D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Sygn. akt I ACa 669/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 października 2013 r.
Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący :
SSA Ewa Jastrzębska (spr.)
Sędziowie :
SA Małgorzata Wołczańska
SO del. Marta Szczocarz-Krysiak
Protokolant :
Anna Wieczorek
po rozpoznaniu w dniu 18 października 2013 r. w Katowicach
na rozprawie
sprawy z powództwa (...) w C.
przeciwko J. B., Ł. B., S. K., E. B., M. B. i I. K.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanych J. B., Ł. B., E. B., M. B. i I. K.
od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach
z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. akt I C 438/12
1) oddala apelację;
2) nie obciąża pozwanych J. B., Ł. B., E. B., M. B. i I. K. kosztami postępowania apelacyjnego.
Sygn. akt I ACa 669/13
UZASADNIENIE
Powódka (...) w C. pozwem wniesionym dni 23 lutego 2012 roku wniosła o solidarne zasądzenie od
pozwanych J. B., Ł. B., E. B., M. B., S. K. i I. K. kwoty 410 956,30 zł z ustawowymi odsetkami od 28
stycznia 2012 roku do zapłaty oraz o zwrot kosztów procesu.
W uzasadnieniu wskazała, iż dochodzi roszczenia na podstawie weksla wystawionego przez E. B.,
a poręczonego przez pozostałych pozwanych. Powódka wypełniła weksel na dochodzoną pozwem
kwotę odpowiadającą sumie zadłużenia i wezwała pozwanych do zapłaty dochodzonej kwoty w
terminie do 27 stycznia 2012 roku. Pozwani nie uregulowali należności.
Dnia 9 marca 2012 roku Sąd Okręgowy w Katowicach wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym uwzględniając
żądanie w całości.
Od nakazu tego pozwani wnieśli zarzuty. Domagali się uchylenia nakazu zapłaty i oddalenia
powództwa, ze względu na sytuację finansową. Podnosili, że spłacali kredyt, E. B. miała pracę, J.
B. rentę i usługi taxi. W lipcu 2011 roku J. B. stracił możliwość zarobkowania, co spowodowało, że
pozwani są w trudnej sytuacji finansowej. Wnosili o odstąpienie o natychmiastowej spłaty kredytu
i o rozłożenie na raty, a nie o anulowanie długu, gdyby nie utrata wzroku przez J. B., dług byłby
spłacany.
Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2012r. Sąd Okręgowy w Katowicach utrzymał w mocy nakaz zapłaty
Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 9 marca 2012 roku (sygn. akt I Nc 61/12) w stosunku do J.
B., Ł. B., E. B., M. B. i I. K..
W uzasadnieniu ustalił, iż pozwana E. B. jest wystawcą weksla (k. 29 akt) wypełnionego
przez powódkę na kwotę 410 956,30 zł. Pozostali pozwani poręczyli weksel (k. 30 akt). Weksel
został złożony jako zabezpieczenie umowy pożyczki z dnia 25 lutego 2011 roku (k. 225 akt) na
podstawie punktu(...) umowy. Umowa była sporządzona w konsekwencji wniosku E. B. o pożyczkę
konsolidacyjną w kwocie 385 000 zł (k. 241 akt). Na dzień 25 lutego 2011 roku kapitał udzielonej
pożyczki wynosił 385 000 zł. Razem z odsetkami do spłaty w 60 ratach było 554 631,71 zł. Raty
ustalone zostały w wysokości po 3 500 zł, z tym, iż ostatnia rata przypadająca na 25 lutego 2016
roku wynosiła 348 131,71 zł. Dnia 10 października 2011 roku powódka wypowiedziała umowę z dnia
25 lutego 2011 roku wobec zaprzestania terminowej spłaty zobowiązania (k. 234). Zawiadomiono
poręczycieli (k. 235-238 akt). Na dzień 19 stycznia 2012 roku (k. 226 akt) niespłaconego kapitału
było 382 664,63 złote, a niespłaconych odsetek 11 649,94 złote. Łącznie 410 956,30 złotych. Na tę
kwotę został wypełniony weksel. Do wypełnienia weksla doszło wobec zaprzestania spłat rat przez
pozwanych. Wystosowano do pozwanych wezwania do zapłaty (k. 13-18 akt).
W ocenie Sądu pierwszej instancji żądanie pozwu jest zasadne. Zgodnie z art. 493 § 1 kpc, w
brzmieniu sprzed zmiany ustawy z 16 września 2011 roku, która weszła w życie 3 maja 2012 roku,
pismo zawierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W piśmie pozwany
winien wskazać czy zaskarża nakaz w całości czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem
utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, oraz pozostałe zarzuty przeciwko żądaniu pozwu,
a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie.
Pozwani w zarzutach nie podnosili nieprawidłowości w wypełnieniu weksla, braku prawa do jego
wypełnienia. Nie kwestionowali wysokości zadłużenia. Zarzuty w stosunku do wysokości prowizji,
braku możliwości zapoznania się przez jednego z pozwanych z umową, że próbowano ominąć
przepisy, są bezskuteczne. Zgodnie z art. 9 prawa wekslowego wystawca weksla odpowiada za
przyjęcie i zapłatę wekslu. Zgodnie z art. 30 prawa wekslowego poręczenie udzielone na wekslu
„in blanco” także zabezpiecza zapłatę z weksla, a nie wykonanie zobowiązania zabezpieczonego
wekslem. Zgodnie z prawem wekslowym (art. 10) wystawca weksla może podnosić zarzut
nieprawidłowości wypełnienia weksla w postaci niezgodności z deklaracją wekslową.
W takiej sytuacji może dojść do badania stosunku umownego, na podstawie którego weksel został wypełniony. Ciężar
dowodu zawarcia umowy regulującej sposób wypełnienia weksla oraz wypełnienia weksla niezgodnie z umową ciąży
na wekslowo zobowiązanym.
W niniejszym procesie, wobec treści zarzutów, nie zachodziła zdaniem sądu pierwszej instancji
potrzeba badania stosunków umownych pomiędzy stronami. Zarzuty przeciwko żądaniu pozwu,
a także wszelkie okoliczności faktyczne nie zgłoszone w zarzutach, nie mogą być już skutecznie
zgłaszane z uwagi na treść art. 493 § 1 kpc, w brzmieniu obowiązującym do postępowań
wszczętych przed dniem 3 maja 2012 roku ( Dz. U. 2011.233.1381), który stanowił o rygorze utraty
niezgłoszonych zarzutów w zarzutach do nakazu zapłaty.
Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił wniosku o rozłożenie należności na raty, bowiem pozwani
nie mają możliwości spłacania ewentualnych rat, które byłyby bardzo wysokie (powódka
proponowała 8 000 zł). Już w toku procesu narosło odsetek około 45 000 zł. Nawet rata 3 800 zł
(k. 33) wskazana przez powódkę jest za wysoka. Pozwani zaprzestali płacenia rat, które wynosiły
3 500 zł. Pozwani dysponują nieruchomościami, czyli mają majątek. Z tej przyczyny sąd pierwszej
instancji utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 9 marca 2012 roku w stosunku do pozwanych na
podstawie art. 496 kpc, z wyjątkiem S. K., który zmarł w toku procesu i postępowanie w stosunku
do niego zostało zawieszone postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2012 roku (art. 174 § 1 punkt 1 kpc).
Od wyroku tego wnieśli apelację pozwani J. B., E. B., Ł. B., M. B. i I. K.. Domagali się zmiany
zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
Zarzucili, iż wyrok jest dla nich krzywdzący bo sytuacja materialna, rodzinna oraz zdrowotna
pozwanych jest tragiczna. Kredyt spłacali, jednakże w lipcu 2011 r. J. B. stracił wzrok, co pozbawiło
go możliwości zarobkowania oraz spowodowało konieczność ponoszenia kosztów jego leczenia, a
w czerwcu 2012r. zmarł S. K., który wspierał pozwanych finansowo. Występowali wielokrotnie do
powoda o wydłużenie spłaty kredytu i zmniejszenie rat, gdyż nie było ich zamiarem uchylać się
od spłaty zaciągniętego kredytu. Podnieśli też, że wizja utraty domu rodzinnego wyłączyła ich z
logicznego myślenia i w wymaganym terminie nie podnieśli kwestii błędnie wypełnionego weksla
tj. zawyżonej kwoty, a nie stać ich było na pomoc adwokata. Nadto nie rozpatrzono ich próśb o
zawarcie ugody.
Sąd Apelacyjny zważył co następuje:
Apelacja pozwanych zasadna nie jest i skutku odnieść nie może. Wbrew podnoszonym przez
pozwanych zarzutom zaskarżony wyrok jest trafny.
Nakaz został wydany z prawidłowo wypełnionego weksla in blanco, wystawcą weksla była
pozwana E. B., a pozostali pozwani byli poręczycielami wekslowymi. Z dołączonych do akt,
a nie kwestionowanych przez nikogo dokumentów wynika, iż weksel był wystawiony na
zabezpieczenie umowy pożyczki konsolidacyjnej udzielonej pozwanej E. B., pozostali pozwani
byli także jej poręczycielami. Do weksla dołączona była deklaracja wekslowa, z której wynikało,
że w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki i wypowiedzenia z tego tytułu umowy powód
miał prawo wypełnić weksel na kwotę odpowiadającą wysokości niespłaconej pożyczki wraz z
odsetkami i innymi należnościami. Pozwani rat nie spłacali w terminie, umowa została im z tego
powodu wypowiedziana, dlatego też powód miał prawo wypełnić weksel na kwotę odpowiadającą
wysokości niespłaconej pożyczki, odsetek i innych należności, zgodnie z umową. W niniejszej
sprawie sąd pierwszej instancji wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym ze złożonego
przez powoda i prawidłowo wypełnionego weksla z mocy art. 4841 kpc i art. 485 § 1 pkt 2 kpc oraz
art. 1, 9, 30, 31 , 32 , 101 prawa wekslowego.
W złożonych zarzutach pozwani nie kwestionowali wysokości zobowiązania, powoływali się
jedynie na swoją trudną sytuację finansową i prosili o odstąpienie od natychmiastowej spłaty
kredytu i rozłożenie długu na raty. Podnosili, że nie uchylają się od spłaty zobowiązania.
Z mocy art.493 § 1 kpc pismo zawierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W
piśmie skarżący powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części, przedstawić zarzuty,
które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, oraz pozostałe zarzuty
przeciwko żądaniu pozwu, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie.
Artykuł ten został wprawdzie zmieniony przez art. 1 pkt 54 ustawy z dnia 16 września 2011 r.
(Dz.U.2011.233.1381) zmieniającej m.in. ustawę z dniem 3 maja 2012 r., jednakże z mocy art. 9 u.1
tej ustawy przepisy niniejszej ustawy stosuje się do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w
życie, zatem w niniejszym postępowaniu miał zastosowanie przepis art. 494 § 1 kpc w brzmieniu
sprzed nowelizacji. Artykuł 493 § 1 kpc w powiązaniu z art. 495 § 2 kpc (także w brzmieniu sprzed
nowelizacji, o której była mowa wyżej) wprowadza zatem prekluzję dotyczącą zarzutów, twierdzeń
odnoszących się do okoliczności faktycznych oraz powoływania dowodów na ich poparcie. Nowe
zarzuty i okoliczności faktyczne, niepowołane w zarzutach od nakazu zapłaty, mogą być wzięte pod
uwagę, a dowody na ich poparcie przeprowadzone jedynie wtedy, gdy strona wykaże, iż nie mogła
z nich skorzystać wcześniej lub potrzeba ich powołania wynikła później.
Pozwani byli o tym pouczeni, zatem fakt, że działali bez pełnomocnika nie zmienia faktu, że ich
zarzuty podnoszone w piśmie z dnia 27 sierpnia 2012r. oraz z 16 października 2012r. są jak trafnie
uznał sąd pierwszej instancji spóźnione. Nie może zmienić tego stanu rzeczy powoływanie się
skarżących na fakt „wizji utraty domu rodzinnego, która wyłączyła ich z logicznego myślenia”,
zwłaszcza, że pozwani w zarzutach podkreślali, że nie uchylają się od spłaty zadłużenia, prosili
jedynie o „odstąpienie od natychmiastowej spłaty kredytu”.
Prawidłowo zatem sąd pierwszej instancji zarzutów zgłoszonych w pismach z dnia 27 sierpnia
2012r. oraz z 16 października 2012r. nie rozpoznawał.
Na marginesie jedynie wskazać trzeba, że zarzuty te nawet gdyby nie były spóźnione i tak na
uwzględnienie nie zasługiwały. Zarzuty podnoszone w piśmie procesowym z dnia 27 sierpnia
2012r. sprowadzały się do twierdzenia, że w umowie pożyczki ustalono zbyt wysokie odsetki
przekraczające odsetki maksymalne, zawyżono kwotę pozostałą do zapłaty gdyż pozwana płaciła
swe zobowiązanie po wypełnieniu weksla, nadto w umowie ustalono nadmierną prowizję, czym
naruszono przepisy o odsetkach maksymalnych. Chybione są zarzuty, iż ustalone w umowie
odsetki przekraczają dopuszczalne odsetki maksymalne. Zgodnie z art. 359 § 2( 1) kc maksymalna
wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać
czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (odsetki maksymalne). Natomiast w
umowie wysokość odsetek „karnych” wynosiła 21%, uchwałą (...) z dnia 9.06.2011r. podwyższono
je na 24%, co również nie przekraczało wysokości odsetek maksymalnych. Natomiast pożyczka
zgodnie z punktem (...)umowy była oprocentowana w wysokości 9,25%. Rację ma więc powód, że
odsetki zarówno karne, jak i umowne nie są wyższe, niż odsetki maksymalne, a oprocentowania
tego nie można sumować, gdyż powód stosował wyłącznie albo oprocentowanie umowne
od niewymaganego kapitału albo oprocentowanie „karne” od należności przeterminowanych.
Natomiast wysokość prowizji 18% była ustalona umownie zgodnie z wolą stron, pozwani znali
jej wysokość i zgodzili się na taką prowizję. Niezasadny jest także podnoszony w piśmie z 27
lipca oraz także i w apelacji zarzut nieprawidłowej wysokości zadłużenia. Podkreślić trzeba, że
roszczenie powoda jest roszczeniem dochodzonym z weksla. Był to weksel in blanco, zatem możliwe
jest postawienie zarzutu, że weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową, jednakże
ciężar dowodu wypełnienia weksla niezgodnie z umową ciąży na wekslowo zobowiązanym (patrz.
Komentarz do art. 10 prawa wekslowego, I. Heropolitańska, lex el, 2012). Tymczasem pozwani
ograniczyli się do postawienia zarzutu, że weksel został wypełniony zbyt wysoką kwotą bo po
wystawienia weksla pozwana E. B. dokonała wpłat na rzecz powoda. Powód wskazał natomiast,
że kwota na którą został wypełniony weksel w dniu 19.01.2012r. tj. 410.906,30 zł wynika z
aktualnego planu spłaty zadłużenia pozwanej z dnia 19.01.2012r. oraz wydruku operacji na
rachunku pozwanej, które dołączono do akt. Przyznał powód, że pozwana ta wpłaciła kwotę
1000 zł w dniu 27.02.2012r. czyli po wypełnieniu weksla, wyjaśnił także, iż z kwoty tej 944,13
zł przeznaczono na spłatę zadłużenia w ramach umowy o preferencyjną linię pożyczkową (...) z
25.02.2011r., w tym odsetki umowne, karne, opłatę za wezwanie, a resztę na spłatę debetu na
rachunku i odsetek karnych od debetu, natomiast w dniu 27.06.2012r. na rachunek pozwanej E. B.
wpłynęła kwota 88 zł, została ona przeznaczona na spłatę debetu na rachunku pozwanej i odsetek
karnych od debetu.
Chybione są także podnoszone przez skarżących w piśmie z dnia 16 października 2012r. zarzuty, że
umowa nie wiąże stron gdyż pozwany J. B. pozostawał w błędzie co do treści umowy, gdyż w chwili
zawarcia umowy stracił wzrok, a umowa była napisana małymi literkami i nie mógł jej odczytać.
Pomijając już fakt, że pozwany J. B. był poręczycielem i w zarzutach od nakazu zapłaty twierdził, że
utracił wzrok dopiero po zawarciu umowy, co uniemożliwiło całej rodzinie spłatę pożyczki wskazać
trzeba, że zarzut ten jest bezskuteczny już z tego powodu, że pozwany ten nie uchylił się od skutków
prawnych swego oświadczenia woli w myśl art. 88 kc.
Reasumując nawet gdyby podnoszone w pismach z dnia 27 sierpnia 2012r. oraz z 16 października
2012r. nie były spóźnione, to i tak były nieuzasadnione.
Podnoszone natomiast przez pozwanych w zarzutach od nakazu zapłaty twierdzenia, że przyczyną
nie płacenia rat pożyczki była wręcz tragiczna sytuacja materialna, nie mogą odnieść skutku w
postaci oddalenia powództwa albowiem trudna sytuacja materialna dłużnika nie może zwolnić go
z obowiązku zwrotu długu. Na marginesie wskazać trzeba, że z ustaleń faktycznych poczynionych
przez sąd pierwszej instancji wynika, że pozwani są właścicielami dwóch zabudowanych
nieruchomości gruntowych o niemałej wartości. Nie miał też możliwości sąd pierwszej instancji
zmusić powoda do zawarcia z pozwanymi ugody, skoro powód takiej możliwości nie przewidywał.
Nie było też, wbrew zarzutom skarżących podstaw do rozłożenia należności na raty. Z mocy art.
320 kpc sąd może rozłożyć zasądzone świadczenie na raty tylko w szczególnie uzasadnionych
wypadkach. W okolicznościach niniejszej sprawy takiego szczególnie uzasadnionego wypadku
nie było. Powód nie wyrażał zgody na raty niższe niż po 8.000 zł miesięcznie, takich rat
pozwani nie byli w stanie płacić, (nie byli w stanie płacić nawet poprzednio uzgodnionych rat po
3.500zł miesięcznie), z kolei rozłożenie na proponowane przez pozwanych raty po 2000- 2500 zł
miesięcznie kwoty ponad 410.000 zł spowodowałoby, że powód musiałby czekać na spłatę swej
wierzytelności 17 lat, a jak wyżej podniesiono pozwani są właścicielami dwóch nieruchomości.
Zatem w tym stanie rzeczy zaskarżony wyrok uznać należy za prawidłowy, a apelację jako
pozbawioną uzasadnionych podstaw należało oddalić na mocy art. 385 kpc.
Biorąc natomiast pod uwagę trudną sytuację materialną wszystkich pozwanych, chorobę
pozwanego J. B., a także fakt, że pozwani obciążeni są obowiązkiem spłaty znacznej kwoty
powodowi na mocy art. 102 kpc nie obciążył Sąd Apelacyjny pozwanych kosztami postępowania
apelacyjnego.