Postępowanie spadkowe po cudzoziemcu w zakresie wchodzących

Postępowanie spadkowe po cudzoziemcu w zakresie wchodzących do spadku
praw rzeczowych na terenie Polski podlega wyłącznej jurysdykcji sądów
polskich. Wykładnia zaś zwrotu "sprawy o prawa rzeczowe" wskazuje na
objęcie nim zarówno własności, jak i innych praw rzeczowych, w tym także i
ograniczonych. (...) Przepis art. 1102 § 1 k.p.c. zamieszczony w tytule
zawierającym łączne przepisy dla jurysdykcji krajowej w postępowaniu
zarówno procesowym, jak i nieprocesowym, powinien być w sprawach o
stwierdzenie nabycia spadku wykładany łącznie z art. 1108 § 1 k.p.c.
Prokuratura i Prawo 2000, Nr 1, poz. 40
III CRN 377/89
Postanowienie
z dnia 24 czerwca 1999 r.
Sąd Najwyższy - Izba Cywilna, w składzie następującym:
SSN Z. Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN S. Dąbrowski
SSN K. Kołakowski (sprawozdawca)
po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 1999 r.
sprawy z wniosku Alfonsa S.
z udziałem Zbigniewa K., Georga K., Anieli K., Franciszka T., Stefana T., Andrzeja T,
Adeli K., Marioli P., Kazimierza K., Alfonsa W., Stanisława B., Alojzego B., Marka B.,
Grzegorza B., Grażyny O., Klary J., Mirona S., Henryka S., Berty R., Ernesta S.,
Elżbiety L., Kariny S., Ewy Z., Bogdana S.
o stwierdzenie nabycia spadku po Christine G.
na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości (...)
od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Bielsku Białej z dnia (…) r., sygn. akt (...)
postanawia
uchylić zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Rejonowego w C.
dnia 25 marca 1987 roku Sygn. akt (...) i przekazać sprawę temu ostatniemu
Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o wpisie od rewizji
nadzwyczajnej.
Uzasadnienie
W rewizji nadzwyczajnej, wniesionej w 1989 r., od postanowienia b. Sądu
Wojewódzkiego, oddalającego zażalenie na odrzucenie wniosku o stwierdzenie
nabycia spadku po cudzoziemcu, Minister Sprawiedliwości zarzucił rażące
naruszenie art. 387 w związku z art. 397 § 2 oraz art. 1102 KPC i na podstawie art.
417 § 1 KPC (w ówcześnie obowiązującym brzmieniu) wniósł o uchylenie tego
postanowienia oraz postanowienia Sądu Rejonowego w części orzekającej
odrzucenie wniosku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego
rozpoznania.
Rozpoznając sprawę stosownie do art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 1 marca 1996 r.
o
zmianie
Kodeksu
postępowania
cywilnego,
rozporządzeń
Prezydenta
Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym,
Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189), Sąd Najwyższy
uwzględnił tę rewizję i orzekł zgodnie z jej wnioskiem.
Trafnie podniesiono w jej uzasadnieniu, że Sąd drugiej instancji ograniczył się
do oparcia swojego rozstrzygnięcia na treści art. 1108 § 1 KPC, stwierdzając, że inne
przesłanki nie mają znaczenia wobec treści tego przepisu. Tymczasem - istotnie wniosek opierał się na twierdzeniu, że w skład spadku wchodzi nieruchomość
położona w Polsce, a następnie że do spadku wchodzi roszczenie spadkobierców
związane z ta nieruchomością. Mimo bowiem ujawnienia jej własności na rzecz
innych osób, została ona nabyta dla spadkodawczyni na jej zlecenie i jej środki. W
uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej powołano pogląd wyrażony przez Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 lutego 1966 r., w sprawie III CRN 395/65
(OSNCP 1966 Nr 11 (a nie Nr 9, jak błędnie tam powołano), poz. 197; PiP 1967 Nr 1,
s. 152) na tle art. 1102 KPC, według którego przepis ten może mieć znaczenie dla
oceny wyłącznej jurysdykcji krajowej w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po
cudzoziemcu, jeżeli postępowanie to dotyczy majątku nieruchomego położonego w
Polsce. Należy dodać, że ten sam kierunek wykładni przyjęty został (z pewnym
nawet jej rozszerzeniem) w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 13 października
1986 r. w sprawie I CR 272/86 (OSNC 1987 Nr 12, poz. 213). Wskazując na ścisły
związek pomiędzy art. 1102 § 1 i art. 1108 § 1 KPC Sąd Najwyższy uznał wówczas,
że postępowanie spadkowe po cudzoziemcu w zakresie wchodzących do spadku
praw rzeczowych na terenie Polski podlega wyłącznej jurysdykcji sądów polskich.
Wykładnia zaś zwrotu „sprawy o prawa rzeczowe” wskazuje na objęcie nim zarówno
własności, jak i innych praw rzeczowych, w tym, także i ograniczonych. Kontynuując
tę linie orzecznictwa Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym tę rewizję
nadzwyczajną uznał, że przepis art. 1102 § 1 KPC, zamieszczony w tytule
zawierającym łączne przepisy dla jurysdykcji krajowej w postępowaniu zarówno
procesowym, jak i nieprocesowym, powinien być w sprawach o stwierdzenie nabycia
spadku wykładany łącznie z art. 1108 § 1 KPC. Oznacza to, że uzasadnione są
zarówno zarzuty, jak i wnioski rewizji nadzwyczajnej.