Sprawozdanie z działalności Agencji

KANCELARIA SEJMU
BIURO STUDIÓW
I EKSPERTYZ
WYDZIAŁ ANALIZ
EKONOMICZNYCH
I SPOŁECZNYCH
Opinia nt. dokumentu
„Sprawozdanie z działalności
Agencji Prywatyzacji w 1999 roku”
(Druk Sejmowy nr 2295)
Listopad 2000
Informacja
Nr 752
Ewa Czerwińska
Dokument „Sprawozdanie z działalności Agencji Prywatyzacji w
1999 r.”, poza informacjami organizacyjnymi, zawiera sprawozdanie z
działalności prywatyzacyjnej Agencji Prywatyzacji oraz roczne sprawozdanie finansowe, zatwierdzone przez Radę Nadzorczą Agencji
Prywatyzacji.
W 1999 roku w stosunku do 1998 nastąpiła poprawa efektywności
działania Agencji, zarówno pod względem liczby sprywatyzowanych
spółek, jak i uzyskanych środków z prywatyzacji przekazanych do
budżetu państwa (poprzez MSP) - mimo tego, że uzyskane wyniki
były znacznie niższe od wielkości przyjętych w planie rzeczowofinansowym Agencji na 1999 rok.
BSE
1
Agencja Prywatyzacji jest państwową osobą prawną, działającą na podstawie:
- art. 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 roku o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (z późn.zm.)
ustawy
z dnia 30 sierpnia 1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych oraz
na
podstawie statutu, zawartego w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 3
kwietnia 1997 roku.
Zgodnie z tym statutem, Agencja dokonuje przede wszystkim w imieniu Skarbu Państwa:
- prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz spółek z udziałem Skarbu Państwa, na
podstawie upoważnienia Ministra Skarbu Państwa, określającego zakres i warunki tej
prywatyzacji,
- czynności dotyczących prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych lub jednoosobowych
spółek Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki - na podstawie i w granicach upoważnienia Rady Ministrów, udzielonego Agencji na wniosek Ministra Skarbu
Państwa.
Tak więc Agencja Prywatyzacji wykonuje wydzieloną w ramach czynności prywatyzacyjnych
część zadań Ministerstwa Skarbu Państwa, a także zadania prywatyzacyjne zlecone przez inne
podmioty prawne.
Agencja rozpoczęła swą działalność 31 lipca 1998 roku - w dniu powołania jej prezesa. W
ciągu pozostałych pięciu miesięcy 1998 roku działalność Agencji koncentrowała się głównie na
sprawach organizacyjnych. W tym okresie działalność tej instytucji polegała w dużym stopniu na
adaptacji przyznanego lokalu i kompletowaniu pracowników. W grudniu 1998 roku stan
zatrudnienia Agencji kształtował się jeszcze poniżej zaplanowanej wielkości (50 etatów, tzn.
osiągnięto 68% założonej wielkości zatrudnienia). W roku 1999 przeciętne zatrudnienie w
Agencji wynosiło już 81 osób (etatów).
Zasady gospodarki finansowej Agencji Prywatyzacji są regulowane ustawą o zamówieniach
publicznych, jednocześnie szczegółowe zasady gospodarki finansowej Agencji zostały ustalone
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r.
Dokument Sprawozdanie z działalności Agencji Prywatyzacji w 1999 r., poza informacjami
organizacyjnymi, zawiera sprawozdanie z działalności prywatyzacyjnej realizowanej przez
Zespół do Spraw Przetargu, Zespół do Spraw Rokowań Prywatyzacyjnych i Zespół do Spraw
Wyodrębnionej Działalności oraz roczne sprawozdanie finansowe, zatwierdzone przez Radę
Nadzorczą Agencji Prywatyzacji w uchwale nr 3/I/2000 z dnia 18 kwietnia 2000 r. Jednocześnie
Rada Nadzorcza udziela w niej pokwitowania Prezesowi Agencji Prywatyzacji z wykonania
obowiązków w 1999 roku.
W przeciwieństwie do lat poprzednich, w 1999 roku Agencja Prywatyzacji nie otrzymała
środków z budżetu państwa na prowadzenie własnej działalności (w 1997 roku otrzymała dotację
w wysokości 1 844 tys. zł, a w 1998 roku - 800 tys. zł).
W planie rzeczowo- finansowym Agencji na 1999 rok zakładano, że wpływy ze sprzedaży
akcji/udziałów jednoosobowych spółek Skarbu Państwa lub spółek z udziałem Skarbu Państwa
wyniosą ogółem 292 585 tys. zł, z czego wpływy do budżetu państwa wpłacane poprzez
Ministerstwo Skarbu Państwa wyniosą 280 881,6 tys. zł (96%). Pozostała kwota - 11 703 tys. zł miała stanowić przychody Agencji. W planie działalności Agencji przyjęto, że zostanie sprywatyzowanych 55 spółek (w tym 21 jako kontynuacja prac z 1997 roku).
Jednak w 1999 roku, Agencja w ramach procedur prywatyzacji pośredniej, sprywatyzowała
22 spółki (40% w stosunku do zaplanowanej ilości, ale nastąpił wzrost w stosunku do 7
sprywatyzowanych spółek w 1998 r.). Przychody osiągnięte z tego tytułu wyniosły 112 669,6 tys.
2
BSE
zł, co stanowiło 38,5% zaplanowanej kwoty, z czego przychody budżetu państwa stanowiły 106
350,3 tys. zł, tj. 37,8% wielkości planowanej. Plan przychodów i kosztów własnych Agencji
wykonany został na poziomie odpowiednio: 55,3% i 53,8%.
Ogólnie, wartość 22 spółek, sprywatyzowanych przez Agencję w 1999 roku, wyniosła 157
982,5 tys. zł, jednak część płatności za nabywane akcje lub udziały dokonywana jest w systemie
ratalnym i rozłożone w czasie (pozostała do spłacenia kwota wynosi 45 312,9 tys. zł). Ponadto
Agencja przygotowała w 1999 roku transakcje prywatyzacyjne dla kolejnych 7 spółek. Sfinalizowanie transakcji jest uzależnione od uzyskania przez wyłonionych inwestorów koniecznych
zezwoleń i była przewidziana na rok 2000. W stosunku do innych spółek przejętych przez
Agencję były prowadzone w 1999 roku intensywne prace przedprywatyzacyjne: zgłaszanie ofert
sprzedaży, przeprowadzanie rokowań i przetargów, dokonywanie analiz spółek itp.
W umowach sprzedaży spółek, w kapitale których udział Skarbu Państwa przekraczał 50%,
równocześnie z wpływami finansowymi zostały zabezpieczone zobowiązania inwestycyjne,
socjalne i ekologiczne inwestorów. Jednak w Sprawozdaniu nie podano istoty tych zabezpieczeń
i przewidzianych gwarancji realizacji zobowiązań. Można mieć obawy, czy faktycznie zobowiązania te będą realizowane.
Agencja kontynuowała w 1999 roku, na podstawie udzielonych przez MSP upoważnień,
działalność w zakresie zagospodarowania i ponownej prywatyzacji mienia Skarbu Państwa,
pozostałego po zlikwidowanych przedsiębiorstwach państwowych, w wyniku rozwiązania umów
oddania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania. Agencja przejęła mienie po 15 rozwiązanych umowach leasingowych. Do końca 1999 roku Agencja sprzedała mienie po 2 zlikwidowanych przedsiębiorstwach i przygotowała do prywatyzacji pozostałe 13 przedsiębiorstw.
Na podstawie odrębnych porozumień, zawartych pod koniec 1998 roku z Ministerstwem
Obrony Narodowej, Agencja prowadziła w 1999 roku czynności związane z przygotowaniem do
prywatyzacji 10 państwowych przedsiębiorstw wojskowych zajmujących się działalnością
handlową, transportową i usługową. Przygotowano projekty umów sprzedaży dla trzech
przedsiębiorstw, w przypadku innych trzech przedsiębiorstw ogłoszono upadłość. Istotnym
ograniczeniem w prywatyzacji tych przedsiębiorstw jest słabe zainteresowanie inwestorów w
przypadku, gdy lokale tych przedsiębiorstwa są własnością innej osoby prawnej (Wojskowej
Agencji Mieszkaniowej).
W 1999 roku Agencja Prywatyzacji rozpoczęła też sprzedaż akcji/udziałów w 14 spółkach w
trybie prywatyzacji bezpośredniej.
Przyczyny opóźnień prywatyzacyjnych działań Agencji w 1999 roku w stosunku do planu
rzeczowo-finansowego należy upatrywać w przyjęciu zbyt optymistycznych założeń w zakresie
możliwości prywatyzacyjnych Agencji, zwłaszcza w sytuacji braku listy spółek przeznaczonych
do prywatyzacji ze strony MSP, a także zbyt późne otrzymywanie z MSP pełnomocnictw do
prywatyzacji i dokumentacji spółek. Zwraca na to uwagę NIK przy ocenie nieprawidłowości
stwierdzonych podczas kontroli MSP. Protokołem z dnia 1 marca 1999 roku Minister SP
przekazał Agencji upoważnienia do prywatyzacji dla 116 spółek (na 129 przekazanych w całym
1999 roku), przy czym w ustalonym terminie (14 dni od udzielenia pełnomocnictw) Agencja
otrzymała dokumentację jedynie 12 spółek.1
Należy przy tym zwrócić uwagę, że opracowany przez Agencję - zgodnie ze statutem - plan
rzeczowo-finansowy na 1999 rok, nie został zatwierdzony przez MSP, pomimo, że tryb
zatwierdzania został określony w art. 15, ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 roku o zasadach
wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa, a termin - w rozporządzeniu Rady
1
Informacja o wynikach kontroli wykonania budżetu państwa w cz. 17 - Ministerstwo Skarbu Państwa, Najwyższa
Izba Kontroli, Warszawa, maj 2000 r.
BSE
3
Ministrów z dnia 25 marca 1997 w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej Agencji
Prywatyzacji.
Wzrostowi z 7 (w 1998 roku) do 22 sprywatyzowanych przez Agencję Prywatyzacji spółek
prawa handlowego w 1999 roku towarzyszył wzrost o 123,9% nominalnych przychodów z
prywatyzacji przekazany do budżetu państwa. Według informacji MSP, łączne przychody
Agencji z prywatyzacji (w tym również w trybie prywatyzacji bezpośredniej), które zasiliły
budżet państwa w 1999 roku, wyniosły 111,4 mln zł, co stanowiło ca 0,8% ogółu przychodów
budżetu z prywatyzacji.2
Również według materiałów NIK,3 ogółem Agencja zrealizowała w 1999 r. przychody z
prywatyzacji w kwocie 111 417 tys. zł, z czego na wpływy z prywatyzacji pośredniej przypadało
110 101,5 tys. zł (zgodnie ze Sprawozdaniem z wykonania budżetu w 1999 r. w części 17),4 a na
wpływy z prywatyzacji bezpośredniej - 1 315,7 tys. zł.
Przychody Agencji (głównie z prowizji) wzrosły w 1999 r. w stosunku do 1998 r. odpowiednio z 4 365,5 tys. zł do 6 940,5 tys. zł (o 59%), natomiast koszty jej działalności zwiększyły się w
tym czasie w mniejszym stopniu: 4 344,2 tys. zł do 6 550,4 tys. zł (o 50,8%). Wynik finansowy
Agencji w 1999 roku wyniósł 390,1 tys. zł i stanowił 103,6% kwoty planowanej (376,5 tys. zł)
oraz 868,8% kwoty wykonanej w 1998 roku (44,9 tys. zł). Mimo niewykonania założeń
planowych, nastąpiła więc poprawa w 1999 roku efektywności działania Agencji w stosunku do
lat poprzednich.
W Sprawozdaniu zwrócono ponadto uwagę na mały potencjał ekonomiczny prywatyzowanych przez Agencję spółek, zarówno pod względem posiadanego majątku, jak i wyników
finansowych, jak również na konieczność wykonywania bardzo pracochłonnych i kosztownych
analiz przedprywatyzacyjnych w tych spółkach, w których proces prywatyzacyjny może
skończyć się upadłością przedsiębiorstwa. Występują również poważne ograniczenia w realizacji
projektów dotyczących sprzedaży związane głównie z nieuregulowaniem stanu prawnego
przejętego mienia Skarbu Państwa (dotyczące terminu wpisu do ksiąg wieczystych), zadłużeniem
i niejasnymi zasadami rozliczeń za zarządzanie przez Agencję mieniem przed prywatyzacją.
Oprócz zawyżenia przez Agencję planu rzeczowo-finansowego przyjętego na 1999 rok,
stwierdzone przez NIK uchybienia dotyczyły właśnie nieuregulowania przez Agencję sposobu
rozliczeń z MSP w zakresie przychodów i kosztów zarządu mieniem po zlikwidowanych
przedsiębiorstwach państwowych, a także pokrywania w nich strat, szczególnie w tych przypadkach, w których koszty zarządu były wyższe od wpływów. Kwestią nie uregulowaną pomiędzy
MSP a Agencją pozostaje również ewentualne wynagrodzenie Agencji z tytułu sprawowanego
zarządu tym mieniem. Zdaniem NIK, zasady finansowania kosztów zarządzania zbywanym
mieniem, jak również odprowadzanie dochodów uzyskiwanych ze sprzedaży mienia Skarbu
Państwa powinny być regulowane w drodze umownej i dokonywane za pośrednictwem budżetu
MSP oraz „środka specjalnego” MSP.5
2
Ocena przebiegu prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w 1999 r., w: Dynamika przekształceń własnościowych nr
45, Ministerstwo Skarbu Państwa, Warszawa, czerwiec 2000 r.
3
Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 1999 r., Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa,
czerwiec 2000 r.
4
Sprawozdanie z wykonania budżetu w 1999 r. w części 17 dotyczącej Ministerstwa Skarbu Państwa, MSP, maj
2000 r.
5
Informacja o wynikach kontroli wykonania budżetu państwa w cz. 17 - Ministerstwo Skarbu Państwa, Najwyższa
Izba Kontroli, Warszawa, maj 2000 r.
4
BSE
Uchybieniem stwierdzonym przez NIK było też niezatwierdzenie przez Ministra SP planu
rzeczowo-finansowego Agencji na rok 1999, jednak Agencja złożyła plan do zatwierdzenia w
MSP w wymaganym terminie, tzn. w dniu 25 listopada 1998 roku.6
Uwagi NIK dotyczą też organizacji niektórych komórek organizacyjnych Agencji oraz nieuzasadnionego tworzenia stanowisk kierowniczych w niektórych zespołach.7
Reasumując, w 1999 roku w stosunku do 1998 nastąpiła poprawa efektywności działania
Agencji, zarówno pod względem liczby sprywatyzowanych spółek, jak i uzyskanych środków z
prywatyzacji przekazanych do budżetu państwa (poprzez MSP) - mimo tego, że uzyskane wyniki
były znacznie niższe od wielkości przyjętych w planie rzeczowo-finansowym Agencji na 1999
rok. Przychody z działalności prywatyzacyjnej Agencji stanowiły jednak w 1999 roku niecały 1
procent ogółu przychodów z prywatyzacji, zasilających budżet państwa.
Ze Sprawozdania wynika, że w porównaniu do roku poprzedniego, w którym działalność
Agencji sprowadzała się głównie do czynności organizacyjnych, w 1999 roku nastąpił rozwój jej
statutowej działalności prywatyzacyjnej. Ze Sprawozdania Agencji oraz z materiałów NIK-u
wynika też jednak, że rozwój ten jest ograniczany brakiem odpowiedniej współpracy pomiędzy
Ministerstwem Skarbu Państwa a Agencją Prywatyzacji.
6
7
Tamże.
Tamże.