Podstawy Gospodarki Rynkowej 03 [tryb zgodności]
Transkrypt
Podstawy Gospodarki Rynkowej 03 [tryb zgodności]
2011-10-18 Zachowanie się producenta • Producenci w swojej działalnosci gospodarczej posługują się róŜnymi czynnikami produkcji – kapitałem i pracą. • Kapitał występuje w róŜnych formach. W ujęciu modelowym kapitał ma formę rzeczową, tzn. maszyny i urządzenia. • Praca występuje w dwóch formach: Analiza czynników produkcji – Praca najemna (pracownicy); – Praca własna (przedsiębiorca). 2 1 Funkcja produkcji (1) Funkcja produkcji (2) • Efektywność techniczna produkcji, to sytuacja w której producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników aniŜeli jest to konieczne dla osiągnięcia tego poziomu efektu. • Obrazuje zaleŜność między wielkością poniesionych nakładów (ilością czynników produkcji) na produkcję dóbr a osiągniętymi wynikami (ilość wytworzonego produktu). • Przy załoŜeniu dwóch czynników produkcji: pracy – L i kapitału – K, funkcja produkcji jest równa: X=f(L, K), c.p. • Funkcja produkcji wskazuje technicznie (a nie ekonomicznie) moŜliwą wielkość produkcji. 3 Funkcja produkcji (3) 4 Funkcja Cobba-Douglas’a (1) • Po włączeniu kosztów czynników produkcji do analizy moŜliwości producenta uzyskamy rzeczywistą wielkość produkcji, jaką moŜe on wytworzyć przy danym poziomie kosztów. • Wówczas będziemy mówili o efektywności ekonomicznej produkcji, czyli sytuacji polegającej na takim wykorzystaniu nakładów czynników produkcji, aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny. • Efektywność ekonomiczna produkcji oznacza wybór w oparciu o zasadę najmniejszego kosztu produkcji. • Funkcja Cobba-Douglasa to funkcyjne przedstawienie zaleŜności produkcji od zasobów pracy i kapitału, często stosowane w ekonomii jako funkcja produkcji. • Została sformułowana przez Knuta Wicksella i przetestowana na danych statystycznych przez Paula Douglasa i Charlesa Cobba w 1928. 5 6 1 2011-10-18 Funkcja Cobba-Douglas’a (2) Funkcja Cobba-Douglas’a (3) • Oryginalnie sformułowana jako funkcja powyŜszych dwóch zmiennych: • Funkcja zachowuje zasadę malejących przychodów – kaŜda kolejna jednostka jednego z zasobów bez wzrostu zasobu drugiego skutkuje mniejszym przyrostem produkcji. • W klasycznej funkcji Cobba-Douglasa α + β = 1, co skutkuje brakiem efektów skali (wzrost K i L o 100% spowoduje wzrost Y takŜe o 100%). • ZałoŜenie to jest postulatem części makroekonomistów, argumentujących, Ŝe z jednej strony w całej gospodarce nie ma niekorzyści skali, bo zakłady pracy moŜna po prostu kopiować, z drugiej jednak strony istnieje wiele zakładów pracy, które osiągnęły juŜ optymalną wielkość. • Gdzie: – K oznacza nakład kapitału; – L nakład pracy potrzebny do wytworzenia Y = F(K,L) jednostek produktu; – a jest parametrem skalującym. 8 7 Funkcja Cobba-Douglas’a (4) Funkcja Cobba-Douglas’a (4) • W uogólnieniu funkcja Cobba-Douglasa - to funkcja wielu zmiennych wyraŜająca się wzorem: • Funkcja posiada następujące własności: – jest nieujemna, – jest rosnąca, a gdy – funkcja jest homogeniczna stopnia pierwszego, tj. • określona dla co daje stałe przychody względem skali produkcji. 10 9 Krzywa produktu całkowitego (1) Analiza produkcyjności pracy • Podstawowe załoŜenia: • Krzywa produktu całkowitego nie zaczyna się w punkcie 0 (początek układu współrzędnych). • Zawsze musi istnieć pewna minimalna liczba zatrudnionych pracowników aby moŜliwe było obsłuŜenie maszyn i urządzeń produkcyjnych (czynnik stały uruchomienia produkcji). – Zasób kapitału produkcyjnego w przedsiębiorstwie jest stały; – Poziom zatrudnianie pracowników (zasób pracy) jest zmienny. 11 12 2 Produkcja (Q) 2011-10-18 Krzywa produktu całkowitego (2) Przeciętna i krańcowa produkcyjność • Przeciętna produkcyjność jest mierzona wielkością produkcji na jednego zatrudnionego, czyli Q/L; C B • Krańcowa produkcyjność jest mierzona przyrostem produkcji w stosunku do przyrostu zatrudnionych, czyli ∆Q/∆L A O Liczba pracowników (L) 13 14 Krzywe przeciętnej i krańcowej produkcyjności pracy Krzywa przeciętnej produkcyjności pracy Produkcja (Q) Produkcja (Q) 13 Produkcyjność krańcowa Ai Bi Bi Produkcyjność przeciętna Ci Produkcyjność przeciętna Ci F(max) Liczba pracowników (L) O L1 L2 Liczba pracowników (L) O Lmax 15 L1 L2 Lmax 16 15 16 Wybór najbardziej efektywnych kombinacji czynników produkcji Produkcja (Q) Krzywa krańcowej produkcyjności pracy • ZałóŜmy, Ŝe w przedsiębiorstwo produkuje Q1 = 1000 produktów. Produkcyjność krańcowa Ai Bi F(max) Ci Liczba pracowników (L) O L1 L2 Lmax 17 • Tę ilość produktów chce wytworzyć przy bardzo róŜnej liczbie zatrudnionych pracowników (L) i róŜnej liczbie maszyn (M). 18 17 3 2011-10-18 Krzywa jednakowego produktu (1) Krzywa jednakowego produktu (2) • Obszar moŜliwych kombinacji obu tych czynników produkcji jest przedstawiany w teoretycznej analizie w postaci izokwanty, zwanej inaczej krzywą jednakowego produktu. • Podane na wykresie punkty (A, B, C i D) oznaczają róŜne kombinacje czynników produkcji. A M B C Kombinacja M L A 60 10 B 30 20 C 20 30 D 10 60 D O L 19 20 Krzywa jednakowego produktu (3) Krańcowa stopa substytucji • Stosunek , zgodnie z którym moŜna zastąpić jeden czynnik produkcji innym, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie, nazywa się krańcową stopą substytucji A M B C • Krańcowa stopa substytucji ( jest wzorem: 20 )mierzona (znak minus gdy nachylenie izokwanty jest ujemne) Kombinacja M L A 60 10 B 30 20 C 20 30 D 10 60 D O L 21 Zjawisko malejącej krańcowa stopa substytucji 22 22 Optymalna kombinacja czynników produkcji (1) • Kształt izokwanty wskazuje, Ŝe mamy do czynienia ze zjawiskiem malejącej krańcowej stopy substytucji. • W miarę zastępowania czynnika kapitału (M) przez coraz to większą część czynnika pracy (L) zmniejsza się ilość kapitału, która moŜna zastąpić przez kaŜdą dodatkową jednostkę pracy. 23 • ZałoŜenie: – Przeciętna płaca pracownika = 1 200 jp.; – Przeciętna cena maszyny = 1 600 jp.; – Ogół zasobów środków finansowych przedsiębiorcy = 96 000 jp.; – Zasoby pienięŜne przedsiębiorcy są stałe; – Relacja cen czynników wytwórczych jest stała. 24 4 2011-10-18 Optymalna kombinacja czynników produkcji (2) Optymalna kombinacja czynników produkcji (3) M A Liczba maszyn 60 50 40 Liczba pracowników 0 26,6 40 13,3 30 20 10 0 53,3 66,6 80 PowyŜsze kombinacje tworzą linię jednakowego nakładu (lub kosztu). Wszystkie punkty reprezentują moŜliwe kombinacje nakładów kapitału i pracy, które mogą być nabyte za łączną sumę 96 000 jp. N M = 30 E Q3 Q2 Q1 O L = 40 25 Optymalna kombinacja czynników produkcji (4) L 26 26 M M2 M1 • Przy danej wielkości produkcji i danej izokwancie przedsiębiorstwo znajduje minimalny koszt w punkcie najniŜej połoŜonej krzywej jednakowego nakładu (kosztu) stycznej do izokwanty. B Substytucja czynników pod wpływem zmiany relacji ich cen N E O 27 L2 L1 L 28 28 Popyt na pracę i podaŜ pracy Popyt na pracę • Popyt na pracę (ze strony przedsiębiorstw) i podaŜ pracy (ze strony pracowników) są funkcją poziomu płacy realnej. • Płaca realna – płaca nominalna podzielona przez przeciętny poziom cen nabywanych dóbr i usług konsumpcyjnych. • Popyt na pracę zgłaszany jest na rynku przez przedsiębiorców. • Dla przedsiębiorcy płaca jest istotnym składnikiem kosztów wytwarzania. • KaŜdy przedsiębiorca dąŜy do osiągnięcia największego zysku i dlatego jest zainteresowany moŜliwie najniŜszą płacą. 29 30 5 2011-10-18 Ekonomia neoklasyczna a podaŜ pracy (1) PodaŜ pracy • Wczesna ekonomia neoklasyczna interpretowała punkt widzenia pracownika oferującego podaŜ pracy w kategoriach przykrości pracy i przyjemności spędzania czasu wolnego. • Nowoczesna ekonomia neoklasyczna interpretuje podaŜ pracy w kategorii realizacji satysfakcji i spełnienia wielu istotnych wartosci społecznych. • PodaŜ pracy – liczba pracowników chętnych do podjęcia pracy za oferowaną na rynku płacę. • Płaca jest dla pracownika realnym dochodem określającym poziom konsumpcji jego i jego rodziny. • Pracownik jest zainteresowany jak najwyŜszą płacą. 31 Ekonomia neoklasyczna a podaŜ pracy (2) 32 Ekonomia neoklasyczna a podaŜ pracy (3) • W większości wypadków ludzie stoją przed wyborem: – Zwiększenie wysiłku pracy i podejmowanie godzin nadliczbowych oraz wyŜszych dochodem umoŜliwiającym lepsze zaspokojenie aspiracji bytowych pracownika i członków jego rodziny; – PoŜyteczne wykorzystanie większej ilości wolnego czasu. • Efekt dochodowy wysoki efekt dochodowy od pewnego momentu zachęca pracowników do zwiększonego wysiłku i pewnych wyrzeczeń związanych z wykonywaną pracą. • Tym momentem jest najniŜsza płaca, która zapewnia socjalne minimum i słania jednostkę do podjęcia jakiejkolwiek pracy. • Dalszy wzrost płacy realnej ponad jej poziom minimalny towarzyszy wzrost podaŜy pracy. 33 Ekonomia neoklasyczna a podaŜ pracy (4) 34 Od czego zaleŜy podaŜ pracy? • Efekt substytucyjny Po osiągnięciu dostatecznie wysokiego poziomu płacy realnej, która w przekonaniu pracownika zaspokaja na zadowalającym poziomie jego aspiracje konsumpcyjne, efekt dochodowy zaczyna odgrywać mniejszą rolę i większe znaczenia nabiera efekt substytucyjny. • Pracownicy rozwaŜają wówczas, czy zdecydować się na dłuŜszą pracę czy na dłuŜszy odpoczynek. • PodaŜ pracy zaleŜy od: – Wysokości płacy realnej; – Inne dochody nie pochodzące z pracy; – Lepsze warunki dojazdu (zwiększenie mobilności pracowników); – Zmiana ogólnego nastawienia społeczeństwa do aktywności zawodowej i czasu pracy. 35 36 6 2011-10-18 Przykład Od czego zaleŜy popyt na pracę? • Stan zatrudnienia zarówno w przedsiębiorstwie, jak i w całej gospodarce zaleŜy od popytu na pracę. • Pracodawca porównuje płacę z efektem pracy mierzonym krańcowym produktem pracy. Liczba pracowników Suma wytworzonyc h produktów Przyrost produktów Cena jednostkowa produktu Krańcowa Produkcyjnoś ć Pracy 0 1 2 3 2*3 1 10 10 1 000 10 000 2 24 14 1 000 14 000 3 36 12 1 000 12 000 4 42 6 1 000 6 000 5 46 4 1 000 4 000 37 Prawo malejącej produkcyjności pracy 38 Wyznaczenie granicy opłacalności zatrudnienia (1) • W miarę wzrostu zatrudnienia rośnie suma wytworzonych produktów ale przyrosty produkcji stopniowo są coraz mniejsze. • Mamy więc do czynienia z prawem malejącej produkcyjności pracy statycznych warunkach pracy. • W warunkach doskonałej konkurencji przedsiębiorca zatrudni wszystkich pracowników, których produkcyjność krańcowa jest wyŜsza od poziomu płacy realnej. • Granicę opłacalności zatrudnienia wyznacza równość płacy realnej z produkcyjnością krańcową. 39 Wyznaczenie granicy opłacalności zatrudnienia (3) Płace realne Wyznaczenie granicy opłacalności zatrudnienia (2) 40 • Zatrudnienie kolejnych pracowników, tzn. tych których produkcyjność kształtuje się poniŜej poziomu płacy realnej, powoduje stratę dla przedsiębiorcy. Poziom płacy realnej W0 Krzywa Produkcyjności Pracy Ppr • Krzywa produkcyjności pracy jest jednocześnie krzywą popytu na pracę. Liczba pracowników (L) O 2 4 L10 12 41 42 41 7 Płace realne 2011-10-18 Równowaga i nierównowaga na rynku pracy Funkcja popytu na pracę (1) • Krzywa popytu na pracę jest malejącą funkcją płacy realnej ze względu na malejącą produkcyjność krańcową: • Tzn.: W3 E W1 – Przy wysokiej płacy W3 popyt na pracę L2 jest mały; – Przy niskiej płacy W2 popyt na pracę L3 jest wysoki. W2 O L2 L1 L3 Liczba pracowników (L) 44 43 43 Funkcja popytu na pracę (2) Funkcja podaŜy pracy (1) • Funkcja popytu na pracę pokazuje, Ŝe dla kaŜdego poziomu płacy realnej przedsiębiorstwo wybierze taki poziom zatrudnienia, przy którym krańcowy produkt pracy będzie się równał płacy realnej. • Krzywa podaŜy pracy jest rosnącą funkcją płacy realnej. – Przy niskiej płacy W3 podaŜ pracy wyniesie L2; – Przy wysokiej płacy W2 podaŜ pracy wzrośnie do L3. 45 Czynniki wpływające na podjęcie pracy 46 Czynniki kształtujące poziom i zróŜnicowanie płac • Czynniki: • Czynniki: – Materialne – dające pracownikowi poczucie bogactwa, bezpieczeństwa materialnego i powodzenia; – Akceptacja – przez grupę i ułoŜenie dobrych stosunków międzyludzkich; – Samorealizacja – zorientowanie się na indywidualny rozwój zawodowy, samodzielność w pracy, poczucie sprawności, dąŜenie do wiedzy i umiejętności. 47 – Korzyści niepienięŜne lub pozapłacowe; – Preferencje konsumenta; – Społeczna dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, religię, przynaleŜność do grupy etnicznej lub narodowej; – Wpływ związków zawodowych; – Rola państwa w kształtowaniu polityki płac. 48 8 2011-10-18 Płace i krańcowa produkcyjność pracy NadwyŜka ekonomiczna przedsiębiorstwa (1) • JeŜeli teoria płacy jest zbudowana na zasadzie równości płacy z krańcową produkcyjnością pracy, co wyznacza granicę racjonalnego zatrudnienia w gospodarce konkurencyjnej, to skąd przedsiębiorcy czerpią nadwyŜkę ekonomiczną niezbędną do opłacenia innych czynników zaangaŜowanych w produkcję???? A NadwyŜka ekonomiczna przedsiębiorstwa (2) E Obszar 1 Wn Krzywa krańcowej produkcyjności pracy Obszar 2 O 49 Ln Liczba pracowników (L) 50 50 NadwyŜka ekonomiczna przedsiębiorstwa (3) • Obszar 0AELn : obszar leŜący pod krzywą krańcowej produkcyjności pracy, reprezentuje ogólny dochód zarobiony przez poszczególne czynniki produkcji. • Obszar 2: Pracownicy otrzymują dochód równy iloczynowi przeciętnej płacy W n oraz liczbie zatrudnionych pracowników Ln , czyli W n x Ln • Obszar 1: nadwyŜka przedsiębiorców nad funduszem wynagrodzeń pracowników. 51 9