stanowisko Prokuratora Generalnego

RZECZPOSPOLITA POLSKA
PROKURATOR GENERALNY
Warszawa, dnia
"}
/
~'·'i. ~·;;,
września
2013 r.
~~··,T l
·~
PG VIII TK 81113
p 27/13
\. ::i ..
i
; Ld2: ..... ........ ._ .. ".L. za!. ... ........ ._ .... .
L.~--------·~·- ---~-~--·--'
TRYBUNAŁ
W
związku
Lublinie III
z pytaniem prawnym
Wydziału
Sądu
Karnego o zbadanie
z dnia 20 maja 1971 r.- Kodeks
Rejonowego Lublin- Zachód w
zgodności
wykroczeń
zmianami)- z art. 2 oraz z art. 42 ust. l w
KONSTYTUCYJNY
przepisu art. 96 § 3 ustawy
(Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze
związku
z art. 31 ust. 3 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej
-na podstawie art. 33 w
związku
z art. 27 pkt 5 ustawy z dnia l sierpnia
1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr l 02, poz. 643 ze zmianami)-
przedstawiam
następujące
stanowisko:
przepis art. 96 § 3 ustawy z dnia 20 maja 1971 r.- Kodeks
wykroczeń
(Dz.
U. Nr 46, poz. 275 ze zmianami) w zakresie, w jakim penalizuje zaniechanie
wskazania przez
właściciela
pojazd do kierowania lub
lub posiadacza pojazdu, komu
używania
powierzył
w oznaczonym czasie, jest niezgodny z
2
związku
art. 2 oraz z art. 42 ust. l w
z art. 31 ust. 3 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej.
UZASADNIENIE
Sąd
Trybunału
do
Kamy
zwrócił się
Konstytucyjnego z pytaniem prawnym o zbadanie
zgodności
Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie II
unormowania art. 96 § 3 Kodeksu
wykroczeń
Wydział
z wzorcami kontroli zawartymi
we wskazanych w petiturn pytania przepisach ustawy zasadniczej.
Pytanie prawne
Sądu
Rejonowego
zostało
przedstawione
Trybunałowi
Konstytucyjnemu w związku z następującym stanem faktycznym.
grudnia 2012 r.
W dniu
Straż
skierowała
Miejska w L
Rejonowego Lublin- Zachód w Lublinie wniosek o ukaranie T
że
nie
wskazał,
92a
Straży,
funkcjonariusza
komu
swój samochód marki
,
wykroczeń.
dopuszczenie
się
Powyższy
powierzył
do
którym to
wykroczenie z art.
zarzucał
wniosek
Sądu
N. za to,
kierujący
przekroczył dopuszczalną prędkość, popełniając
Kodeksu
związku
żądanie
używania
kierowania lub
pojazdem
na
do
wykroczenia określonego w art. 96 § 3 Kodeksu
obwinionemu
wykroczeń
w
z art. 129b ust. 3 pkt 7 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o
ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r., poz. 1137 ze zmianami).
Zdaniem
Sądu,
przepis art. 96 § 3 Kodeksu
art. 2 oraz z art. 42 ust. l w
w
zasadę
demokratycznego
czyn
polegający
jest niezgodny z
związku
z art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej,
państwa
prawnego i
prawa poprzez nadmiernie
zachowania przez
wykroczeń
represyjną
zasadę
sankcję
ustawodawcę proporcjonalności
na zaniechaniu wskazania na
zaufania do
oraz
i
żądanie
państwa
naruszając
adekwatności
godząc
i
wymóg
sankcji za
uprawnionego organu,
3
komu
właściciel
powierzył tenże
pojazdu
pojazd do kierowania lub
używania
w
oznaczonym czasie.
Ocena
prawnym
poglądów
Sądu
prawnych oraz zarzutów przedstawionych w pytaniu
Rejonowego Lublin- Zachód przedstawia się następująco.
Zakwestionowany w analizowanym pytaniu prawnym przepis art. 96 § 3
Kodeksu wykroczeń ma następujące brzmienie:
Art. 96. § 3. Tej samej karze [grzywny] podlega, kto wbrew
me
wskaże
na
kierowania lub
żądanie
używania
Przechodząc
obowiązkowi
powierzył
pojazd do
regulacji w
kontekście
uprawnionego organu, komu
w oznaczonym czasie.".
do oceny przytoczonej
wyżej
należy
wzorców wskazanych w petiturn niniejszego pytania prawnego
odnotować, że,
dopuścił się
karnej podlega ten tylko, kto
przez
ustawę obowiązującą
czynu zabronionego pod
w czasie jego
popełnienia,
w
myśl
prawa
Konstytucji RP stanowi,
państwem
W
końcu,
prawnym,
międzynarodowego.
że
kary
popełnienia stanowił
Z kolei unormowanie art. 2
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym
urzeczywistniającym
zasady
sprawiedliwości społecznej.
zgodnie z art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej, ograniczenia w zakresie
wolności
korzystania z konstytucyjnych
ustawie i tylko wtedy, gdy
bezpieczeństwa
zdrowia i
groźbą
a zasada ta nie stoi na
przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego
przestępstwo
odpowiedzialności
zgodnie z art. 42 ust. l ustawy zasadniczej,
lub
są
mogą być
ustanawiane tylko w
konieczne w demokratycznym
porządku
moralności
i praw
publicznego,
publicznej, albo
bądź
wolności
państwie
dla ochrony
1
dla jego
środowiska,
praw innych osób, a
ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
W doktrynie przyjmuje
lege anteriori,
tudzież
podstaw wymiaru
się, że
zasada nullum crimen (nulla poena) sine
zasada domniemania
sprawiedliwości państw
we wszystkich aktach konstytucyjnych
współczesnych
państwach
niewinności,
jako zasady
cywilizowanych,
odnoszących się
cywilizowanych
(por.
leżące
u
również występują
do statusu jednostki we
Paweł
Samecki,
[w:]
4
Konstytucja Rzeczypospolitej Polsldej. Komentarz, III Tom, Wydawnictwo
Sejmowe, Warszawa 2003, tezy do art. 42, s. l).
podnoszą również,
Przedstawiciele nauki prawa konstytucyjnego
państwa
zasada ochrony zaufania obywateli do
(lojalności państwa
treść
pułapek,
prawne
się
wycofYwania
postępowania,
zachęty
da
formułowania
państwo
przez
słowem
należy
się zredukować
do zakazu zastawiania przez przepisy
obietnic
ze
do niekwestionowanego kanonu
bez
złożonych
władzy
bądź
pokrycia
nagłego
obietnic lub ustalonych
- stworzenia organom
nadużywania
do
i stanowionego przez nie prawa
wobec obywateli) wynika wprost z istoty ogólnej zasady
demokratycznego panstwa prawnego i
tej zasady. Jej
że
względem
państwowym
reguł
możliwości
obywateli (por.
i
Wojciech
Sokolewicz, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polsldej. Komentarz, V Tom,
Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007, tezy do art. 2, s. 33 - 34 oraz
powołane
tam poglądy doktryny i orzecznictwo).
Trybunał
Podobnie Trybunału, że
prawa opiera
prawu, które
zasada zaufania obywatela do
się
orzekł,
państwa
zapewniają
organów
bezpieczeństwo
jednostce
postępowaniu
państwowych
działania mogąpociągnąć
za
sobą.
w oparciu o
obowiązującego
składzie
i stanowionego przez nie
Jednostka winna mieć
organów
z
pewnością
państwa
a
także
sposób urzeczywistniana jest
preferencji
układa
decyzje, a
także
zachowań
prawa
i
zdarzeń
prognozowanie
wolność
godność,
na gruncie
też oczekiwać, że
Bezpieczeństwo
prawne
umożliwia więc przewidywalność
działań własnych.
jednostki, która
swoje sprawy i przyjmuje
jej
jej
możliwość określenia
w danym momencie stanu prawnego, jak
związane
umożliwiają
prawne;
pełną znajomość przesłanek
ustawodawca nie zmieni ich w sposób arbitralny.
działań
pełnym
oraz konsekwencji prawnych, jakie jej
zarówno konsekwencji poszczególnych
jednostki
w
na pewności prawa, a więc takim zespole cech przysługujących
decydowanie o swoim
działania
Konstytucyjny
według
odpowiedzialność
poprzez szacunek
porządku
W ten
swoich
za swoje
prawnego dla
5
jednostki, jako autonomicznej, racjonalnej istoty (por. wyrok z dnia 14 czerwca
2000 r., sygn. P. 3/00, OTK ZU Nr 5/2000, poz. 138, s. 690 oraz powołane tam
poglądy
doktryny).
Trybunał
że
Konstytucyjny wielokrotnie
pojęcie
konstytucyjne
wskazywał
"odpowiedzialności
w swym orzecznictwie,
karnej" (zawarte w art. 42
Konstytucji RP) ma szersze znaczenie od tego, jakie przyjmuje Kodeks kamy.
Ustawowe znaczenie
treść
pojęcia "odpowiedzialność
pojęcia użytego
tego samego
odwołanie
ustalane poprzez
do
wypadku przepis konstytucyjny
względu należy przyjąć, że
nie tylko
prawnej
utraciłby
za
związane
na
może być również
ustawodawstwa, w przeciwnym
swoje znaczenie gwarancyjne. Z tego
zakres stosowania art. 42 Konstytucji RP obejmuje
odpowiedzialność kamą
odpowiedzialność
w Konstytucji RP. Nie
obowiązującego
może rzutować
kama" nie
przestępstwa,
w
ścisłym
ale
również
tego
słowa
znaczeniu, a
więc
odpowiedzialności
inne formy
z wymierzaniem kar wobec jednostki (por. wyroki: z dnia 3
listopada 2004 r., sygn. K 18/03, OTK ZU Nr 10/A/2004, poz. 103, s. 12121213, z dnia 26 listopada 2003 r., sygn. SK 22/02, OTK ZU Nr 9/A/2003, poz.
97, s. 1118- 1119, z dnia 8 lipca 2003 r., sygn. P 10/02, OTK ZU Nr 6/A/2003,
poz. 62, s. 801, z dnia 19 marca 2007 r., sygn. K 47/05, OTK ZU Nr 3/A/2007,
poz. 27, s. 268-269, a także z dnia 2 września 2008 r., sygn. K 35/06, OTK ZU
Nr 7/A/2008, poz. 120, s. 1223).
Zgodnie
z
demokratycznym
państwa
Trybunału
orzecznictwem
państwie
prawa
funkcją
i jego instytucji, nie jest
także
tylko ochrona
przestępstwami,
stopniu, ochrona jednostki przed
samowolą państwa.
w demokratycznym
powinien
czuć
się
zabronionego pod
państwie
prawa
karnej. Prawo karne ma
kary nie
ale
że
lub
w nie mniejszym
Prawo karne stwarza dla
poza
którą
obywatel
bez przekroczenia pola
może być pociągnięty
wyznaczyć wyraźne
społeczeństwa
także,
barierę,
bezpieczny w tym sensie,
groźbą
w
prawa kamego nie jest tylko ochrona
poszczególnych jednostek przed
władzy
Konstytucyjnego,
granice
do
odpowiedzialności
między
tym, co jest
6
dozwolone, a tym, co jest zabronione. Bariera, o której tu mowa, nie powinna
być
usuwana dla
żadnych
mającym służyć
bowiem instrumentem
władzy
ograniczeniem. Z
państwie
celów politycznych lub innych. Prawo karne nie jest
powyższych założeń
prawa prawo karne musi
podstawowych zasadach:
zachowaniu władzy, lecz jest właśnie tej
określoności
być
wynika,
że
w demokratycznym
oparte przynajmniej na dwóch
groźbą
czynów zabronionych pod
(nullum crimen, nulla poena sine leg e) oraz zakazie wstecznego
ustawy
wprowadzającej
retro non agit) Zasady te,
zawartą
kolei
wyrażone
w art. 2 Konstytucji RP
każda
w Kodeksie karnym,
zasadę
uprawnienie
obywatelskich musi
rozumieć
spełniać
do
demokratycznego
sferę
wkraczania w
się
państwie
prawa
dobra osobistego musi
dająca
organowi
wolności
przez
wolnościach może
każda
łączyć się
forma naruszenia przez organ
z możliwością kontroli
zasadności
organu państwowego. W demokratycznym państwie prawa wymaganie
określoności dotyczyć
musi zarówno materialnych elementów czynu, jak i
elementów kary, tak by
mogą być
czyniło
muszą
prawne
odpowiedzialności
jakie
prawa. Z
przed nieuzasadnionym naruszeniem jego dóbr osobistych. W
państwowy
Przepisy
państwa
określoności. Należy
warunek dostatecznej
na
precyzyjne wyznaczenie dopuszczalnego zakresu ingerencji oraz
demokratycznym
działania
(lex severior
praw i
trybu, w jakim podmiot ograniczony w swoich prawach i
bronić
działania
składają się także
regulacja prawna, nawet o charakterze ustawowym,
państwowemu
to
zaostrzającej odpowiedzialność kamą
lub
kary
karnej)
to
zadość
bowiem
możliwość
wymaganiom
stwarzać
obywatelowi
ustawie (zgodnie z
(podmiotowi
dokładnego
rozeznania,
postępowania.
Materialne
uprzedniego i
prawnokarne konsekwencje jego
elementy czynu, uznanego za
przewidywalności.
przestępny, muszą więc być
konstytucyjną zasadą wyłączności
zdefiniowane w
ustawy) w sposób
kompletny, precyzyjny i jednoznaczny (por. wyrok z dnia 5 maja 2004 r., sygn.
P 2/03, OTK ZU Nr 5/A/2004, poz. 39, s. 551 oraz
orzecznictwo).
powołane
tam
7
Trybunał
konieczność
powoduje
oceny
Konstytucyjny
właściwych
podkreślał również, że
konstytucyjności
oceny jej
przy
dla regulacji penalnych. Ustawie
wymagania legislacyjne
wynikające
ze standardów
penalny aspekt ustawy
użyciu
należy
właściwych
standardów
zatem
stawiać
dla standardów
ustaw karnych. Dotyczy to przede wszystkim stopnia precyzji i jednoznaczności
również adekwatności
(art. 2 Konstytucji), ale
gwarantujących
wypadku
rzetelną
jednostce
operowama
sankcjami,
niewinności
domniemania
utrwalonego orzecznictwa
konstytucyjności
większa,
i
konieczne
jest
zasady
odpowiedzialności.
Wedle
intensywność
kontroli
Konstytucyjnego,
(wymagania stawiane kontrolowanym regulacjom) jest tym
dotyczą
konstytucyjnie gwarantowanych praw jednostki i im silniej
Trybunału
na
Ponadto w
zachowania
im bardziej badane przepisy (normy)
nakładania
proceduralnych
efektywną ochronę sądową.
i indywidualizacji
Trybunału
wymagań
tę jednostkę
podstawowych,
mogą prowadzić
do
pełnym składzie
sankcji (por. wyrok, wydany w
Konstytucyjnego, z dnia 11 maja 2007 r., sygn. K 2/07, OTK ZU Nr
5/A/2007, poz. 48, s. 546 oraz powołane tam orzecznictwo ETPC).
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem
Trybunału
Konstytucyjnego,
wszystkie gwarancje, ustanowione w Rozdziale II Konstytucji,
wszelkich
postępowań
poddanie obywatela
wyprowadził
prawnego.
aktualności
45, a
jakiejś
Trybunał
Trybunał
represyjnych, tzn.
postępowań,
formie ukarania lub
jakiejś
odnoszą się
których celem jest
sankcji. Taki wniosek
Konstytucyjny z zasady demokratycznego
Konstytucyjny jest zdania,
że
do
konstatacja ta nie
państwa
straciła
na gruncie nowej Konstytucji RP, a tym samym przepisy art. 42-
także
art. 78 Konstytucji
znajdują
zastosowanie do oceny nie tylko
regulacji o stricte karnym charakterze, ale też odpowiednio do innych regulacji o
represyjnym charakterze (por. wyrok, z dnia 8 grudnia 1998 r., sygn. K. 41/97,
OTK ZU Nr 7/1998, poz. 117, s. 655 oraz powołane tam orzecznictwo i poglądy
doktryny, jak również wyrok z dnia 29 czerwca 2010 r., sygn. P 28/09, OTK ZU
Nr 5/A/2010, poz. 52, s. 761 oraz powołane tam orzecznictwo).
8
W orzecznictwie
Trybunału
Konstytucyjnego konstytucyjne standardy
odnoszone do prawa karnego, rozumiane jako
gwarancji zawartych w Rozdziale II Konstytucji
postępowań
o represyjnym charakterze,
odpowiedzialności
postępowania
dyscyplinamej, a
wolności
znajdowały
Gwarancje, ustanowione w Rozdziale II Konstytucji,
postępowań
postępowań,
represyjnych, tzn.
obywatelajakiejś
zastosowanie w wypadku
za wykroczenia,
podmiotów zbiorowych.
odnoszą się
do wszelkich
których celem jest poddanie
formie ukarania lub jakiejś sankcji.
W doktrynie przyjmuje
ograniczeń
ustanawianie
standardy
i praw dla wszystkich
także odpowiedzialności
odpowiedzialności
mandatowego oraz
ustanawiające
się, że
art. 31 ust. 3 Konstytucji dopuszcza
korzystania z wolności i praw tylko pod warunkiem,
jest to konieczne dla realizacji jednej z
sześciu wartości
że
w nim wymienionych
(por. Leszek Garlicki, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,
III Tom, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2003, tezy do art. 31, s. 22).
W
świetle
orzecznictwa
Trybunału
zawarty w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
ograniczeń wolności
ustanawiania
wymaga on, by ograniczenia te
Konstytucyjnego, wzorzec kontroli,
określa przesłanki dopuszczalności
i praw jednostki. W aspekcie formalnym
były
ustanawiane tylko w ustawie, w aspekcie
materialnym dopuszcza natomiast ustanawianie
one konieczne w demokratycznym
tym przepisie
wartości
państwie
ograniczeń
tylko wtedy, gdy
są
dla zachowania wymienionych w
(por. wyrok z dnia 5 maja 2004 r., sygn. P 2/03, OTK ZU
Nr 5/A/2004, poz. 39, s. 544).
Trybunał
przesłanka
Konstytucyjny
"konieczności
sformułowana
wymaga
lub
Nie ulega
bliższej
wolności,
ograniczenia
w
również
proporcjonalności
wątpliwości,
analizy w
w
i
każdym
szczególności
iż
niejednokrotnie,
demokratycznym
w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
niezbędności, przydatności
ograniczeń.
podkreślał
mieści
że
państwie",
w sobie postulat
sensu stricto wprowadzonych
spełnienie
powyższych
postulatów
konkretnym przypadku ograniczenia prawa
przez skonfrontowanie
wartości
i dóbr
9
chronionych
jak
również
daną regulacją
Trybunał
tego,
ocenę
przez
z tymi, które w jej efekcie
podlegają
Niezależnie
metody realizacji ograniczenia.
Konstytucyjny niejednokrotnie
składających się
poszczególnych kryteriów,
podkreślał, iż
na
ograniczeniu,
zasadę
ocena
jednak od
spełnienia
zakazu nadmiemej
(nieproporcjonalnej) ingerencji, wymaga pewnego zrelatywizowania, stosownie
do charakteru poszczególnych praw i
oceny
przykładać należy
do praw i
wolności
wolności
jednostki. Surowsze standardy
niż
osobistych i politycznych
do
praw ekonomicznych i socjalnych (por. wyrok z dnia 12 stycznia 1999 r., sygn.
P. 2/98, OTK ZU Nr 1/1999, poz. 2, s. 18 oraz orzeczenie z dnia 17
października
1995 r., sygn. K. l 0/95, OTK ZU Nr 211995, poz. 30, s. 63).
Należałoby również podkreślić, że,
konstruując
Konstytucyjnego, ustawodawca,
sferę prywatności
jednostki, musi
legislacji (w tym
zasadę dookreśloności
proporcjonalność
sprzyjały
zastosowanego
przepis, który ingeruje
uwzględnić
środka.
ułatwiały
zamierzonym celom,
zgodnie z orzecznictwem
i
Trybunału
głęboko
nie tylko zasady przyzwoitej
konkretności),
ale
także rozważyć
środki
Nie wystarczy, aby stosowane
ich
w
osiągnięcie
albo
były
wygodne dla
władzy, która ma je wykorzystać do osiągnięcia tych celów. Środki te powinny
być
państwa określanego
godne
jako demokratyczne i prawne. Minimalnym
wymogiem konstytucyjnym jest to, aby
demokratycznym
państwie
taniość
odniesieniu do
użytego środka.
podobne
bowiem
środki
demokratycznym
one
osiągnięty
środki
posługiwania
Bez znaczenia jest
bywają
prawnym
w sposób,
uciążliwe
bądź
władzę
-
w
argument porównawczy,
państwach.
środków
Tylko
koniecznych w
Chodzi
(koniecznych) w tym sensie,
w stopniu, który nie
środków,
a
w
celowość,
może mieć wartość perswazyjną.
przy zastosowaniu innych
jak najmniej
"konieczności
przez
stosowane w innych
środków niezbędnych
chronić wartości
się
też
geograficzne i historyczne do
państwie
zatem o zastosowanie
będą
łatwość
czy
w ogóle
odwołanie się
one test
prawnym". Nie wystarczy zatem sama
pożyteczność,
że
przeszły
jednocześnie
dla podmiotów, których prawo
że
mógłby być
winny to
być
bądź wolność
lO
ulegają ograniczeniu
(por. wyrok z dnia 12 grudnia 2005 r., sygn. K 32/04, OTK
ZU Nr 11/A/2005, poz. 132, s. 1497- 1498 oraz powołane tam orzecznictwo).
Zdaniem
Trybunału
wymóg doboru takiego
osiągnięciu
pojęciu
środka
ograniczenia
zamierzonego celu, z
wolności
uwzględnieniem
"ograniczenia koniecznego" zawiera
określenie treści
proporcjonalności
Konstytucyjnego, z zasady
ograniczenia, ale
się
służyłby
lub praw, który
adekwatności.
postulatu
W
nie tylko materialnoprawne
też dopuszczalność
stosowania
.
niezbędnych
wynika
środków
.
dla zapewnienia respektowania owego ogramczema przez
adresatów normy
ograniczającej
(por. wyrok z dnia 11
października
2011 r.,
sygn. P 18/09, OTK ZU Nr 8/A/2011, poz. 81, s. 1355).
W końcu,
pkt 3 oraz w
orzekając
związku
o niezgodności art. 45 w
związku
z art. 7 ust. 2 pkt l i
z art. 20 ust. l zdanie pierwsze ustawy z dnia 26 stycznia
odpowiedzialność
1984 r. - Prawo prasowe w zakresie, w jakim wprowadza
kamą
za wydawanie czasopisma drukowanego bez rejestracji - między innymi z
art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
wprowadzenie
Trybunał
odpowiedzialności
Konstytucyjny
prawnokamej w
stanął
na stanowisku,
zaskarżonej
że
regulacji stanowi
nadmierną, nieproporcjonalną ingerencję, naruszającą zasadę adekwatności
zasadę proporcjonalności
stanowiące
sensu stricto,
proporcjonalności, wynikającej
elementy
składowe
i
zasady
z art. 31 ust. 3 Konstytucji (por. wyrok z dnia 14
grudnia 2011 r., sygn. SK 42/09, OTK ZU Nr 10/A/2011, poz. 118, s. 1720).
Denuncjacja jest postrzegana w
społeczeństwie
polskim jako dwuznaczna
moralnie. W tej sytuacji, ustawodawca, który pragnie wprowadzenia obowiązku
denuncjacji do systemu prawa polskiego, a
nierespektowania takiego
ostrożnością i
obowiązku,
zwłaszcza
powinien
kierować
się
sankcją
szczególną
umiarem.
W Kodeksie karnym, zgodnie z art. 240 § l, opatrzony
zawiadomienia organu
przygotowaniu albo
do
opatrzenia
powołanego
usiłowaniu
najcięższych przestępstw,
do
ścigania
sankcją obowiązek
przestępstw
o karalnym
lub dokonaniu czynu zabronionego ograniczono
jak dopuszczenie
się:
ludobójstwa
(art. 118
11
Kodeksu karnego), zamachu stanu (art. 127), zamachu na konstytucyjne organy
RP (art. 128), szpiegostwa (art. 130), zamachu na
134), zamachu na jednostkę
Sił
sprowadzenia zdarzenia, które
życie
Prezydenta RP (art.
Zbrojnych RP (art. 140), zabójstwa (art. 148),
zagraża życiu
lub zdrowiu wielu osób albo
mieniu w wielkich rozmiarach (art. 163), piractwa w komunikacji wodnej lub
powietrznej (art. 166) lub
jednak podkreślić,
że
kto
wzięcia zakładnika
zaniechał
omówionej
odpowiedzialnością kamą grożącą
(art. 252). W tym miejscu
wyżej
ustawodawca
denuncjacji z obawy przed
jemu samemu lub jego
podlega karze (art. 240 § 3). Na marginesie,
najbliższym,
zachowania stypizowanego
w art. 240 § l Kodeksu kamego w odniesieniu do osoby, która
organ
wie
mając dostateczną podstawę
do przypuszczania,
usiłowanym
o przygotowywanym,
nie
należałoby również dodać, że
przewidział również clekryminalizację
zawiadomienia,
należy
lub
że
zaniechała
uprawniony
dokonanym
czynie
zabronionym, jak również w odniesieniu do osoby, która zapobiegła popełnieniu
przygotowywanego lub usiłowanego czynu zabronionego (art. 240 § 2).
Kolejne unormowania
lub autodenuncjacji
Kodeksu
postępowania
najbliższa
dla
że
lub
postępowaniu
ograniczające obowiązek
karnym
się
mogłoby narazić
za przestępstwo lub
przestępstwa ściganego
lub na wniosek),
społeczny".
Prawo do odmowy
od odpowiedzi na pytanie,
jego lub
osobę
przestępstwo
Wprawdzie art. 304 § l Kodeksu
obowiązek
zawarte w przepisach
zeznań
lub przysposobienia. Z kolei przepis art. 183 § l
świadek może uchylić
odpowiedzialność
denuncjacji
karnego. Zgodnie z art. 182 § l tego kodeksu, osoba
małżeństwa
udzielenie odpowiedzi
obywateli
zostały
oskarżonego może odmówić zeznań.
trwa mino ustania
stanowi,
w
znoszące
dla niego
jeżeli
najbliższą
na
nakłada
na
skarbowe.
postępowania
kamego
zawiadomienia prokuratora lub Policji o
popełnieniu
z urzędu (ale już nie
prywatnego
jednakże obowiązek
Tym samym,
obowiązek
ten
ściganego
z
oskarżenia
został określony
denuncjacji
jako
sformułowany
"obowiązek
w odniesieniu
12
do osób prywatnych ma charakter typowego soft low, a
w1ęc
normy
pozbawionej jakiejkolwiek sankcji prawnej.
względów
Ze
oczywistych,
Trybunał
Konstytucyjny nie bada
zgodności
"poziomej" norm zawartych w aktach normatywnych tej samej rangi, to jest
zgodności, przykładowo,
regulacji zawartych w jednej ustawie z regulacjami
zawartymi w innej ustawie. Jednakże, jak się wydaje, unormowania materialne i
procesowe prawa kamego sensu stricto
zostało
w którym
osadzone prawo
przesądził
w art. 41 § l Kodeksu
cytowane
wyżej
znajdują
się,
stanowią
swoisty kontekst normatywny,
wykroczeń. Zresztą,
postępowania
sam ustawodawca
w sprawach o wykroczenia,
regulacje art. 182 i 183 Kodeksu
postępowania
że
kamego
zastosowanie w procedurze wykroczeniowej. Tym samym, nie wydaje
by zabiegiem
słusznym było
Kodeksu
wykroczeń
odniesień
do innych
ograniczenie oceny unormowania art. 96 § 3
całkowite
poprzez
oderwanie tej oceny od jakichkolwiek
gałęzi obowiązującego
w Polsce prawa, w tym oderwanie
takiej oceny od prawa karnego.
Obowiązek
denuncjacji
nakłada
na
właściciela
lub posiadacza pojazdu
przepis art. 78 ust. 4 i ust. 5 Prawa o ruchu drogowym. Zwolennicy takiego
rozwiązania
podnoszą,
że
zapewnienie
prawidłowego
"[p]rzep is ten ma na celu przede wszystkim
(szybkiego i sprawnego) toku
postępowania
w
sprawach o wypadki i kolizje drogowe, w których kierowcy zbiegli z miejsca
zdarzenia" (Wojciech Katowski, Komentarz do art. 78 ustawy- Prawo o ruchu
drogowym,
system
informacji
prawneJ
lex
online,
http://lex.online.
Wolterskluwer.pl/WKPLOnline/ kontent. rpc?reqld = 135447031728233, pkt 5).
Jednakże
skargi kierowane do Rzecznika Praw Obywatelskich
rzeczywistości obowiązek
denuncjacji
egzekwują takie służby,
świadczą, że
jak Policja,
Miejska i Gminna oraz Inspekcja Transportu Drogowego w
ujawnieniem wykroczenia drogowego
polegającego
w
Straż
związku
z
na przekroczeniu prędkości,
zarejestrowanego przez urządzenie rejestrujące, jakim jest fotoradar (por.
wystąpienie
Rzecznika
Praw
Obywatelskich
do
Ministra
Transportu,
13
Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 30 listopada 2012 r., sygn. RPO712996 - II/12/MKJST, s. 3 oraz
wystąpienie
do Ministra
Sprawiedliwości
z
dnia l grudnia 2012 r., sygn. RPO - 712996 - II/12/MK/ST, s. 3). Do
skłaniają również
analogicznego wniosku, jak wysnuty przez Rzecznika,
bardzo
liczne enuncjacje publikowane w środkach masowego przekazu.
nastąpić
Omawiana denuncjacja ma
na
każde żądanie
uprawmonego
1
ustawodawca nie
przewidział żadnego wyjątku zwalniającego
realizacji
obowiązku tejże
denuncjacji. Co
organu
zawiadomienia prokuratora lub Policji o
(ale tylko
przestępstwa ściganego
sankcją
prawną,
sformułowanego
uchylenie
drogowym
zostało
Kodeksu
wykroczeń.
dyskusyjnemu
z
urzędu),
s1ę
od
którąkolwiek
przez
obwarowane
Tym
poglądowi, że
w
postępowania
przewidzianego w art. 304 § l Kodeksu
obowiązku"
więcej,
kamego
popełnieniu przestępstwa
spełnienia
służb
żądania
zajmujących
sankcją
za wykroczenie
samym,
ustawodawca
się
przez
określone
pojazdu, rodzi
groźniejsze
Konstytucji RP)
niż
zawiadomienia
o
określonych
uchylenie
się
popełnieniu
porządku
od realizacji
pojazdów jak osoby
potraktował
posiadające
się
ruchem
wart. 96 § 3
wyraz
wysoce
lub posiadacza
kierował
lub
używał
"społecznego obowiązku"
podobnie
wiedzę
większości
przestępstw
o
właścicieli
najcięższych
i posiadaczy
przestępstwach,
nie tylko w porządek publiczny, ale i w bezpieczeństwo państwa, jak
zamach stanu, szpiegostwo czy zamach na
powtórzyć,
ukaranie
denuncjacji
publicznego (art. 31 ust. 3
zdecydowanej
wymienione w art. 240 § l Kodeksu karnego,
należy
żadną
w Kodeksie karnym oraz ustawach szczególnych.
Pozomie, ustawodawca
godzących
skutki dla
dał
właściciela
pojazdu od zawiadomienia, kto w danej chwili pojazdem
tegoż
do
"społecznego
który nie jest obwarowany
ze
uchylenie
przeciwieństwie
od
wspomniany
osoby, która
przestępstwach
wyżej
zaniechała
z obawy przed
życie
między
innymi, ludobójstwo,
Prezydenta RP.
Jednakże,
przepis Kodeksu kamego
zawiadomienia o takich,
co
wyłącza
najcięższych
odpowiedzialnością kamą grożącą jej
samej lub
14
jej
najbliższym
określone
wykroczenie
uchronić
(art. 240 § 3 Kodeksu kamego ), a od pomes1ema kary za
wykroczeń
nie
można się
postępowaniach
w sprawach
w art. 96 § 3 Kodeksu
z analogicznych powodów. Stosowany w
postępowania
o wykroczenia (w oparciu o art. 41 § l Kodeksu
w sprawach o
wykroczenia) przepis art. 183 Kodeksu
postępowania
się
udzielenie takiej odpowiedzi
od odpowiedzi na pytanie,
narazić
świadka
przestępstwo
lub
osobę
lub
najbliższą
dla niego
przestępstwo
podobne pytanie nie jest
jeżeli
jak
się
się
odpowiedź naraża osobę najbliższą na odpowiedzialność
Tym
samym,
rygorystycznie
właścicieli
dozwolonej
niż
urządzenie
prędkości
wówczas, gdy
za wykroczenie.
w
istocie,
(żony,
rejestrujące
męża,
się
od
dziecka), w sytuacji, gdy,
ujawniło
(fotoradar)
przez niezidentyfikowanego
przekroczenie
kierującego
ich pojazdem,
osoby, które uchylą się od zawiadomienia o ludobójstwie, zamachu stanu lub
szpiegostwie, których
dopuściliby się
ci sami bliscy.
Stopień społecznej szkodliwości każdego
każdego
wykroczenia przeciwko
niższy
jest nieporównanie
wyżej przestępstw
bezpieczeństwu
od stopnia
wykroczenia (a
i
porządkowi
szkodliwości
przeciwko pokojowi i
ludzkości
przestępstw ściganych
z
oskarżenia
pod znakiem zapytania nie tylko
sankcjonującej
racjonalność
uchylenia
się
od
publicznego.
obowiązku
w komunikacji)
przestępstw
przeciwko
szkodliwości
wszelkich
Powyższa
proporcjonalność
więc również
nie tylko wymienionych
czy
Rzeczypospolitej Polskiej, ale w ogóle od stopnia
i
konstatacja stawia
adekwatność
zdaje
regulacji
denuncjacji, ale w ogóle
ustawodawcy w omawianym zakresie.
Tym samym, analiza zakwestionowanego art. 96 § 3 Kodeksu
od
bardziej
i posiadaczy pojazdów, którzy uchylili
zadenuncjowania swoich bliskich
przykładowo,
potraktował,
ustawodawca
za
od odpowiedzi na
możliwe
wydaje,
mogłoby
odpowiedzialność
na
skarbowe. Uchylenie
więc,
uchylić
kamego pozwala
się uprawniać
obowiązku
do wysnucia wniosku,
że
opatrzenie
sankcją
wykroczeń
uchylenia
się
denuncjacji jest zabiegiem nieproporcjonalnie restrykcyjnym w
15
stosunku do
sposób
właścicieli
uznać
podmiotu
za
i posiadaczy pojazdów. Natomiast
adekwatną reakcję
samą sankcję
me
ustawodawcy na oceniane zachowanie
odpowiedzialności.
W tej sytuacji
należałoby
ocenić,
jaka w ogóle jest ratio legis
wprowadzenia analizowanej sankcji, przewidzianej w art. 96 § 3 Kodeksu
wykroczeń,
tym bardziej
wiąże się dość luźno
rozważenia
z
że
sama denuncjacja, o której mowa w tym przepisie,
bezpieczeństwem
i
porządkiem
ruchu. W
sankcją uchylenia się
wymaga, czy opatrzenie
denuncjacji jest zabiegiem koniecznym, czy
też
szczególności
od realizacji wymogu
jedynie przydatnym z punktu
widzenia służb.
Niewątpliwie
lub posiadacza
wymuszenie, poprzez
obowiązku
prędkości
służby
ułatwia
w tym wykroczenia
w omawianym zakresie,
urządzeń
uniemożliwiająca
identyfikację
Jednakże trudności,
(zła
technicznych
kierującego
obsługi
tych
wykroczeń.
sankcji jest wygodne dla
służby,
z jakimi
borykają się
techniczna
jakości
zdjęć,
pojazdem, który przekracza
świetlnej
urządzeń
Innymi
sprawców niektórych
z niedostatecznej
słowy,
ale trudno
na
skrzyżowaniach
lub powstrzymywania
przez funkcjonariuszy od podejmowania tradycyjnych
do identyfikacji sprawców
służb zajmujących się
jakość
nie respektuje sygnalizacji
itp.), wadliwej lokalizacji i
właściciela
na przekroczeniu dozwolonej
często wynikają
identyfikację
dozwoloną prędkość,
im
polegającego
na danym odcinku drogi.
używanych
realizacji przez
denuncjacji jest wygodne dla
ruchem drogowym, bowiem
wykroczeń,
sankcję,
się
czynności zmierzających
wprowadzenie ocenianej
uznać
je za konieczne dla
identyfikacji sprawcy ewentualnego wykroczenia.
Wezwanie
właściciela
lub posiadacza pojazdu do denuncjacji, o której
mowa w art. 78 ust. 4 i ust 5 Prawa o ruchu drogowym,
przez
służbę
grzywny
przez
łączone
jest zwykle
z wezwaniem do uiszczenia przez tegoż właściciela lub posiadacza
nałożonej
w drodze mandatu kamego za wykroczenie,
osobę, którą należy zadenuncjować.
Na marginesie
popełnione
należy odnotować, że
16
wezwame takie
może dotrzeć
do obywatela w terminie 180 dni od daty
postępowania
ujawnienia wykroczenia (por. art. 97 § l pkt 3 Kodeksu
sprawach o wykroczenia), co już samo w sobie utrudnia lub
odtworzenie w
nie sposób
pamięci
traktować
wezwanego
jako
okoliczności
problematykę
w
wręcz uniemożliwia
zdarzenia.
Powyższą praktykę
stosowania prawa, skoro w
świetle
skarg kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich i nadzwyczaj licznych
publikacji w
utrwalonej,
środkach
nadającej
masowego przekazu nosi ona wszelkie cechy praktyki
przepisom prawnym
W tym miejscu wypada
orzecznictwem
składa się
Trybunału
określoną treść normatywną.
odnotować,
iż,
zgodnie z utrwalonym
Konstytucyjnego, na treść konkretnej normy prawnej
zaskarżonego
nie tylko literalne brzmienie
systemowe uwarunkowania,
przyjęte poglądy
przepisu, ale i jego
doktryny oraz ukształtowana w tej
materii linia orzecznicza (por. postanowienia: z dnia 27 kwietnia 2004 r., sygn.
P 16/03, OTK ZU Nr 4/A/2004, poz. 36, s. 485 oraz z dnia 15 maja 2007 r.,
sygn. P 13/06, OTK ZU Nr 6/A/2006, poz. 57, s. 852).
Trybunał
Konstytucyjny
przedmiotem kontroli
podkreślał
konstytucyjności
powszechna, ustalona praktyka
również
że
niejednokrotnie,
jest norma w brzmieniu, jakie nadaje jej
ukształtowana
na tle odczytania tej normy (por.
wyroki: z dnia 12 grudnia 2005 r., sygn. K 32/04, OTK ZU Nr 11/A/2005, poz.
132, s. 1508 - 1509, z dnia 9 czerwca 2003 r., sygn. SK 5/03, OTK ZU Nr
6/A/2003, poz. 51, s. 674 oraz z dnia lO grudnia 2002 r., sygn. P 6/02, OTK ZU
Nr 7/A/2002, poz. 91, s. 1204).
Nawiązując
do wskazanej
Praw Obywatelskich
stanął
kiedy nie jest w stanie
utrwalonej praktyki
na stanowisku,
wskazać,
własnością (współwłasnością)
alternatywy, by
wyżej,
kto
w czasie
że właściciel
kierował
popełnienia
uniknąć odpowiedzialności
w
Rzecznik
pojazdu, w sytuacji,
pojazdem
będącym
jego
wykroczenia, nie ma żadnej
postępowaniu
przyjmie mandat za popełnione wykroczenie, albo poniesie
postępowaniu
służb,
represyjnym za niewskazanie osoby
represyjnym: albo
odpowiedzialność
kierującej
w
pojazdem.
17
Odmowa przyjęcia mandatu spowoduje natomiast skierowanie do
o jego ukaranie, co
również
wpadają
obecnej sytuacji prawnej obywatele
przez
obowiązujący
standardami
źródło
państwa
wniosku
W tym stanie rzeczy, w
swoistą pułapkę zastawioną
w
system prawny. Sytuacja taka jest nie do pogodzenia ze
wyrażonymi
prawa
w tym artykule Konstytucji
wystąpienia
dolegliwości.
przyniesie
sądu
wart. 2 Konstytucji RP oraz z
zasadą
zaufania obywateli do
mającą
państwa
(por.
Rzecznika Praw Obywatelskich: z dnia 30 listopada 2012 r., op. cit.,
s. 6 oraz z dnia l grudnia 2012 r., op. cit., s. 6).
opisaną wyżej sytuację właściciela
Zdaniem Rzecznika,
iż nieprzesyłanie
pojazdu pogarsza fakt,
powoduje,
że
im przez
służby zdjęć
lub posiadacza
z fotoradarów
spełnienia obowiązku wynikającego
obywatel, wezwany do
78 ust. 4 i ust. 5 Prawa o ruchu drogowym, dysponuje jedynie
udostępnioną
popełnionego
informacją
w zakresie miejsca i godziny
wykroczenia, numeru rejestracyjnego i marki pojazdu, danych o
przekroczeniu
świadectwa
wzywający
przez organ
z art.
prędkości,
legalizacji
numeru
zdjęcia,
typu, numeru i okresu
urządzenia rejestrującego,
które
ważności
wykonało zdjęcie
(por.
ibidem, s. 5 w obu wystąpieniach).
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich, w obu kwestiach,
uznać
za
nakładanie
Niewątpliwie,
zasadne.
na obywateli
obowiązków
represyjnym, przy jednoczesnym
sposób, który czyni
w demokratycznym
prawnym
sankcjonowanych karami w postępowaniu
ukształtowaniu
spełnienie
państwie
należy
takich
systemu prawnego w taki
obowiązków
niemożliwym,
jest
ni edopuszczalne.
Biorąc powyższe
pod
uwagę, należy stwierdzić, że
zakwestionowana w
pytaniu prawnym regulacja w zakresie, w jakim penalizuje zaniechanie
wskazania przez
kierowania
właściciela
lub
demokratycznego
lub posiadacza pojazdu, komu powierzył pojazd do
używania
państwa
tworzonego przez to
w oznaczonym
prawnego,
państwo
prawa,
czasie
naruszając
- godzi
zaufanie do tego
w
zasadę
państwa
i
zastawiającego swoistą pułapkę prawną na
18
obywateli, jak również ustanawiając nadmiernie represyjną sankcję, naruszając
wymóg dochowania
konieczności, proporcjonalności
sankcji za zachowanie polegające na uchyleniu
pojazdów od realizacji
kierowały
w
powyższym
takiej
przez właścicieli i posiadaczy
denuncjacji osób, które w danym czasie
zakresie, jest niezgodny z art. 2 oraz z art. 42 ust. l w
z art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej.
Kierując
do
Trybunału
unormowania w
kontekście
każdego uważa się
art. 42 ust. 3 Konstytucji RP,
sądu.
korzysta
się
Nie wydaje
każda
przyjmują,
wątpliwości,
jednak, by
pełna
analiza
wykroczeń była możliwa
że
przy
groźbą
osobom, przeciwko którym toczy
się
się
kary, w
niewinności
ze domniemanie
popełnienie
z dobrodziejstwa domniemania
osoba, której zarzuca
jakiegokolwiek czynu zabronionego po
obwinionemu o
stanowiącego, że
konstytucyjnej zasady domniemania niewinności.
Przedstawiciele nauki
Nie ulega
Rejonowy
w petiturn zbadania kwestionowanego
przepisu art. 96 § 3 Kodeksu
całkowitym pominięciu
niewinności
Sąd
za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona
prawomocnym wyrokiem
konstytucyjności
Konstytucyjnego pytanie prawne,
zaproponował
Lublin - Zachód nie
pod
adekwatności
lub używały tych pojazdów. Tym samym, przepis art. 96 § 3 Kodeksu
wykroczeń,
związku
obowiązku
się
oraz
zawinione
każdym postępowaniu.
przypisane jest
dochodzenie lub
wykroczenia czy
też
popełnienie
śledztwo,
również
a
także
innego czynu zabronionego
groźbą kary, gdyż
wszystko to jest przejawem biegu pewnego postępowania
Paweł
Samecki, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
kamego (por.
Komentarz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2003, tezy do art. 42, s. 8).
W doktrynie dominuje
niewinności
zasad
stanowi
państwa
jedną
również
pogląd,
z fundamentalnych i
prawnego. Domniemanie
że
zasada domniemania
powszechnie uznawanych
niewinności,
podniesione do rangi
zasady konstytucyjnej, jest jednym z istotnych elementów
wyznaczających
pozycję
gwarantując
jednostki w
społeczeństwie
oraz wobec
władzy,
jej
19
popełnienie przestępstwa.
odpowiednie traktowanie w sytuacji podejrzenia o
Domniemanie to
ściśle wiąże się
z
ochroną godności
i
wolności człowieka,
traktowanych jako dobra przyrodzone i niezbywalne (por. Jerzy Oniszczuk,
Konstytucja
Rzeczypospolitej
Polskiej
Trybunału
orzecznictwie
w
Konstytucyjnego na początku XXI w., Zakamycze 2004, s. 442).
Zgodnie z orzecznictwem
zasada domniemania
niewinności
w stosunku do podejrzanego lub
zastosowania
może być
Trybunału
Konstytucyjnego, konstytucyjna
ma przede wszystkim charakter gwarancyjny
oskarżonego
w toku procesu karnego, jej zakres
także
jednak rozszerzony
na inne
postępowania
represyjne (por. wyrok z dnia 8 stycznia 2008 r., sygn. P 35/06, OTK ZU Nr
11A/2008, poz. l, s. 11 oraz powołane tam orzecznictwo).
Zdaniem
Trybunału
Konstytucyjnego, do istoty
określonych
a tym samym aplikowania
stosowanie tego rodzaju
odpowiedzialności
środków
odpowiedzialności
represyjnych,
karnej,
należy
na podstawie indywidualnej,
jednostkowej winy sprawcy (por. wyrok z dnia 4 lipca 2002 r., sygn. P 12/01,
OTK ZU Nr 4/A/2002, poz. 50, s. 733).
Trybunał
punkt
Konstytucyjny podkreślał również w swym orzecznictwie,
wyjścia należy przyjąć
niewinności.
W tym
oskarżonemu
ujęciu
określonej
ujęcie
obiektywistyczne
zasada ta stanowi
sytuacji
za
zasady domniemania
podstawę prawną
procesoweJ.
że
Wynika
z
stworzenia
nieJ
szereg
konsekwencji procesowych, przede wszystkim
rozkład ciężaru
dowodu i zasada
in dubio pro reo. Podstawowym skutkiem jej
obowiązywania
jest wymaganie,
by ten, kto zarzuca oskarżonemu przestępstwo,
musiał je udowodnić; obowiązek
ten
ciąży
zatem na
oskarżycielu.
udowadniać, ponieważ dzięki
korzystny. Gdy
to
zostały
Z drugiej strony,
domniemaniu
niewinności
przeprowadzone wszystkie
-pozostają ciągle niewyjaśnione okoliczności
na korzyść
oskarżonego
oskarżony
istnieje stan dla niego
możliwe
sprawy,
nie musi niczego
dowody, a- mimo
należy
je
rozstrzygać
(por. wyrok z dnia 16 maja 2000 r., sygn. P. 1/99, OTK
ZU Nr 4/2000, poz. 111, s. 547).
20
końcu, Trybunał
W
domniemania
stanął
Konstytucyjny
niewinności może się odnosić
jakiejś
celem jest poddanie obywatela
że
zasada
postępowań,
których
na stanowisku,
do wszelkich
formie ukarania lub sankcji, co ma
miejsce w przypadku
postępowań
dyscyplinarnych.
zasada domniemania
niewinności
znajduje zastosowanie w stosunku do innych
niż
postępowań
karne
represyjnych nie dlatego,
karnymi (bo tak nie jest), lecz ze
względu
Pamiętać
iż stają się
jednak
one
należy, że
postępowaniami
na jej funkcje ochronne (por. wyrok z
dnia 27 lutego 200 l r., sygn. K. 22/00, OTK ZU Nr 3/200 l, poz. 48, s. 268 oraz
powołane
tam orzecznictwo).
Zgodnie z art. 8 Kodeksu
związku
z art. 5 Kodeksu
postępowania
postępowania
w sprawach o wykroczenia w
karnego, obwinionego
uważa się
za
niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona
niedające się usunąć wątpliwości
prawomocnym wyrokiem, a
korzyść
rozstrzyga
się
na
obwinionego. Tym samym, na poziomie ustawy, polski prawodawca
zagwarantował
postępowaniu
zastosowanie w
w sprawach o wykroczenia tych
podstawowych zasad procedury karnej.
Z kolei, art. l § l Kodeksu
wykroczeń
popełnia
wykroczenie podlega ten tylko, kto
zabroniony przez
ustawę obowiązującą
kary aresztu, ograniczenia
Nadto, zgodnie z § 2
tegoż
zabronionego, jeżeli nie
regulacje, w sposób
wolności,
mu
wyraźny,
że odpowiedzialności
czyn
społecznie
w czasie jego
popełnienia
grzywny do 5 000
art. l, nie
można
stanowi,
popełnia
przypisać
stanowią
złotych
za
szkodliwy,
pod
groźbą
lub nagany.
wykroczenia sprawca czynu
winy w czasie czynu. Przytoczone
odpowiedniki
unormowań
art. l
Kodeksu karnego.
Przytoczone
wykroczeń
wyżej
"Części
ogólnej" Kodeksu
oraz w Dziale I "Zasady ogólne" Kodeksu postępowania w sprawach
o wykroczenia,
ustanawiające
końca są respektowane
Kodeksu
unormowania zawarte w
wykroczeń
fundamentalne zasady prawa
przez tego samego
w
ustawodawcę
Rozdziale
XI
wykroczeń,
nie do
w "Części szczególnej"
"Wykroczenia
przeciwko
21
bezpieczeństwu
zdaje
i porządkowi w komunikacji". Do wysnucia takiego wniosku
się uprawniać
wyżej
analiza omówionego
96 § 3, dokonana w
kontekście wykroczeń
wykroczenia
określonego
wart.
stypizowanych wart. 92 § l oraz w
art. 92a Kodeksu wykroczeń.
Zgodnie z art. 92 § l omawianego kodeksu, kto nie stosuje
lub
sygnału
drogowego albo do
sygnału
się
do znaku
lub polecenia osoby uprawnionej do
kierowania ruchem lub do kontroli ruchu drogowego, podlega karze grzywny
albo karze nagany. Z kolei art. 92a
pojazd, nie stosuje
się
tegoż
kodeksu stanowi,
do ograniczenia
że
kto,
prowadząc
prędkości określonego ustawą
lub
znakiem drogowym, podlega karze grzywny.
Należy
uznać
że
za absolutnie oczywiste,
przewidzianych w art. 92 § l lub w art. 92a Kodeksu
wykroczeń
jedynie po udowodnieniu sprawcom tych
określonego
czynu, jak i winy. W tym
wykonanej przez
wystarczającym
urządzenie rejestrujące
kierowca,
do
(fotoradar)
Jeżeli
wykroczeń możliwe
zarówno faktu
dowodem
umożliwia identyfikację
fotografia, sama w sobie, na
iż
przykładowo, przekroczył dozwoloną prędkość
na
popełnienia
może okazać się
nie pozwala, a potwierdza jedynie fakt,
sygnałów świetlnych
skrzyżowaniu,
jest
dowód w postaci fotografii
jedynie w sytuacji, gdy fotografia ta
osoby sprawcy wykroczenia.
identyfikację
kontekście,
zastosowanie sankcji
taką
niezidentyfikowany
lub nie
zastosował się
zasada domniemania niewinności stoi
na przeszkodzie przypisaniu komukolwiek winy za dane wykroczenie. W
szczególności
winy takiej nie
można przypisać właścicielowi
lub posiadaczowi
sfotografowanego pojazdu.
W tym miejscu, niejako na marginesie, wypada
art. 97 § l pkt 3 Kodeksu
postępowania
grzywny w drodze mandatu kamego
popełnienia
wykroczenia za
tenże
w sprawach o wykroczenia
możliwe
w
świetle
nałożenie
jest w razie stwierdzenia
pomocą urządzenia
pomiarowego lub kontrolnego
wątpliwość
co do osoby sprawcy czynu.
jedynie wówczas, gdy nie zachodzi
Wprawdzie
odnotować, że
art. 97 § l zezwala na przeprowadzenie w
niezbędnym
22
zakresie
czynności wyjaśniających, podjętych niezwłocznie
wykroczenia, nie ulega jednak najmniejszej
tych
czynności obciąża
wątpliwości, że
postępowania
organ
więc,
(a
po ujawnieniu
przeprowadzenie
w praktyce,
stosowną
służbę) . Żadna służba nie ma natomiast prawa domagać się od kogokolwiek
udowodnienia własnej
niewinności odnośnie
jakiegokolwiek wykroczenia.
Tej ostatniej zasady nie respektuje sam ustawodawca, bowiem art. 96 § 3
Kodeksu
wykroczeń
niewinności
Innymi
poprzez
słowy,
ustanawia
sankcję
denuncjację
innego, domniemanego sprawcy wykroczenia.
bądź sygnału
od
wskazał,
powierzył
komu
właściciela
obwarował spełnienie
Dążenie
kogokolwiek w
tego
związku
dopuścił,
lub denuncjacji
żądania sankcją za odrębne
wszelką
za
zinterpretować
jako
służba
wręceJ
-
wykroczenie.
cenę
do
odpowiedzialności
z ujawnionym wykroczeniem nie
może stanowić
właściciela
lub posiadacza
żądania przyjęcia
innej
by stosowna
ten pojazd w oznaczonym czasie, a co
usprawiedliwienia dla kierowania do
pojazdu alternatywnego
lub nierespektowania
lub posiadacza sfotografowanego pojazdu, by
pociągnięcia
do
prędkości
drogowego, ustawodawca
mogła zażądać
żadnego
urządzenia rejestrującego
w przypadku ujawnienia, przy pomocy
(fotoradaru), faktu przekroczenia dozwolonej
znaku
własnej
za zaniechanie udowodnienia
mandatu kamego za to wykroczenie
osoby. Żądanie takie można, jak się wydaje,
przyjęcie
przez
służbę
domniemania winy
właściciela
lub
posiadacza pojazdu sfotografowanego przez urządzenie rejestrujące.
Innymi słowy, ustawodawca umożliwił służbie odpowiedzialnej za
bezpieczeństwo
i
porządek
wystarczających
dowodów na
rejestrujące
wykroczenia
wykroczeń)
przez konkretnego
posiadacza lub
w
komunikacji,
popełnienie
(określonego
nieudowodnione wykroczenie
w
przypadku
ujawnionego przez
braku
urządzenie
w art. 92 § l lub art. 92a Kodeksu
właściciela
właściciela zapłacenie
by
pojazdu,
mogła wymusić
od
tegoż
grzywny w postaci mandatu karnego za
bądź wymusić
od niego, pod
groźbą
kary za
23
określone
wykroczenie
niewinności
w art. 96 § 3 Kodeksu
przedstawione
Trybunałowi
Straż Miejską
przez
określony
Sądu
postępowanie
przeciwko
przyrząd
Fotorapid CM
wL
wniosku o ukaranie T
temuż
wykroczeń.
Z kolei,
Straż
tegoż
N. za czyn
Miejska
wdrożyła
obwinionemu na skutek zarejestrowania przez
prędkości
do pomiaru
przekroczenia
prędkości
pojazdów w ruchu drogowym
przez
kierującego
samochodem
, stanowiącym własność obwinionego.
osobowym marki
Zgodnie z instrukcją obsługi wymienionego
może być
5808- 8017
zostało
Rejonowego Lublin - Zachód
Konstytucyjnemu na skutek skierowania do
w art. 96 § 3 Kodeksu
radarowy
udowodnienie swej
poprzez denuncjację innej osoby (nierzadko osoby najbliższej).
Analizowane pytanie prawne
Sądu
wykroczeń,
wyżej urządzenia
T 11 - IO-
ono stosowane zarówno w wersjach mobilnych (s. 29-
35), jak i w wersjach stacjonarnych (s. 36- 44). Uzasadnienie pytania prawnego
nie
przesądza
urządzenia
w sposób
jasny, przy pomocy jakiej wersJI
zarejestrowano samochód osobowy
N., a kwestia ta
może mieć
Miejskiej w L
określony
wystarczająco
stanowiący własność
kontekście uprawnień Straży
istotne znaczenie w
do wnoszenia do
sądu
T
wniosku o ukaranie za czyn
w art. 92a Kodeksu wykroczeń.
Zgodnie z art. 11 ust. l pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o
gminnych, zadaniem
straży
jest w
szczególności
kontrola ruchu drogowego w zakresie
określonym
drogowym. Z kolei, art. 12 ust. l pkt 5
strażnika
jest dokonywanie
ukaranie do
tejże
przed
określonym
sądem
ustawy stanowi,
i wnoszenie
w Kodeksie
o
wykroczenia,
strażom
iż
prawem
środków odwoławczych
postępowania
gmmnym
i
kierowanie wniosków o
wykroczenia. Natomiast, zgodnie z art. 17 § 3 Kodeksu
sprawach
porządkiem
w przepisach o ruchu
czynności wyjaśniających,
sądu, oskarżanie
- w trybie i zakresie
czuwanie nad
strażach
w sprawach o
postępowania
(miejskim)
w
uprawmema
24
oskarżyciela
przysługują
publicznego
działania ujawniły
wykroczenie i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie.
Wspomniane
zostały określone
regulacja ust. 4
tylko wtedy, gdy w zakresie swego
wyżej
zadania
straży
miejskiej w zakresie ruchu drogowego
w art. 129b Prawa o ruchu drogowym. W
tegoż artykułu
że strażnicy
stanowi,
miejscy
szczególności
mogą dokonywać
na drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkich oraz drogach krajowych w
obszarze zabudowanym, z
czynności
wyłączeniem
autostrad i dróg ekspresowych,
z zakresu kontroli ruchu drogowego z
użyciem przenośnych
albo
zainstalowanych w pojeździe urządzeń rejestrujących w oznakowanym miejscu i
określonym
czasie, uzgodnionymi z
właściwym
Stołecznym
powiatowym (miejskim) lub Komendantem
wydaje
się
oczywiste,
że
ustawodawca nie
podejmowania wymienionych
urządzeń
wyżej
miejscowo komendantem
Policji. Innymi
upoważnił strażników
czynności
użyciem
z
słowy,
miejskich do
stacjonarnych
rej estruj ących.
Szczegółowe
(miejskich)
warunki
czynności
rejestrujących
wykonywania
strażników
przez
z zakresu kontroli ruchu dragowego z
gminnych
użyciem urządzeń
normuje również Rozdział 5 rozporządzenia Ministra Transportu,
Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków lokalizacji, sposobu
oznakowania i dokonywania pomiarów przez urządzenia rejestrujące. Regulacja
§ 8
tegoż rozporządzenia
czynności
zezwala
strażnikowi
miejskiemu na wykonywanie
z zakresu kontroli ruchu drogowego, o których mowa wart. 129b ust.
4 Prawa o ruchu drogowym, przy użyciu
przenośnego urządzenia rejestrującego
albo pojazdu z zainstalowanym w nim
urządzeniem
rejestrującym
pod
warunkiem umieszczenia ich w widocznym miejscu drogi, w sposób
niepowodujący
dodatkowego utrudnienia w ruchu innym jego uczestnikom,
wynikające
ponad
z
ograniczeń
w
obowiązującej
organizacji ruchu na tej
drodze.
Reasumując,
podejmowanie przez
strażników
miejskich
zakresu kontroli ruchu drogowego, a w konsekwencji
również
czynności
z
dokonywanie
25
czynności wyjaśniających,
przed
sądem
i wnoszenie
zostanie ujawnione przy
należy uznać
kierowanie wniosków o ukaranie do
środków odwoławczych,
użyciu
stacjonamego
Straż Miejską w
Kodeksu
wykroczeń,
tegoż
dotyczył
L
Rejonowego Lublin- Zachód
określonego
wykroczenia
się,
by
czy ujawnienie wykroczenia
przez
w art. 96 § 3
że postępowanie wdrożono
kodeksu. Tym samym, nie wydaje
wykroczeń nastąpiło
urządzenia
urządzenia rejestrującego
wykroczenia
urządzenie rejestrujące
całkiem pominąć kwestię,
Kodeksu
Sądu
ale zaznaczono w nim,
skutek ujawnienia przez
92a
w sytuacji gdy wykroczenie
za niedopuszczalne.
Wprawdzie wniosek skierowany do
przez
sądu, oskarżanie
Straż Miejską
określonego
wnoszę
wart.
sąd orzekający mógł
określonego
w L
wart. 92a
przy pomocy
stacjonarnego, czy też mobilnego.
Z tych wszystkich względów,
na
jak na wstępie.
z upoważn}ef\ia
P roku r~tora (]e f:!'er a!neg o