D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

Sygn. akt II Ca 953/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 marca 2014 roku
Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:
Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Bazelan (spr.)
Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Grzegorz Grymuza
Sędzia Sądu Rejonowego Marta Postulska-Siwek (del.) Protokolant Sekretarz sądowy Katarzyna Gustaw
po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2014 roku w Lublinie
na rozprawie
sprawy z powództwa L. W. i Z. W.
przeciwko P. T. i Wspólnocie (...) (...) w K.
o ustalenie i zapłatę
na skutek apelacji powodów
od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 23 maja 2013 roku, sygn. akt II C 1361/11
I. oddala apelację;
II. zasądza od powodów L. W. i Z. W. na rzecz pozwanego P. T. kwoty po 600 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu
kosztów procesu za drugą instancję.
Sygn. akt II Ca 953/13
UZASADNIENIE
W pozwie z dnia 22 grudnia 2011 roku skierowanym przeciwko pozwanym P. T. i Wspólnocie (...) (...) w K.
powodowie L. W. i Z. W. domagali się ustalenia nieważności umowy najmu nieruchomości gruntowej zawartej
pomiędzy pozwanymi w dniu 26 kwietnia 2008 roku, w wyniku której pozwany P. T. działając jako zarządca sądowy
nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, oddał w najem pozwanej Wspólnocie (...) (...) w K., oznaczoną w
umowie część nieruchomości należącą do (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. a stanowiącej działkę nr
(...), dla której Sąd Rejonowy w Malborku prowadzi księgę wieczystą nr (...).
W piśmie z dnia 11 grudnia 2012 roku powodowie dokonali modyfikacji powództwa w ten sposób, że obok dotychczas
zgłoszonego roszczenia domagali się również zasądzenia od pozwanych P. T. i Wspólnoty (...) (...) w K. solidarnie kwoty
10.000 zł, jako odszkodowania z tytułu szkody poniesionej przez powodów w 2008 roku, a wynikającej z zawarcia
umowy najmu części nieruchomości - działki nr (...) w K. z naruszeniem interesu powodów wynikającego z posiadania
nieruchomości na mocy wcześniej zawartej umowy z właścicielem nieruchomości.
Powodowie wskazali, że ich szkoda polega na tym, że na skutek zawarcia umowy z dnia 26 kwietnia 2008 roku
pozwana Wspólnota dokonała wypłaty czynszu z tytułu użytkowania nieruchomości na rzecz pozwanego P. T. jako
nieuprawnionego, zamiast do rąk powodów.
Wyrokiem z dnia 23 maja 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie:
I. oddalił powództwo;
II. zasądził od powodów L. W. i Z. W. solidarnie na rzecz pozwanego P. T. kwotę 2417 zł tytułem zwrotu kosztów
procesu;
III. nakazał ściągnąć od powodów L. W. i Z. W. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy Lublin - Zachód
w Lublinie) kwotę 500 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu.
W uzasadnieniu powyższego Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 20 marca 2007 roku w L. została zawarta umowa
najmu pomiędzy (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w B., jako wynajmującym a (...) s.c. Agencja (...)
w L. reprezentowaną przez L. W., jako najemcą. Przedmiotem umowy najmu były nieruchomości w K. przy ul. (...),
obejmujące następujące działki gruntu z naniesieniami:
a) (...) nr księgi wieczystej KW (...) zabudowana budynkiem W.
b) (...)nr księgi wieczystej KW (...) zabudowana budynkiem W.
c) (...) nr księgi wieczystej KW (...) zabudowana budynkiem gospodarczym oraz elementami małej architektury;
d) (...) nr księgi wieczystej KW (...); w części obejmującej należące do wynajmującego, usytuowane w budynku
mieszkalnym M., mieszkania nr (...).
Powyższe nieruchomości stanowiły własność (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.
Do dnia 31 grudnia 2007 roku z przedmiotu umowy wyłączona została część działki (...) w postaci pasa o szerokości
6 metrów okalającego działkę nr (...), który został wynajęty firmie (...) na czas prowadzonej budowy budynku A. jako
plac budowy.
Umowa najmu została zawarta na czas określony tj. od 20 marca 2007 roku do dnia 31 sierpnia 2008 roku.
Najemca wziął w najem nieruchomość celem prowadzenia na niej działalności gospodarczej. Strony ustaliły, iż
główną, ale nie jedyną formą prowadzenia działalności przez najemcę będzie wynajmowanie wyposażonej przez niego
bazy turystycznej. Za korzystanie z nieruchomości najemca miał płacić miesięczny czynsz zgodnie z fakturą VAT
wystawioną przez wynajmującego z dołu ostatniego dnia miesiąca, za który przypada płatność. Wysokość miała być
ustalana na podstawie tabeli opłat stanowiącej aneks nr (...) do umowy.
Na postawie aneksu nr (...) do powyższej umowy ustalono miesięczny czynsz najmu za nieruchomość wymienioną w
§ 2 pkt a,b,c i d umowy najmu z dnia 20 marca 2007r. w wysokości:
- w okresie od dnia wydania przedmiotu najmu do dnia 30 czerwca 2007 roku – 300 zł;
- od dnia 01 lipca 2007 roku do dnia 31 sierpnia 2007 roku – 1000 zł;
- od dnia 01 września 2007 roku do dnia 30 czerwca 2008r. – 300 zł;
- od dnia 01 lipca 2007 roku do dnia 31 sierpnia 2008 roku – 1000 zł, jako stawki netto.
Na podstawie aneksu nr (...) z dnia 31 marca 2007 roku strony zmieniły treść § 4 umowy w ten sposób, ze okres
wynajmu nieruchomości określono od 20 marca 2007 roku do 31 sierpnia 2014 roku.
Postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2007 roku Sądu Rejonowego w Malborku z dnia 23 kwietnia 2007 roku sygn.
akt I Co 1390/02 (...) Sp. z o.o. w B. został odjęty zarząd (...) Sp z o.o. w B. ww. wymienionych nieruchomości, a
ustanowionym zarządcą został P. T..
P. T. został powiadomiony o zawartej umowie z dnia 20 marca 2007r. w dniu 24 stycznia 2008 roku.
W dniu 26 kwietnia 2008 roku została zawarta umowa najmu pomiędzy (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością
w B. P., T. jako wynajmującym, a Wspólnotą (...) (...) w K.. Jej przedmiotem był najem części nieruchomości gruntowej
należącej do (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. (nr dz. 674/8 dla której Sąd Rejonowy w Malborku IX
Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w N. prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...)), która to nieruchomość
okala nieruchomość najemcy i zostały na niej urządzone miejsca parkingowe. W zamian za korzystanie z przedmiotu
najmu ustalono czynsz roczny w kwocie 10.000 zł brutto, płatny do 15 stycznia danego roku, przy czym za rok 2008
roku do 31 maja 2008 roku. Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Aneksem do powyższej umowy najmu
sporządzonym w dniu 6 listopada 2008 roku postanowiono, że czynsz najmu w roku 2009 wyniesie 8.000 zł, został
pomniejszony o 2.000 zł w związku z poniesieniem przez najemcę nakładów na nieruchomość gruntową w postaci
naprawy ogrodzenia oraz jego zabezpieczenia przed zniszczeniami przez dziki.
Działka nr (...) otacza trzy budynki (...), (...) i (...), stanowi ona drogę dojazdową z wyznaczonymi miejscami
parkingowymi. Parkowanie pojazdów odbywa się odpłatnie.
W okresie od 01 maja 2007 roku do 30 czerwca 2010 roku zarządca P. T. pobierał należność z tytułu czynszu najmu
wynikającą z wyżej wymienionej umowy od Wspólnoty.
W dniu 14 września 2010 roku P. T. skierował do powodów pismo w treści, którego wypowiedział ze skutkiem
natychmiastowym umowę najmu nieruchomości zawartej w dniu 20 marca 2007 roku pomiędzy (...) Spółką z
ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. i wezwał do wydania ich w terminie do 08 października 2010 roku
Powyższe pismo zostało doręczone powodom w dniu 16 września 2010 roku.
Pismem z dnia 17 września 2009 roku powodowie wezwali P. T. m.in. do zwrotu kwot uzyskanych z tytułu bezprawnie
zawartych umów najmu ze Wspólnotą (...) (...) w K..
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu dowody z dokumentów oraz zeznania stron powodów L. W. i Z. W. oraz
pozwanego P. T..
Sąd pierwszej instancji w pierwszej kolejności przytoczył treść przepisu art. 189 k.p.c. oraz wskazał, że interes prawny
powoda musi istnieć obiektywnie aby uzasadniać żądanie ustalenia prawa lub stosunku prawnego, gdyż jest on
warunkiem sine qua non umożliwiającym dalsze badanie w zakresie istnienia lub nieistnienia ustalonego prawa lub
stosunku prawnego.
W ocenie Sądu Rejonowego skonkretyzowanie interesu prawnego w dochodzeniu powództwa z art. 189 k.p.c. poprzez
wskazanie, że interes prawny w żądaniu ustalenia w niniejszej sprawie wywodzą z konieczności uzyskania orzeczenia
sądowego po to aby mogli dochodzić przeciwko obu pozwanym należności z tytułu wykorzystywania nieruchomości,
w sposób jednoznaczny wskazuje, że powodowie nie wykazali istnienia interesu prawnego. Istotne jest bowiem to,
że na drodze innego postępowania (o zapłatę) mogą osiągnąć pełną ochronę swoich praw. Natomiast połączenie w
jednym postępowaniu żądania ustalenia i zasądzenia odszkodowania nie zmienia powyższej oceny. W takiej sytuacji
ewentualnie kwestia ważności umowy może być rozstrzygana jako przesłanka do rozstrzygnięcia powództwa o zapłatę.
Z tego względu Sąd Rejonowy powództwo o ustalenie oddalił.
W stosunku zaś do żądania powodów zasądzenia odszkodowania solidarnie od obu pozwanych w kwocie 10.000 zł z
tytułu szkody poniesionej przez powodów w 2008 roku, a wynikającej z zawarcia umowy najmu części nieruchomości
– działki nr (...) w K. z naruszeniem interesu powodów wynikającego z posiadania nieruchomości na mocy wcześniej
zawartej umowy właścicielem nieruchomość, Sąd pierwszej instancji doszedł do wniosku, że powództwo podlega
oddaleniu z powodu niewykazania roszczenia co do zasady ani co do wysokości, zaś w stosunku do pozwanego P. T.
również z uwagi na podniesiony zarzut przedawnienia.
Sąd przytoczył treść przepisu art. 415 k.c., a następnie wskazał, że w sformułowaniu żądania pozwu brak jest
adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem – zawarciem umowy z dnia 26 kwietnia 2008 roku a
szkodą powodów, gdyż brak jest jakichkolwiek podstaw do wnioskowania, że w przypadku gdyby zarządca nie zawarł
umowy najmu ze Wspólnotą(...) (...) w K., to Wspólnota zawarłaby tę umowę z powodami i to na kwotę czynszu 10.000
zł rocznie. W tym zakresie Sąd uznał, że nie tylko brak jest adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zawarciem
umowy z dnia 26 kwietnia 2008 roku a zaistnieniem szkody, ale również nie została wykazana jej wysokość.
Odnosząc się do podniesionego zarzutu przedawnienia Sąd odwołał się do przepisu art. 4421 § 1 k.c. i uznał, że skoro
powodowie jako zdarzenie wywołujące szkodę wskazali zawarcie umowy dnia 26 kwietnia 2008 roku, a z pisma
kierowanego przez powodów w dniu 04 czerwca 2008 roku do członków Wspólnoty (...) (...) w K. w dacie sporządzenia
pisma była im znana okoliczność zawarcia umowy z dnia 26 kwietnia 2008 roku to w tej dacie wiedzieli zarówno
o szkodzie jak i o osobach obowiązanych do jej naprawienia. W tym stanie rzeczy trzyletni okres przedawnienia
roszczenia upłynął więc z dniem 26 kwietnia 2011 roku, z zatem przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie.
Orzeczenie o kosztach wydane zostało na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c., zaś na zasadzie art. 1303 § 2 k.p.c. w zw. z art. 113
ust.1 ustawy z dnia 25 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z p. zm.)
Sąd nakazał ściągnąć od powodów solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie
kwotę 500 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu.
Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie L. W. i Z. W., zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu:
1. brak oceny ważności umowy z dnia 26 kwietnia 2008 roku;
2. wadliwe ustalenie stanu faktycznego i błędną jego ocenę;
3. niezasadne uwzględnienie zarzutu przedawnienia.
Skarżący domagali się:
- zmiany wyroku Sądu Rejonowego Lublin - Zachód z dnia 23 maja 2013 roku i uwzględnienia powództwo w całości;
- zasądzenia od pozwanych solidarnie na rzecz powodów koszty postępowania.
W uzasadnieniu apelacji powodowie wskazali, że w ich ocenie Sąd Rejonowy powinien był zbadać, czy umowa z dnia 26
kwietnia 2008 roku jest ważna, nawet jeśli doszedł do przekonania, iż powództwo o zapłatę podlega oddaleniu z innych
przyczyn. Zdaniem skarżących Sąd winien był dostrzec, że umowa została zawarta w złej wierze i w celu uniknięcia
przez pozwaną Wspólnotę odpowiedzialności za bezumowne korzystanie z nieruchomości, czyli bezprawnie.
Ponadto powodowie wskazali, że wyraźnie określili na czym polegała szkoda, wskazując, że jest to uszczerbek w ich
majątku o charakterze utraconych korzyści, jakie nie weszły do ich majątku na skutek zdarzenia wyrządzającego
szkodę, którym było zawarcie umowy między pozwanymi.
W odpowiedzi na apelację pozwany P. T. wnosił o jej oddalenie oraz zasądzenie od powodów na jego rzecz
kosztów postępowania przed Sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem
przepisanych.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.
Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż roszczenie ustalenia nieważności umowy zawartej
przez pozwanych P. T. oraz Wspólnotę (...) (...) w K. w dniu 26 kwietnia 2008 roku nie zasługiwało na uwzględnienie.
Słusznie w tym zakresie badanie kwestii interesu prawnego przez Sąd pierwszej instancji poprzedziło badanie
materialnoprawnych przesłanek żądania powodów, a więc podstaw nieważności kwestionowanej czynności prawnej.
Powodowie wystąpili z powództwem opartym na przepisie art. 189 k.p.c. Według tego przepisu, warunkiem
koniecznym skuteczności powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest
występowanie interesu prawnego w jego ustaleniu. Należało zatem w pierwszej kolejności rozważyć, czy niniejsze
powództwo jest dopuszczalne, to znaczy - czy istnieje interes prawny powoda w uzyskaniu wyroku żądanej treści.
Ponieważ powodowie twierdzili, że interesu prawnego w wytoczeniu powyższego powództwa upatrują w zamiarze
udaremnienia obrony podjętej przez pozwanych w procesie o zapłatę przez legitymowanie się orzeczeniem
unieważniającym umowę najmu, na mocy której Wspólnota (...) (...) w K. uiszcza czynsz za działkę o numerze
ewidencyjnym (...) do rąk zarządcy nieruchomości, zamiast do rąk powodów, należało wykluczyć posiadanie przez
powodów interesu prawnego w uzyskaniu wyroku ustalającego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, brak interesu
prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. ma miejsce wówczas, gdy stan niepewności prawnej może być usunięty w
drodze dalej idącego powództwa o świadczenie. Tymczasem na gruncie niniejszej sprawy powodowie w dniu 11
grudnia 2012 roku dokonali rozszerzenia powództwa i wystąpili z roszczeniem o zapłatę odszkodowania z tytułu
nieuiszczonego im czynszu najmu w kwocie 10.000 zł, wpłaconej, ich zdaniem na podstawie nieważnej umowy, do rąk
podmiotu nieuprawnionego. Jest to żądanie dalej idące, bo umożliwia nie tylko zdobycie pewności istnienia danego
stosunku prawnego, ale - w razie uwzględnienia - uzyskanie tytułu egzekucyjnego przeciwko pozwanym.
Brak interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia nieważności umowy z dnia 26 kwietnia 2008 roku –
podstawowej przesłanki z art. 189 k.p.c., słusznie skutkował oddaleniem powództwa, czyniąc zbędnymi rozważania
na temat jego zasadności.
Sąd pierwszej instancji słusznie również oddalił roszczenie powodów w zakresie zasądzenia solidarnie od pozwanych
na ich rzecz odszkodowania w kwocie 10.000 zł z tytułu szkody jakoby poniesionej przez powodów za 2008 roku,
a wynikającej z zawarcia umowy najmu części nieruchomości – działki numer (...) w K., aczkolwiek w ocenie Sądu
Okręgowego podstawę takiego rozstrzygnięcia winny stanowić inne motywy, aniżeli te które przyjął Sąd Rejonowy w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.
W pierwszej kolejności należało bowiem zwrócić uwagę, że w okolicznościach niniejszej sprawy umowa
najmu nieruchomości gruntowej zawarta w dniu 20 marca 2007 roku pomiędzy (...) Spółką z ograniczoną
odpowiedzialnością a powodami (z której wywodzą swoje roszczenia) stanowi w istocie w umowę dzierżawy. Z treści
dokumentu zatytułowanego „umowa najmu” z dnia 20 marca 2007 roku jasno bowiem wynika, że najemcy (...)
spółka cywilna Agencja (...) w L. (powodowie) zostali uprawnieni przede wszystkim do wynajmowania nieruchomości
będących przedmiotem umowy oraz prowadzenia na nich każdej, nie będącej w sprzeczności z prawem, działalności
gospodarczej. Główną, choć nie jedyną formą prowadzenia działalności przez najemcę miało być wynajmowanie
wyposażonej przez niego bazy turystycznej (§ 5 umowy z dnia 20 marca 2007 roku), co oznacza, że celem i istotą tej
umowy było pobieranie przez „najemcę” pożytków z nieruchomości.
Stosownie natomiast do art. 693 § 1 k.c. przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać rzecz
dzierżawcy do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje
się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Wynikające z powołanego przepisu uprawnienie dzierżawcy do
pobierania pożytków stanowi najważniejszą cechę odróżniającą dzierżawę od najmu (vide: art. 659 § 1 k.c.).
Mimo określenia umowy jako umowy najmu realne uprawnienie strony umowy do pobierania z tego tytułu pożytków,
które ma fundamentalne znaczenie dla umowy dzierżawy, czym w istotny sposób różni ją od umowy najmu, przesądza
o innej, niż nadana przez strony, kwalifikacji stosunku prawnego.
W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjął, iż umowę z dnia 20 marca 2007 roku, aczkolwiek nazywaną przez strony
„umową najmu”, należało z punktu widzenia prawnego zakwalifikować do umów dzierżawy.
Biorąc natomiast pod uwagę, że w stosunku do nieruchomości m.in. stanowiącej działkę gruntu położoną w M. o
numerze ewidencyjnym (...), (będącej przedmiotem zarówno umowy z dnia 20 marca 2007 roku jak i umowy z dnia
26 kwietnia 2008 roku), toczyło się postępowanie egzekucyjne w ramach którego, nieruchomość ta była zajęta przez
Komornika Sądowego, a zarząd nad nią pierwotnie powierzony został (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w B., należy stwierdzić, że zawarta w dniu 20 marca 2007 roku umowa dzierżawy nazwaną „umową najmu”, jako
czynność prawna sprzeczna z prawem (a co najmniej zmierzająca do obejścia ustawy) jest nieważna i nie może
stanowić podstawy materialnoprawnej roszczenia powodów w niniejszej sprawie.
Wynika to z art. 936 zdanie trzecie k.p.c., który stanowi, że do wydzierżawienia nieruchomości zajętej w postępowaniu
egzekucyjnym wymagana jest zgoda stron, a w jej braku - zezwolenie sądu. Wydzierżawiający, będąc jednocześnie
zarządcą nieruchomości w rozumieniu art. 936 k.p.c., zawarł w sposób niedopuszczalny na gruncie tego przepisu
umowę dzierżawy, nie uzyskując na powyższe zezwolenia wierzycieli czy też zgody sądu.
Wymagania określone w wymienionych przepisach - zawarcie umowy dzierżawy przez zarządcę nieruchomości,
uzyskanie uprzedniej zgody stron postępowania (wierzyciele i dłużnicy), a w razie jej braku zezwolenie sądu
nadzorującego postępowanie egzekucyjne - zawierają warunki prawne zawarcia ważnej umowy dzierżawy zajętej
nieruchomości. Przepisy te, jak podniesiono w doktrynie, zawierają normy kompetencyjne, które określają zarządcę
jako podmiot uprawniony do zawarcia określonej umowy (dzierżawy zajętej nieruchomości) oraz uprawnienie innych
podmiotów (stron) oraz sądu nadzorującego postępowanie egzekucyjne z nieruchomości do wyrażenia zgody bądź
zezwolenia na zawarcie takiej umowy. Naruszenie tych norm o charakterze bezwzględnie obowiązującym skutkuje
nieważnością czynności prawnej (art. 58 § 1 k.c.) (por. uchwała składu całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia
24 czerwca 1961 r., 1 CO 16/61, OSNCP 1963, nr 9, poz. 187, uzasadnienie uchwały składu całej Izby Cywilnej Sądu
Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1977 r., III CZP 73/76, OSNCP 1978, nr 2, poz. 19 oraz uchwała Sądu Najwyższego z
dnia 4 lutego 1997 r., III CZP 127/96, OSNC 1997, nr 5, poz. 50). Należy podkreślić, że nieważność tego rodzaju Sąd
uwzględnia z urzędu, w każdym stanie sprawy, gdy ma ona wpływ na wynik sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
5 lipca 2000 roku, I CKN 290/00, LEX nr 303347), niezależnie od stanowiska, wniosków i zarzutów stron.
W świetle powyższego Sąd obowiązany był z urzędu zbadać, czy czynność dyspozytywna stron w postaci zawarcia
umowy najmu z dnia 20 marca 2007 roku nie naruszała prawa czy też zasad współżycia społecznego. Z uwagi na
to, że powyższa umowa jako sprzeczna z przepisem prawa (art. 936 k.p.c.) z mocy art. 58 §1 k.c. jest nieważna, a
w konsekwencji powodom nie przysługuje ochrona sądowa opartego na niej roszczenia zgłoszonego w pozwie – nie
ponieśli oni szkody, której upatrywali w nieuzyskaniu korzyści, które przysługiwałyby im z nieważnej umowy.
Bez znaczenia jest przy tym okoliczność, że pozwany P. T. w sprawie o sygnaturze akt II C 449/08 wszczętej przed
Sądem Rejonowym w Lublinie cofnął powództwo o ustalenie nieważności powyższej umowy najmu z dnia 20 marca
2007 roku oraz zrzekł się roszczenia, w wyniku czego Sąd Rejonowy w Lublinie postanowieniem z dnia 03 listopada
2010 roku umorzył postępowanie w tamtejszej sprawie.
W tym miejscu należy wyjaśnić, że przedmiotem procesu jest roszczenie procesowe, z którym może, lecz nie musi
być powiązane funkcjonalnie roszczenie materialnoprawne. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że zrzeczenie
się roszczenia, o którym mowa w art. 203 § 1 k.p.c., dotyczy zrzeczenia się roszczenia w znaczeniu procesowym.
Oznacza to niemożność skutecznego dochodzenia w przyszłości mogącego istnieć roszczenia materialno-prawnego,
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2012 r. II CSK 3/12). W niniejszym przypadku zrzeczenie się przez
P. T. roszczenia o ustalenie nieważności powyższej umowy nie zrodziło skutków w sferze prawa materialnoprawnego,
a jedynie wywołało skutki procesowe w postaci umorzenia postępowania w sprawie o sygnaturze akt II C 449/08.
Ponadto, nawet gdyby przyjąć stanowisko odmienne, a powodowie wykazali przesłanki odpowiedzialności
odszkodowawczej pozwanego P. T., należy pamiętać, że pozwany w piśmie z dnia 18 grudnia 2012 roku podniósł
zarzut przedawnienia, a zgodnie z art. 117 § 2 k.c. po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje
roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.
Zgodnie z art. 4421 § 1 k.c.: roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega
przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej
do jej naprawienia.
Z akt sprawy wynika, że w dniu 04 czerwca 2008 roku powodowie wystosowali pismo do członków Wspólnoty (...)
(...) w K., z którego wynika, iż wówczas posiadali oni wiedzę o zawarciu przez pozwanych w dniu 26 kwietnia 2008
roku umowy najmu nieruchomości, stanowiącej działkę o numerze (...) położonej w K., (k. 147). Powyższą okoliczność
powodowie wskazali jako zdarzenie wywołujące szkodę, z którego wywodzili oni w niniejszej sprawie roszczenie o
zapłatę (pismo procesowe rozszerzające powództwo, k. 144-145).
Co do zasady apelujący mają rację, że przepis art. 4421 k.c. rozróżnia pojęcie „szkody” i „zdarzenia wywołującego
szkodę”, w związku z czym początek biegu terminu przedawnienia w niniejszej sprawie winien być liczony od chwili
powstania szkody. Powyższe pozostaje jednak bez wpływu na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia, bowiem jeśli nawet
przyjąć, że szkoda w majątku powodów wystąpiła na początku 2009 roku, kiedy to mogliby już domagać się należności
za 2008 rok, to trzyletni termin przedawnienia roszczenia upłynął z początkiem 2012 roku, natomiast powodowie
wystąpili z nowym roszczeniem o odszkodowanie obok roszczenia pierwotnego (art. 193 § 3 k.p.c.) dopiero na
rozprawie w dniu 11 grudnia 2012 roku.
Jednocześnie w niniejszej sprawie brak jest podstaw do stwierdzenia, iż miały miejsce zdarzenia powodujące
przerwanie bądź zawieszenie biegu przedawnienia. Nie można z pewnością uznać, że bieg terminu przedawnienia
został przerwany wniesieniem pozwu o ustalenia nieważności umowy z dnia 26 kwietnia 2008 roku – w grudniu 2011
roku.
Przepis art. 123 k.c. przewiduje, że bieg przedawnienia przerywa się:
1. przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania
roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub
ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2. przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
3. przez wszczęcie mediacji.
Wystąpienie tego rodzaju okoliczności nie miało miejsca w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy, bowiem
czynność, o jakiej mowa w art. 123 pkt 1 k.c., przerywająca bieg terminu przedawnienia powoduje ten skutek tylko
w odniesieniu do roszczenia, którego dana czynność dotyczy, nie zaś w stosunku do wszelkich roszczeń mogących
wynikać z danego stosunku prawnego, czy też zgłoszonych później. Z natury rzeczy wynika bowiem, że przerwanie
następuje w podmiotowych i przedmiotowych granicach czynności podjętej przez wierzyciela: dotyczy ono roszczenia,
które jest dochodzone i jest skuteczne przeciwko osobie, wobec której kieruje się czynność. Na gruncie niniejszej
sprawy jedynie przedmiotowa zmiana powództwa, polegająca na tym, że powodowie wystąpiliby z nowym roszczeniem
obok roszczenia pierwotnego (art. 193 § 3 k.p.c.) przed końcem 2011 roku, mogłaby prowadzić do przerwania biegu
przedawnienia w odniesieniu do roszczenia o odszkodowanie. Taka sytuacja nie miała jednak miejsca w niniejsze
sprawie, a pierwotne wniesienie pozwu o ustalenie nieważności umowy pozostaje bez wpływu na bieg terminu
przedawnienia w stosunku do roszczenia o odszkodowanie.
W konsekwencji również z tego względu powództwo skierowane wobec P. T. podlegałoby oddaleniu, nawet w
przypadku uznania, że cofnięcie pozwu i zrzeczenie się roszczenia w sprawie II C 449/08 uniemożliwia analizę
ważności umowy z 20 marca 2007 roku w niniejszej spawie (czego Sąd Okręgowy nie przyjął).
Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego za prawidłowe, zaś apelację powodów
za bezzasadną i na mocy art. 385 k.p.c. ją oddalił.
Na marginesie należy zwrócić uwagę, że wbrew wywodom odpowiedzi na apelację złożonej przez pozwanego P. T.
prowadzącym do wniosku, iż Sąd w niniejszej sprawie jest związany prawomocnym wyrokiem Sąd Rejonowego w
Malborku z dnia 03 kwietnia 2013 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt I C 142/09, w którym to wyroku
ustalona została nieważność umowy z dnia 20 marca 2007 roku zawartej pomiędzy (...) spółką z ograniczoną
odpowiedzialnością w L. a Z. W. i L. W., działającymi jako (...) spółką cywilną Agencją (...) w L., należy wskazać, że
tego rodzaju związanie nie zachodzi na gruncie niniejszej sprawy.
Stwierdzenie, że art. 365 § 1 k.p.c. przypisuje prawomocnemu orzeczeniu sądu moc wiążącą nie tylko wobec stron i
sądu, który je wydał, lecz również innych sądów, organów państwowych oraz organów administracji publicznej, a w
wypadkach prawem przewidzianych także innych osób, oznacza jedynie tyle, że żaden z wymienionych podmiotów
nie może negować faktu istnienia prawomocnego orzeczenia i jego treści, niezależnie od tego, czy był, czy nie
był stroną tego postępowania. Jednakże mocy wiążącej prawomocnego wyroku w rozumieniu art. 365 § 1 k.p.c.
nie można rozpatrywać w oderwaniu od art. 366 k.p.c., który przymiot powagi rzeczy osądzonej odnosi tylko "do
tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi
stronami". Granice przedmiotowe powagi rzeczy osądzonej określa przedmiot rozstrzygnięcia i jego podstawa
faktyczna, natomiast jej granice podmiotowe obejmują tożsamość obydwu stron procesu, a więc powoda i pozwanego,
a także ich następców prawnych. Zatem związanie sądu prawomocnym orzeczeniem, zapadłym w innej sprawie,
na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. (rozumiane jako rozstrzygnięcie kwestii prejudycjalnej) występuje w zasadzie przy
tożsamości nie tylko przedmiotowej, ale i podmiotowej obu tych spraw. Prawomocne przesądzenie określonej kwestii
między tymi samymi stronami tworzy indywidualną i konkretną normę prawną wywiedzioną przez sąd z norm
generalnych i abstrakcyjnych zawartych w przepisach prawnych, (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia
2011 roku, I UK 191/10).
Z uwagi na to, że pomiędzy stronami postępowania w sprawie o sygnaturze akt I C 142/09 oraz stronami niniejszej
sprawy nie zachodzi tożsamość podmiotowa, nie może być mowy o związaniu Sądu w przedmiotowym postępowaniu
treścią prawomocnego wyroku zapadłego przed Sądem Rejonowym w Malborku w sprawie I C 142/09 w znaczeniu
prejudycjalnym.
Niemniej jednak, jak już wskazano, kwestię bezwzględnej nieważności umowy sąd bierze pod uwagę z urzędu, co Sąd
Okręgowy uczynił w niniejszym przypadku niezależnie od orzeczeń zapadłych w innych Sądach.
Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego wydane zostało w oparciu o przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zw. z art.
391 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. Apelacja powodów została oddalona w całości, a zatem pozwani są uznawani za stronę
wygrywającą postępowanie apelacyjne i przysługuje im zwrot kosztów od powodów. W związku tym , że po stronie
pozwanej Wspólnoty (...) (...) nie powstały żadne koszty postępowanie, Sąd Okręgowy zasądził od powodów L. W. i Z.
W. jedynie na rzecz pozwanego P. T. kwoty po 600 zł – łącznie 1200 zł, która stanowi wynagrodzenie pełnomocnika
pozwanego – adwokata, wyliczone w oparciu o przepis § 2 ust. 1 i § 6 pkt 4 w zw. z § 10 pkt 3 w zw. z § 13 ust. 1 pkt
1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie
oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.