zagadnienia ochrony praw własności intelektualnej w praktyce

Prawo autorskie w działalności bibliotek
Dr Zbigniew Pinkalski
Warszawa, dn. 22 października 2014 r.
Plan wystąpienia
• Kategorie utworów w zbiorach biblioteki.
• Regulacja licencji ustawowej na rzecz bibliotek.
• Digitalizacja zbiorów oraz ich udostępnianie na tle
najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE
• Repozytoria biblioteczne – zakres dopuszczalności.
Udostępnianie materiałów przez biblioteki
• ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach:
– powszechny charakter prawa do korzystania z biblioteki
(art. 3 ust. 2);
– gromadzenie i udostępnianie zbiorów jako podstawowe zadania
bibliotek (art. 4).
Kategorie utworów w zbiorach bibliotecznych
• Utwory, co do których ochrona wygasła lub nie powstała;
• Utwory pracowników naukowych uczelni;
• Pozostałe utwory.
Utwory pracowników uczelni
• Utwory „pracownicze”
repozytoriach
w
zbiorach
biblioteki
i
• Art. 14. 1. Jeżeli w umowie o pracę nie postanowiono inaczej, instytucji
naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego
pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków
ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Pierwszeństwo opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od
dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo
jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego przyjęcia utwór nie został
opublikowany.
• 2. Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z
materiału naukowego zawartego w utworze, o którym mowa w ust. 1,
oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z
uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie.
Regulacja licencji ustawowej na rzecz bibliotek
Art. 28 Pr. Aut.
Biblioteki, archiwa i szkoły mogą:
1) udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań
statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych
2) sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy
rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia,
zachowania lub ochrony własnych zbiorów
3) udostępniać zbiory dla celów badawczych lub
poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu
informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych
jednostek
Zakres licencji ustawowej (1)
• udostępnianie zbiorów (art. 28 pkt 1 pr. aut.):
– pojęcie udostępnianego egzemplarza;
– tylko utwory rozpowszechnione (art. 6 ust. 1 pkt 3 pr. aut.);
– nieodpłatny charakter.
Zakres licencji ustawowej (2)
• sporządzanie egzemplarzy (art. 28 pkt 2 pr. aut.)
– tylko utwory rozpowszechnione (art. 6 ust. 1 pkt 3 pr. aut.);
– brak ograniczenia co do formy - również egzemplarze cyfrowe;
– cel uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów
(zakaz tworzenia kopii „dodatkowych”).
Zakres licencji ustawowej (3)
• udostępnianie cyfrowe (art. 28 pkt 3 pr. aut.)
– cele badawcze lub poznawcze (faktyczny brak możliwości
weryfikacji celu wykorzystania przez podmiot udostępniający);
– ograniczenie do terminali znajdujących się na terenie jednostki;
– problem wyznaczenia terenu jednostki.
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE
• Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 11 września 2014 r.
(sygn. akt C-117/13): spór między biblioteką uniwersytecką a
wydawnictwem;
1.
2.
3.
czy prawo europejskie zezwala na digitalizację zbiorów przez biblioteki
bez zgody podmiotów uprawnionych (także w sytuacji, gdy podmiot
uprawniony do utworu uprzednio zaoferował bibliotece zakup tego
utworu w wersji elektronicznej)?
Czy tak zdigitalizowane zbiory mogą być następnie udostępniane bez
zezwolenia użytkownikom biblioteki na znajdujących się w niej
terminalach?
Czy biblioteka może zezwalać użytkownikom na drukowanie na papierze
lub utrwalanie na kluczu USB książek poddanych digitalizacji?
Tezy wyroku TS UE wg. prasy
„Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał w wyroku w
sprawie C-117/13, że państwo członkowskie może zezwolić
bibliotekom na digitalizację, bez zgody podmiotów praw
autorskich, niektórych znajdujących się w ich zbiorach książek
w celu udostępnienia ich na stanowiskach komputerowych w
czytelni. Państwa członkowskie mogą, w określonych granicach i
na określonych warunkach, w tym pod warunkiem uiszczenia na
rzecz podmiotów praw autorskich godziwej rekompensaty,
zezwolić użytkownikom na drukowanie na papierze lub
utrwalanie na kluczu USB książek poddanych digitalizacji przez
bibliotekę” (http://www.obserwatorkonstytucyjny.pl/swiat/etsbiblioteki-moga-digitalizowac-ksiazki-ale-tylko-do-czytelni/).
Tezy wyroku TS UE wg. prasy
1. Tak;
2. Tak;
3. Tak, pod warunkiem uiszczenia opłat na rzecz podmiotów
uprawnionych.
Tezy wyroku TS UE ws. C-117/13
• Digitalizacja posiadanych przez biblioteki egzemplarzy
utworów jest dozwolona w świetle Dyrektywy 2001/29 także
w sytuacji, gdy podmiot uprawniony do majątkowych praw
autorskich do utworu uprzednio zaoferował bibliotece zakup
tego utworu w wersji elektronicznej (e – book).
• Niemniej jednak, publiczne udostępnianie przez bibliotekę
zdigitalizowanych egzemplarzy użytkownikom może w wielu
przypadkach wykraczać poza zakres dozwolonego użytku
utworu, także gdy odbywa się wyłącznie za pośrednictwem
terminali dostępnych jedynie w bibliotece.
Tezy wyroku TS UE ws. C-117/13
1. Tak;
2. Tak, jeżeli uiszczona opłata na rzecz podmiotów
uprawnionych, a liczba udostępnianych zdigitalizowanych
egzemplarzy nie jest większa, niż liczba egzemplarzy
„fizycznych” w zbiorach;
3. Ewentualnie, pod warunkiem uiszczenia opłat na rzecz
podmiotów uprawnionych.
Wyrok ws. C-117/13 a prawo polskie.
• Nihil novi?
• Liberalizacja podejścia do cyfryzacji zbiorów?
Dziękuję za uwagę
dr Zbigniew Pinkalski – radca prawny
[email protected]