Bobry i pory roku. - W słowach kilku o wydrze bobrze i wilku

Bobry i pory roku. - W słowach kilku o wydrze bobrze i wilku

Scenariusz 14
Gimnazjum
autor: Krzysztof Kus
temat: Bobry i pory roku.
Cele ogólne:
‒‒przekazanie informacji o biologii i ekologii bobrów,
‒‒ukazanie rocznego cyklu życia bobrów.
Cele operacyjne:
Uczeń potrafi:
‒‒opowiedzieć o rocznym cyklu życia bobra,
‒‒podać przyczyny ścinania drzew przez bobry,
‒‒podać znaczenie słów: żeremie, gon, kielnia, plusk.
Miejsce: sala.
Formy pracy:
‒‒indywidualna,
‒‒zbiorowa.
Metody pracy:
‒‒film,
‒‒pokaz multimedialny,
‒‒opowiadanie,
‒‒pogadanka.
Wiek uczestników: I - III klasa gimnazjum.
Optymalna liczba uczestników: 20 osób.
Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: 1 godzina lekcyjna (45 minut).
Materiały i środki dydaktyczne:
‒‒rzutnik multimedialny,
‒‒komputer (odtwarzacz DVD),
‒‒karty pracy,
‒‒materiały dydaktyczne.
Czynności przygotowawcze nauczyciela:
1. Przygotuj rzutnik multimedialny i ekran w celu wyświetlenia filmu o bobrze oraz prezentacji multimedialnej dołączonej do pakietu.
2. Przygotuj kilka słowników frazeologicznych.
3. Przygotuj karty pracy dla każdego z uczestników.
Przebieg zajęć:
A. Faza wstępna zajęć:
1. Na początku zajęć podaj ich cel, którym jest zaznajomienie dzieci ze zwyczajami bobrów.
2. W celu ich przedstawienia wyświetl film dotyczący życia bobrów. Po obejrzeniu go postaraj się porozmawiać z uczniami na temat roli bobrów w środowisku. Spróbuj wymienić, wspólnie z nimi, charakterystyczne dla bobrów czynności
podejmowane w ciągu roku.
3. Poproś uczniów o uważne słuchanie. Opowiedz o cyklu życiowym bobra w ciągu roku. W trakcie opowieści możesz
Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku
Gimnazjum
wspomóc się informacjami oraz fotografiami zawartymi w prezentacji multimedialnej. Wczesną wiosną, w lutym lub
marcu, bobry przystępują do godów. Ciąża trwa do późnej wiosny. Młode przychodzą na świat pod koniec maja
i w czerwcu. Rodziny bobrów są wielopokoleniowe. To samo terytorium mogą zajmować rodzice, a także ich
dzieci z dwóch sezonów. W przypadku licznej obecności bobrów w okolicy, potomstwo z poprzednich lat może
na stałe przebywać w rodzinnym rewirze. Jest on dokładnie oznakowany zapachowo i w razie potrzeby broniony przez właścicieli przed innymi bobrami. Małe bobry osiągają dorosłość w trzecim roku życia i wówczas, na wiosnę, podejmują dalekie wędrówki w poszukiwaniu własnego terytorium. Poza wiosną, szczególnym czasem aktywności dla bobrów jest jesień. Kiedy rośliny zielne zaczynają więdnąć i zbliża się okres zimowego niedoboru pokarmu,
bobry przystępują do gromadzenia zapasów. To wówczas w okolicy zostaje ściętych najwięcej drzew i krzewów. Ich
gałęzie przenoszone są pod wodę, w pobliże żeremia i przytwierdzane do dna mułem, stanowiąc zimową spiżarnię.
Będą służyły za pokarm, gdy wody skuje lód. W innych porach roku bobry także ścinają drzewa, lecz wówczas wykorzystywane są one głównie w celach konstrukcyjnych. Budowa tam pozwala bobrom podnosić poziom wód, dzięki
czemu mogą czuć się bezpiecznie, swobodnie transportować drewno czy tworzyć podwodne magazyny. Rozlewisko
zabezpiecza bobry przed naturalnymi wrogami, którymi są wilki, rysie, niedźwiedzie i lisy. Miejscem odpoczynku
i schronienia są nory lub żeremia. Żeremie bobry wznoszą wszędzie tam, gdzie nie są w stanie wykopać nor. W
okresie zimowym bobry nie zapadają w zimowy sen, lecz ograniczają aktywność do najbliższej okolicy żeremia.
4. O niegdysiejszym powszechnym występowaniu bobra świadczy wiele przekazów w naszej kulturze. Posiadanie żeremi, pozyskiwanie skór, mięsa, sadła, stroju odgrywało niezmiernie ważną rolę i często stanowiło o bogactwie. We
wczesnym średniowieczu skóry pełniły rolę płatniczą. Mięso można było spożywać w okresie postów, dlatego o przywilej władcy zezwalający na polowanie na bobry, a także o nadanie możnych terenów z bobrzymi ostojami starały
się klasztory. Dla ówczesnej medycyny duże znaczenie, jako panaceum na szereg dolegliwości, miało sadło i strój bobrowy. Znajomość zwyczajów tych ssaków przetrwała w gwarze myśliwskiej, a także w przysłowiach. Ogon bobra po
dziś dzień nazywany jest pluskiem, bowiem w momencie zaniepokojenia bobry uderzają nim silnie o wodę wydając
głośny odgłos pluśnięcia. Inna nazwa - kielnia, pochodzi od jego kształtu przypominającego to murarskie narzędzie.
W przysłowiu mówi się, że ktoś płacze, jak bóbr, bowiem taki właśnie głos wydawały bobry w momencie niebezpieczeństwa. Istnieje także drugie powiedzenie: „Jak masz bobra, sprawa dobra” odnoszące się do profitów jakie przynosiło posiadanie bobrzych żeremi.
B. Ćwiczenia
1. Quiz wiedzy o bobrze.
1. Zaproponuj uczestnikom lekcji rozwiązanie quizu o bobrze. Rozdaj karty pracy nr 1 i poproś o zakreślenie (w ciągu 5 minut) prawidłowych odpowiedzi.
2. Po upłynięciu czasu poproś kolejne osoby o przeczytanie odpowiedzi sprawdzając ich poprawność (1-a, 2-c, 3-a, 4-c,
5-b, 6-a).
3. W przypadku niejasności lub dodatkowych pytań, odpowiedz posiłkując się w razie potrzeby prezentacją multimedialną.
4. Omów odpowiedzi i skoryguj błędy.
2. Rymowana krzyżówka.
1. Rozdaj uczniom kartę pracy nr 2 i poleć, aby na postawie wiadomości z lekcji rozwiązali rymowaną krzyżówkę.
Uczeń wpisuje odpowiedzi zarówno w pionie jak i w poziomie.
2. Sprawdź prawidłowe odpowiedzi: 1- panaceum, 2 - żeremie, 3 - strój, 4 - tama, 5 - bóbr, 6 - błoto, 7 - fala.
3. Po rozwiązaniu krzyżówki uczniowie wpisują odpowiednie litery do diagramu hasła. Otrzymają wówczas rozwiązanie będące łacińską nazwą bobra europejskiego.
3. Bobrza frazeologia.
1. Wprowadź uczniów do ćwiczenia opowiadając o związkach frazeologicznych takich jak przysłowia lub powiedzenia
w których występują zwierzęta. Powstawały one na podstawie obserwacji zachowań zwierząt i przenoszeniu ich na
grunt ludzki, np. osoby uparte określa się mianem upartego osła, a o kimś, kto wcześnie zasypia mówi się, że chodzi spać z kurami.
2. Rozdaj uczniom kartę pracy nr 3 i poleć wykonać ćwiczenie, w którym postarają się dopasować wymienione w tekście zwierzęta do odpowiadających im związków frazeologicznych. Daj uczniom kilkanaście minut na wykonanie za-
2
14. Bobry i pory roku
Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku
Gimnazjum
dania. W trakcie wykonywania ćwiczenia mogą korzystać ze słowników frazeologicznych.
3. Po wykonaniu zadania wspólnie odczytajcie prawidłowe rozwiązanie.
Zakończenie:
Na zakończenie zajęć opowiedz o współczesnej sytuacji bobra w Polsce. Zwróć uwagę, że jest on gatunkiem, który został
wytępiony przez człowieka i ponownie dzięki jego działaniom został przywrócony przyrodzie.
Słowniczek trudniejszych pojęć:
Strój bobrowy - wydzielina gruczołów przyodbytowych bobra będąca feromonem płciowym.
Wybrane pozycje z literatury:
1. A. Czech, Co zrobić z bobrami? „Dzikie Życie”, 102/103, 2003.
2. http://www.bobry.org
3. http://www.wigry.win.pl/bobry/.htm
4. http://www.bobry.p
14. Bobry i pory roku
3
Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku
„Bobry i pory roku” - karta pracy nr 1
Bobrzy quiz.
Odpowiedz na pytania zakreślając jedną, prawidłową odpowiedź. Na wykonanie zadania masz 5 minut.
1. Bobry są w Polsce zwierzętami:
a) chronionymi,
b) łownymi,
c) tępionymi.
2. Bobrze gody mają miejsce w:
a) kwietniu i maju
b) lipcu i sierpniu,
c) lutym i marcu.
3. Żeremie to:
a) schronienie bobrów,
b) schronienie wydr,
c) schronienie piżmaków.
4. Bobry żyją w:
a) parach,
b) samotnie,
c) rodzinach.
5. Bobry gromadzą w spiżarniach:
a) ryby,
b) gałęzie,
c) trawę.
6. Naturalnymi wrogami bobrów są:
a) wilk, ryś, wydra
b) sokół, kruk, jastrząb
c) jenot, szop pracz, norka amerykańska.
Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku
„Bobry i pory roku” - karta pracy nr 2
Dokończ poniższe zdania i wpisz odpowiednie odszyfrowane słowa do krzyżówki, zgodnie z podaną numeracją. Rozwiązaniem będzie łacińska nazwa bobra.
1.Dzisiaj strój bobrowy w farmacji muzeum, dawniej na choroby wszelkie .............................
2.Z patyków i mułu wznosi bobrze plemię swoje małe chatki zwące się ...............................
3.Nosił frak wytworny matki mojej wuj, także bóbr posiada swój bobrowy .............................
4.Dla rolników wielu to wiosenny dramat, pośrodku strumienia wzrosła bobrza ....................
5.Niedźwiedź jest chroniony, jeż, gronostaj, żubr, także pod ochroną nad rzekami ..................
6.Zakładasz kalosze i idziesz piechotą, bobrze rozlewiska to woda i .....................
7.Zobaczysz nad rzeką niewielkiego drwala, przy nim nie zagrozi powodziowa ..................
1.
7.
7
6.
2
3.
1
4
11
2.
1
3
2
3
4
4.
9
5.
5
6
8
5
6
10
7
8
9
10
11
Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku
„Bobry i pory roku” - karta pracy nr 3
Bobrza frazeologia.
Wymienione poniżej zwierzęta dopasuj do podanych, niedokończonych zdań, tak aby powstały właściwe związki frazeologiczne.
1.Szlochać jak ..........................................
A. wilk
2.Rządzić się jak szara ............................
B. bóbr
3...................... bilet
C. żuraw
4.................... przysługa
D. rak
5.Zły jak ................................................
E. mysz
6.Siedzieć jak .............. pod miotłą
F. niedźwiedź
7.Zapuszczać .........................................
E. gęś
8.Pokazać komuś gdzie ............. zimują
G. osa