Epidemiologia

EPIDEMIOLOGIA
Prof. dr hab. Andrzej Zieliński
Problem przygotowania kadr z dziedziny epidemiologii jest, przy obowiązujących
przepisach prawnych, bardzo trudny, a trudności te wynikają nie tylko z trudności
technicznych, ale również z powodów strukturalnych. Dlatego problematyka edukacji w
dziedzinie epidemiologii w Polsce wymaga dodatkowego wyjaśnienia.
Specjalizacja z epidemiologii dająca podstawy do kariery w Inspekcji Sanitarnej oraz
uprawnienia zawodowe w Zespołach ds. Zakażeń Szpitalnych obejmuje dwie grupy osób
specjalizujących się, lekarzy i nielekarzy.
Oba, różniące się nieznacznie, programy specjalizacji zostały przygotowane przez
zespoły ekspertów z uwzględnieniem współczesnych standardów nauczania epidemiologii w
wybranych krajach Europy Zachodniej oraz USA. Programy te uwzględniają współczesne
standardy epidemiologii analitycznej, w tym prowadzenia badań epidemiologicznych i
interpretacji ich wyników. Tak zakrojone programy znacznie różnią się od wcześniej
prowadzonych specjalizacji, które były obliczone głównie na przygotowanie kadr dla
inspekcji sanitarnej do pracy w nadzorze epidemiologicznym.
Nowy program zawiera elementy potrzebne do pracy w stacjach sanitarnoepidemiologicznych, ale w swych założeniach ma również przygotowanie do projektowania i
do prowadzenia analitycznych badań epidemiologicznych w tym prób klinicznych.
Podstawowymi problemami specjalizacji z epidemiologii jest małe zainteresowanie tą
specjalnością lekarzy oraz fakt, że osoby posiadające tytuł specjalisty z dziedziny
epidemiologii w większości kształcili się według „starego”, nieaktualnego dziś programu.
Podjąłem starania, aby w podobnym trybie jak to odbywało się w stosunku do
specjalizacji ze zdrowia publicznego, wprowadzić możliwość nadawania tytułu specjalisty
osobom uprawiającym epidemiologię na poziomie akademickim oraz osobom, które zdobyły
wykształcenie w dziedzinie epidemiologii w renomowanych zagranicznych uczelniach
zdrowia publicznego. Niestety na przeszkodzie stanęła nazwa specjalizacji, ponieważ
specjalizacja z epidemiologii istniała już poprzednio i dlatego mimo radykalnego
unowocześnienia programu nie można było uznać epidemiologii za specjalizację „nową”.
Zestawione niżej liczby osób posiadających specjalizację z epidemiologii oraz
wyliczone zapotrzebowanie na specjalistów w tej dziedzinie wskazują na głęboki niedobór
kadr, który musi odbijać się nie tylko na przygotowaniu zawodowym osób, od których należy
oczekiwać wiedzy epidemiologicznej z racji wykonywanej pracy, ale również powodować
niedostatki kadr kształcących w tej dziedzinie studentów i osoby specjalizujące się. Niestety
świadomość znaczenia metod epidemiologicznych we wszystkich działach medycyny jest w
Polsce bardzo niska co odbija się niekorzystnie na prestiżu tej dziedziny i niezrozumieniu roli
jaką epidemiologia odgrywa w medycynie współczesnej. Sytuację pogarsza żenująco niski
poziom nauczania epidemiologii w większości prywatnych szkół zdrowia publicznego, jakich
wielka liczba pojawiła się w Polsce w ostatnich latach.
W związku z bardzo wolnym postępem w kształceniu epidemiologów w obecnie
obowiązującym trybie wysunąłem propozycję, aby kształcenie w dziedzinie epidemiologii
uzupełnić kształceniem w szkołach zdrowia publicznego na wydziałach zdrowia publicznego,
specjalność epidemiologia, lecz żeby jakość tego kształcenia sprawdzać przez wprowadzenie
egzaminu państwowego o podobnym typie jak egzamin LEP. Wtedy, choćby z niewielkiej
liczby szkół można by oczekiwać absolwentów, którzy spełnialiby europejskie standardy
wykształcenia epidemiologicznego i te osoby, po rocznym, lub dwuletnim stażu i egzaminie
praktycznym mogliby uzyskiwać tytuły specjalistów. Jak jednak dowiedziałem się w
Departamencie Nauki MZ, takie rozwiązanie wymagałoby zbyt głębokich rozwiązań
legislacyjnych i w związku z tym jest bardzo mało realne.
Ocena potrzeb kadrowych w dziedzinie epidemiologii nie ulega zmianie w ciągu
ostatnich lat w związku z brakiem osób kończących specjalizację w tej dziedzinie.
Oszacowanie wyraża się liczbą około 300 epidemiologów pracujących w Stacjach SanitarnoEpidemiologicznych oraz około blisko 800 epidemiologów i pielęgniarek epidemiologicznych
zatrudnionych w Zespołach ds. Zakażeń Szpitalnych. Kształcenie doskonalące aktualnie
pracującego personelu stanowi jedynie surogat wykształcenia w dziedzinie epidemiologii.
Oszacowania te nie wyczerpują rzeczywistego zapotrzebowania na epidemiologów.
Szczególnie ważne jest wykorzystanie wiedzy epidemiologicznej do programowania i oceny
projektów badań epidemiologicznych, a także do prowadzenia tych projektów. W tym
zakresie potrzebna jest często większa wiedza i doświadczenie niż to, które jesteśmy w stanie
zapewnić w trakcie specjalizacji. Jednak w tym przypadku nie są potrzebne uprawnienia
nadawane przez procedurę specjalizacyjną i zadania te mogą spełniać osoby zatrudnione w
zakładach epidemiologii ośrodków akademickich oraz instytutów naukowych.
Dla podniesienia poziomu wiedzy epidemiologicznej lekarzy w Polsce, szczególnie
tych, którzy mają ambicje naukowe, kluczową rolę powinno spełniać adresowane do
studentów nauczanie epidemiologii na uczelniach medycznych. W tym zakresie zaniedbania
są bardzo duże i niestety w pewnej mierze wynikają z braku zrozumienia znaczenia
epidemiologii w naukach medycznych przez część akademickiej kadry medycznej.
Przegląd kadr w zakresie specjalizacji w dziedzinie epidemiologii
w poszczególnych województwach
W województwie Pomorskim specjalizację w dziedzinie epidemiologii posiada 8
lekarzy. Wszystkie specjalizację zostały zrobione w starym trybie. Aktualnie na obszarze
województwa Pomorskiego specjalizację zdobywa 5 osób nie będących lekarzami w
dziedzinie epidemiologii.
W województwie Podkarpackim jest 5 lekarzy , którzy posiadają specjalizację z
epidemiologii, oraz 2 przedstawicieli innych zawodów którzy posiadają specjalizację.
Wszystkie te osoby posiadają specjalizację otrzymaną w starym trybie.
W województwie Podlaskim jest 4 lekarzy posiadających specjalizację z
epidemiologii uzyskaną w starym trybie, a kolejnych 4 pomyślnie przeszło postępowanie
kwalifikacyjne i aktualnie jest na różnych etapach szkolenia w celu uzyskania specjalizacji. 2
osoby (absolwenci zdrowia publicznego) są w trakcie uzyskiwania specjalizacji dla nie
lekarzy.
W województwie Kujawsko – Pomorskim specjalizację z epidemiologii Iº posiada 4
pracujących lekarzy i 110 nie lekarzy z których część jest na emeryturze, natomiast
specjalizację z epidemiologii IIº posiada 17 lekarzy, spośród których 12 osób to emeryci.
Specjalizację w nowym trybie uzyskało 2 lekarzy.
W województwie mazowieckim liczba lekarzy z IIº specjalizacji posiada 10 osób, a
tylko jeden lekarz posiada specjalizację w nowym trybie. Natomiast wśród nie lekarzy z Iº
jest 32 osoby. Wśród nie lekarzy 1 osoba posiadająca specjalizacji w nowym trybie.
W województwie Dolnośląskim specjalizację z epidemiologii IIº posiada 13 lekarzy z
czego 7 to emeryci.
W województwie Śląskim w trakcie specjalizacji dla nie lekarzy jest 11 osób, niestety
nie ma żadnego lekarza posiadającego specjalizację z epidemiologii.
W województwie Małopolskim jest 5 lekarzy z IIº specjalizacji z epidemiologii , 15
magistrów z Iº specjalizacji i 10 magistrów w czasie specjalizacji.
W województwie Zachodnio Pomorskim liczba lekarzy posiadających specjalizację z
epidemiologii wynosi 8 osób, 1 lekarz który otrzymał specjalizację w nowym trybie a 5
lekarzy jest w trakcie specjalizacji. Liczba nie lekarzy ze specjalizacją jest 9 osób, a 4 nie
lekarzy jest w trakcie specjalizacji.
W województwie Opolskim specjalizację z epidemiologii posiada 1 lekarz a jeden jest
w trakcie specjalizacji.
W województwie Lubuskim specjalizację z epidemiologii posiada 3 lekarzy.
W województwie Lubelskim jest 18 lekarzy z Iº specjalizacji a 11 lekarzy z IIº
specjalizacji. Wśród nie lekarzy 132 osoby posiadają specjalizację Iº a 28 osób IIº.
W województwie Świętokrzyskim jest 3 lekarzy posiadających specjalizację z
epidemiologii IIº i jeden lekarz posiadający specjalizację Iº oraz 25 osób wśród nie lekarzy
mających specjalizację Iº.
W województwie Łódzkim jest 24 lekarzy z Iº specjalizacji i 3 lekarzy z IIº
specjalizacji oraz 2 osoby posiadające specjalizację wśród nie lekarzy.
W województwie Warmińsko Mazurskim jest 4 lekarzy na emeryturze posiadających
specjalizację z epidemiologii.
W województwie Wielkopolskim jest 5 lekarzy z IIº specjalizacji i jeden specjalista z
epidemiologii oraz 8 nie lekarzy obecnie specjalizujących się w nowym trybie.
W całym kraju jest 4 lekarzy którzy posiadają specjalizację w nowym trybie oraz
lekarzy posiadających specjalizację IIº w starym trybie jest 61 osób, w tym jest 16
lekarzy emerytów.
Wśród nie lekarzy w całym kraju posiadający specjalizację z epidemiologii Iº jest
204 osoby a tylko niestety jedna osoba otrzymała specjalizację w nowym trybie
10 lekarzy jest w trakcie specjalizacji a wśród nie lekarzy w trakcie specjalizacji jest 41
osób.