popularyzatorski opis rezultatów projektu

Nr wniosku: 168492, nr raportu: 12606. Kierownik (z rap.): mgr Marcin Mikołaj Grzybowski
Toksoplazmoza wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób
pasożytniczych na świecie. Stanowi ona poważny problem medyczny, w szczególności dla osób z upośledzoną
odpornością, a także w przypadku wewnątrzmacicznego zarażenia płodu. Dodatkowym problemem są wysokie straty
ponoszone na farmach zwierząt hodowlanych, takich jak owce czy kozy. Wobec braku skutecznych i bezpiecznych leków
przeciw toksoplazmozie, a także satysfakcjonujących metod immunoprofilaktyki zarażeń T. gondii u ludzi i zwierząt,
poszukuje się białek pasożyta, które w formie rekombinantowej (tj. wyprodukowane przez obce komórki, najczęściej
bakterii lub drożdży) mogłyby udoskonalić używane obecnie testy diagnostyczne, a także zostać wykorzystane w jako
składniki szczepionek przeciw toksoplazmozie.
Pasożyt T. gondii za pomocą licznych białek modyfikuje odpowiedź odpornościową żywiciela ułatwiając rozwój
przewlekłego zarażenia. Wśród nich znajdują się enzymy (kinazy) ROP5 i ROP18, uważane obecnie za kluczowe
czynniki, odpowiedzialne za zjadliwość T. gondii dla myszy. Wykazano, że ich działanie jest skoordynowane –
nieaktywna katalitycznie pseudokinaza ROP5 wzmaga działanie aktywnej kinazy ROP18, która z kolei inaktywując
GTPazy związane z odpornością chroni pasożyta przed zabiciem i usunięciem z organizmu. Warto podkreślić, ze opisany
mechanizm to tylko jeden z kilku, w które zaangażowane jest białko ROP18.
Celem projektu było otrzymanie rekombinantowych form białek ROP5 i ROP18 i wyjaśnienie, czym charakteryzuje się
odpowiedź odpornościowa na te białka oraz czy szczepienie nimi chroni myszy laboratoryjne przed rozwojem zarażenia
wywołanego przez szczepy T. gondii o różnym genotypie i zróżnicowanej zjadliwości.
Rekombinantowe białka ROP5 i ROP18 były rozpoznawane przez przeciwciała pochodzące od myszy i ludzi zarażonych
pasożytem T. gondii. Białko ROP18 okazało się szczególnie obiecujące pod względem użyteczności do wykrywania
swoistych przeciwciał klasy IgM przeciw T. gondii. Immunizacja myszy BALB/c i C3H/HeOuJ rekombinantowymi
formami ROP5 i ROP18, podawanymi oddzielnie lub łącznie, indukowała rozwój zarówno komórkowych, jak i
humoralnych swoistych mechanizmów odpornościowych, z przewagą tych, w których uczestniczą limfocyty subpopulacji
Th2. Komórki śledziony immunizowanych myszy reagowały na stymulację naturalnymi antygenami pasożyta zawartymi
w lizacie toksoplazm. Co więcej, szczepienie skutkowało częściowym ograniczeniem rozwoju ostrej i przewlekłej postaci
toksoplazmozy po doświadczalnym zarażeniu myszy, odpowiednio, silnie (RH) lub słabo (DX) zjadliwym szczepem T.
gondii.
Przeprowadzone badania mają charakter nowatorski i poznawczy, wzbogacając dotychczasowy stan wiedzy na temat
immunogennych i ochronnych właściwości białek ROP5 i ROP18 T. gondii. Uzyskane wyniki wskazują, że oba
rekombinantowe białka mogą stanowić wartościowe uzupełnienie mieszanki antygenów diagnostycznych, a także mogą
posłużyć jako komponenty wieloskładnikowej szczepionki przeciw toksoplazmozie.