Grzegorz Bednarek. Z cyklu: Chrześcijańskie korzenie zjednoczonej

Grzegorz Bednarek. Z cyklu: Chrześcijańskie korzenie zjednoczonej Europy. Poznań- archikatedra p.w. ś
wtorek, 25 września 2012 17:00
Poznań, będący stolicą Wielkopolski, jest jednocześnie jednym z najstarszych stołecznych
miast w Polsce. Jego początki sięgają połowy X wieku i są nierozłącznie związane z
początkami naszego państwa.
Najstarszymi architektonicznymi atrakcjami stolicy
Wielkopolski są archeologiczne relikty pierwszej piastowskiej katedry pod wezwaniem św.
Piotra i Pawła z X wieku, znajdujące się pod posadzką dzisiejszej gotyckiej bazyliki
archikatedralnej. Można o nich bez wątpienia powiedzieć, że są jednym z najważniejszych
kamieni węgielnych polskich dziejów i narodowej tożsamości. Ostrów Tumski, bo tak nazywa
się wyspa oblana wodami Warty i rzeki Cybiny, jest pierwszym ośrodkiem miejskim Poznania i
tutaj też znajdowało się imponujące piastowskie grodzisko, które w czasach Pierwszych
Piastów było jednym z głównych ośrodków ich państwa. W tutejszym grodzie książęcym w roku
968 zaczęto też wznosić pierwsze kamienne budowle- biskupią bazylikę chrzcielną, książęce
palatium i rotundę, będącą kościołem grodowym.
W ostatnich latach poznańscy archeolodzy odsłonili pod dzisiejszym gotyckim kościołem p.w.
NMP fundameny tego piastowskiego pałacu. Cała wyspa, na której mieszczą się zabudowania
i urzędy tutejszej kurii diecezjalnej jest więc obok Ostrowa Lednickiego, gnieźnieńskiego
Wzgórza Lecha, Wzgórza Wawelskiego, Wzgórza Tumskiego w Płocku oraz Ostrowia
Tumskiego Wrocławiu jednym z najważniejszych narodowych pomników historii Polski, a
spoczywające od tysiąclecia w podziemiach tutejszej katedry prochy Mieszka I i Bolesława
Chrobrego, każą uznać to miejsce za kolebkę naszej narodowej historii i jedną z głównych
nekropolii królewskch Polski.
Niestety, gdyby spytać dziś przeciętnego Polaka, czy był kiedyś w podziemiach poznańskiej
katedry okazałoby się, że większość z nich nie wie nawet, jak wygląda ta katedra i z jakimi
władcami jest związana. Poza tym miejsce to ma niezwykłą rangę dla całych dziejów Polski
poprzez to, iż to także tutaj obok Ostrowia Lednickiego i Gniezna odbywała sie chrystianizacja
Polan, o czym świadczą resztki dużej misy chrzcielnej znajdujące się w podziemiach katedry, służącej najprawdopodobniej do masowego chrztu tutejszych możnowładców i ich poddanych. Pierwsza poznańska misyjna bazylika katedralna wybudowana została z kamiennych łupków
na fundamentach z wielkich narzutowych głazów i stała się siedzibą pierwszego biskupstwa na
1/3
Grzegorz Bednarek. Z cyklu: Chrześcijańskie korzenie zjednoczonej Europy. Poznań- archikatedra p.w. ś
wtorek, 25 września 2012 17:00
ziemiach polskich. Została wzniesiona dla biskupa misyjnego Jordana, który podlegał
bezpośrednio papieżowi i pochodził prawdopodobnie z Niemiec, chociaż uważa się także że
mogł być Włochem. Pomimo tego że, jego główną siedzibą był Poznań i Jordan nosił tutuł
biskupa poznańskiego, to był on właściwie biskupem wszytkich Polan, których w państwie
Mieszka nawrócił z pogaństwa na wiarę chrześcijańską. Podobnie jego następca, biskup
Unger, saski benedyktyn, bedący wcześniej opatem cesarskiego klasztoru w Memleben,
jeszcze w roku 1000 był jedynym biskupem chrześcijańskim na całą piastowską Polskę.
Patronem tej pierwszej polskiej katedry stał się św. Piotr- Apostoł Rzymu. Dlatego też , jako
pierwsza katedra biskupia na tym terenie miała ona prawo do tego samego patrona, co
siedziba papieża. W tutejszym Muzeum Diecezjalnym znajduje się nawet miecz, którym
podobno ścięto w Rzymie św. Piotra, i jak mówi to lokalna legenda relikwię tę przywiózł tutaj
właśnie ten pierwszy, poznański biskup misyjny. Kościół katedralny w książęcym grodzie na Ostrowiu Tumskim był trójnawową bazyliką
wzniesioną z płaskich kamieni na fundamencie z głazów i posiadał charakterystyczny saski
westwerk z dwoma wieżami, czyli tak zwany masyw zachodni z emporą dla księcia. Katedrę
wznieśli najprawdopodobniej budowniczowie i architekci przybyli z Niemiec ponieważ w kraju
Polan nikt do tej pory nie budował kamiennych, murowanych budowli. Poprzez to, pierwsza
bazylika poznańska nie różniła się niczym od saskich i nadreńskich monumentalnych kościołów,
a jej architektonicznych wzorców należy szukać między Łabą, Wezerą i Renem, gdzie istaniały
wówczas dziesiątki podobnych bazylik. Region Saksonii, Turyngii, Gór Harzu, Ostfalii i Westfalii
stał się w X wieku jądrem cesarstwa ottońskiego i charakteryzował się niebywałym rozkwitem
sakralnej architektury i sztuki wczesnoromańskiej, która promieniowała na ówczesną Polskę,
Czechy Węgry i Skandynawię.
Choć w architekturze wczesnopiastowskiej daje się odnaleźć również wpływy włoskie,
morawskie i bizantyńskie, które splatają się tu z motywami karolińsko-ottońskimi, to bez
wątpienia pierwsze kościoły i palatia Poznania, Ostrowa Lednickiego, Gniezna, Giecza, a nawet
Krakowa i Wrocławia, przypominały głównie wielkie tumy i bazyliki z wyżej wymienionych
terenów. Katedra wybudowana została na podgrodziu, ale nie była jedyną kamienną budowlą
na Ostrowiu Tumskim. Obok, w książęcym grodzie istniało bowiem kamienne palatium i mała
rotunda pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny o czeskim wzorcu architektonicznym, którą
ufundowała tu Dąbrówka. Z całą tą wiedzą i pewnym mistycznym niepokojem wchodzi się do
katedry, aby po raz kolejny zanurzyć się w otchłań polskich dziejów, i w jej podziemiach przy
resztkach grobowców Mieszka i Chrobrego odczuć powagę tego świętego miejsca.
Poznańska katedra w ciągu wieków była wielokrotnie przebudowywana lub odbudowywana- po
raz pierwszy po zniszczeniu jej przez Brzetysława w roku 1038 a po raz ostatni po jej spaleniu
podczas walk o Ostrów Tumski w 1945 roku. Później podczas jej rekonstrukcji odsłonięto
właśnie preromańskie podziemia i udostępniono je dla zwiedzających. Dzisiejsza katedra jest
odbudowana w swojej gotyckiej formie, z późniejszymi barokowymi hełmami wież, a w jej
wnętrzu znajdują się zabytki z różnych epok. Chodząc po niej można podziwiać gotycki ołtarz,
Złotą Kaplicę z rzeźbami Mieszka I i Chrobrego oraz boczne ołtarze i kaplice fundowane przez
kolejnych biskupów. 2/3
Grzegorz Bednarek. Z cyklu: Chrześcijańskie korzenie zjednoczonej Europy. Poznań- archikatedra p.w. ś
wtorek, 25 września 2012 17:00
Tekst, opracowanie, zdjecia: Grzegorz B. Bendarek, copyright
3/3