CD38, CD10, HLA-DR, CD71, CD11b, CD11c, cy TdT. Badano teŜ ekspresję receptorów cytokinowych: CD114, CD116, CD117, CD123, CD135 i glikoprotein CD133,
CD90. Blasty analizowano w układzie CD45/SSC, co pozwoliło na odseparowanie
komórek nowotworowych od pozostałych komórek obecnych w szpiku. PoniewaŜ
praktycznie brak jest w dostępnej literaturze danych analizujących związek odsetka
blastów CD-pozytywnych z rokowaniem przebiegu białaczki oraz innymi czynnikami
rokowniczymi (m.in. kariotypem), traktując na równi np. przypadek białaczki CD56(+)
z ekspresją tego antygenu na 21% jak i na 100% blastów, za zasadne przyjęto badanie
antygenów w dwojaki sposób: klasycznie – jako białaczki pozytywne lub negatywne
dla danego markera z zastosowaniem punktu odcięcia > 20% blastów w analizowanej
bramce – traktując ekspresję antygenów jako zmienne skategoryzowane oraz rozpatrując obecność antygenów w zakresie od 0 do 100% blastów pozytywnych – traktując
ekspresję badanych markerów jako zmienne ciągłe.
Charakterystykę chorych przedstawiono dla zmiennych skategoryzowanych w postaci proporcji, dla zmiennych ciągłych w postaci median i zakresów. Związek pomiędzy wystąpieniem danej cechy, a kariotypem oceniano za pomocą testu Fishera. RóŜnice między grupami cytogenetycznymi dla zmiennych ciągłych oceniano za pomocą
testu Wilcoxona. Czas przeŜycia oraz czas trwania remisji oceniono metodą Kaplana –
Meiera i porównywano testem log-rank. Istotność statystyczną ustalono na poziomie
p<0.05. Wszystkie analizy wykonano w systemie SAS.
WYNIKI
Remisję całkowitą uzyskało 26 chorych (45%). U 9 chorych wystąpiła wznowa,
zgon nastąpił u 35 (60%) chorych. Charakterystykę grupy 58 chorych na OBSz leczonych standardowo wg schematów DA, DAC lub Ara-C+Vep+Mitox przedstawiono
w tabeli 1. Nie ujawniono istotnych statystycznie zaleŜności pomiędzy ekspresją antygenów, a wskaźnikami przeŜycia takimi jak OS, czy czas do uzyskania CR; jedynie
obecność antygenu CD34 wydaje się być związana z krótszym DFS: (p = 0,058).
W tabeli 2 przedstawione zostały dane dotyczące wyników leczenia chorych w zaleŜności od kariotypu. Nie stwierdzono istotnych statystycznie róŜnic między poszczególnymi grupami w zakresie podstawowych parametrów opisujących odpowiedź na
leczenie.
Wyniki badania ekspresji antygenów wyraŜonych w postaci odsetka blastów pozytywnych w grupach cytogenetycznych zostały przedstawione w tabeli 3a.
U chorych z obecnością zmian niekorzystnych stwierdzono najwyŜszy odsetek blastów z ekspresją CD34, CD133 i CD90, natomiast odsetek blastów z ekspresją CD11c
450 M.A. KRÓL i wsp.
jest w tej grupie najniŜszy. U chorych z kariotypem korzystnym najwyŜszy jest odsetek
blastów z ekspresją CD15, CD19 i CD56.
Tabela 1. Wybrane parametry kliniczne i laboratoryjne u chorych na OBSz lecznych standardowo
Table 1. Selected clinical and laboratory parameters in AML standard treated patients
Liczba chorych: N
Wiek (w latach): mediana (zakres)
Płeć, M/K
WBC (x 109/L), mediana (zakres)
Hb (g/dl), mediana (zakres)
Odsetek chorych z niedokrwistością (Hb<12 g/dL)
Plt (x 109/L), mediana (zakres)
Odsetek chorych z małopłytkowością (Plt<100 x 109/L)
Odsetek blastów we krwi, mediana (zakres)
Odsetek blastów w szpiku, mediana (zakres)
Podtyp wg FAB, N (%)
M0
M1
M2
M4
M5
Zmiany cytogenetyczne, N (%)
Korzystne
Pośrednie
Niekorzystne
Remisja całkowita ( CR1), N (%)
Czas do uzyskania CR1 w dniach: mediana (zakres)
Czas wolny od choroby (DFS) w dniach: mediana (zakres)
Całkowity czas przeŜycia (OS) w dniach: mediana (zakres)
58
53 (21-76)
26/32
25,9 (0,6 – 350)
8,8 (3,6 – 12,8)
93
45,5 (9 – 329)
86
57 (4 – 97)
74 (24 – 100)
2 (3)
26 (45)
10 (17)
19 (33)
1 (2)
3 (5)
34 (59)
21 (36)
26 (46)
53 (38 – 231)
285,5 (19 – 973)
150 (2 – 1018)
Tabela 2. Wybrane parametry kliniczne oceniane u chorych leczonych standardowo
w zaleŜności od kariotypu
Table 2. Selected clinical parameters in kariotypic groups for AML standard treated patients
Kariotyp
korzystny
3
2/1
38 (23–70)
2 (66,7)
48 (43–53)
Kariotyp
niekorzystny
21
11/10
42,5 (21–76)
9 (45)
54 (38–103)
Liczba chorych w grupie, N
Płeć M/K a)
Wiek: mediana (zakres) b)
Remisja całkowita ( CR1), N (%) c)
Czas do uzyskania CR1
w dniach: mediana (zakres) d)
Czas wolny od choroby (DFS)
w dniach: mediana (zakres) e)
425 (249–601) 284 (19 – 404)
Całkowity czas przeŜycia (OS)
w dniach: mediana (zakres) f)
644 (9–702)
190 (8–453)
a)
p=0,492, b) p=0,076, c) p=0,825, d) p=0,710, e) p=0,594, f) p=0,678
Kariotyp
pośredni
34
13/21
60,5 (26 – 72)
15 (44,1)
53 (40–231)
287 (56–973)
168 (2-1018)
Znaczenie fenotypu komórek nowotworowych w OBS
451
Tabela 3a. Ekspresja antygenów powierzchniowych oznaczanych na blastach (odsetek blastów pozytywnych) w poszczególnych grupach cytogenetycznych dla całej grupy chorych na OBSz
Table 3a. Expression of antigens on blasts cells (percent of blasts) in cytogenetics groups – all AML
patients
Tabela 3b. Białaczki pozytywne dla badanych antygenów (>20% blastów pozytywnych) w poszczególnych grupach cytogenetycznych, dla całej grupy OBSz
Table 3b. Antigen positive leukaemia (with > 20% positive blasts) in cytogenetics groups – all AML
patients
Kariotyp
korzystny
Antygen
Tabela 3a
CD133
Kariotyp
pośredni
Odsetek blastów pozytywnych: mediana %: zakres %, (N)
a)
CD34
Kariotyp
niekorzystny
b)
66: 1 – 96 (5)
97: 1 – 100 (25)
29: 0 – 99 (44)
23: 1 – 77 (5)
85: 1 – 98 (20)
48,5: 1 – 95 (40)
CD90
c)
16 (1)
23,5: 1 – 81 (16)
5: 0 – 62 (25)
CD11c
d)
54,5: 21 – 99 (4)
33: 0 – 96 (25)
60,5: 2 – 100 (40)
CD56
e)
80: 8 – 97 (5)
2,5: 0 – 97 (24)
2: 0 – 89 (41)
CD19
f)
58: 0 – 89 (5)
2: 0 – 41 (24)
3: 0 – 96 (44)
CD15
g)
50: 12 – 99 (5)
2: 0 – 98 (24)
9: 0 – 81 (44)
Tabela 3b
Odsetek białaczek pozytywnych: N (%)
CD34
h)
4/5 (80%)
22/25 (88%)
26/44 (59%)
CD90
i)
0/1
10/16 (62%)
6/25 (24%)
1/5 (20%)
5/24 (21%)
1/44 (2%)
CD2
j)
CD56
) b)
k)
3/5 (60%)
c)
d)
8/24 (33%)
e)
f)
6/41 (15%)
a)
g)
p=0,001 , p=0,041, p=0,029, p=0,050, p=0,011, p=0,043, p=0,012
h)
p=0,026, i) p=0,021, j) p=0,018, k) p=0,030
W tabeli 3b przedstawiono częstość występowania białaczek pozytywnych dla badanych antygenów (przy zastosowaniu punktu odcięcia > 20% blastów pozytywnych),
w przypadku których wykryto istotne statystycznie róŜnice w zaleŜności od kariotypu.
Białaczki CD34(+) i CD2(+) równie często występują u chorych z kariotypem korzystnym i niekorzystnym, a znacznie rzadziej u chorych z kariotypem rokującym pośrednio, natomiast częstość występowania białaczek CD90(+) jest najwyŜsza u chorych
z obecnością zmian niekorzystnych. Białaczki CD56(+) najczęściej występują u chorych z kariotypem korzystnie rokującym.
452 M.A. KRÓL i wsp.
DYSKUSJA
W przedstawionej pracy oceniono wartość prognostyczną fenotypu komórek białaczkowych badając związek między ekspresją antygenów, a odpowiedzią na leczenie
i kariotypem. W badanej grupie chorych na OBSz nie wykryto istotnego statystycznie
związku między ekspresją antygenów na komórkach białaczkowych, a uzyskaniem
CR, czasem do uzyskania CR, czy całkowitym czasem przeŜycia chorych. Zaobserwowano natomiast niekorzystną tendencję, mogącą świadczyć o negatywnym wpływie
obecności antygenu CD34 na DFS (p = 0,058). Przegląd danych literaturowych dotyczących związku ekspresji CD34 z rokowaniem w ostrych białaczkach ujawnił znaczące kontrowersje. Część badaczy dowodzi, Ŝe obecnośćCD34 na blastach jest niezaleŜnym, niekorzystnie rokującym czynnikiem prognostycznym (7, 15), inni zaś dowodzą
braku znaczenia prognostycznego tego markera (4, 9, 12). RozbieŜne wyniki dotyczące
wpływu obecności antygenu CD34 na przebieg białaczki mogą mieć swoje źródło
w róŜnicach metodologicznych, takich jak badanie szpiku pełnego lub komórek izolowanych, badanie materiału przechowywanego w ciekłym azocie lub materiału świeŜego (11), róŜny sposób bramkowania komórek białaczkowych, oraz stosowanie róŜnych
punktów odcięcia (3,9).
W przedstawionej pracy wykazano, Ŝe znacząco wyŜszy odsetek białaczek
CD34(+) występuje w grupie rokującej niekorzystnie w porównaniu z grupą o rokowaniu pośrednim (p=0,026; tabela 3b). Nie stwierdzono róŜnic w odsetku białaczek
CD34(+) między grupą rokującą korzystnie i niekorzystnie (naleŜy podkreślić, Ŝe grupa rokująca korzystnie była stosunkowo nieliczna: 5 chorych). Podobne wyniki uzyskali Legrand i wsp. (12). W badaniu Chang i wsp. analizującym 379 przypadków
OBSz obecność antygenu CD34 była związana z kariotypem dobrze rokującym
t(8;21), inv(16) oraz z kariotypem o pośrednim rokowaniu(7).
Badanie antygenu CD90 wykazało, Ŝe częściej występuje on na blastach u chorych
z kariotypem niekorzystnym w porównaniu z grupą o kariotypie pośrednim (p=0,021;
tabela 3b). Badanie CD90 jako zmiennej ciągłej potwierdziło ten wynik ujawniając
statystycznie istotną róŜnicę w odsetku blastów CD90(+) (p=0,029; tabela 3a). W zgodzie z przedstawionymi wynikami pozostają badania Buccisano i wsp., którzy wykazali związek między obecnością CD90 na blastach, a gorszą odpowiedzią na leczenie
i niekorzystnym kariotypem (5). Natomiast Wuchter i wsp. analizując 142 przypadki
OBSz nie stwierdzili zaleŜności między ekspresją CD90 i kariotypem (21).
Badania własne ujawniły, Ŝe białaczki CD2(+) częściej występują u chorych z kariotypem rokującym niekorzystnie w porównaniu z grupą o pośrednim rokowaniu
(p=0,018; tabela 3b). Nie stwierdzono natomiast bezpośredniego związku obecności
antygenu CD2 z odpowiedzią na leczenie. Białaczki CD2(+) stwierdzono u 7 chorych
(10%): 5 chorych miało kariotyp rokujący niekorzystnie (złoŜony) i były to białaczki
typu M4 u 2 chorych, M1 – 2 chorych i M0 u jednego chorego. Jeden chory miał kariotyp rokujący pośrednio (prawidłowy) i rozpoznaną białaczkę typu M1. Jeden chory
miał kariotyp rokujący korzystnie – inv(16) i rozpoznaną białaczkę M4Eo.
Znaczenie fenotypu komórek nowotworowych w OBS
453
Przegląd danych literaturowych dotyczących ekspresji CD2 na blastach w OBSz
sugeruje, Ŝe obecność tego antygenu jest związana z M4-Eo, o ile równocześnie występuje inv(16) (10). Perea i wsp. analizując 266 chorych z OBSz stwierdzili obecność
antygenu CD2 w 21 (8%) analizowanych przypadkach; 1/3 z nich dotyczyła chorych
z inv(16) i dłuŜszym OS, natomiast chorzy z białaczką CD2(+) bez inv(16) uzyskiwali
znacznie krótszy OS (13). RównieŜ Adriaansen i wsp. wykazują związek pomiędzy
białaczką CD2(+) i M4-Eo z inv(16) (1). Z kolei w badaniach zaprezentowanych przez
Legranda i wsp. nie stwierdzono związku między obecnością CD2 i kariotypem; autorzy nie zaobserwowali równieŜ wpływu obecności CD2 na przebieg choroby (12).
Bradstock i wsp. podają, Ŝe obecność CD2 na blastach jest bezpośrednio związana
z niŜszym odsetkiem CR (4).
Obecność antygenu CD56 związana jest głównie z podtypem M2 i M5 OBSz (14).
W prezentowanej pracy częstość białaczek CD56(+) wynosiła 24%. Stwierdzono równieŜ, Ŝe białaczki CD56(+) występują najczęściej u chorych z kariotypem rokującym
korzystnie (p=0,030; tabela 3.b). Analiza ekspresji antygenu CD56 w ujęciu ciągłym
wykazała, Ŝe równieŜ najwyŜszy odsetek blastów białaczkowych CD56(+) występował
w grupie chorych z kariotypem korzystnym (p=0,011; tabela 3.a). Byli to chorzy ze
zmianami: 1) CBFβ/MYH 11 / M4, 2) t(8;21) / M1, 3) t(8;21) / M2. Ponadto w czterech przypadkach białaczek CD56(+) stwierdzono +8, w 6 – niekorzystnie rokujące
nieprawidłowości związane z chromosomem 5 i 7 lub 3q. Nie stwierdzono natomiast
związku pomiędzy ekspresją antygenu CD56 (badając tę zmienną w ujęciu skategoryzowanym i ciągłym), a wystąpieniem CR, DFS czy OS. W badaniach przedstawianych
przez wielu autorów podkreślana jest zaleŜność między obecnością CD56 na blastach,
a kariotypem t(8;21) uznawanym za korzystnie rokujący (6,18). RównieŜ trisomia
chromosomu 8 uznawana za pośredni czynnik rokowniczy wiązana jest z występowaniem antygenu CD56 na blastach w OBSz (6,18). JednakŜe Legrand i wsp. nie stwierdzili występowania białaczek CD56(+) wśród chorych z kariotypem korzystnym (12).
Autorzy ci nie zaobserwowali równieŜ zaleŜności między obecnością CD56, a przebiegiem choroby. Z kolei Repp i wsp. oraz Vidriales i wsp. podają, Ŝe ekspresja antygenu
CD56 związana jest z korzystniejszym przebiegiem choroby i wyŜszą częstością uzyskiwanych remisji (16,20). W pracy przedstawionej przez Baer i wsp. badano grupę
chorych z t(8;21) u których w 52% przypadków stwierdzono ekspresję CD56. Chorzy
z białaczką CD56(+) mieli znacząco krótszy DFS i OS (2). Podobnie Chang i wsp.
dowodzą, Ŝe białaczki CD56(+) charakteryzują się znacząco krótszym OS (7). Co więcej, autor ten wiąŜe występowanie antygenu CD56 z naciekaniem pozaszpikowym
manifestującym się limfadenopatią (6). Częstość występowania białaczek CD56(+)
podawana przez róŜnych badaczy waha się od 15% analizowanych przypadków OBSz
(7) do 41% (20), jednak najczęściej podawana jest wartość około 20% białaczek szpikowych CD56-dodatnich (12, 18).
Badanie antygenów CD19 i CD15 w grupie chorych na OBSz ujawniło, Ŝe występują one w najwyŜszym odsetku na blastach u chorych z kariotypem korzystnym (tabela 3a). W przypadku CD11c odsetek blastów pozytywnych dla tego markera był znacząco niŜszy w grupie rokującej niekorzystnie w stosunku do pozostałych grup. Brak
454 M.A. KRÓL i wsp.
jest w dostępnej literaturze danych potwierdzających bądź przeczących przedstawionym powyŜej wynikom badań ekspresji antygenów w ujęciu ciągłym. W badaniach
opublikowanych przez Schwarzingera i wsp. obecność antygenu CD15 wiąŜe się
z większym prawdopodobieństwem uzyskania CR i korzystniejszym rokowaniem
w OBSz (17).
WNIOSKI
Na podstawie przedstawionych wyników badań stwierdzono, Ŝe występowanie antygenu CD34 w OBSz jest związane z tendencją do krótszego czasu wolnego od choroby (DFS). Stwierdzono równieŜ, Ŝe wysoki odsetek blastów z ekspresją antygenów
CD34, CD133, CD90 moŜe odgrywać niekorzystną rolę prognostyczną, natomiast
wysoki odsetek blastów z ekspresją antygenów CD15, CD19, CD56 moŜe prognozować korzystniejszy przebieg choroby.
PIŚMIENNICTWO
1. Adriaansen HJ, Boekhorst PAW, Hagemeijer AM, van der Schoot CE, Delwel HR, van Dongen
J.J.M. Acute myeloid leukemia M4 with bone marrow eosinophilia (M4Eo) and inv(16)(p13q22) exhibits
a specific immunophenotype with CD2 expression. Blood 1993; 81: 3043-3051.
2. Baer MR, Stewart CC, Lawrence D, Arthur DC, Byrd JC, Davey FR, Schiffer CA, Bloomfield
CD. Expression of the neural cell adhesion molecule CD56 is associated with short remission Duration
and survival in acute myeloid leukemia with t(8;21)(q22;q22). Blood 1997, 90: 1643-1648.
3. Basso G, Lanza F, Orfao A, Moretti S, Castoldi G. Clinical and biological significance of CD34
expression in acute leukemia. J Biol Homeost Agents 2001; 15: 68-78.
4. Bradstock K, Matthews J, Benson E, Page F, Bishop J, and the Australian Leukaemia Study
Group.: Prognostic Value of Immunophenotyping In Acute Myeloid Leukemia. Blood 1994; 84: 1220–
1225.
5. Buccisano F, Rossi FM, Venditi A, Del Poeta G, Cox MC, Abruzzese E, Rupolo M, Berretta M,
Degan M, Russo S, Tamburini A, Maurillo M, Del Principe MI, Postorino M, Amadori S, Gattei V.
CD90/Thy-1 is preferentialy expressed on blast cells of high risk acute myeloid leukaemias. Br J Haematol
2004; 125: 203-212.
6. Chang H, Brandwein J, Yi Q, Chun K, Patterson B, Brien B. Extramedulary infiltrates of AML
are associated with CD56 expression, 11q23 abnormalities and inferior clinical outcome. Leuk Res 2004;
28: 1007-1011.
7. Chang H, Salma F, Yi Q, Patterson B, Brien B, Minden MD. Prognostic revelance of immunophenotyping in 379 patients with acute myeloid leukemia. Leuk Res 2004; 28: 43-48.
8. Cheson BD, Bennet JM, Kopecky KJ, Bücher T, Willman C, Estey EH, Schiffer CA, Doehner H,
Tallman MS, Lister TA, Lo-Coco F, Willemze R, Biondi A, Hiddemann W, Larson RA, Löwenberg B,
Sanz MA, Head DR, Ohno R, Bloomfield CD. Revised recommendation of the International Working
Group for diagnosis, standarization of response criteria, treatment outcomes, and reporting standards for
therapeutic trials in acute myeloid leukemia. J Clin Oncol 2003; 21: 4642-4649.
9. Creutzig U, Harbott J, Sperling C, Ritter J, Zimmermann M, Löffler H, Riehm H, Schellong G,
Ludwig W-D. Clinical significance of surface antigen expression in children with acute myeloid leukemia:
results of study AML-BFM-87. Blood 1995; 86: 3097-3108.
10. Dunphy C.H. Comprehensive review of adult acute myelogenous leukemia: cytomorphological,
enzyme cytochemical, flow cytometric immunophenotypic, and cytogenetic findings. J Clin Lab Anal
1999; 13: 19-26.
Znaczenie fenotypu komórek nowotworowych w OBS
455
11. Lanza F, Moretti S, Castagnari B, Montanelli F, Latorraca A, Ferrari L, Bardi A, Dominici M,
Campioni D, Dabusti M, Piva N, Lodi G, Reverberi R, Castoldi G. Assessment of distribution of CD34
epitope classes in fresh and cryopreserved peripheral blood progenitor cells and acute myeloid leukemic
blasts. Haematologica 1999; 84: 969-977.
12. Legrand O, Perrot J-Y, Baudard M, Cordier A, Lautier R, Simonin G, Zittoun R, Casadeval N,
Marie J-P. The immunophenotype of 177 adults with acute myeloid leukemia: proposal of the prognostic
score. Blood 2000; 96: 870- 877.
13. Perea G, Domingo A, Villamor N, Palacios C, Torres P, Llorente A, Fernandez C, Tormo M,
Queipo de Llano MP, Bargay J, Gallart M, Florensa L, Vivancos P, Marti J.M, et al.: Adverse prognostic
impact of CD36 and CD2 expression in adult de novo acute myeloid leukemia patients. Leuk Res 2005;
29: 1109-1116.
14. Raspadori D, Damiani D, Lenoci M, Rondelli D, Testoni N, Nardi G, Sestigiani C, Mariotti C,
Birtolo S, Tozzi M, Lauria F. CD56 antigenic expression in acute myeloid leukemia identifies patients
with poor clinical prognosis. Leukemia 2001; 15: 1161-1164.
15. Raspadori D, Lauria F, Ventura MA, Rondelli D, Visani G, de Vivo A, Tura S. Incidence and
prognostic revelance of CD34 expression in acute myeloblastic leukemia: analysis of 141 cases. Leuk Res
1997; 21: 603-607.
16. Repp R., Schaekel U., Helm G., Thiede C., Soucek S., Pascheberg U., Wandt H., Aulitzky W.,
Bodenstein H., Sonnen R., Ehninger G., Gramatzki M., and the AML-SHG Study Group.: Immunophenothyping is an independent factor for risk stratification in AML. Cytometry Part B (Clinical Cytometry)
2003; 53B: 11-19.
17. Schwarzinger I, Valent P, Koller U, Marosi C, Schneider B, Haas O, Knapp W, Lechner K, Bettelheim P. Prognostic significance of surface marker expression on blasts of patients with de novo acute
myeloblastic leukemia. J Clin Oncol. 1990; 8: 423-430.
18. Seymour JF, Pierce SA, Kantarjian HM, Keating MJ, Estey EH. Investigation in karyotypic,
morphologic and clinical features in patients with acute myeloid leukemia blast cells expresing the neural
cell adhesion molecule (CD56). Leukemia 1994; 8: 823-826.
19. Slovak ML, Kopecky KJ, Cassileth PA, Harrington DH, Theil KS, Mohamed A, Paietta E,
Willman CL, Head DR, Rowe JM, Forman SJ, Appelbaum F.R. For the Southwest Oncology Group and
the Eastern Cooperative Oncology Group.: Karyotypic analysis predicts outcome of preremission and
postremission therapy in adult acute myeloid leukemia: a Southwest Oncology Group/ Eastern Cooperative Oncology Group study. Blood 2000; 96: 4075-4083.
20. Vidriales M.B., Orfao A., Gonzalez M., Hernandez J.M., Lopez-Bergez M.C., Garcia M.A.,
Canizo M.C., Caballero M.D., Macedo A., Landolfi C. et al.: Expression of NK and lymphoid-associated
antigens in blast cells of acute myeloblastic leukemia. Leukemia 1993; 7: 2026-2029.
21. Wuchter C., Ratei R., Spahn G., Schoch C., Harbott J., Schnittger S., Haferlach T., Creutzig U.,
Sperling C., Karawajew L., Ludwig W-D.: Impact of CD113 (AC133) and CD90 expression analysis for
acute leukemia immunophenotyping. Haematologica 2001; 86: 154-161.
Praca wpłynęła do Redakcji 20.11.2007 r. i została zakwalifikowana do druku 3.12.2007 r.
Adres Autora:
Maria Król
Katedra i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych AM w Warszawie
Ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa
e-mail: [email protected]
tel.: 22 599 11 06; 508 115 516