Ile lat ma Biskupin

Dendrochronologia datuje z dokładnością roku
Ile lat ma Biskupin ?
Przez kilkadziesiąt lat od
odkrycia tajemniczych kon−
strukcji drewnianych w je−
ziorze Biskupińskim przez
miejscowego nauczyciela
Walentego Szwajcera
Szwajcera, szuka−
no odpowiedzi na pytania:
kto zbudował Biskupin i kie−
dy ? Dobry stan zachowania
pozostałości grodu pozwolił
odtworzyć jego wygląd i po−
znać życie mieszkańców, pod−
stawowe pytania pozostawa−
ły ciągle otwarte. Śledząc pu−
blikacje na temat osiedla, mo−
żna zaobserwować swoistą
wędrówkę Biskupina w cza−
sie na przestrzeni pierwsze−
go tysiąclecia przed naszą erą.
Stosowane w archeologi tra−
dycyjne metody określenia
wieku okazały się być w tym
przypadku zbyt niedokład−
ne.
Pomocna w rozwiązaniu
problemu datowania Bisku−
pina okazała się dendrochro−
nologia − stosunkowo młoda
dyscyplina nauki sprowadzo−
na już w latach 20−tych na
prekolumbijskich pueblach
Indiańskich w USA. Przed−
miotem badań w dendroch−
ronologii są przyrosty rocz−
ne drzew będące zapisem wa−
runków drzewa. Metoda de−
ndrochronologiczna opiera
się na powszechnie znanym
fakcie, iż drzewa w czasie
wegetacji wytwarzają coro−
czne pierścienie. Po ilości
tych pierścieni można łatwo
ustalić wiek drzewa. Istotną
kwestią jest przypomnienie,
że pierścienie nie mają jedna−
kowej szerokości. W niektó−
rych latach przy stosunko−
wo sprzyjających warunkach
atmosferycznych pierścienie
są dość szerokie, w innych −
np. suchych lub zimnych −
przyrosty pierścieni są zna−
cznie węższe. Przy wykorzy−
staniu od pewnego czasu ko−
mputerów i czytników opty− cych się do badań elemen− dy duże podobieństwa przy−
cznych, stosunkowo łatwo tów konstrukcyjnych pobra− rostów drzew nawet przy zna−
jest rejestrować i tworzyć ne zostały pierwsze próbki i cznych odległościach. z tere−
krzywe dendrochronologicz− po roku badań otrzymano nów sąsiadujących z Polską
ne dla poszczególnych drzew, dość zaskakujący rezultat − okres pierwszego tysiąclecia
które to krzywe, zestawione, drewno najmłodsze oddzie− przed nasza erą był najlepiej
tworzą ciąg przyrostów ro− lało od najstarszego tylko 25 opracowany w Niemczech,
cznych, układających się w lat, a większość użytych do nawiązano więc bliską wspó−
niepowtarzalna sekwencję. budowy drzew ścięto w tym łpracę z zajmującym się tym
Zaczynając
od
okresem laborato−
drzew współcześ−
rium dendrochro−
nie rosnących, po−
nologicznym Uni−
przez budowle his−
wersytetu w Ge−
toryczne, np. kons−
tyndze. Żmudna
trukcje drewnia−
analiza porównaw−
nych kościołów i
cza przyniosła w
zabytkowych do−
lecie 1993 roku
mów,
możemy
upragniony rezu−
dojść do drewna
ltat − precyzyjne
wydobywanego
ustalenie wieku
podczas wykopa−
Biskupina.
lisk archeologicz−
Badane kons−
nych. Także pnie
trukcje z trzech re−
odnalezione pod−
jonów osiedla: fa−
czas robót w kory−
lochronu, bramy
tach rzek są nie−
oraz północno −
zwykle pomocne w
wschodniej części
tworzeniu kalenda−
grodu zbudowane
rza dendrochrono−
zostały w latach
logicznego.
722−747 p. n. e.
Pierwszą próbą
przy czym zdecy−
zastosowania den−
dowana większość
drochronologii do
drewna pochodzi
określenia wieku
ze ścinki zimowej
drewna podjęto je−
przełomu 738 i
Przykład skali dendrochronologicznej.
szcze przed II woj−
rys. Ż. Pankowska − Gajek 737 r. p. n. e. zi−
ną światową. Prób−
mowa
ścinka
ki drewna wysłane zostały samym roku. Dotychczas drzew zapewniała drewno o
do Instytutu Geochronolo− przyjmowano, że Biskupin lepszych właściwościach i po−
gii w Sztokholmie, gdzie nie był dziełem wielu pokoleń. zwalała na łatwy transport.
uzyskano wiarygodnych re−
Potwierdzona przydat− Sporadycznie tylko można
zultatów. W latach 1991 − 92 ność biskupińskiego drewna napotkać drewno ścinane
laboratorium dendrochrono− do badań skłoniła do pójścia podczas okresu wegetacyjne−
logicznego Wydziału Kon− krok dalej i podjęcia próby go, tzn. wiosną lub latem.
serwacji i Restauracji Dzieł absolutnego datowania, tzn. Świadczy to o dużej wiedzy
Sztuki ASP w Warszawie ustalenia dat kalendarzowych mieszkańców Biskupina na
rozpoczęło wspólnie z Pa− budowy grodu. Próba ta mia− temat drewna i wysokim po−
ństwowym Muzeum Arche− ła szansę powodzenia, pomi− ziomie organizacji. Datowa−
ologicznym w Warszawie sy− mo braku materiałów poró− nie dendrochronologiczne
stematyczne badania drewna wnawczych z Polski. W nie− postarzyło osadę biskupińs−
z Biskupina. Pierwszym ce− których okresach czasu na ką o około 200−250 lat w
lem było ustalenie okresu dużych obszarach Europy pa− porównaniu z dotychczas
funkcjonowania osady. Po nowały zbliżone warunki kli− obowiązującymi datowania−
wyselekcjonowaniu nadają− matyczne i występowały wte− mi. Rezultat badań został
Na okładce: Maciej Parzyszek
(student archeologii Uniwersytetu
Warszawskiego) prezentuje dzieciom
repliki prahistorycznych narzędzi z
rogu. (fot. Paweł Dobies)
Gazeta biskupińska
biskupińska, dziennik między nami barbarzyńcami. Wydawca: Wydawnictwo Dominika Księskiego"Wulkan", Pałuki, pismo
lokalne, Żnin, plac Wolności 7. Naczelny redaktor: Dominik Księski. Redakcja: Dorota i Dominik Księscy. Anioł stróż: Wojciech Brzeziński.
Reporter: Magdalena Zgórska. Opracowanie graficzne: Leszek Malak. Współpraca: Izabela Starukiewicz, Monika Marzęta. Rysunki: Leszek
Malak. Adres redakcji oraz biura ogłoszeń: Biskupin, budynek muzeum, tel. 25−094. Naświetlanie i druk: Prasowe Zakłady Graficzne,
Bydgoszcz ul. Wojska Polskiego 1. Akwizycja reklam: Marek Olejnik, biuro tygodnika "Pałuki" w Żninie, pl. Wolności 7, tel. (0−534) 209−28.
więc przyjęty przez część śro−
dowiska naukowego z niedo−
wierzeniem i wywołał oży−
wioną dyskusję. Oprócz rze−
czowych pytań i wątpliwości
padały przy tym również py−
tania “...a skąd wiadomo, że
to tak a nie inaczej ?” a w
odniesieniu do opublikowa−
nych z roczną dokładnością
dat zarzuty w rodzaju to za
dokładnie. Podobna sytua−
cja występuje ostatnio w Nie−
mczech, gdzie pozostałość
osiedli współczesnych Bis−
kupinowi okazują się być w
świetle najnowszych badań
dendrochronologicznych do
300 lat starsze niż dotych−
czas sądzono.
Dendrochronologia po−
woduje zamieszanie nie tyl−
ko w przypadku Biskupina.
Przypuszczalnie ulegną we−
ryfikacji początki Panśtwa
Polskiego, a tegoroczne pu−
blikacje z brytyjskiego ty−
godnika naukowego Nature
dotyczące dendrochronolo−
gii wschodniej części Morza
Śródziemnego wskazują, że
za sprawą ludzi odczytują−
cych drewno czekają nas po−
ważne zmiany w wiedzy o
historii starożytności.
Badania drewna biskupiń−
skiego są kontynuowane i zo−
stały rozszerzone na położo−
ne kilka kilometrów dalej
Izdebno z pozostałościami
osiedla tego samego typu. Po−
za informacjami o czasie po−
wstania, tutejsze drewno za−
wiera wyraźny zapis poważ−
nych zmian klimatycznych
zachodzących w VIII i IX w.
p. n. e. Tak więc na zakończe−
nie można napisać z całkowi−
tą pewnością: ustalenie ile lat
ma Biskupin jest tylko wstę−
pem, ciąg dalszy nastąpi.
TOMASZ
WAŻNY