Podstawy Gospodarki Rynkowej 03 [tryb zgodności]

2011-10-18
Zachowanie się producenta
• Producenci w swojej działalnosci
gospodarczej posługują się róŜnymi
czynnikami produkcji – kapitałem i pracą.
• Kapitał występuje w róŜnych formach. W
ujęciu modelowym kapitał ma formę
rzeczową, tzn. maszyny i urządzenia.
• Praca występuje w dwóch formach:
Analiza czynników produkcji
– Praca najemna (pracownicy);
– Praca własna (przedsiębiorca).
2
1
Funkcja produkcji (1)
Funkcja produkcji (2)
• Efektywność techniczna produkcji, to
sytuacja w której producent maksymalizując
efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji
więcej czynników aniŜeli jest to konieczne dla
osiągnięcia tego poziomu efektu.
• Obrazuje zaleŜność między wielkością
poniesionych nakładów (ilością czynników
produkcji) na produkcję dóbr a
osiągniętymi wynikami (ilość
wytworzonego produktu).
• Przy załoŜeniu dwóch czynników
produkcji: pracy – L i kapitału – K, funkcja
produkcji jest równa: X=f(L, K), c.p.
• Funkcja produkcji wskazuje technicznie (a nie
ekonomicznie) moŜliwą wielkość produkcji.
3
Funkcja produkcji (3)
4
Funkcja Cobba-Douglas’a (1)
• Po włączeniu kosztów czynników produkcji do
analizy moŜliwości producenta uzyskamy
rzeczywistą wielkość produkcji, jaką moŜe on
wytworzyć przy danym poziomie kosztów.
• Wówczas będziemy mówili o efektywności
ekonomicznej produkcji, czyli sytuacji
polegającej na takim wykorzystaniu nakładów
czynników produkcji, aby koszt wytworzenia
jednostki produktu był minimalny.
• Efektywność ekonomiczna produkcji
oznacza wybór w oparciu o zasadę
najmniejszego kosztu produkcji.
• Funkcja Cobba-Douglasa to funkcyjne
przedstawienie zaleŜności produkcji od
zasobów pracy i kapitału, często
stosowane w ekonomii jako funkcja
produkcji.
• Została sformułowana przez Knuta
Wicksella i przetestowana na danych
statystycznych przez Paula Douglasa i
Charlesa Cobba w 1928.
5
6
1
2011-10-18
Funkcja Cobba-Douglas’a (2)
Funkcja Cobba-Douglas’a (3)
• Oryginalnie sformułowana jako funkcja
powyŜszych dwóch zmiennych:
• Funkcja zachowuje zasadę malejących przychodów
– kaŜda kolejna jednostka jednego z zasobów bez
wzrostu zasobu drugiego skutkuje mniejszym
przyrostem produkcji.
• W klasycznej funkcji Cobba-Douglasa α + β = 1, co
skutkuje brakiem efektów skali (wzrost K i L o 100%
spowoduje wzrost Y takŜe o 100%).
• ZałoŜenie to jest postulatem części makroekonomistów,
argumentujących, Ŝe z jednej strony w całej gospodarce
nie ma niekorzyści skali, bo zakłady pracy moŜna po
prostu kopiować, z drugiej jednak strony istnieje wiele
zakładów pracy, które osiągnęły juŜ optymalną wielkość.
• Gdzie:
– K oznacza nakład kapitału;
– L nakład pracy potrzebny do wytworzenia Y =
F(K,L) jednostek produktu;
– a jest parametrem skalującym.
8
7
Funkcja Cobba-Douglas’a (4)
Funkcja Cobba-Douglas’a (4)
• W uogólnieniu funkcja Cobba-Douglasa
- to funkcja wielu zmiennych wyraŜająca
się wzorem:
• Funkcja posiada następujące własności:
– jest nieujemna,
– jest rosnąca, a gdy
– funkcja jest homogeniczna stopnia
pierwszego, tj.
• określona dla
co daje stałe przychody względem skali
produkcji.
10
9
Krzywa produktu całkowitego
(1)
Analiza produkcyjności pracy
• Podstawowe załoŜenia:
• Krzywa produktu całkowitego nie
zaczyna się w punkcie 0 (początek
układu współrzędnych).
• Zawsze musi istnieć pewna minimalna
liczba zatrudnionych pracowników aby
moŜliwe było obsłuŜenie maszyn i
urządzeń produkcyjnych (czynnik stały
uruchomienia produkcji).
– Zasób kapitału produkcyjnego w
przedsiębiorstwie jest stały;
– Poziom zatrudnianie pracowników (zasób
pracy) jest zmienny.
11
12
2
Produkcja (Q)
2011-10-18
Krzywa produktu całkowitego
(2)
Przeciętna i krańcowa
produkcyjność
• Przeciętna produkcyjność jest mierzona
wielkością produkcji na jednego
zatrudnionego, czyli Q/L;
C
B
• Krańcowa produkcyjność jest mierzona
przyrostem produkcji w stosunku do
przyrostu zatrudnionych, czyli ∆Q/∆L
A
O
Liczba pracowników (L)
13
14
Krzywe przeciętnej i krańcowej
produkcyjności pracy
Krzywa przeciętnej produkcyjności
pracy
Produkcja (Q)
Produkcja (Q)
13
Produkcyjność krańcowa
Ai
Bi
Bi
Produkcyjność przeciętna
Ci
Produkcyjność przeciętna
Ci
F(max)
Liczba pracowników (L)
O
L1
L2
Liczba pracowników (L)
O
Lmax
15
L1
L2
Lmax
16
15
16
Wybór najbardziej efektywnych
kombinacji czynników produkcji
Produkcja (Q)
Krzywa krańcowej produkcyjności
pracy
• ZałóŜmy, Ŝe w przedsiębiorstwo produkuje
Q1 = 1000 produktów.
Produkcyjność krańcowa
Ai
Bi
F(max)
Ci
Liczba pracowników (L)
O
L1
L2
Lmax
17
• Tę ilość produktów chce wytworzyć przy
bardzo róŜnej liczbie zatrudnionych
pracowników (L) i róŜnej liczbie maszyn
(M).
18
17
3
2011-10-18
Krzywa jednakowego produktu
(1)
Krzywa jednakowego
produktu (2)
• Obszar moŜliwych kombinacji obu tych
czynników produkcji jest przedstawiany w
teoretycznej analizie w postaci izokwanty,
zwanej inaczej krzywą jednakowego
produktu.
• Podane na wykresie punkty (A, B, C i D)
oznaczają róŜne kombinacje czynników
produkcji.
A
M
B
C
Kombinacja M
L
A
60
10
B
30
20
C
20
30
D
10
60
D
O
L
19
20
Krzywa jednakowego
produktu (3)
Krańcowa stopa substytucji
• Stosunek , zgodnie z którym moŜna
zastąpić jeden czynnik produkcji innym,
aby wielkość produkcji nie uległa zmianie,
nazywa się krańcową stopą substytucji
A
M
B
C
• Krańcowa stopa substytucji (
jest wzorem:
20
)mierzona
(znak minus gdy nachylenie izokwanty jest ujemne)
Kombinacja M
L
A
60
10
B
30
20
C
20
30
D
10
60
D
O
L
21
Zjawisko malejącej krańcowa
stopa substytucji
22
22
Optymalna kombinacja
czynników produkcji (1)
• Kształt izokwanty wskazuje, Ŝe mamy do
czynienia ze zjawiskiem malejącej
krańcowej stopy substytucji.
• W miarę zastępowania czynnika kapitału
(M) przez coraz to większą część czynnika
pracy (L) zmniejsza się ilość kapitału,
która moŜna zastąpić przez kaŜdą
dodatkową jednostkę pracy.
23
• ZałoŜenie:
– Przeciętna płaca pracownika = 1 200 jp.;
– Przeciętna cena maszyny = 1 600 jp.;
– Ogół zasobów środków finansowych
przedsiębiorcy = 96 000 jp.;
– Zasoby pienięŜne przedsiębiorcy są stałe;
– Relacja cen czynników wytwórczych jest
stała.
24
4
2011-10-18
Optymalna kombinacja
czynników produkcji (2)
Optymalna kombinacja
czynników produkcji (3)
M
A
Liczba
maszyn
60 50
40
Liczba
pracowników
0
26,6 40
13,3
30
20
10
0
53,3
66,6
80
PowyŜsze kombinacje tworzą linię
jednakowego nakładu (lub kosztu). Wszystkie
punkty reprezentują moŜliwe kombinacje
nakładów kapitału i pracy, które mogą być
nabyte za łączną sumę 96 000 jp.
N
M = 30
E
Q3
Q2
Q1
O
L = 40
25
Optymalna kombinacja
czynników produkcji (4)
L
26
26
M
M2
M1
• Przy danej wielkości produkcji i danej
izokwancie przedsiębiorstwo znajduje
minimalny koszt w punkcie najniŜej
połoŜonej krzywej jednakowego nakładu
(kosztu) stycznej do izokwanty.
B
Substytucja czynników pod
wpływem zmiany relacji ich
cen
N
E
O
27
L2
L1
L
28
28
Popyt na pracę i podaŜ pracy
Popyt na pracę
• Popyt na pracę (ze strony przedsiębiorstw)
i podaŜ pracy (ze strony pracowników) są
funkcją poziomu płacy realnej.
• Płaca realna – płaca nominalna
podzielona przez przeciętny poziom cen
nabywanych dóbr i usług konsumpcyjnych.
• Popyt na pracę zgłaszany jest na rynku
przez przedsiębiorców.
• Dla przedsiębiorcy płaca jest istotnym
składnikiem kosztów wytwarzania.
• KaŜdy przedsiębiorca dąŜy do osiągnięcia
największego zysku i dlatego jest
zainteresowany moŜliwie najniŜszą płacą.
29
30
5
2011-10-18
Ekonomia neoklasyczna a podaŜ
pracy (1)
PodaŜ pracy
• Wczesna ekonomia neoklasyczna
interpretowała punkt widzenia pracownika
oferującego podaŜ pracy w kategoriach
przykrości pracy i przyjemności spędzania
czasu wolnego.
• Nowoczesna ekonomia neoklasyczna
interpretuje podaŜ pracy w kategorii
realizacji satysfakcji i spełnienia wielu
istotnych wartosci społecznych.
• PodaŜ pracy – liczba pracowników
chętnych do podjęcia pracy za oferowaną
na rynku płacę.
• Płaca jest dla pracownika realnym
dochodem określającym poziom
konsumpcji jego i jego rodziny.
• Pracownik jest zainteresowany jak
najwyŜszą płacą.
31
Ekonomia neoklasyczna a podaŜ
pracy (2)
32
Ekonomia neoklasyczna a podaŜ
pracy (3)
• W większości wypadków ludzie stoją
przed wyborem:
– Zwiększenie wysiłku pracy i podejmowanie
godzin nadliczbowych oraz wyŜszych
dochodem umoŜliwiającym lepsze
zaspokojenie aspiracji bytowych pracownika i
członków jego rodziny;
– PoŜyteczne wykorzystanie większej ilości
wolnego czasu.
• Efekt dochodowy wysoki efekt dochodowy od
pewnego momentu zachęca pracowników do
zwiększonego wysiłku i pewnych wyrzeczeń
związanych z wykonywaną pracą.
• Tym momentem jest najniŜsza płaca, która
zapewnia socjalne minimum i słania jednostkę
do podjęcia jakiejkolwiek pracy.
• Dalszy wzrost płacy realnej ponad jej poziom
minimalny towarzyszy wzrost podaŜy pracy.
33
Ekonomia neoklasyczna a podaŜ
pracy (4)
34
Od czego zaleŜy podaŜ pracy?
• Efekt substytucyjny Po osiągnięciu
dostatecznie wysokiego poziomu płacy realnej,
która w przekonaniu pracownika zaspokaja na
zadowalającym poziomie jego aspiracje
konsumpcyjne, efekt dochodowy zaczyna
odgrywać mniejszą rolę i większe znaczenia
nabiera efekt substytucyjny.
• Pracownicy rozwaŜają wówczas, czy
zdecydować się na dłuŜszą pracę czy na
dłuŜszy odpoczynek.
• PodaŜ pracy zaleŜy od:
– Wysokości płacy realnej;
– Inne dochody nie pochodzące z pracy;
– Lepsze warunki dojazdu (zwiększenie
mobilności pracowników);
– Zmiana ogólnego nastawienia społeczeństwa
do aktywności zawodowej i czasu pracy.
35
36
6
2011-10-18
Przykład
Od czego zaleŜy popyt na pracę?
• Stan zatrudnienia zarówno w
przedsiębiorstwie, jak i w całej gospodarce
zaleŜy od popytu na pracę.
• Pracodawca porównuje płacę z efektem
pracy mierzonym krańcowym produktem
pracy.
Liczba
pracowników
Suma
wytworzonyc
h produktów
Przyrost
produktów
Cena
jednostkowa
produktu
Krańcowa
Produkcyjnoś
ć Pracy
0
1
2
3
2*3
1
10
10
1 000
10 000
2
24
14
1 000
14 000
3
36
12
1 000
12 000
4
42
6
1 000
6 000
5
46
4
1 000
4 000
37
Prawo malejącej produkcyjności
pracy
38
Wyznaczenie granicy opłacalności
zatrudnienia (1)
• W miarę wzrostu zatrudnienia rośnie suma
wytworzonych produktów ale przyrosty
produkcji stopniowo są coraz mniejsze.
• Mamy więc do czynienia z prawem
malejącej produkcyjności pracy
statycznych warunkach pracy.
• W warunkach doskonałej konkurencji
przedsiębiorca zatrudni wszystkich
pracowników, których produkcyjność
krańcowa jest wyŜsza od poziomu płacy
realnej.
• Granicę opłacalności zatrudnienia
wyznacza równość płacy realnej z
produkcyjnością krańcową.
39
Wyznaczenie granicy opłacalności
zatrudnienia (3)
Płace realne
Wyznaczenie granicy opłacalności
zatrudnienia (2)
40
• Zatrudnienie kolejnych pracowników,
tzn. tych których produkcyjność kształtuje
się poniŜej poziomu płacy realnej,
powoduje stratę dla przedsiębiorcy.
Poziom płacy realnej
W0
Krzywa Produkcyjności
Pracy Ppr
• Krzywa produkcyjności pracy jest
jednocześnie krzywą popytu na pracę.
Liczba pracowników (L)
O
2
4
L10
12
41
42
41
7
Płace realne
2011-10-18
Równowaga i nierównowaga na
rynku pracy
Funkcja popytu na pracę (1)
• Krzywa popytu na pracę jest malejącą
funkcją płacy realnej ze względu na
malejącą produkcyjność krańcową:
• Tzn.:
W3
E
W1
– Przy wysokiej płacy W3 popyt na pracę L2
jest mały;
– Przy niskiej płacy W2 popyt na pracę L3 jest
wysoki.
W2
O
L2
L1
L3
Liczba pracowników (L)
44
43
43
Funkcja popytu na pracę (2)
Funkcja podaŜy pracy (1)
• Funkcja popytu na pracę pokazuje, Ŝe dla
kaŜdego poziomu płacy realnej
przedsiębiorstwo wybierze taki poziom
zatrudnienia, przy którym krańcowy
produkt pracy będzie się równał płacy
realnej.
• Krzywa podaŜy pracy jest rosnącą
funkcją płacy realnej.
– Przy niskiej płacy W3 podaŜ pracy wyniesie
L2;
– Przy wysokiej płacy W2 podaŜ pracy wzrośnie
do L3.
45
Czynniki wpływające na
podjęcie pracy
46
Czynniki kształtujące poziom i
zróŜnicowanie płac
• Czynniki:
• Czynniki:
– Materialne – dające pracownikowi poczucie
bogactwa, bezpieczeństwa materialnego i
powodzenia;
– Akceptacja – przez grupę i ułoŜenie dobrych
stosunków międzyludzkich;
– Samorealizacja – zorientowanie się na
indywidualny rozwój zawodowy,
samodzielność w pracy, poczucie sprawności,
dąŜenie do wiedzy i umiejętności.
47
– Korzyści niepienięŜne lub pozapłacowe;
– Preferencje konsumenta;
– Społeczna dyskryminacja ze względu na płeć,
rasę, religię, przynaleŜność do grupy
etnicznej lub narodowej;
– Wpływ związków zawodowych;
– Rola państwa w kształtowaniu polityki płac.
48
8
2011-10-18
Płace i krańcowa
produkcyjność pracy
NadwyŜka ekonomiczna
przedsiębiorstwa (1)
• JeŜeli teoria płacy jest zbudowana na
zasadzie równości płacy z krańcową
produkcyjnością pracy, co wyznacza
granicę racjonalnego zatrudnienia w
gospodarce konkurencyjnej, to skąd
przedsiębiorcy czerpią nadwyŜkę
ekonomiczną niezbędną do opłacenia
innych czynników zaangaŜowanych w
produkcję????
A
NadwyŜka ekonomiczna
przedsiębiorstwa (2)
E
Obszar 1
Wn
Krzywa krańcowej
produkcyjności pracy
Obszar 2
O
49
Ln
Liczba pracowników (L)
50
50
NadwyŜka ekonomiczna
przedsiębiorstwa (3)
• Obszar 0AELn : obszar leŜący pod krzywą
krańcowej produkcyjności pracy,
reprezentuje ogólny dochód zarobiony
przez poszczególne czynniki produkcji.
• Obszar 2: Pracownicy otrzymują dochód
równy iloczynowi przeciętnej płacy W n
oraz liczbie zatrudnionych pracowników Ln
, czyli W n x Ln
• Obszar 1: nadwyŜka przedsiębiorców nad
funduszem wynagrodzeń pracowników. 51
9