Prawo upadłościowe i naprawcze

PRAWO UPADŁOŚCIOWE
I NAPRAWCZE
Dr Anna Rachwał
2012/2013
PRAWO UPADŁOŚCIOWE
I NAPRAWCZE
UPADŁOŚĆ LIKWIDACYJNA
7. Sąd i uczestnicy postępowania
upadłościowego:
i. upadły (dłużnik)
ii. Syndyk
iii. Wierzyciele (rada wierzycieli, zgromadzenie
wierzycieli)
iv. Sędzia- komisarz i sąd upadłościowy
UPADŁY
 Ten, wobec którego wydano postanowienie o ogłoszeniu
upadłości (art. 185 ust. 1 PUiN)
 Konieczny uczestnik postępowania upadłościowego
 Jeżeli upadły - (ułomna) osoba prawna nie może działać ze względu
na brak organów sędzia-komisarz ustanawia kuratora (art. 187 PUiN)
 Sędzia-komisarz ustanawia kuratora także dla upadłego - osoby
fizycznej niemającej zdolności procesowej
 W razie śmierci upadłego do postępowania mogą wstąpić jego
spadkobiercy (art. 188 PUiN)
 Ma obowiązek wydać swój majątek syndykowi (art. 57 ust. 1
PUiN)
 jest zobowiązany udzielać wszelkich potrzebnych wyjaśnień
syndykowi i sędziemu-komisarzowi (art. 57 ust. 1 PUiN)
 (ułomne) osoby prawne: firma z dodatkiem „w upadłości
likwidacyjnej” lub „w upadłości układowej” (art. 60 1 PUiN)
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
SYNDYK
 Osoba fizyczna posiadająca licencję syndyka /osobowa spółka
handlowa (spółka partnerska niedostępna), w której wszyscy
wspólnicy odpowiadający za zobowiązania spółki bez
ograniczenia posiadają licencję syndyka /spółka kapitałowa,
w której wszyscy członkowie zarządu posiadają licencję
syndyka
 Licencja syndyka:
 Minister Sprawiedliwości przyznaje licencję, odmawia przyznania,
cofa i zawiesza wynikające z niej uprawnienia i prowadzi listę osób ją
posiadających
 Studia wyższe
 Doświadczenie w prowadzeniu przedsiębiorstwa (3 lata)
 Niekaralność, nieposzlakowana opinia
 Egzamin z zakresu prawa, ekonomii, finansów i zarządzania:
test + zadanie problemowe; przez Ministra Sprawiedliwości
ustawa z 15.6.2007 o licencji syndyka (Dz. U. Nr 123, poz. 850 ze zm.)
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
SYNDYK
 Syndyk - Jan po ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację
majątku dłużnika uzyskał zgodę sędziego-komisarza na
prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego – warsztatu napraw
samochodów. Pracownik zatrudniony w przedsiębiorstwie
należącym do masy upadłości popełnił błąd i źle zmontował
przewody w naprawianym samochodzie należącym do Barbary.
Naprawa miała miejsce w ramach obowiązków pracowniczych.
Wskutek wadliwego montażu doszło do wypadku. Barbara
domaga się naprawienia szkody (solidarnie) od:
 Jana działającego w imieniu masy upadłości,
 Jana osobiście, chcąc dochodzić zaspokojenia z jego majątku
osobistego,
 Skarbu Państwa.
 Czy jej roszczenia są zasadne, zakładając, że przedmiotowe
przesłanki odpowiedzialności deliktowej wynikające z KC są
spełnione?
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
SYNDYK
POZYCJA W POSTĘPOWANIU
UPADŁOŚCIOWYM
 Dokonuje w postępowaniu czynności we własnym imieniu na
rachunek upadłego (art. 160 ust. 1 PUiN)
 Dokonuje czynności faktycznych i prawnych (w szczególności
zawiera umowy dotyczące likwidacji masy upadłości),
przygotowuje listę wierzytelności (art. 244 PUiN) i plan
podziału funduszy masy upadłości (art. 347 PUiN), ale nie ma
kompetencji orzeczniczych
 Powołanie: sąd (pierwszy - w postanowieniu o ogłoszeniu
upadłości)
 Odwołanie: sąd z urzędu lub na wniosek (art. 170 PUiN) ze
względu na nienależyte pełnienie obowiązków lub niemożność
ich pełnienia
 Organ quasi-sądowy/ przedsiębiorca wykonujący czynności na
zlecenie sądu (?)
 Odpowiedzialność Skarbu Państwa za niezgodne z prawem działania
syndyka (art. 417 i n. KC) ?
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
SYNDYK
POZYCJA W POSTĘPOWANIU
UPADŁOŚCIOWYM
 Nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach
dotyczących masy upadłości (art. 160 ust. 2 PUiN)
 Ponosi
odpowiedzialność
odszkodowawczą
(deliktową?)
względem wierzycieli, upadłego i osób trzecich wynikającą
z nienależytego pełnienia przez niego obowiązków (art. 160
ust. 3 PUiN)
 Otrzymuje wynagrodzenie zależne od rozmiaru masy
upadłości:
co do zasady do 3% funduszy masy upadłości + sum
uzyskanych z likwidacji praw rzeczowych, nie więcej niż 140 x
przeciętne wynagrodzenie
 Zwiększenie ze względu na nakład pracy (art. 162 ust. 2a PUiN),
szybkość lub efektywność postępowania (art. 162 ust. 5 PUiN)
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
SĘDZIA-KOMISARZ I SĄD UPADŁOŚCIOWY
 Sędzia-komisarz: wykonuje wszystkie czynności w postępowaniu z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądu (art. 151
PUiN)
 Orzeka w formie postanowienia (art. 219 ust. 1 PUiN);
 ma prawa i obowiązki sądu i przewodniczącego (art. 154
PUiN)
 przeprowadza postępowanie dowodowe (art. 218 PUiN)
 Kieruje tokiem postępowania i nadzoruje syndyka (art. 152
PUiN)
 Oznacza czynności, których syndyk nie może dokonać bez jego
zgody lub bez zgody rady wierzycieli
 Wykonuje uprawienia rady wierzycieli, jeżeli rada nie została
powołana (por. art. 213 PUiN)
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
SĘDZIA-KOMISARZ I SĄD UPADŁOŚCIOWY
 Sąd upadłościowy:
 Co do zasady orzeka w składzie 1 sędziego zawodowego (art.
150 PUiN), na posiedzeniu niejawnym (art. 214 PUiN) w formie
postanowienia (art. 219 PUiN)
 Powołanie, odwołanie, wynagrodzenie syndyka (3 sędziów);
 Powództwo o wyłączenie przedmiotu z masy upadłości (art. 74
PUiN)
 Zakończenie, umorzenie postępowania
 Zażalenie na postanowienie sędziego-komisarza (3 sędziów
bez sędziego- komisarza) jako sąd II instancji
 Np. zażalenie na postanowienie w sprawie sprzeciwu wobec
umieszczenia/
nieumieszczenia
wierzytelności
na
liście
wierzytelności (art. 259 ust. 2 PUiN)
 Zażalenie przysługuje tylko w wypadkach wyraźnie przewidzianych
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
WIERZYCIEL INDYWIDUALNY
 W postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację
majątku Krzysztofa, na liście wierzytelności została umieszczona
wierzytelność Lucyny do wysokości 500 000 zł zabezpieczona
hipoteką na nieruchomości należącej do Krzysztofa. Syndyk
sprzedał nieruchomość za cenę 300 000 zł i po odliczeniu
należnych kosztów wypłacił Lucynie 270 000 zł.
 Lucyna twierdzi, że na chwilę ogłoszenia upadłości zobowiązanie
Krzysztofa w stosunku do niej wynosiło 450 000 zł i domaga się
uwzględnienia jej wierzytelności w kolejnym częściowym planie
podziału funduszów masy tak, aby została zaspokojona w takim
stopniu, w jakim uzyskali zaspokojenie wierzyciele na podstawie
wykonanego już uprzedniego częściowego planu podziału
funduszów masy upadłości.
 Czy jej roszczenie jest zasadne?
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
WIERZYCIEL INDYWIDUALNY
 Każdy uprawniony do zaspokojenia z masy upadłości, choćby
wierzytelność nie wymagała zgłoszenia (art. 189 PUiN)
 Uznane wierzytelności umieszczane są na liście wierzytelności
 Wierzyciele umieszczani na liście wierzytelności z urzędu:
 uprawnieni do zaspokojenia z przedmiotu hipoteki, zastawu,
zastawu rejestrowego, skarbowego, hipoteki morskiej lub
zabezpieczeni przez inny wpis w księdze wieczystej lub
rejestrze (art. 236 ust. 2 i 3 PUiN)
– dotyczy tylko uprawnienia do zaspokojenia się z przedmiotu
zabezpieczenia
 należności ze stosunku pracy (włącznie z FGŚP, w zakresie
zaspokojonych przez niego roszczeń art. 237, art. 238 PUiN)
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
WIERZYCIEL INDYWIDUALNY
 Wierzyciel osobisty, jeżeli chce uczestniczyć w postępowaniu,
musi zgłosić wierzytelność sędziemu-komisarzowi (art. 236
ust. 1 PUiN); to samo dotyczy wierzyciela zabezpieczonego
rzeczowo, w zakresie, w jakim chce uczestniczyć w postępowaniu z kwotą przewyższającą wartość zabezpieczenia
 Uprawnienia:
 Uzyskanie zaspokojenia zgodnie z planem podziału funduszów
masy
 Zaskarżanie listy wierzytelności i planu podziału funduszów
masy
 Brak prawa do zwrotu kosztów udziału w postępowaniu
(art. 233 PUiN)
 Brak doręczania orzeczeń dotyczących ogółu wierzycieli
(art. 220 PUiN)
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
ZGROMADZENIE WIERZYCIELI
 Wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili wierzytelności w postępowaniu i zostały one uznane (art. 195 ust. 1 PUiN)
 Zwołuje sędzia-komisarz (art. 191 PUiN) , jeżeli:
 Ustawa wymaga zwołania [tylko głosowanie nad układem]
 Na wniosek 2 wierzycieli mających łącznie co najmniej 1/3
wierzytelności
 uzna to za konieczne
 Kompetencje:
 Wyłączenie przedmiotów z masy upadłości (art. 63 ust. 2 PUiN; 2/3
sumy uznanych wierzytelności)
 Zmiana składu rady wierzycieli na wniosek wierzycieli, jeżeli sędziakomisarz go nie uznał (art. 203 ust. 2 PUiN; ½ sumy uznanych
wierzytelności)
 Zobowiązanie wierzycieli do złożenia zaliczki na koszty właściwego
postępowania upadłościowego (art. 232 PUiN)
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
ZGROMADZENIE WIERZYCIELI
 Uchwały:
 głosowanie jawne (art. 198 PUiN),
 większość głosów (bez
kworum), nie mniej niż 1/5
wierzytelności uznanych (art. 199 PUiN)
 Kontrola:
 sędzia-komisarz może uchylić uchwałę ze względu na jej
sprzeczność z prawem, dobrymi obyczajami, rażące naruszenie
interesów wierzyciela, który głosował przeciwko uchwale
(art. 200 PUiN)
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
RADA WIERZYCIELI
 Grzegorzowi przysługuje wierzytelność, której wysokość
stanowi ponad 1/5 ogólnej sumy wierzytelności uznanych i
uprawdopodobnionych. Grzegorz złożył u sędziego –
komisarza wniosek o zwołanie zgromadzenia wierzycieli
celem powołania rady wierzycieli.
 Czy sędzia – komisarz może wydać postanowienie zgodnie
z wnioskiem Grzegorza?
 Co
może
zrobić
Grzegorz,
żeby
doprowadzić
do
ustanowienia rady wierzycieli?
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
RADA WIERZYCIELI
 Wierzyciele – przedstawiciele wierzycieli
 3-5 członków; także osoby prawne
 działający w interesie ogółu wierzycieli (art. 202 ust. 1 w zw.
z art. 205 ust. 1 PUiN)
 Powołanie (art. 201 PUiN):
 Wstępne zgromadzenie wierzycieli (art. 45 PUiN)
 Sędzia-komisarz: z urzędu lub na wniosek wierzycieli mających
co najmniej 1/5 uznanych wierzytelności
 Zmiana składu (art. 203 PUiN):
 Sędzia-komisarz: z urzędu lub na wniosek wierzycieli mających
co najmniej 1/5 uznanych wierzytelności
 Zgromadzenie wierzycieli, jeżeli sędzia-komisarz nie uwzględnił
wniosku
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
RADA WIERZYCIELI
 Wykonywanie czynności (art. 207 PUiN):
 Uchwały: większość głosów (bez kworum)
 Prawo kontroli syndyka przez poszczególnych członków
samodzielnie
 Kontrola:
 sędzia-komisarz uchyla uchwały rady ze względu na
sprzeczność z prawem lub dobrymi obyczajami (art. 210 PUiN)
 Odpowiedzialność odszkodowawcza członków za nienależyte
pełnienie obowiązków (art. 212 PUiN)
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
RADA WIERZYCIELI
 Syndykiem w postępowaniu upadłościowym spółki z o.o. Jastrząb
został ustanowiony Piotr. Powołano radę wierzycieli.
 1 . Przed ogłoszeniem upadłości spółka Jastrząb zawarła (jako
kupujący) umowę sprzedaży określonych maszyn ze spółą
Mysikrólik . Spółka Jastrząb nie zapłaciła ceny, a maszyny zostały
dostarczone tylko w części. Spółka Mysikrólik wyznaczyła Piotrowi
termin do oświadczenia, czy odstępuje od umowy. Piotr nie złożył
oświadczenia w tym terminie.
 2. Sędzia – komisarz wydał postanowienie, w myśl którego zawarcie
umowy, w której cena lub wynagrodzenie przewyższają kwotę
100 000 zł. wymagają jego zgody. Piotr, działając jako syndyk ,
zawarł umowę z firmą ochroniarską Kukułka dotyczącą ochrony
magazynów wchodzących w skład masy upadłości, na okres 6
miesięcy wynagrodzeniem w wysokości 120 000 zł.
 Ani sędzia-komisarz ani rada wierzycieli nie zostali przez Piotra
powiadomieni o zamiarze dokonania tych czynności.
 Czy i od kogo Kukułka może domagać się zapłaty wynagrodzenia za
świadczone
usługi?
Czy
spółka
Mysikrólik
może
zgłosić
wierzytelność odpowiadającą spełnionemu świadczeniu?
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
RADA WIERZYCIELI
 Kompetencje „miękkie” (art. 205 PUiN):
 Pomoc i kontrola syndyka
 Wyrażanie opinii na żądanie uczestników organów
 Przeglądanie ksiąg, żądanie wyjaśnień
 Czynności wymagające zezwolenia rady (art. 206 PUiN):
 dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez syndyka, ponad
okres 3 miesięcy od ogłoszenia upadłości;
 Wykonanie prawa opcji (art. 98, art. 99 PUiN)
 sprzedaż praw i wierzytelności;
 odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości;
 Zaciągnięcie kredytów lub pożyczek, obciążenie masy
upadłości ograniczonymi prawami rzeczowymi;
 Czynności wskazane przez sędziego-komisarza (art. 152 PUiN).
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
RADA WIERZYCIELI
 Jeżeli nie powołano rady wierzycieli lub nie dokonała ona
czynności w terminie, jej kompetencje wykonuje sędzia komisarz (art. 213 PUiN)
 Skutki dokonania czynności dokonana bez zgody rady lub
sędziego-komisarza (?):
 Nieważność (z uwagi na to, że zgoda sędziego-komisarza jest zgodą
sądu, względnie „organu” działającego w ramach postępowania
sądowego)
 Bezskuteczność zawieszona (zgoda „osoby” trzeciej)
 Konsekwencje w przypadku skutków następujących z mocy prawa
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13